• No results found

Proceedings of XII SEAE CONGRESS SPANISH SOCIETY FOR ORGANIC FARMING "Legumes in the agriecosystems and food channels"

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2020

Share "Proceedings of XII SEAE CONGRESS SPANISH SOCIETY FOR ORGANIC FARMING "Legumes in the agriecosystems and food channels""

Copied!
760
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)XII CONGRESO SEAE Sociedad Española de Agricultura Ecológica/Agroecología. Las leguminosas: clave en la gestión de los agrosistemas y en la alimentación ecológica. 21-23 septiembre 2016. Lugo (talleres 19, 20 y 24) Pazo de Feiras e Congresos. Av. Deportes s/n, Lugo Organizan : Sociedad Española de Agricultura Ecológica. Agroecología.

(2) Sociedad Española de Agricultura Ecológica. Agroecología. Actas del XII Congreso de SEAE: “Las leguminosas: clave en la gestión de los agrosistemas y en la alimentación ecológica” - Lugo - 21-23 septiembre 2016. Título de la publicación: Actas del XII Congreso de SEAE: “Las leguminosas, clave para la gestión delos agrosistemas y en la alimentación ecológica”. Lugo, 21-23 septiembre 2016 Edita: Sociedad Española de Agricultura Ecológica / Sociedad Española de Agroecología (SEAE) Camí del Port s/n. Km 1 Edif. ECA Apdo 397 46470 Catarroja (Valencia) Tel/ Fax. 96 1267122 Página web: www.agroecologia.net. E-mail: seae@agroecologia.net Compiladores: H Cifre (SEAE), V Gonzálvez (SEAE), JL Moreno (SEAE) Revisión: XX Neira (SEAE) , MD Raigón (SEAE) Maquetado: F Maixent (SEAE) ISBN: 978-84-944694-5-9 Imprime: IMAG - Impressions S.L. Benifaió (Valencia). Reconocimiento – NoComercial – CompartirIgual (by-nc-sa): No se permite un uso comercial de la obra original ni de las posibles obras derivadas, la distribución de las cuales se debe hacer con una licencia igual a la que regula la obra original.. 2.

(3) Actas del XII Congreso de SEAE: “Las leguminosas: clave en la gestión de los agrosistemas y en la alimentación ecológica” - Lugo - 21-23 septiembre 2016. Sociedad Española de Agricultura Ecológica. Agroecología. ÍNDICE INTRODUCCIÓN������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������13 OBJETIVOS��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������13. SEMINARIO: “AGROECOLOGÍA EN EUROPA: ¿MITO O REALIDAD?������������������������������������������������������������� 14 • Agroecología en España: co-evolución de ciencia, práctica y movimientos sociales?. Primera aproximación������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 15 Domínguez-Gento A, Gonzálvez V, Llobera F, Neira X, Raigón MD • AGROECOLOGÍA: MITO O REALIDAD EN EUROPA��������������������������������������������������������������������������������������������� 30 Sánchez de Prager M • Agroecología en Francia: ¿institucionalizando utopías?����������������������������������������������������������������� 31 Bellon S • AgroecologÍa en Europa: ¿mito o realidad?����������������������������������������������������������������������������������������� 32 Torremocha E • Madrid Agroecológico. Impulso a la transición agroecológica de un área metropolitana����� 33 Del Valle J • Agroecología: ¿Mito o realidad? El ejemplo del Reino Unido������������������������������������������������������������� 34 Burbi S • Producción agraria ecológica versus Agroecología en el Mediterráneo������������������������������������ 40 Hoberg K. CONFERENCIAS����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 41 C1. LEGUMINOSAS Y AGROECOLOGÍA��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������42 • LEGUMINOSAS Y AGROECOLOGÍA������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 42 Sánchez de Prager M • LAS LEGUMINOSAS Y LA NUEVA PAC��������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 43 Cores E C2. Agroecología y producción de alimentos���������������������������������������������������������������������������������������������������44 • Contribuciones cruzadas de la agricultura ecológica a la transición agroecológica������������ 44 Bellon S C3. SilvopastorALISMO y Agroecología����������������������������������������������������������������������������������������������������������������60 • Silvopastoralismo y Agroecología en Galicia�������������������������������������������������������������������������������������� 60 Rigueiro A, Mosquera MR C4. Soberanía Alimentaria y Agroecología���������������������������������������������������������������������������������������������������������66 • Soberanía Alimentaria y Agroecología�������������������������������������������������������������������������������������������������� 66 Binimelis R C5. Cambio climático, suelos y AE��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������67 • Cambio climático y agricultura ecológica������������������������������������������������������������������������������������������� 67 Alonso MJ • El suelo, recurso clave en Europa: "Salvemos el suelo”, una iniciativa ciudadana europea para su protección���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 68 García C, Gonzálvez V, Neira XX, Pajarón M, Raigón MD. 3.

