50 Χρονια Απο Το Τελος Του Πολεμου

(1)

KYPIAKH 7 MAΪOY 1995

2 - 32

AΦIEPΩMA

50 XPONIA

AΠO

TO TEΛOΣ

TOY

ΠOΛEMOY

ΣTHN

EYPΩΠH

Bερολίνο, 2 Mαΐου 1945. Σοβιετι-κς στρατιώτης υψώνει την ση-μαία τη νίκης στο κτίριο του Pάιχ-σταγκ, απ’ που ο Xίτλερ, την 1η Σεπτεμβρίου 1939, είχε κηρύξει τηνέναρξη του πολέμου (Φωτ.:CA-MERA PRESS.) Mέρος του φωτογραφικού υλικού του αφιερώματος είναι απ το αρχείο του

Hellas Press Service.

Yπεύθυνος «Eπτά Hμερών»: BHΣ. ΣTAYPAKAΣ

Oι ηγέτες

των

εμπολέμων

Eπιλογή, κείμενα

και επιμέλεια

του αφιερώματος

MIXAΛHΣ KATΣIΓEPAΣ O Tσώρτσιλ, ο Pού-σβελτ και ο Στάλιν (ε-πάνω) στην ιστορική φωτογραφία της Γιάλ-τας, που τον Φεβρου-άριο του 1945 συμφω-νήθηκε το μοίρασμα της λείας του πολέμου. Eίναι οι νικητές. O Aμε-ρικανς πρεδρος πέ-θανε λίγο πριν απ την τελική νίκη και τον δια-δέχτηκε ο Tρούμαν. O Xίτλερ και ο Mουσολίνι (αριστερά) στο Mνα-χο, που τον Σεπτέμ-βριο του 1938 ο Tσά-μπερλεν και ο Nταλα-ντιέ «παρέδωσαν» την Tσεχοσλοβακία βορά στη Γερμανία. Oι αρχι-κές διπλωματιαρχι-κές επι-τυχίες του Γερμανού φύρερ έντυπωσιάζουν τον Iταλ ντούτσε και σε συνδυασμ με τις πολεμικές εξελίξεις του πρώτου δεκαμήνου του πολέμου, τον πα-ρασύρουν εν τέλει, στην καταστροφή. Eί-ναι οι ηττημένοι -αν η ιστορία θεωρηθεί μέσα (και) απ την τύχη των πρωταγωνιστών της. (Φωτ. Eπάνω, APXEIOY. Kάτω POΪTEP).

(2)

ΠENHNTA χρνια μετά τη λήξη του πλέον αιματηρού πολέμου της Eυ-ρώπης, το ερώτημα ποιοι είναι νικη-μένοι και ποιοι νικητές επανατίθε-ται χι ως επετειακν έθος αλλά ως συνέπεια της σημερινής πολιτικής και οικονομικής πραγματικτητας. Aνεξάρτητα απ την ή τις απα-ντήσεις, η επαναδιατύπωση του ε-ρωτήματος περικλείει τον πυρήνα του ιστορικού αναθεωρητισμού. Eνς αναθεωρητισμού ο οποίος εί-ναι φυσικ να προκαλεί αντιδρά-σεις αφού «το μοσχάρι (δηλαδή η μορφη αγελάδα-Eυρώπη, η ερω-μένη του Δία) πνίγηκε στο αίμα», που ακμα και μετά πενήντα χρνια είναι νωπ στη μνήμη σων έζησαν τη μεγάλη σφαγή ή γαλουχήθηκαν πολιτικώς με τις περί αυτής αφηγή-σεις. Kαι ,τι καλά παγιώθηκε ως α-ντίληψη ιστορίας -και ο Θουκυδί-δης το βεβαιώνει με αφορμή τους «τυραννοκτνους»- μένει ως λίθος αμετακίνητος. Ωστσο, η απάντηση εξαρτάται και απ το χρνο κατά τον οποίο τί-θεται ένα ερώτημα. Aσφαλώς και η Γερμανία είχε ηττηθεί το Mάιο του 1945 και καταστραφεί κατά τον τύ-πο του «Germania delenda est».

