هلجم زكرم تاعلاطم و هعسوت شزومآ يكشزپ ص ،مجنپ هرامش ،مهدزاود هرود 777 -756 ، 7931
اقم
ی
هس
شزومآ
زاجم
ی
هب
تروص
کرت
ی
ب
ی
(
Blended
)
اب
شور
راک
گ
ها
ی
رد
شناد
و
شرگن
طبترم
اب
بایزرا
ی
رطخ
گدیسوپ
ی
رد
نایوجشناد
نادند
کشزپ
ی
هناسفا
نمادکاپ
1 *،
هرهز
رک
ی
م
ی
2 1 . یصصخت یارتکد یعامتجا یكشزپنادند و ناهد تملاس ، داتسا ی را ، هورگ تملاس ناهد و نادند كشزپ ی عامتجا ی ، هدكشناد نادند كشزپ ی ، هاگشناد مولع كشزپ ی نارهت ، ،نارهت ناریا 2 . نادند ،کشزپ نادند هدكشناد كشزپ ی ، كشزپ مولع هاگشناد ی ا ،نارهت ،نارهت ی نار تفایرد :هلاقم 12 / 1 / 49 نیرخآ حلاصا هلاقم : 21 / 9 / 49 شریذپ هلاقم : 29 / 9 / 49 * هدنسیون سم ؤ :لو هورگ تملاس ناهد و نادند کشزپ ی عامتجا ی ، هدکشناد نادند کشزپ ی ، هاگشناد مولع کشزپ ی ،نارهت ،نارهت ا ی نار نفلت : 99520485 -512 :ربامن 99520482 -512 Email: pakdaman@sina.tums.ac.ir :فده و هنیمز ژولونکت نوزفازور دشر ی کرت تروص هب ی ب شور اه ی تنس ی شور اب اه ی دج ی د ، م ی مز دناوت ی هن بسانم ی ارب ار ی اقترا ی مهارف شزومآ .دروآ قحت ی ق رضاح فده اب وجشناد شرگن و شناد هسیاقم ی نا هتشر نادند کشزپ ی رد دروم « بایزرا ی گدیسوپ رطخ ی » زا سپ هاگراک شور هب شزومآ ی و کرت یب ی ( Blended learning ) دش ماجنا . :راک شور رد ا ی ن هلخادم هعلاطم ا ی هدش لرتنک ، ادتبا 91 وجشناد ی رخآ لاس هتشر نادند کشزپ ی مومع ی هک دندرک تکرش ،تیاهن رد 89 نانآ زا رفن ود هب هاگراک شور ی ( 14 )رفن کرت شزومآ و یب ی ( 14 )رفن تحت شزومآ دنتفرگ رارق کرت هورگ رد . یب ی هرهچ هب هرهچ شزومآ رب هولاع ، سرتسد ی اس هب ی ت حارط ی لانآ بلاطم و هدش ی ن تشاد دوجو شسرپ . فارگومد تاعلاطا لماش هتخاس ققحم همان ی ک سررب تهج ی ن و شناد زرا شرگ ی با ی سوپ رطخ ی گد ی شزومآ هرود زا دعب و لبق ی ، م .تفرگ رارق هدافتسا دروم ی گنا ی ن نومزآ زا هدافتسا اب هورگ ود رد هاگراک زا دعب و لبق شناد تارمن یاه Repeated measures ANOVA و Paired t رد مرن رازفا SPSS زجت ی .دیدرگ لیلحت و ه 505 / 5 > P ناونع هب نعم حطس ی راد ی هداد اه دش هتفرگ رظن رد . هتفای :اه 89 رفن = دارفا لک( 91 رفن ) .دندرک تکرش هعلاطم رد هتفای اه داد ناشن هک می گنا ی ن هاگآ هرمن ی هاگراک هورگ رد ی رد سپ نومزآ ( 82 / 2 ± 10 / 21 ) تبسن هب هرمن یپ ش آ نومز ( 58 / 1 ± 55 / 8 ) هب روط نعم ی یراد ب ی رتش دوب ( 505 / 5 > P ) رد . هورگ زاجم شزومآ ی کرت( یب ی ) ، می گنا ی ن ن هرم هاگآ ی رد سپ نومزآ ( 91 / 2 ± 82 / 29 ) تبسن هب هرمن یپ ش نومزآ ( 15 / 1 ± 21 / 9 ) یازفا ش ی تفا ( 505 / 5 > P ) اپ هرمن ندرک ظاحل اب . ی ه ، توافت ینعم یراد ب ی ن هرمن هاگآ ی سپ رد هورگ ود درگن هدهاشم نومزآ ی د ح رد . ی هط شرگن ، وجشناد ی نا ا هک دندوب دقتعم هورگ ود ی ن ازفا هب رجنم هاگراک ی ش نآ شناد رد اه مز ی هن زرا ی با ی رطخ سوپ ی گد ی زرا و دش ی با ی سوپ رطخ ی گد ی لک رد ین ی ک شزومآ ی فم ی د .دوب هجیتن :یریگ ره ب شور ود ه نعم روط ی راد ی ثعاب شرگن و شناد دوبهب دیدرگ . رتشیب وجشناد ی نا شور کرت شزومآ یب ی ار مز رد ی هن زرا ی با ی رطخ سوپ ی گد ی ، فم ی د پ .دنتسناد ی داهنش م ی ا دوش ی ن ردت لمکم ناونع هب شور ی س یارب وجشناد ی نا نادند هتشر یکشزپ مومع ی رارق هدافتسا دروم گ ی در . هژاو دیلک اه : سوپ رطخ ی گد ی ، کرت شزومآ یب ی ، هاگآ ی ، زاجم شزومآ ،شرگن یهمدقم