(4) Sociedad Española de Agricultura Ecológica. Agroecología. Actas del XII Congreso de SEAE: “Las leguminosas: clave en la gestión de los agrosistemas y en la alimentación ecológica” - Lugo - 21-23 septiembre 2016. C6. Leguminosas y calidad agroalimentaria ecológica�����������������������������������������������������������������������������������69 • CALIDAD AGROALIMENTARIA ECOLÓGICA ������������������������������������������������������������������������������������������������������ 69 Raigón MD. PANELES���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 70 P1. Ganadería ecológica en Galicia y alternativas agroecológicas de futuro�������������������������������������������71 • Potencialidades de los ecosistemas rurales y razas autóctonas para la cría ecológica en Castilla la Mancha��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 71 Cordero R, García C • VACAS CELESTES��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 72 Vaz JL • LA PROBLEMÁTICA DE LA GANADERÍA ECOLÓGICA DE GALICIA ����������������������������������������������������������������������� 73 Lamelo RJ • Ganadería ecológica en Galicia y alternativas agroecológicas de futuro ���������������������������������� 74 Sánchez E P2. Comercialización y canales cortos agroecológicos��������������������������������������������������������������������������������75 • DEL SISTEMA DE PASTOREO A LA PRODUCCIÓN ECOLÓGICA��������������������������������������������������������������������������� 75 Martínez S • Agroecología y conservación de la naturaleza en áreas críticas para la Biodiversidad. La experiencia de Riet Vell���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 76 Cirera JC • COMERCIALIZACIÓN DIFERENCIADA DE LEGUMBRE ECOLÓGICA EN RED NATURA 2000����������������������������������� 77 De Miguel E • COMERCIALIZACIÓN Y CANALES CORTOS EN LA PRODUCCIÓN ECOLÓGICA�������������������������������������������������� 78 Sanchis J • La Red Ecovida de Agroecología – un ejemplo de promoción de un de espacio rural justo y armónico������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 79 Meirelles L P3. Desarrollo rural agroecológico������������������������������������������������������������������������������������������������������������������80 • La comida: tiempo de educación agroecológica y consumo responsable������������������������������������� 80 Ferreira B, Galindo P • La Reserva de Biosfera como fuente de oportunidades������������������������������������������������������������������������ 81 Blanco JM • De Madrid al suelo. La experiencia de Madridagroecológico en la coproducción de políticas públicas de desarrollo rural y soberanía alimentaria ��������������������������������������������������������������������������� 82 Del Valle J • Producción ecológica en los Programas de Desarrollo Rural�������������������������������������������������������� 83 Fontevedra E P5. Cambio climático, biodiversidad, seguridad alimentaria y cooperación�������������������������������������������������84 • ABEJAS, BIODIVERSIDAD Y AGRICULTURA ECOLÓGICA�������������������������������������������������������������������������������������� 84 Ferreirim L • Desarrollo rural y biodiversidad ������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 85 Perote E • Hacia una definición de semilla ecológica: Las semillas que queremos para los sistemas ecológicos de producción ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 86 Roselló i Oltra J. 4.

(5) Actas del XII Congreso de SEAE: “Las leguminosas: clave en la gestión de los agrosistemas y en la alimentación ecológica” - Lugo - 21-23 septiembre 2016. Sociedad Española de Agricultura Ecológica. Agroecología. • Iniciativa 4X1000 y Agricultura Ecológica��������������������������������������������������������������������������������������������� 87 Gonzálvez V • PLAN DE ACCIÓN PARA LA VALORACIÓN Y FOMENTO DE LA DIVERSIDAD AGRARIA VALENCIANA��������������������� 88 Cháfer MT, Roselló J, Gomis I, Garcia A, Amoros F, Rubio A, Mallach M, Domínguez-Gento A P6. Innovación agroecológica en AE������������������������������������������������������������������������������������������������������������������89 • Dos dimensiones clave de innovación agroecológica: innovación retroproyectiva e innovación social��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 89 Llobera F • La agricultura ecológica y la Asociación Europea para la Innovación en agricultura�������������� 90 Ónega FJ • Perspectivas de la innovación y la investigación en el sector agroalimentario��������������������������� 91 Lainez M • INNOVACIÓN AGROECOLÓGICA EN FRUTALES����������������������������������������������������������������������������������������������� 92 Dapena E. COMUNICACIONES������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 93 1. políticas, planes de actuación, desarrollo rural y cambio climático�������������������������������������������������������94 • estudio del metabolismo social del aguacate en michoacán, méxico. una aproximación agroecológica encaminada al entendimiento y recuperación de sistemas de cultivo tradicionales������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 94 Zirión M, Astier M, Figueroa M, Guzmán G, Glez de Molina M • DIAGNÓSTICO PARTICIPATIVO DEL PARQUE AGROECOLÓGICO SOTO DEL GRILLO. SITUACIÓN AGRONÓMICA, SOCIAL, COMERCIAL Y ECONÓMICA��������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 104 Lopez D, Otero L, Rada A • DESARROLLO RURAL AGROECOLÓGICO EN BUXHEIM (BAVIERA- ALEMANIA). LA IMPORTANCIA DE LA DIVERSIDAD ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 118 Pereira MC, Sueiro MJ • ESCENARIO DE LA PRODUCCIÓN ECOLÓGICA DE LEGUMINOSAS EN ESPAÑA: DE LO INVISIBLE A LO URGENTE ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 124 Amián I, Jaizme MC, Labrador J, Porcuna JL • Avaliación da productividade de leguminosas de grao en Galícia ������������������������������������������������ 125 Pereira-Crespo S, Díaz-Díaz N, Díaz-Díaz D, Crecente S, Resch C, Botana A, Veiga M, Flores-Calvete G • LA RURALIZACIÓN DE LAS CIUDADES, RETOS Y OPORTUNIDADES: EL PACTO DE MILAN ��������������������������������� 133 Pereira MC, Sueiro MJ • Legumbres, clave en: gestión de los agrosistemas, seguridad y soberanía alimentarias y producción-distribución-consumo de alimentos ecológicos����������������������������������������������������������� 134 Galindo P • ESTUDIO DE LA HUELLA DE CARBONO EN EXPLOTACIONES DE OVINO DE LECHE DE CASTILLA Y LEÓN EN FUNCIÓN DE INDICADORES AMBIENTALES ������������������������������������������������������������������������������������������������������ 146 Alonso C, Álvarez S, Palacios C • Influencia de las políticas públicas en el éxito de programas de compostaje descentralizado para la gestión de los residuos orgánicos. Estudio de caso en Sakana (Navarra)�������������������������������� 152 Arizmendiarrieta JS, Plana R, Isoa A, Irigoyena I Carteles/PÓsters relacionados���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������163 • CARACTERIZACIÓN AGROECOLÓGICA EN LA PROVINCIA DE MÁLAGA DE FINCAS DE SECANO CON CULTIVO DE OLIVO Y ALMENDRO CON MANEJOS DIFERENCIADOS ������������������������������������������������������������������������������������ 163 Landete-Tormo MB, Matas AJ, Ruíz-Sinoga JD, Quesada MA. 5.