Oμως η σημερινή πραγματικτητα αναιρεί σφδρα αυτ το ττε πραγ-ματικ γεγονς, πολύ δε περισσ-τερο αν η ιστορική πορεία μιας χώ-ρας ή ενς έθνους θεωρηθεί σε βά-θος χρνου. Πέρα μως απ αυτ το βασικ ε-παναδιατυπούμενο ερώτημα, υπάρ-χουν και άλλα. Tο πλέον ενδιαφέ-ρον είναι αν το 1945 έχασε τον π-λεμο μια μεγάλη ευρωπαϊκή δύναμη ή η ιδεολογία που την διακατείχε. Eίναι πέραν πάσης αμφιβολίας τι ο ναζισμς ηττήθηκε πολιτικά κατά κράτος. Oσο και αν θορυβούν και αν ακμα καίνε ανθρώπους, τα κατά-λοιπά του, ο ναζισμς -και χι γενι-κώς οι αντιδημοκρατικές και φυλε-τικές αντιλήψεις- παραμένει στο πολιτικ περιθώριο. Kυρίως μετά τη λήξη του πολέμου κατεβλήθη προ-σπάθεια, με πολύ καλά αποτελέσμα-τα, να εντυπωθεί στις συνειδήσεις των πολιτών το μανιχαϊστικ σχήμα: «Nίκη της δημοκρατίας κατά του φασισμού». Oμως, το πρώτο σκέλος του είναι προϊν αυθαιρέτου γενι-κεύσεως. Δεν ήσαν δημοκρατικές λες οι χώρες που δέχθηκαν γερμα-νική επίθεση, ούτε λες σες καρ-πώθηκαν, ως ισχυρτατες δυνά-μεις, τους αγώνες και την αντίστα-ση και των μικρών χωρών. H Γαλλία είχε δημοκρατία χωλή, με το Kομ-μουνιστικ Kμμα, τον Tύπο του και τους βουλευτές του φιμωμένους. H Eλλάδα εκυβερνάτο απ τη δικτα-τορική δυαρχία Γεωργίου B΄ και 4ης Aυγούστου. Oσο για τη Σοβιετική Eνωση, έχει αποφανθεί σχεδν σύ-μπασα η Aριστερά απ το 1956 και ύστερα. Aλλά και το δεύτερο σκέλος του σχήματος πάσχει, καθώς με τον ο-μογενοποιητικ ρο «φασισμς» συγχέεται αυθαιρέτως ένα αντιδρα-στικ κοινωνικ κράτος με μία κυ-βερνώσα συμμορία φυλετικού μί-σους. Tον πλεμο τον έχασε μια μεγάλη ευρωπαϊκή δύναμη ανταγωνίστρια της Mεγάλης Bρετανίας, της Pω-σίας και κατά τη νετερη εποχή και των Hνωμένων Πολιτειών. Oπως εί-χε χάσει και τον Πρώτο Παγκσμιο Πλεμο, τον οποίο είχε εξαπολύσει χωρίς να είναι χώρα ναζιστική. Δεν μπορεί μως κανείς να παρα-γνωρίσει τι ο τρπος εσωτερικής προετοιμασίας ενς πολέμου προσ-διορίζεται απ το κρατούν καθε-στώς και επηρεάζει ως ένα βαθμ και τον τρπο διεξαγωγής του. Aπ την άποψη αυτή ο ναζισμς είναι υ-πεύθυνος γιατί γαλβανίζοντας το φρνημα των Γερμανών πολεμι-στών το απέκοψε τελείως απ κάθε ψήγμα του ανθρωπισμού που επί αι-ώνες καλλιεργήθηκε ως συστατικ στοιχείο του γερμανικού και του ευ-ρύτερα ευρωπαϊκού πολιτισμού. Bεβαίως, η πολεμούσα Γερμανία δεν ήταν ούτε η πρώτη, ούτε -δυ-στυχώς- η τελευταία δύναμη που προέβη σε πράξεις σκληρές, ωμ-τατες, στις οποίες επιδίδονται οι στρατοί, ταν μάλιστα είναι υποχρε-ωμένοι -πως ο γερμανικς στρα-τς- να κρατήσουν υπ την κατοχή τους λαούς και εκτάσεις πέραν των οριακών τους δυνατοτήτων. Aυτ μως που διαφοροποιεί τα πεπραγμένα του Δευτέρου Παγκο-σμίου Πολέμου απ τους άλλους, είναι το πρωτοφανές Oλοκαύτωμα. Kαι τούτο χι γιατί ήταν άλλη μία γενοκτονία στην ιστορία, αλλά δι-τι, αν και αποτέλεσε απρροια μί-σους φυλετικού, συνελήφθη και κυ-ρίως σχεδιάσθηκε και εξετελέσθη κατά τρπο ψυχρ και λογικ, πως ένα σχέδιο οικονομικής αναπτύξε-ως. Kαι η ευθύνη αυτή βαρύνει το ναζισμ που το συνέλαβε, το σχε-δίασε και το εξετέλεσε στους θαλά-μους αερίων και τους κλιβάνους α-διαφορώντας για το ικετευτικ βλέμμα μικρών παιδιών. H απώλεια του πολέμου απ τη Γερμανία ήταν αποτέλεσμα της μα-χητικτητας που ενέπνευσε ο Στά-λιν και του μεγέθους του στρατού Συνέχεια στην 4η σελίδα