ذوفن نف یروآ دیدج هب طیحم یاه ،یشزومآ دنور یهددای -یریگدای ار نوگرگد هتخاس و یاهوگلا یریگدای ار لوحتم هدومن .تسا رد لاح رضاح ، رد یرایسب زا یاهروشک هتفرشیپ یریگمشچ تامادقا رد هنیمز یاه شزومآ کینورتکلا و طابترا زا هار رود زا قیرط لیکشت هاگشناد اه و سلاک یاه یزاجم تروص هتفرگ .تسا زا نآ ییاج هک یریگدای و شزومآ دنیارف هدیچیپ یا یم دشاب یمن ، ناوت نآ ار هب یاضف سلاک دودحم درک ( 2 .) ا ورم هز انم ب ع یملع ناشن هدنهد دشر هدنیازف دربراک شزومآ کینورتکلا رد مولع یکشزپ .تسا هدافتسا زا عبانم کینورتکلا رد هدکشناد یاه یزاسوراد و نادند یکشزپ تهج اقترا ی حطس شناد رد هنیمز مسیناکم رثا وراد و شزومآ نادند یکشزپ ناکدوک شرازگ هدش تسا ( 1 ، 1 ) . رد هطیح یاه هدیچیپ رت زا هلمج شزومآ یروئت و یلمع ، لرتنک تنوفع و شزومآ یکینیلک زین زا شزومآ کینورتکلا هدافتسا یم دوش ( 0 ، 9 .) اب هجوت هب تیهام توافتم هتشر نادند یکشزپ و زاین هب یرصب یزاس ، زا شزومآ کینورتکلا رد تاجرد یتوافتم هدافتسا یم دوش . رتشیب شرازگ اه هدنهد ناشن تیاضر شناد ج نایو زا دربراک وت أ م شزومآ کینورتکلا اب شور یاه یتنس تسا . فیط یعیسو زا شور اه هب راک هتفر و دروم یبایزرا رارق هتفرگ دنا هک لماش ملیف یاه یشزومآ زا لحارم هدیچیپ و ینلاوط نامرد یاه نادند ،یکشزپ یسرتسد هب عبانم ،یملع تارکاذم و ثحب یاه طبترم اب دراوم ،یکینیلک یرلاگ سکع و شزومآ یزاجم یم دشاب ( 8 .) جیاتن یسررب شزومآ یزاجم رد کی هعلاطم یرورم نایب درک هک شزومآ ناگدنهد و ناریگارف دقتعم تسه دن نیا شور یارب نایوجشناد و صصختم ا ن تملاس ، م ؤ رث یم دشاب و یریگدای ار دوبهب یم دشخب و مهم نیرت یگژیو نآ ار فاطعنا یریذپ یم دنناد ( 8 .) رد شزومآ نادند یکشزپ ، هدافتسا زا شور یاه یبناج زا هلمج ملیف یشزومآ و یامنهار هعلاطم رد سیردت سرد یاهزتورپ ینادند تباث رثؤم هتسناد هدش تسا ( 4 ، 9 .) رد هاگشناد Sheffield ناتسلگنا ، لاتروپ یشزومآ یحارط دیدرگ و سرد نف یروآ تاعلاطا یارب نایوجشناد هرود ،یمومع یصصخت نادند یکشزپ و ناراکتشادهب ناهد هب شور یبیکرت هیارا .دش رثکا نایوجشناد زا نیا هرود یشزومآ تیاضر دنتشاد ( 25 .) جیاتن تاعلاطم یکاح زا یشخبرثا شور یبیکرت رد نایوجشناد هتشر یکشزپ یم دشاب ( 22 ). نینچمه ، نیا شور رد شزومآ سرد یژولویدار نادند یکشزپ رثؤم دوب ( 21 .) لماعت یعامتجا ءزج مهم ی رد یرایسب زا تیعقوم یاه یشزومآ هب رامش یم دور و یرورض تسا هک رد ماظن شزومآ یکینورتکلا زین دروم هجوت رارق .دریگ لماعت هن اهنت هب ناونع یرازبا یارب یرارقرب ،طابترا هکلب شخب یلصا یریگدای هب یم رامش دور ( 21 .) رب نیا ساسا ، شزومآ یبیکرت لماش هدافتسا زا شور یاه یزاجم هارمه اب شزومآ هرهچ هب هرهچ ، زاس و راک یدیدج رد یرایسب زا تاسسؤم شزومآ یلاع داجیا هدومن تسا هک رب هدافتسا عونتم و هدرتسگ زا شور اه و نف یروآ یاه یشزومآ دیکأت .