(6) Sociedad Española de Agricultura Ecológica. Agroecología. Actas del XII Congreso de SEAE: “Las leguminosas: clave en la gestión de los agrosistemas y en la alimentación ecológica” - Lugo - 21-23 septiembre 2016. • COMO LA DESIGUALDAD DE INGRESOS ESTÁ AFECTANDO NEGATIVAMENTE EN CRECIMIENTO DEL PIB EN LOS EEUU �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 164 Neira-Cervera M • SELECCIÓN DE INDICADORES DE SUSTENTABILIDADE NA AGRICULTURA ECOLÓxICA VS. AGRICULTURA CONVENCIONAL ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 165 Villar O, Carral E, Rodríguez T • LAS LEGUMBRES: SEMILLAS NUTRITIVAS Y ECOLÓGICAS PARA EL FUTURO SOSTENIBLE ������������������������������������ 166 Zornoza J, García MD, Raigón MD 2. Sanidad Vegetal �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������174 • NUEVOS INSUMOS VERDES PARA EL MANEJO ECOLÓGICO DE MALEZAS: LEGUMINOSAS ALELOPÁTICAS�������� 174 Garabatos-Capón A, Álvarez-Iglesias L, Pardo-Muras M, Puig CG, Pedrol N • Impacto de las dosis de Cobre (Cu) autorizadas en viticultura ecológica������������������������������������� 185 Pérez P, Soto D, Paradelo M, Vázquez L, López JE • Efecto de acolchados biodegradables sobre la producción de pimiento para fresco y el control de la juncia (Cyperus rotundus L.)������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 193 Marí A, Cirujeda A, Pardo G, Aibar J • ASOCIACIÓN ENTRE PLAGAS: EJEMPLO DEL CULTIVO DEL CAQUI�������������������������������������������������������������������� 200 Vercher R, González-Cavero S, Estellés J, Mañó P • EFECTO DE HIDROLATOS DE ROMERO Y TOMILLO SOBRE LA GERMINACIÓN Y EL DESARROLLO DE PLÁNTULAS DE Parietaria judaica L.������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 201 Torres L, Díaz EA, Rigueiro A • Seguimiento de niveles de ión bromuro a escala de parcela en suelos hortícolas del Campo de Cartagena��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 209 Fernández P, Alcalá FJ, García JL, Taddei JL, Lacasa A • Efectividad de la gestión de los cultivos de cobertura mediante el “roller crimper” y su efecto sobre la flora arvense, la fauna del suelo y los pulgones en sistemas hortícolas ecológicos� 210 Navarro D, Blanco-Moreno JM, Caballero-López B, Chamorro L, Sans FX Carteles/PÓsters relacionados���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������221 • RELACIÓN ENTRE LA PRESENCIA DE ENFERMEDADES Y LA APLICACIÓN DE AGROQUÍMICOS PARA SU CONTROL ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 221 Londoño AM, Velásquez E, Lavelle P • BÚSQUEDA DE BIOHERBICIDAS PARA LA AGRICULTURA ECOLÓGICA. LEGUMINOSAS DEL MATORRAL ATLÁNTICO ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 222 Pardo-Muras M, Garabatos-Capón A, Souza P, Souto C, Puig CG, Pedrol N • Resultados del estudio preliminar sobre la movilidad y persistencia de sales de fosfonatos en cítricos ecológicos���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 231 Fernández P, Fenoll J, Garrido I • Rotaciones de cultivos herbáceos en agricultura ecológica de ambientes semiáridos y su efecto sobre la flora arvense y el rendimiento del cereal. 23 añ0s de experimentación���������������������������� 232 Lacasta C, Meco R, Moreno MM 3. Biodiversidad, semillas, reproducción vegetal ��������������������������������������������������������������������������������������������233 • ¿SON LAS VARIEDADES TRADICIONALES DE TRIGO REALMENTE MENOS PRODUCTIVAS QUE LAS MODERNAS? DESMONTRANDO UN MITO ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 233 Carranza G, Guzmán GI, Aguilera E, Glez de Molina M, García-Ruiz R, Soto D, Infante-Amate J • ADAPTACIÓN AGROCLIMÁTICA DE CULTIVARES DE MORA AL MANEJO ECOLÓGICO EN EL NORTE DE CÁCERES ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 240 Ramos M, Izquierdo J, Cadórniga C, Sánchez A, Maya Y, Pérez JA, Tenorio JL. 6.