KYPIAKH 7 MAΪOY 1995 - H KAΘHMEPINH

3 Oι ηττημένοι του πολέμου

O πλεμος είχε χαθεί για τη Γερμανία στο πολιτικ πεδίο ήδη απ το 1941

(3)

της αχανούς Σοβιετικής Eνωσης, της τεράστιας παραγωγικής δύνα-μης των Hνωμένων Πολιτειών και του φοβερού πείσματος της Mεγά-λης Bρετανίας, πως το εξέφραζε ακατάβλητος ο Oυίνστον Tσώρτσιλ. Πρωτίστως, μως, η απώλεια του πολέμου απ τη Γερμανία οφείλεται στο τι εξαπέλυσε αυτν τον πλε-μο -έστω και αν τυπικώς δεν είναι αυτή που αρχικώς τον κήρυξε. Δη-λαδή, οφείλεται στην έλλειψη πολι-τικού ρεαλισμού του Xίτλερ και της ιθυνούσης γερμανικής τάξεως της εποχής. «Φυλαγμένος» απ τα ανατολικά του με το σύμφωνο Mολτοφ-Pί-μπεντροπ ο Xίτλερ είχε την ψευδαί-σθηση τι ο ενδοτισμς, το «πνεύμα του Mονάχου» στο οποίο αφέθηκε ο Tσάμπερλεν θα διαρκούσε τσο σο του χρειαζταν για να καταστήσει τη Γερμανία, αδιαφιλονίκητα, πρώτη πολιτική δύναμη τουλάχιστον στον ευρωπαϊκ χώρο, περιορίζοντας την επιρροή της Γηραιάς Aλβιώνος στην παγίδα της οποίας έπεσε. Kαι μως, ταν στις 10 Mαΐου 1940 ο Xίτλερ -ελέγχοντας την Kε-ντρική Eυρώπη, τη Δανία και τη Nορβηγία και διαθέτοντας μια συ-γκριτικά ισχυρτατη πολεμική μη-χανή- προχωρούσε σε επέκταση του πολέμου επιτιθέμενος κατά της Γαλλίας, της Oλλανδίας, του Bελγί-ου και τBελγί-ου ΛBελγί-ουξεμβούργBελγί-ου, παρα-γνώριζε ένα σημαντικ δεδομένο: την ανά-ληψη την ίδια ημέρα της πρωθ υ π ο υ ρ -γίας απ τον Tσώρ-τσιλ. Aυ-τς που τσο πολύ π ί σ τ ε υ ε , χι απλώς στον πρω-τ ε ύ ο ν πρω-τ α ρλο του προσώπου στην ιστο-ρία, αλλά στο μύθο του ήρωα-ηγέτη δεν διείδε τη σημασία αυτής της μετα-βολής. Δεν αντελήφθη τι ο Tσώρ-τσιλ έφερε επάνω του λη την πα-ράδοση λαμπρής πολιτικής δεξιτη-τας μιας αυτοκρατορίας. Aλλά και ταν μεθυσμένος απ την κατάκτηση της Eυρώπης εστρέ-φετο κατά της Σοβιετικής Pωσίας παρέβλεπε το πάθημα-μάθημα του Mεγάλου Nαπολέοντος υποτιμούσε το πατριωτικ αίσθημα που μπορού-σε να εμπνεύμπορού-σει στο λα του ένας –έστω «διεθνιστής»– ηγέτης και η-θελημένα έστρεψε το πρσωπο απ την πλάστιγγα που ήδη είχε γείρει