دراد اب رد رظن نتفرگ تیدودحم یاه ریغ لباق بانتجا ، شور یکینورتکلا سیردت زا قیرط متسیس یبیکرت یم دناوت هنیزگ یبسانم یارب ماظن شزومآ یلاع دشاب ( 29 .) اب هجوت هب یدربراک ندوب عوضوم یبایزرا رطخ یگدیسوپ و یگدیچیپ یاهامنهار ینیلاب رد نیا هنیمز ، هعلاطم رضاح اب فده نییعت آ یهاگ و شرگن نایوجشناد لاس رخآ هتشر نادند یکشزپ یمومع هاگشناد مولع یکشزپ نارهت رد هنیمز یبایزرا رطخ یگدیسوپ اب ود شور یشزومآ یهاگراک و یزاجم )یبیکرت( دش ماجنا .شور
راک
نیا هعلاطم زا عون هلخادم یا لرتنک هدش نآ رد و دوب 89 رفن زا نایوجشناد لاس رخآ هتشر نادند یکشزپ یمومع هک رد مین یلیصحت لاس لوا لاس 49 -2141 هعماج دحاو یلمع رگن 1 یم ار ،دندنارذگ هب شور یرامشرس باختنا دندش دصرد(خساپ یهد = 40 .)دصرد نایوجشناد رد تشه هورگ 25 -9 هرفن هب تدم ود هتفه رد همانرب یشزومآ تکرش دندرک . کی هاگراک هس هزور تحت ناونع هاگراک یریگشیپ و یبایزرا رطخ یگدیسوپ (
Assessment caries risk ) رازگرب دیدرگ . راهچ هورگ لوا ( 14 )رفن هب شور لومعم هاگراک و راهچ هورگ مود ( 14 )رفن هب تروص یبیکرت تحت شزومآ رارق دنتفرگ . نایوجشناد رد هاگراک هس هزور هب هورگ یاه کچوک 1 -1 هرفن میسقت دندش . بلاطم هاگراک لماش رورم یژولویتا یگدیسوپ و لماوع رطخ هب تروص ینارنخس ،یلماعت رورم عبانم ، ثحب و ارا ی ه راک یهورگ طبترم اب دراوم یکینیلک .دوب رد نایاپ زور موس عمج یدنب ماجنا تفرگ . نایوجشناد راهچ هورگ مود بلاطم هاگراک ار هب تروص بیکرت اب شزومآ یکینورتکلا تفایرد .دندرک ،ساسا نیا رب یتیاس اب سردآ www.risk-assessment.ir یحارط دش هک تایوتحم نآ لماش هیارا دنچ دروم شرازگ اب یامن ینیلاب ای یفارگویدار یارب یبایزرا رطخ یگدیسوپ طسوت نایوجشناد و زین س ؤ تلاا ی رد هطبار اب لماوع دعتسم هدننک یگدیسوپ یارب هورگ یاه ینس فلتخم ریز( 8 لاس و یلااب 8 )لاس .دوب نایوجشناد یم دنتسناوت هدر ینس دروم رظن دوخ ار صخشم دنیامن و بسانتم اب هورگ ینس ، هب دراوم و س ؤ تلاا یحارط هدش خساپ .دنهد بلاطم یشزومآ هب تروص لیاف رد تیاس گراب ذ یرا دیدرگ ات نایوجشناد رد تروص لیامت دنناوتب تاعلاطا دوخ ار رد نیا هنیمز شرتسگ .دنهد شیپ نومزآ و سپ نومزآ ره رد ود هورگ اب هدافتسا زا شسرپ همان ققحم هتخاس هک اور یی و ایاپ یی نآ دییأت دش ه دوب ، دروم یسررب رارق تفرگ . شسرپ همان یبتک لماش تاعلاطا ،کیفارگومد تلااؤس راهچ هنیزگ یا تهج یسررب یهاگآ نایوجشناد تبسن هب یبایزرا رطخ یگدیسوپ ( س ؤ تلاا 2 ات 15 ) رد هنیمز یاه رطخ یگدیسوپ و حوطس یریگشیپ و لماوع نآ لماش لماوع طبترم اب ،قازب ،هیذغت ،مسیناگراورکیم دیارولف و یبایزرا ،یمومع س ؤ تلاا شرگن ( تلااؤس 19 -12 ) هبتر هدش یدنب رد سایقم ترکیل ًلاماک( مقفاوم ات ًلاماک )مفلاخم و تیاهن رد ، س ؤ تلاا طوبرم هب یبایزرا هاگراک یحارط .دش ییاور ییاوتحم ( Content validity ) شسرپ همان طسوت ود رفن زا ناداتسا شخب ،یمیمرت کی رفن زا هورگ تملاس ناهد و نادند یکشزپ یعامتجا و ود رواشم یرامآ دروم یسررب رارق .تفرگ س ؤ تلاا و هنیزگ اه رب ساسا تارظن ناصصختم هرابود یرگنزاب دش و تارییغت لماش حیحصت تاملک و فذح س ؤ تلاا ماجنا تفرگ . رد یسررب نازیم ،رضاح CVI ( Content validity index ) و تیفافش تلااؤس بیترت هب 99 و 90 دصرد .