(7) Actas del XII Congreso de SEAE: “Las leguminosas: clave en la gestión de los agrosistemas y en la alimentación ecológica” - Lugo - 21-23 septiembre 2016. Sociedad Española de Agricultura Ecológica. Agroecología. • DISPONIBILIDAD Y USO DE SEMILLAS EN AGRICULTURA ECOLÓGICA: APORTACIONES DESDE EL SECTOR PRODUCTOR DE ANDALUCÍA��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 241 Toro R, Aguirre I, Carrascosa M • PRODUCCIÓN ECOLÓGICA VS PRODUCCIÓN CONVENCIONAL DE SOJA EN ÁLAVA��������������������������������������� 250 Sanz-Sáez A, Tellechea B, Del-Canto A, Moreno A, Zabala C, Ortiz-Barredo A, Relloso JB, Lauzurica P, Ibañez P, MuñozRueda A, Lacuesta M • Servicios ecosistémicos asociados a la agricultura periurbana y los espacios verdes �������������� 251 Civeira G, Lado M, Vidal E, Paz A • VARIEDADES DE PIMIENTO ADAPTADAS A SUELOS POBRES EN FÓSFORO y AGRICULTURA ECOLÓGICA����������� 252 Fita A, Rodriguez-Burruezo A, Raigón MD, Castell V Carteles/PÓsters relacionados���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������258 • MEJORA GENÉTICA DE LA RESISTENCIA Y REGULARIDAD PRODUCTIVA DE VARIEDADES LOCALES DE MANZANO ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 258 Dapena E, Blázquez MD, Llamero N, Meana A • CARACTERIZACIÓN MORFOAGRONÓMICA DE 23 VARIEDADES DE FRIJOL COMÚN (Phaseolus vulgaris L.) EN LA ZONA DE ALICANTE, SANCTI SPÍRITUS��������������������������������������������������������������������������������������������������������� 259 Calero A, Pérez Y, Olivera D • PLANTAS COMESTIBLES SILVESTRES DEL SURESTE ESPAÑOL COMO FUENTE DE DIVERSIDAD PARA LA COCINA MODERNA������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 267 Sarabia JF, Pretel MT • Tipificación de variedades locales de tomate de Castilla-La Mancha con manejo ecológico���� 273 Moreno MM, Villena J, González S, Mancebo I, Moreno MC • La quinoa, un cultivo de futuro en agricultura ecológica������������������������������������������������������������� 280 Villena J, González S, Herencia I, Moreno MM, Meco R 4. Suelos, fertilización y nutrición vegetal ������������������������������������������������������������������������������������������������������288 • OBTENCIÓN DE UN ABONO ECOLÓGICO MEDIANTE EL COMPOSTAJE DE ALGAS Y RESTOS DE PESCADO������ 288 llera-Vives M, Seoane S, López-Mosquera ME • LOS HONGOS MICORRICICOS PROTEGEN A LA VARIEDAD TRADICIONAL “MANZANA NEGRA” FRENTE AL ESTRÉS ABIOTICO PRODUCIDO POR CARBONATOS������������������������������������������������������������������������������������������������������ 296 Hernández A, Socorro AR, Jaizme-Vega MC • Efecto del sistema de cultivo y genotipo en pimiento Sobre la actividad enzimática del suelo �� 297 Morales-Manzo II, Ribes-Moya AM, Raigón MD, Fita A, Rodríguez-Burruezo A • CARACTERÍSTICAS DE LA RED DE MACROPOROS DEL SUELO INDUCIDAS POR EL MANEJO ECOLÓGICO����������� 302 Soto D, Vázquez L, Pérez P, Paradelo M, López JE • Prácticas regenerativas. Calidad del suelo como elemento clave para la rentabilidad de las explotaciones���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 309 Imaz MJ, Arranz J, Kormenzana M, Epelde L, Enrique A, Ruiz R, Apesteguia M, Sáez JL, Mandaluniz N • DINÁMICA DEL NITRÓGENO EN UNA ROTACIÓN CAUPI-BRÓCOLI: INFLUENCIA DE LA VARIEDAD Y DE LA PRÁCTICA DE MANEJO������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 313 Sánchez-Navarro V, Zornoza R, Faz A, Fernández JA • Uso combinado de microorganismos efectivos y estiércoles sobre la mineralización del nitrógeno en suelo����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 328 Raigón MD, Garcia E, Zornoza J, García MD • Interacción de diferentes escardas y fertilizaciones sobre el control de la flora arvense y el rendimiento del cereal. 20 años de experimentación��������������������������������������������������������������������������� 337 Lacasta C, Meco R, Moreno MM • COSTES DE LA AUTOGESTIÓN DE RESTOS DE COSECHA EN INVERNADEROS CON SUELOS ARENADOS���������� 344 Torres JM. 7.