εις βάρος της Γερμανίας απ τον ι-στορικής σημασίας νμο του Pού-σβελτ «πε-ρί δανει-σμού και ε κ μ ι σ θ ώ -σεως» τον M ά ρ τ ι ο του 1941 με τον ο-ποίο αναι-ρείτο ου-σιαστικώς ο αμερικα-νικς απομ ο ν ω τ ι -σμς και άρχιζε η ά-φθονη ροή πολεμικού υ λ ι κ ο ύ στις εμπ-λεμες με τη Γερμανία χώρες. Δευτερευντως, ο Xίτλερ δεν α-γνοούσε τη διστακτικτητα, την έλ-λειψη μαχητικού πνεύματος και την –λγω πολυμερούς πολιτικής βάσε-ως του καθεστώτος– αδυναμία του Mουσσολίνι να ανταποκριθεί στις α-νάγκες της πολεμικής σύρραξης στην οποία δεν εισήλθε παρά μετά εννέα μήνες απ την έναρξή της και αφού είχε καταβληθεί η Γαλλία. Aκμη, δεν αγνοούσε τι η Iαπω-νία δεν ήταν σε θέση να κυριαρχή-σει σ’ ένα παγκσμιο γεωπολιτικ παιχνίδι αφού ήδη –παρά τις εκτε-ταμένες επιτυχίες της στην Aπω Aνατολή– είχε αναγκασθεί απ τον σοβιετικ στρατ τον Aύγουστο του 1939 να εγκαταλείψει τη Mογγολία, ενώ ένα μήνα πριν οι Hνωμένες Πο-λιτείες είχαν καταδείξει τι είναι α-ποφασισμένες να περιορίσουν, του-λάχιστον την οικονομική εξάπλωση του Tκιο και ταυτοχρνως αναθε-ωρούσαν τον νμο περί ουδετερ-τητος. Kαι επιπροσθέτως δεν αγνοούσε τι ο οξύνους πολιτικς Φράνκο αρ-νήθηκε τον Oκτώβριο του 1940 να συμπαρατάξει την Iσπανία στην πο-λεμική προσπάθεια του παλαιού του ευεργέτη. Mε βάση αυτά τα δεδομένα δεν είναι παράδοξο να ισχυρισθεί κα-νείς τι ο Xίτλερ είχε χάσει ήδη τον πλεμο στο πεδίο της πολιτικής απ το 1941. Oταν τον Mάιο της ίδιας χρονιάς άφηνε να εννοηθεί τι ήθε-λε την ειρήνη, ήταν πολύ αργά. Eίχε εμπλακεί στην παγίδα γιατί είχε ακρίτως θελήσει και επεκτείνει τον πλεμο. Kαι ίσως η συνειδητο-ποίηση της παγιδεύσεώς του τον ώ-θησαν, μαζί με τον Γκέμπελς, να δώσει τη μάχη ως το τέλος αδιαφο-ρώντας για τις τρομερές συνέπειες. H προ πολλού ειλημμένη απφασή του να αυτοκτονήσει δείχνει, εκτς των άλλων, τι είχε αίσθηση της α-ποτυχίας του. Aλλά, για να επανέλθουμε στο αρχικ ερώτημα, νικημένοι στον Δεύτερο Παγκσμιο Πλεμο, πως σε κάθε πλεμο, είναι μνο οι νε-κροί του... MIXAΛHΣ KATΣIΓEPAΣ Συνέχεια απ την 3η σελίδα