دوب یارب یبایزرا ،ییایاپ شسرپ همان ود راب هب هلصاف کی هتفه هب 25 رفن زا نایوجشناد لاس رخآ هتشر نادند یکشزپ هدکشناد نادند یکشزپ هاگشناد دازآ لیوحت هداد دش هک بیرض Cronbachs alpha ،نآ 85 / 5 دمآ تسد هب . رد هطیح یهاگآ ، یارب ره س ؤ لا کی هرمن ( 5 ات 15 ) و رد هطیح شرگن ، دصرد خساپ ًلاماک /مقفاوم مقفاوم رد رظن هتفرگ .دش یناوارف خساپ نایوجشناد ود هورگ هب ره کی زا س ؤ تلاا رد ره کی زا هطیح یاه فلتخم رد شسرپ همان هبساحم دیدرگ . تهج هسیاقم لبق و دعب هورگ ود ، نومزآ Paitrd t و یارب هسیاقم ود هورگ ، نومزآ Independent t مرن رد رازفا SPSS هخسن 28 ( version 16, SPSS Inc., Chicago, IL دروم )
هدافتسا تفرگ رارق .
نومزآ Repeated measures ANOVA و نویسرگر یلیلحت زیلانآ یارب هسیاقم ییاهن اب ظاحل هرمن شیپ نومزآ هب ناونع Covariate هدافتسا .دش تاظحلام قلاخا ی رد هعلاطم رضاح اعر ی ت دش . لبق زا زوت ی ع شسرپ همان اه ، فده زا ماجنا هعلاطم ، مدع ثأت ی ر تکراشم رد قحت ی ق رد هرمن اپ ی نا ی و نچمه ی ن ، مدع جرد تاصخشم درف ی هب وجشناد ی نا حرش هداد دش . رد نمض کأت ی د درگ ی د هک تاعلاطا هنامرحم قاب ی م ی دنام و تهج اقم ی هس اتن ی ،ج دک صخش ی جرد م ی دوش و ناگدننک تکراشم رد ره نامز و رد تروص مدع امت ی ل م ی دنناوت زا هعلاطم جراخ دنوش . هبوصم قلاخا ی زا مک ی هت قلاخا هاگشناد مولع کشزپ ی نارهت ذخا درگ ی د .
هتفای
اه
زا لک 91 ،رفن 89 ( رفن 40 )دصرد رد هعلاطم تکرش دندرک دصرد( خساپ یهد = 40 .)دصرد هزاب نس ی وجشناد ی نا هورگ لوا ب ی ن 11 -11 اب نیگنایم ینس 4 / 5 ± 94 / 11 لاس و هورگ مود ب ی ن 19 -11 اب م ی گنا ی ن نس ی 0 / 2 ± 84 / 11 لاس دوب . یگژیو یاه کیفارگومد ناگدننک تکرش رد لودج 2 هیارا هدش .تسا نیرتمک و نیرتشیب هرمن یهاگآ نایوجشناد هورگ لوا و مود لبق و دعب زا یرازگرب هرود و نیگنایم هرمن هطیح یهاگآ ره ود هورگ رد لودج 1 هدمآ .تسا لودج 2 : یناوارف عیزوت یگژیو تکراشم کیفارگومد یاه ناگدننک یگژیو اه ( لوا هورگ یتنس شزومآ ) ( مود هورگ یبیکرت ) )دصرد( دادعت )دصرد( دادعت تیسنج ثنؤم ( 0 / 82 ) 19 ( 9 / 08 ) 11 رکذم ( 0 / 19 ) 20 ( 8 / 91 ) 28 عومجم ( 255 ) 14 ( 255 ) 14 یریگشیپ هاگراک ندنارذگ هقباس ریخ ( 1 / 84 ) 18 ( 2 / 91 ) 11 هلب ( 0 / 15 ) 9 ( 8 / 8 ) 1 عومجم ( 8 / 94 ) 10 ( 8 / 94 ) 10 خساپ مدع ( 1 / 25 ) 9 ( 1 / 25 ) 9 عومجم ( 255 ) 14 ( 255 ) 14 لودج 1 : رایعم فارحنا و نیگنایم ود نایوجشناد تارمن زا دعب و لبق هورگ یرازگرب هاگراک هورگ اه دادعت نیرتمک نیرتشیب عم فارحنا ی را ± می گنا ی ن شیپ )یهاگراک( یتنس شور نومزآ 14 1 20 58 / 1 ± 55 / 8 )یهاگراک( یتنس شور سپ نومزآ 14 25 28 82 / 2 ± 10 / 21 شیپ یبیکرت شور نومزآ 14 1 21 15 / 1 ± 21 / 9 یبیکرت شور سپ نومزآ 14 21 28 91 / 2 ± 82 / 29 8 / 94 نایوجشناد دصرد هورگ یهاگراک رد هلحرم شیپ نومزآ و 255 دصرد نانآ رد هلحرم سپ نومزآ دقتعم دندوب هک یبایزرا رطخ یگدیسوپ رد کینیلک یشزومآ دیفم .