(8) Sociedad Española de Agricultura Ecológica. Agroecología. Actas del XII Congreso de SEAE: “Las leguminosas: clave en la gestión de los agrosistemas y en la alimentación ecológica” - Lugo - 21-23 septiembre 2016. • EFECTOS DE LOS TRATAMIENTOS CON Azotobacter chroococcum SOBRE LA PRODUCCIÓN DE LECHUGAS Y ESCAROLAS EN CULTIVO ECOLÓGICO Y TRADICIONAL��������������������������������������������������������������������������������� 354 Amorós A, Valero M, Ato V, Almansa MS • EFECTOS DE LOS TRATAMIENTOS CON Azotobacter chroococcum SOBRE LA GERMINACIÓN Y EL DESARROLLO DE PLÁNTULAS DE LECHUGA Y ESCAROLA EN SEMILLERO������������������������������������������������������������� 367 Almansa MS, Valero M, Ato V, Amorós A • EMPLEO DEL BIOFERTILIZANTE MICROORGANISMOS NATIVOS MULTIPROPÓSITOS EN EL COMPORTAMIENTO AGROPRODUCTIVO DEL FRIJOL COMÚN (Phaseolus vulgaris L.)������������������������������������������������������������������� 379 Calero A, Olivera D, Pérez Y • LIMITACIONES PRÁCTICAS PARA LA UTILIZACIÓN DE MATERIALES DE ACOLCHADO EN CULTIVOS HORTÍCOLAS 388 Cirujeda A, Marí AI, Gabriel G, Aibar J • Interacciones entre micropartículas y bioporos en un suelo dedicado a huerta ecológica���� 393 Soto D, Vázquez L, Pérez P, Paradelo M, López JE • EL USO DE ALGAS EN AGRICULTURA ECOLÓGICA������������������������������������������������������������������������������������������ 400 López de la Calle M, Illera M, Seoane S, López ME • OPTIMIZACIÓN DEL CULTIVO DE MORINGA OLEIFERA MEDIANTE EL MANEJO DE MICROORGANISMOS DEL SUELO EN ZONAS ÁRIDAS Y SEMIÁRIDAS������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 407 Bernal AR, Arnés M, Garzón M, Méndez P, Lobo MG, Jaizme MC • Efectos de la hormiga Ectatomma ruidum sobre algunas propiedades físicas del suelo y el crecimiento de plantas de Café (Coffea arabica; variedad Caturra) �������������������������������������������������� 408 Rondón F 5. Elaboración y calidad agroalimentaria������������������������������������������������������������������������������������������������������409 • EFECTO DE LA CONVERSIÓN A LA PRODUCCIÓN ECOLÓGICA SOBRE LOS PARÁMETROS CUANTITATIVOS Y CUALITATIVOS DE LA LECHE DE OVEJA ������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 409 Palacios C, De la Fuente LF, Abecia JA • VARIEDADES TRADICIONALES DE TRIGO DURO: UNA GRAN OPORTUNIDAD PARA LA PASTA ECOLÓGICA ARTESANAL����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 416 Carranza G, Guzmán GI, Glez de Molina M, Aguilera E, Torremocha E, Villa I, Herrera A, Corres A • Desarrollo de galletas ecológicas no alergénicas�������������������������������������������������������������������������� 425 Raigón MD, Castell V, Castell I, Ruíz ML • CALIDAD EXTERNA, INTERNA Y NUTRICIONAL DEL HUEVO ECOLÓGICO VERSUS CONVENCIONAL DE GALLINA ISA-BROWN���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 435 Rodriguez A, García MD, Raigón MD • Evaluación de compuestos aromáticos en cervezas de producción ecológica y convencional ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 444 Zambrano T, Moreno E, Rodriguez-Burruezo A, Picazos P, Raigón MD • CARACTERISTICAS DEL CONTENIDO DE ACIDOS GRASOS DE LA CARNE DE TERNERA SEGÚN EL SISTEMA DE PRODUCCIÓN (CONVENCIONAL VS ECOLÓGICO) Y EL TIPO DE ALIMENTACIÓN���������������������������������������������� 453 Palacios C, Revilla I, Sierra B, García I, Moraga E • CARACTERISTICAS SENSORIALES DE LA CARNE DE TERNERA SEGÚN EL SISTEMA DE PRODUCCIÓN (CONVENCIONAL VS ECOLÓGICO), EL TIPO DE ALIMENTACIÓN Y LOS DIAS DE MADURACIÓN������������������������� 454 Palacios C, Revilla I, Sierra B, García I, Moraga E • Estudio quimiométrico de minerales en suero en vacuno lechero en ecológico y convencional ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 461 Orjales I, Miranda M, Rodríguez R, López M, Rey-Crespo F, Herrero Latorre C • El pan biológico integral artesano con levadura madre, clave para la seguridad y soberanía alimentarias, la nutrición humana y la sostenibilidad de los agrosistemas����������������������������������� 469 Galindo P, Medina S, Sanchez JL, Rodrigo E. 8.