(4)

ΣTO XPONOΛOΓIO που ακολουθεί καταγράφονται τα σημαντικτερα πολεμικά και πολιτικά γεγοντα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου στην Eυρώπη και τη Bρειο Aφρική. Eχουν παραλειφθεί οι αντίστοιχες ε-ξελίξεις στον Eιρηνικ, την Kίνα, τη νοτιοανατολική Aσία και τη ντιο Aμερική. O γενικτερος χαρακτήρας του χρονολογίου υποχρεώνει σε πε-ριορισμένη αναφορά των διαδραμα-τισθέντων στην Eλλάδα και απ ελ-ληνικές δυνάμεις του εξωτερικού.

1939

ΣEΠTEMBPIOΣ 1 Oι Γερμανοί εισβάλλουν στην Πο-λωνία. Στις 3, η Bρετανία και η Γαλλία, ως εγγυητές της Πολω-νίας, κηρύσσουν τον πλεμο κατά της Γερμανίας. 12 O Kαναδάς κηρύσσει τον πλεμο στη Γερμανία. 17 Oι Σοβιετικοί εισβάλλουν στην Πολωνία και τη διαμοιράζονται στις 28 με τους Γερμανούς, οι ο-ποίοι την ίδια ημέρα καταλαμβά-νουν τη Bαρσοβία. NOEMBPIOΣ 30 Σοβιετική επίθεση στη Φινλανδία.

1940

MAPTIOΣ 5 Tέσσερις χιλιάδες Πολωνοί αξιω-ματικοί εκτελούνται απ τους Σο-βιετικούς στο Kατίν. AΠPIΛIOΣ 9 Oι Γερμανοί καταλαμβάνουν τη Δανία και τη Nορβηγία. MAΪOΣ 10 O Oυίνστον Tσρτσιλ αναλαμβά-νει την πρωθυπουργία στη Bρετα-νία, την ίδια ημέρα που οι Γερμα-νοί εισβάλλουν στην Oλλανδία, το Bέλγιο και το Λουξεμβούργο. Oι Oλλανδοί συνθηκολογούν στις 15 και οι Bέλγοι στις 27. 13 Γερμανικές δυνάμεις προσβάλ-λουν τη Γαλλία. IOYNIOΣ 3 Bρετανοί και Γάλλοι ολοκληρώ-νουν τη διαφυγή τους απ τη Δουνκέρκη. 10 H Iταλία κηρύσσει τον πλεμο κα-τά της Γαλλίας και της Bρετανίας. 14 Oι Γερμανοί εισέρχονται στο Πα-ρίσι. 15 O Kκκινος Στρατς εισέρχεται στη Λεττονία και τη Λιθουανία. 16 O στρατάρχης Πετέν αναλαμβά-νει την πρωθυπουργία στη Γαλλία και την επομένη ζητεί απ τους Γερμανούς τους ρους της συνθη-κολγησης. 18 O στρατηγς ντε Γκωλ απ το Λονδίνο καλεί τους Γάλλους να συνεχίσουν τον αγώνα. 22 H κυβέρνηση Πετέν συνθηκολο-γέι στην Kομπιένη. Oι Γερμανοί κατέχουν το μεγαλύτερο τμήμα της Γαλλίας. Στις 24 ακολουθεί η συνθηκολγηση με την Iταλία. IOYΛIOΣ 3 Oι Bρετανοί βυθίζουν τον γαλλικ στλο στα ύδατα της Aλγερίας για να μην πέσει στα χέρια των Γερμα-νών. ΣEΠTEMBPIOΣ 13 Oι Γερμανοί αρχίζουν τους βομ-βαρδισμούς του Λονδίνου. 27 Γερμανία, Iταλία και Iαπωνία υπο-γράφουν το τριμερές σύμφωνο. OKTΩBPIOΣ 22 Συνάντηση Φράνκο και Xίτλερ στη Xεντάγια. H Iσπανία αρνείται να εισέλθει στον πλεμο. 28 Eπειτα απ την άρνηση του Mε-ταξά να ενδώσει σε ιταλικ τελεσί-γραφο η Iταλία επιτίθεται στην Eλλάδα και έπειτα απ πρσκαιρες επιτυχίες απωθείται στη Bρειο Hπειρο που και καθηλώνεται. NOEMBPIOΣ 20 H Oυγγαρία εντάσσεται στο τρι-μερές σύμφωνο Γερμανίας, Iτα-λίας, Iαπωνίας. Aκολουθούν στις 23 και 24 η Pουμανία και η Σλοβα-κία και την 1η Mαρτίου 1941 η Bουλγαρία.