تسا رد نیا هورگ ، 5 / 91 نایوجشناد دصرد رد شیپ نومزآ و 4 / 49 دصرد رد سپ نومزآ قفاوم ای ًلاماک قفاوم یبایزرا رطخ یگدیسوپ رد کینیلک یشزومآ دندوب . 255 دصرد نایوجشناد نیا هورگ ، هاگراک یبایزرا رطخ یگدیسوپ ار یارب یریگشیپ دیفم یم .دنتسناد 9 / 89 دصرد ناریگارف لبق زا هاگراک و 8 / 99 دصرد نآ اه دعب زا هاگراک هک دندرک شرازگ ییاناوت یبایزرا رطخ یگدیسوپ نارامیب ار دنراد . 9 / 94 دصرد وجشناد ی نا لبق زا هاگراک و 4 / 49 دصرد دعب زا هاگراک ، تقفاوم ار دوخ اب مهم ندوب زرا ی با ی رطخ سوپ ی گد ی رد غلاب ی ن ملاعا دندومن . 8 / 49 ناگدننک تکراشم دصرد رد پ ی ش نومزآ و 255 دصرد نانآ رد اپ ی نا هاگراک ب ی نا هک دندرک زرا ی با ی رطخ سوپ ی گد ی رد ناکدوک ز ی ر 21 لاس مهم سا .ت رد هورگ شزومآ کرت یب ی ، 9 / 48 دصرد وجشناد ی نا ردپی ش نومزآ و 255 دصرد رد سپ نومزآ قع ی هد دنتشاد هک زرا ی با ی رطخ سوپ ی گد ی رد لک ین ی ک شزومآ ی فم ی د تسا . 5 / 91 دصرد تکرش ناگدننک رد پ ی ش نومزآ و 255 دصرد رد سپ نومزآ ، اب لباق ماجنا ندوب زرا ی با ی رطخ سوپ ی گد ی رد لک ین ی ک شزومآ ی قفاوم دندوب . 4 / 49 دصرد وجشناد ی نا رد ادتبا ی هاگراک و 255 دصرد نآ اه رد اپ ی نا هاگراک ، زرا ی با ی رطخ سوپ ی گد ی ار ارب ی پی گش ی ر ی فم ی د م ی دنتسناد . 8 / 88 دصرد تکرش ناگدننک لبق زا هاگراک و 8 / 99 نآ اه دعب زا هاگراک دقتعم دندوب هک اناوت یی زرا ی با ی رطخ سوپ ی گد ی ب ی ناشنارام ار دنراد . 9 / 42 دصرد زا وجشناد ی نا هورگ لوا و 255 دصرد زا وجشناد ی نا هورگ مود دقتعم دندوب هک ا ی ن هاگراک اه رجنم هب ازفا ی ش شناد نآ اه رد زرا ی با ی رطخ سوپ ی گد ی م ی دوش . 1 / 48 دصرد زا وجشناد ی نا هورگ لوا و 9 / 48 دصرد زا وجشناد ی نا هورگ مود ، ا ی ن هاگراک ار رد را اقت ی شناد دوخ تبسن هب شور اه ی پ ی گش ی هنار رد حطس درف ی رثؤم م ی دنتسناد . 2 / 94 دصرد زا تکرش ناگدننک هورگ لوا و 9 / 48 دصرد زا تکرش ناگدننک هورگ مود قفاوم دندوب هک ثحب اه ی ملع ی هب ی گدا ی ر ی نانآ کمک هدرک تسا . د ی هاگد 5 / 92 دصرد زا وجشناد ی نا هورگ لوا و 0 / 98 دصرد زا وجشناد ی نا هورگ مود رد دروم ارولف ی د غت یی ر هدرک دوب . 0 / 49 دصرد زا گارف ی نار هورگ لوا و 9 / 48 دصرد زا گارف ی نار هورگ مود زا هوحن ردت ی س ضار ی دندوب . هسیاقم نیگنایم هرمن یهاگآ ود هورگ نایوجشناد زا رد شیپ نومزآ ( اب هدافتسا زا لیلحت t ،) توافت ینعم ار یراد نیب تارمن هیلوا نانآ ناشن دادن لودج( 1 .) لودج 1 : هسیاقم نیگنایم تارمن یهاگآ رد ود هورگ یشزومآ لبق و دعب زا یرازگرب هاگراک هورگ هعلاطم هلحرم یتنس )یهاگراک( یبیکرت رادقم P رایعم فارحنا ± نیگنایم عم فارحنا ی را ± یم گنا ی ن شیپ نومزآ 58 / 1 ± 55 / 8 15 / 1 ± 21 / 9 585 / 5 سپ نومزآ 82 / 2 ± 10 / 21 * 91 / 2 ± 82 / 29 * 505 / 5 > * نومزآ Paired t قبط هتفای زا لصاح یاه نومزآ لیلحت Paired t ، هطبار یرامآ نعم ی یراد نیب نیگنایم تارمن نایوجشناد هورگ لوا رد شیپ نومزآ و سپ نومزآ دوجو اد ( تش 552 / 5 > P ). رد هورگ یبیکرت زین توافت نیگنایم تارمن نایوجشناد رد شیپ نومزآ رد هسیاقم اب سپ نومزآ ، ینعم راد دوب نومزآ ساسا رب .