(9) Actas del XII Congreso de SEAE: “Las leguminosas: clave en la gestión de los agrosistemas y en la alimentación ecológica” - Lugo - 21-23 septiembre 2016. Sociedad Española de Agricultura Ecológica. Agroecología. Carteles/PÓsters relacionados���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������482 • LA RABANIZA (DIPLOTAXIS ERUCOIDES) COMO CULTIVO POTENCIAL: ESTUDIO DE CARACTERES NUTRACÉUTICOS ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 482 Guijarro-Real C, Prohens J, Rodríguez-Burruezo A, Fita A • CARACTERISTICAS FISICO-QUIMICAS DE LA CARNE DE TERNERA SEGÚN EL SISTEMA DE PRODUCCIÓN (CONVENCIONAL VS ECOLÓGICO), EL TIPO DE ALIMENTACIÓN) Y LOS DIAS DE MADURACIÓN������������������������ 488 Palacios C, Revilla I, Sierra B, García I, Moraga E 6. Comercialización, consumo y distribución agroalimentaria�������������������������������������������������������������������494 • EVALUACIÓN DEL IMPACTO DE LAS FERIAS AGROECOLÓGICAS EN EL ECUADOR�������������������������������������������� 494 Satama-Bermeo M, Blanco M, Vega-Quezada C • FUNCIONAMENTO E EVOLUCIÓN DUNHA ASOCIACION DE CONSUMIDORAS: o Bandullo Ecolóxico���� 506 Vázquez MD • Clústeres de la producción agraria ecológica en cataluña����������������������������������������������������������� 509 Hoberg K, Martori JC • Estudio comparativo del sistema de cultivo sobre la fracción volátil del pimiento y formas relacionadas (capsicum sp.)���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 510 Ribes-Moya AM, Moreno-Peris E, Raigón MD, Fita A, Rodríguez-Burruezo A • IMPLICACIONES DE LA PRESENCIA DE CLORATOS Y PERCLORATOS EN LA PRODUCCIÓN DE ALIMENTOS ECOLÓGICOS������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 515 Torres JM • Influencia de factores en el contenido en nitratos en cultivos de acelgas y espinacas ecológicas�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 527 Raigón MD, Barbera N, Zornoza J, García MD • Diagnóstico y propuestas de mejora de los sistemas ganaderos ecológicos andaluces y de la comercialización de sus productos������������������������������������������������������������������������������������������������������� 535 Gutiérrez-Peña R, Mena Y, Horcada A, Aguirre I Carteles/PÓsters relacionados���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������536 • ACTITUD Y MOTIVACIÓN FRENTE A ALTERNATIVAS BIOLÓGICAS��������������������������������������������������������������������� 536 Londoño AM, Velásquez E, Lavelle P • SEGURIDAD ALIMENTARIA, TRAZABILIDAD DE LOS PRODUCTOS DE LA ACUICULTURA Y TICS����������������������������� 537 Cano A 7. Ganadería, bienestar animal, acuicultura y apicultura�����������������������������������������������������������������������������540 • Creación de zonas húmedas en granjas de vacuno lechero para tratamiento de efluentes ganaderos�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 540 Castro J, Valladares J, Veiga X, Piñeiro J, Romay D • CONTRIBUCIÓN AL MANEJO ZOOTÉCNICO Y SANITARIO DE LA CRÍA ECOLÓGICA PORCINA EN CATALUÑA�� 541 Argemí Armengol I, García Romero C • AVANCES SOBRE TERAPIAS ALTERNATIVAS PARA LA GANADERÍA ECOLÓGICA EN ESPAÑA������������������������������� 548 Núñez M, García C • DIFERENCIAS CUALITATIVAS EN LOS OVOCITOS DE CORDERAS NACIDAS EN UNA EXPLOTACIÓN ECOLÓGICA FRENTE A CORDERAS CONVENCIONALES�������������������������������������������������������������������������������������������������������� 566 Abecia JA, María GA, Palacios C, Casao A • SANITIZACIÓN DE ESTIÉRCOL CON HONGOS FILAMENTOSOS ANTIPARASITARIOS����������������������������������������� 571 Arias MS, Miguélez S, Arroyo F, Hernández JA, Silva MI, Sanchís J, Sánchez- Andrade R, Paz A • ¿Existen diferencias productivas en la raza Frisona en función del tipo de explotación?���������� 572 Rodríguez R, Orjales I, Miranda M, López M. 9.

(10) Sociedad Española de Agricultura Ecológica. Agroecología. Actas del XII Congreso de SEAE: “Las leguminosas: clave en la gestión de los agrosistemas y en la alimentación ecológica” - Lugo - 21-23 septiembre 2016. • APORTACIONES TÉCNICAS A LA ALIMENTACIÓN ECOLÓGICA Y MANEJO HOLÍSTICO DE LA CRÍA ECOLÓGICA BOVINA EN GALICIA��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 579 García C, Neira XX • LAS RAZAS AUTÓCTONAS DE GALICIA Y SU IMPORTANCIA PARA LA GANADERÍA ECOLÓGICA������������������������ 585 Sánchez E, García C, Vaz JL • Potencialidades bioecológicas de la gallina Piñeira en Galicia������������������������������������������������������ 586 Rey E, García C, Casas E Carteles/PÓsters relacionados���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������587 • ESTUDIO COMPARATIVO DE TREMATODOS RUMINALES EN GRANJAS LECHERAS ECOLÓGICAS Y CONVENCIONALES ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 587 Orjales I, Rodríguez R, López M, Mezo M, González M, Miranda M • Efecto do pastoreo en primavera de pradeiras de trevo en comparación co raigrás inglés sobre a produción e composición do leite de vacún ������������������������������������������������������������������������������������ 592 Veiga M, Resch C, Dagnac T, Fernández-Lorenzo B, Pereira-Crespo S, Valladares J, Botana A, Flores-Calvete G • CONTROL BIOLÓGICO DE PARÁSITOS GASTROINTESTINALES EN CABALLOS AUTÓCTONOS PRG EN PASTOREO ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 599 Pérez G, Hernández JA, Rodríguez MI, Bonilla R, Carvalho de M LM, Paz A, Sánchez-Andrade R, Arias MS 8. Sistemas agroforestales, aprovechamiento de montes y otras prácticas����������������������������������������������605 • Potencialidades de los ecosistemas rurales y razas autóctonas para la cría ecológica en Castilla la Mancha������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 605 Cordero R, García C • EFECTO DO TIPO DE PASTO SOBRE A PRODUCIÓN E A COMPOSICIÓN DE ÁCIDOS GRAXOS E ANTIOXIDANTES LIPOSOLUBLES DO LEITE DE VACAS EN PASTOREO DE PRIMAVERA ��������������������������������������������������������������������� 617 Botana A, Resch C, Dagnac T, González L, Pereira-Crespo S, Fernández-Lorenzo B, Valladares J, Veiga M, Flores-Calvete G • FERTILIDADE DO SOLO EM SISTEMAS AGROFLORESTAIS AGROECOLÓGICOS NO CERRADO BRASILEIRO. Fertilidad del suelo en sistemas agroforestales agroecológicos en la Sabana Brasileña ��������������������������� 626 Alcântara A, Stone F, Didonet D • Los “prados de rega”: un patrimononio cultural y natural en peligro de desaparición�������������� 636 Castro J, López J, Rodríguez MA, Alvarez V • INFLUENCIA DEL RIEGO EN VIÑEDOS ECOLÓGICOS DE LA RIBEIRA SACRA������������������������������������������������������ 637 Fandiño M, Rey BJ, Teijeiro MT, Cancela JJ • Efecto da especie, do presecado e do uso de inoculante sobre a calidade nutricional e fermentativa de ensilados de leguminosas anuais������������������������������������������������������������������������������� 642 Pereira-Crespo S, Valladares J, Fernández-Lorenzo B, Díaz-Díaz N, Resch C, Botana A, Veiga M, Flores-Calvete G • Efecto da alimentación con ensilados de trevo violeta e raigrás inglés e da suplementación con aceites vexetais sobre a produción e composición do leite de vacún ������������������������������������� 649 Veiga M, Resch C, Dagnac T, Fernández-Lorenzo B, Pereira-Crespo S, Valladares J, Botana A, Flores-Calvete G • USO SOSTENIBLE DEL AGUA A NIVEL DE CUENCA POR MODELACIÓN DE ESCENARIOS EXTREMOS PARA ESPAÑA Y MÉXICO������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 655 Rangel R, Dafonte J, Neira XX Carteles/PÓsters relacionados���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������664 • AVALIACIÓN DA CAPACIDADE DE CONSERVACIÓN DA VEXETACIÓN FORESTAL REMANENTE PARA A FAUNA EDÁFICA��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 664 Liñares V, Rodríguez T, Carral E, López E • ENTOMOFAUNA AUXILAR EN AGROECOSISTEMAS Y ECOSISTEMAS NATURALES �������������������������������������������� 665 Vercher R, González-Cavero S, Domínguez-Gento A • Cooperativa Monte Cabalar: Organización cooperativa y usos ganaderos tradicionales para la mejora del monte gallego������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 667 Barreiro XL, Gantes M, Cano A 10.