Repeated measures ANOVA و اب رد رظن نتفرگ هرمن شیپ نومزآ هب ناونع Covariate ، توافت نعم ی راد ی نیب ود هورگ ( دشن هدهاشم 855 / 5 = P .)
ثحب
و
هجیتن
یریگ
هعلاطم رضاح ناشن داد هک نازیم شناد نایوجشناد لاس رخآ نادند یکشزپ رد دروم یبایزرا رطخ یگدیسوپ رد ره ود شور شزومآ یبیکرت شزومآ( یزاجم هارمه اب شزومآ )یروضح و شور یهاگراک اقترا هتفای تسا ، دنچره نیگنایم هرمن یهاگآ رد شور یبیکرت تبسن هب شور یتنس یهاگراک یکدنا رتلااب .دوب شرگن شناد ج نایو رد ره ود شور دوبهب تفای و نایوجشناد زا را یا ه شور یبیکرت زاربا تیاضر دندرک . نازیم یهاگآ شیب زا 05 دصرد نایوجشناد رد دروم س ؤ تلاا 2 ، 8 و 28 هک هب بیترت هرابرد دربراک یبایزرا رطخ یگدیسوپ رد عماوج ،فلتخم نایم هدعو یاه یگدیسوپ از و نازیم دیارولف ناهد هیوش ،دوب شیازفا ادیپ .درک رد هطیح س ؤ تلاا شرگن ، بلغا نایوجشناد ره ود هورگ قفاوم تیمها یبایزرا رطخ یگدیسوپ رد ناکدوک ریز 21 لاس .دندوب نینچمه ، نانآ رتشیب دقتعم دندوب هک نیا هاگراک اه رجنم هبشیازفا شناد نآ اه رد یبایزرا رطخ یگدیسوپ هدش و هاگدید ناریگارف رد دروم دربراک دیارولف ار رییغت هداد .تسا رد یبایزرا هاگراک صخشم دش هک یمامت نایوجشناد دقتعم ،دنتسه ماجنا یبایزرا رطخ یگدیسوپ رد شخب یاه ینیلاب دیفم تسا و بلغا راهظا دنتشاد هک ییاناوت یبایزرا رطخ یگدیسوپ نارامیب دوخ ار .دنراد نینچمه ، همه نایوجشناد قفاوم دندوب هک هاگراک رجنم هب شیازفا شناد نآ اه رد یبایزرا رطخ یگدیسوپ هدش .تسا هدافتسا زا شور یزاجم ثعاب لااب نتفر تیفیک یریگدای رد نایوجشناد هتشر یاه یکشزپ و زین شیازفا تیفیک سیردت و شزومآ دش . نایوجشناد تبسن هب شور یزاجم رظن تبثم ی دنتشاد ، ره دنچ ناداتسا تبسن هب هدافتسا زا نآ تارظن یفلتخم زاربا ار دندومن . هب روط یلک ، ناداتسا و نایوجشناد رد تروص داجیا هزیگنا ، هب تروص لاعف رد شور یزاجم تکراشم یم .دندرک دوجو هزیگنا یوق رد قیوشت ناداتسا و نایوجشناد تهج هدافتسا زا لکش دیدج تاطابترا ، مزلا تسا ( 0 .) هسیاقم ت أ ریث شزومآ یزاجم سن ب ت هب شور یتنس رد شزومآ لرتنک تنوفع نیب ناراکتشادهب ناهد و نادند ناشن داد هک شزومآ یبیکرت رد هطیح س ؤ تلاا راهچ یباوج م ؤ رث هدوب ، اما ت أ ینادنچ ریث رد هطیح یبایزرا ینیلاب یدنمناوت هتشادن تسا ( 9 .) جیاتن هعلاطم Pahinis و ناراکمه یکاح زا تیقفوم ره ود شور هرهچ هب هرهچ و لانآ ی ن هدافتسا( زا )لاتروپ رد شزومآ وجشناد ی نا هتشر نادند کشزپ ی رد عطاقم فلتخم دوب ( 25 .) Kavadella و ناراکمه دوخ قیقحت رد زا شور یبیکرت رد شزومآ یژولویدار ناهد و نادند هب نایوجشناد نادند یکشزپ هدافتسا درک هتفای .دن داد ناشن نانآ یاه هک نیا شور م ؤ رث تسا و هدافتسا تیلباق رد یشزومآ همانرب هرود نادند یکشزپ یمومع ار دراد ( 21 .) رد هعلاطم مظعم ی و ناراکمه رد هدکشناد نادند یکشزپ هاگشناد زاریش ، نیگنایم هرمن یهاگآ لبق و دعب زا سیردت رد ره ود شور یشزومآ یتنس و یبیکرت یبایزرا دش و جیاتن دوب نآ زا یکاح هک شزومآ یزاجم یکدنا م ؤ رث رت زا شزومآ یتنس یم دشاب ( 21 ) ؛ ره دنچ رد یخرب تاعلاطم ( 29 ) ، رییغت شرگن رد گ هور شزومآ یبیکرت هب روط ینعم یراد رتشیب زا هورگ یتنس شرازگ هدش تسا . زا هلمج للع تیدودحم توافت نیب ود هورگ هعلاطم رد رضاح ، یم ناوت هب هاتوک ندوب تصرف نایوجشناد یارب راک اب تیاس و ا ب راز یکینورتکلا یحارط هدش هراشا .درک یخرب تاعلاطم هدرک شرازگ دنا هک دعب زا هفاضا ندش بلاطم کینورتکلا هب داوم یسرد نایوجشناد ، یرییغت رد تارمن نومزآ اه ی نایوجشناد هدهاشم دشن و رد ربارب هدافتسا زا بلاطم نیلانآ تمواقم دوجو تشاد ) 20 .) زا یوس رگید ، نایوجشناد لاس رخآ نادند یکشزپ هک هرود ینلاوط یلیصحت ار تشپ رس هتشاذگ دنا ، نامز و هلصوح یرتمک یارب ههجاوم اب شور یاه نیون یشزومآ دنراد . زا طاقن توق هعلاطم رضاح یم ناوت هب دوجو هورگ هسیاقم هراشا دومن . نینچمه ، رازبا یبایزرا رد قیقحت ، شسرپ همان یا هک دوب اور یی و ایاپ یی نآ دروم دییأت تفرگ رارق . هولاع رب نیا ، دصرد خساپ یهد یلااب نایوجشناد رد نیا هعلاطم ( 40 )دصرد ، زا طاقن تبثم نآ بوسحم یم .دوش مامت تکرش ناگدننک رضاح قیقحت ار نایوجشناد هاگشناد مولع یکشزپ نارهت ،دنداد لیکشت نیاربانب زا سیردت یناسکی رادروخرب دوب .دن اب دوجو تاکن تبثم رد شزومآ یزاجم زا هلمج فاطعنا یریذپ نامز ،شزومآ لاح نیا اب یارجا شزومآ یبیکرت اب یتلاکشم بور ه ور یم دشاب ، اما مشچ زادنا یارجا نیا شور شخبدیما هب رظن یم .دسر تن ی هج اهن یی ره ود شور )یهاگراک و یبیکرت( رد دوبهب شناد و شرگن نایوجشناد تهج یبایزرا رطخ یگدیسوپ هب یبوخ م ؤ رث هدوب تسا . اب هجوت هب رظن رثکا نایوجشناد رد طابترا اب دیفم ندوب بلاطم ارا ی ه هدش رد شزومآ یبیکرت و زین تفرشیپ نایوجشناد رد ره ود هورگ یشزومآ ، رد تروص دیدحلاص داهنشیپ یم دوش هک نیا شور هب ناونع لمکم سیردت دروم هدافتسا رارق .دریگ
یرازگساپس
هلاقم رضاح هتفرگرب زا اپ ی نا همان هرود نادند یکشزپ مومع ی رد هدکشناد نادند کشزپ ی هاگشناد مولع کشزپ ی نارهت م ی .دشاب نیدب هلیسو زا راکمه ی تنواعم مرتحم شزومآ ی و شهوژپ ی هدکشناد نادند کشزپ ی ، راکرس مناخ رتکد راقفلاوذ ی زا هدکشناد زاجم ی هاگشناد مولع کشزپ ی نارهت و ،نینچمه وجشناد ی نا ی هک رد شهوژپ نیا ماجنا ،دندومن یراکمه رکشت ینادردق و یم ددرگ . References:1. Ruiz JG, Mintzer MJ, Leipzig RM. The impact of E-learning in medical education. Acad Med. 2006; 81(3):207-12.
2. Karaksh A, Grant G, Annopkumal-Dukie S, Nirthanan N, Davey AK. Student engagement in pharmacology course using online learning tools. Am J Pharm Educ. 2013; 77 (6):125.
3. Mohamed N, Peerbhay F. Introducing dental students to e-learning at a South African University. African J Health Professions Educ. 2012; 4(2):123-7.