(11) Actas del XII Congreso de SEAE: “Las leguminosas: clave en la gestión de los agrosistemas y en la alimentación ecológica” - Lugo - 21-23 septiembre 2016. Sociedad Española de Agricultura Ecológica. Agroecología. • AGROECOSISTEMAS Y PRÁCTICAS CULTURALES TRADICIONALES EN LAS MONTAÑAS SEPTENTRIONALES DE GALICIA, PERSPECTIVAS PARA LA CONSERVACIÓN DE LA BIODIVERSIDAD���������������������������������������������������������� 668 Calvo MS, Díaz RA • INFLUENCIA DE LAS PRÁCTICAS ECOLÓGICAS EN EL PERFIL LIPÍDICO DE ACEITES VEGETALES DESTINADOS A LA PRODUCCIÓN DE BIODIESEL ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 678 Medeiros J, García MD, Raigón MD • PASADO, PRESENTE Y FUTURO DEL ACEBUCHE EN LA SIERRA DE GRAZALEMA������������������������������������������������� 685 Sarabia JF, Rucabado T, Pretel MT 9. Asesoría, divulgación, formación e investigación������������������������������������������������������������������������������������693 • HORTICULTURA ECOLÓGICA E VIVEIRO EDUCATIVO DE MUDAS NATIVAS NA ESCOLA CASTRO ALVES�������������� 693 Bertazzo CJ • Huertos urbanos en el municipio de Málaga��������������������������������������������������������������������������������������� 694 Pérez-Lara J, Matas AJ, Quesada MA • EL PAPEL CLAVE DE LOS MAYORES EN LA TRANSMISIÓN DE CONOCIMIENTOS: LA ASOCIACIÓN CIUDADES COMESTIBLES: HUERTOS ESCOLARES �������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 710 García C, Pereira MC • LEGUMBRES, CEREALES INTEGRALES, FRUTAS Y HORTALIZAS ECOLÓGICAS EN LOS COMEDORES ESCOLARES�� 715 Galindo P, Chia M, Fuentes-Guerra R, Rodriguez P • RED DE APRENDIZAJE VERDE (GLN); RESULTADOS FINALES������������������������������������������������������������������������������� 725 Burriel C, Gonzálvez V • I PLA VALENCIÀ DE LA PRODUCIÓ ECOLÓGICA. ANÁLISIS DEL PROCESO PAR-TICIPATIVO Y DE LAS PRINCIPALES LÍNEAS ESTRATÉGICAS������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 726 Cháfer MT, Roselló J, Gomis I, Garcia A, Amoros F, Rubio A, Mallach M, Domínguez-Gento A • La huerta es un aula��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 727 Colmenares R • Recuperación de semillas locales y su entorno cultural en comunidades rurales de Iberoamérica (biored)���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 728 Del Cura F, Sarandón SJ, Bernardi J, Ortiz CE, Raigón MD, Gonzálvez V, Del Amo S, Sevillano B, Vidal R • Asesoramiento agroecológico a distancia de SEAE������������������������������������������������������������������������� 729 Moreno JL, Gonzálvez V • Divulgación en producción ecológica de SEAE: El caso de la Revista Ae��������������������������������������� 730 Maixent F, Gonzálvez V, Coronado E • Formación agroecológica en SEAE, con énfasis en los eventos online ������������������������������������ 731 Cifre H, Gonzálvez V • Capital endógeno: conservación del paisaje y desarrollo rural en Galicia España��������������������� 732 Swagemakers P, Onofa A, Domínguez MD, Oostindie H, Groot JCJ. MESAS REDONDAS���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 740 MR1. Políticas agroecológicas y agroforestales��������������������������������������������������������������������������������������������741 • Un Plan para la Agricultura Ecológica en Castilla y León���������������������������������������������������������������� 741 Llorente J • III Plan Andaluz de Producción Ecológica, Horizonte 2020������������������������������������������������������������� 742 Jauregui J • Situación de la agricultura ecológica en las Illes Balears��������������������������������������������������������������� 743 Ginard M • LA POLITICA DE AGRICULTURA ECOLÓGICA DE GALICIA �������������������������������������������������������������������������������� 744 Rivas R. 11.

Figure

Cuadro 2. Centros Formación Profesional en producción agroecológica
Cuadro 4. Ejemplos de iniciativas/proyectos con enfoque agroecológico España
Cuadro 1: Caracterización analítica de los modelos de AE y Agroecología
Figura 1: Consulta basada sobre el base de datos Scopus (palabras clave “agro-ecología” o “agroecología”), duran-te el período de 1983 a principios de 2016 (número de trabajos / año) Total n = 2176 (según Bidaud y Ollivier, 2016)
+7

References

Related documents

The study applied the following inclusion criteria: val- idated version of the COMI in the given country’s lan- guage, lumbar degenerative spinal stenosis, patient age [ 20 years,

something because that’s the way its been done before, that’s why I developed my style of karate “Tokon Do” fighting spirit way, my interpretation is combined knowledge

Starting from a position of full employment (the capital level is normalized to unity), if the credit crunch is su¢ ciently large, then the equilibrium interest rate is su¢

Compared to the base LTC insured rate of 14 percent in this sample, the estimates imply that narrow framing reduces long-term care insurance demand by about 42 (66) percent.. These

The cell e.s.d.'s are taken into account individually in the estimation of e.s.d.'s in distances, angles and torsion angles; correlations between e.s.d.'s in cell parameters are

Further our findings also suggest that interpersonal relationships generated between the bank manager and the decision maker of the company have a strong impact on

South Beach palette (photo by Frances Hatch) Chalk Rain, Old Harry cliff material and beach debris on Khadi paper 36 x 71 cm.. Dorset: Studland

This Regulation shall be binding in its entirety and directly appli- cable in all Member States.. ACTION 1 Proposal for a CounciL Regulation on the transfer to