4. Garland KV. E-learning vs. classroom instruction in infection control in a dental hygiene program. J Dent Educ. 2010;74(6):637-43.
5. Gray K, Tobin J. Introducing an online community into a clinical education setting:a pilot study of student and staff engagement and outcomes using blended learning . BMC Med Educ. 2010;10:6. 6. Linjawi AL, Hamdan AM, Perryer DG, Walmsley
AD, Hill KB. Students' attitudes towards an on-line orthodontic learning resource. Eur J Dent Educ. 2009; 13(2):87-92.
7. Childs S, Blenkinsopp E, Hall A, Walton G. Effective e-learning for health professionals and students--barriers and their solutions. A systematic review of the literature--findings from the HeXL project. Health Info Libr J. 2005; 22 (Suppl 2):20-32. 8. Aragon CE, Zibrowski EM. Does exposure to a procedural video enhance preclinical dental student performance in fixed prosthodontics?. J Dent Educ. 2008;72(1):67-71.
9. Nikzad S, Azari A, Mahgoli H, Akhoundi N. Effect
of a procedural video CD and study guide on the practical fixed prosthodontic performance of Iranian dental students. J Dent Educ. 2008;72(9):1048-57.
10. Pahinis K, Stokes CW, Walsh TF, Tsitrou E, Cannavina G. A blended learning course taught to different groups of learners in a dental school: follow-up evaluation. J Dent Educ. 2008;72(9):1048-57.
11. Karamizadeh Z, Zarifsanayei N, Faghihi AA, Mohammadi H, Habibi M. The Study of effectiveness of blended learning approach for medical training courses. Iran Red Crescent Med J. 2012; 14(1):41-4.
12. Kavadella A, Tsiklakis K, Vougiouklakis G, Lionarakis A. Evaluation of a blended learning course for teaching oral radiology to undergraduate dental students. Eur J Dent Educ. 2012; 16(1):e88-95.
13. Moazami F, Bahrampour E, Azar M, Jahedi F, Moattari M. Comparing two methods of education (virtual versus traditional) on learning of Iranian dental students: a post-test only design study. BMC Med Educ 2014; 14:45.
14. Borhani F, Vatanparast M, AbbasZadeh A, Ranjbar H, Shojaei Pour R.Virtual education effect on cognitive learning and attitude of nursing students towards it. Iran J Nurs Midwifery Res. 2011;16(4):321-4.
15. Zhigang Li, Ming H, Lorentz C. Switching to blended learning: The impact on students’ academic performance. J Nurs Educ Pract. 2014; 4(3):245-51.
Journal of Medical Education Development Center
2016; 12(5):765 -771
Comparison of Virtual Blended Learning with Workshops on Dental Students’
Knowledge of and Attitude toward Caries Risk Assessment
Afsaneh Pakdaman1*, Zohreh Karimi2
1.Assistant Professor, Department of Community Oral Health, School Dentistry, Tehran University of Medical Sciences, Tehran, Iran 2.Dentist, School Dentistry, Tehran University of Medical Sciences, Tehran, Iran
Received: 11 May, 2015 Received Corrected Version: 4 Jul, 2015 Accepted: 5 Jul, 2015
٭Correspondence: Department of Community Oral Health, School of Dentistry, Tehran University of Medical Sciences, Tehran, Iran
Tel: (+98) 21 8801 5960 Fax: (+98) 21 8801 5961 Email:pakdaman@sina.tums.ac.ir
Background & Objective: Advancement in technology and the combination of traditional and
new methods can promote education. The purpose of the present study was to compare knowledge and attitude of dental students regarding caries risk assessment (CRA) after a course using blended learning and traditional workshops.
Methods: A controlled trial was designed and 82 final-year dental students were recruited in two
groups of workshop (n = 39) and blended learning (n = 39). In the blended group, access to a designed website and online material was possible in addition to face-to-face education. A validated researcher-made questionnaire (Cronbach’s alpha = 0.7) was used to assess demographic information, and knowledge of and attitude toward CRA before and after the educational course. The mean score of knowledge before and after the course was calculated and compared between the two groups using paired t-test and repeated measures ANOVA in SPSS software.
Results: Of the 82 students, 78 (95%) participated in the study. The mean score of knowledge in
post-test in the group attending workshops was (13.35 ± 1.61) significantly higher than pre-test (7.00 ± 3.06) (P < 0.050). In the blended learning group, the mean score of knowledge in the post-test (14.71 ± 1.43) was higher than pre-test (8.12 ± 2.20) (P < 0.050). Considering the baseline score, no significant difference was observed between the two groups in post-test. In the attitude domain, participants in both groups believed that the course had improved their knowledge regarding CRA and CRA was useful in educational dental clinic.
Conclusion: Both methods significantly improved knowledge and attitude of students regarding
CRA. The students believed the blended learning method to be useful in CRA. Thus, the use of this method is recommended as a complementary teaching method for general dentistry students.