1941

MAPTIOΣ 26 Aνατρέπεται η φιλοαξονική κυ-βέρνηση Zβέτκοβιτς στο Bελιγρά-δι, η οποία την προηγουμένη είχε υπογράψει το Tριμερές Σύμφωνο. Aναλαμβάνει ο στρατηγς Σίμο-βιτς, εκδιώκει τον αντιβασιλέα Παύλο και ενθρονίζει τον βασιλιά Πέτρο. AΠPIΛIOΣ 6 Γερμανική επίθεση στην Eλλάδα και τη Γιουγκοσλαβία. Στις 13 κα-ταλαμβάνεται το Bελιγράδι και στις 27 η Aθήνα. 10 O Aντε Πάβελιτς εγκαθίσταται ως Πογκλάβνικ της Kροατίας. Aρχίζει ο διαμελισμς της Γιουγκοσλα-βίας. MAΪOΣ 10 O εκ των υπαρχηγών του Xίτλερ Pούντολφ Eς φθάνει κρυφά στη Bρετανία κομίζων προτάσεις ειρή-νης. Συλλαμβάνεται. 20 Oι Γερμανοί αρχίζουν την επίθε-ση κατά της Kρήτης. H κατάληψή της ολοκληρώνεται στις 30. 25 Oι Bρετανοί βυθίζουν στον Aτλα-ντικ το 50.000 τννων γερμανικ θωρηκτ «Bίσμαρκ». IOYNIOΣ 21 H Γερμανία επιτίθεται στη Σοβιε-τική Eνωση. AYΓOYΣTOΣ 12 O Pούσβελτ και ο Tσρτσιλ υπο-γράφουν τον Xάρτη του Aτλαντι-κού, πρδρομο των Hνωμένων Eθνών. ΣEΠTEMBPIOΣ 9 Aρχίζει η πολιορκία του Λένινγκρα-ντ. Oι Γερμανοί αναγκάζονται να λύσουν την πολιορκία έπειτα απ 1.000 ημέρες, την 3η Oκτωβρίου 1944. OKTΩBPIOΣ 20 H προέλαση των Γερμανών ανα-γκάζει τη σοβιετική κυβέρνηση να εγκαταλείψει τη Mσχα και να ε-γκατασταθεί στο Kουιμπίτσεφ. ΔEKEMBPIOΣ 6 Στα κράσπεδα της Mσχας αρχίζει η σοβιετική αντεπίθεση. 7 Aιφνιδιαστική επίθεση των Iαπώ-νων στην αμερικανική βάση του Περλ Xάρμπορ. Tην επομένη οι HΠA κηρύσσουν τον πλεμο στην Iαπωνία και στις 11 η Γερμανία

κη-KYPIAKH 7 MAΪOY 1995 - H KAΘHMEPINH

5

Συνέχεια στην 6η σελίδα

Xρονολγιο του Πολέμου

H πρώτη πράξη του πολέμου, στο Bερολίνο, την 1η Mαΐου 1939. O Xίτλερ αναγ-γέλλει στο Pάιχσταγκ την επίθεση κατά της Πολωνίας. (Φωτ. :APXEIOY). 1 Σεπτεμβρίου 1939. Γερμανοί στρατιώτες παραβιάζουν το εμπ"διο πολωνικού συνοριακού σταθμού. (Φωτ. :APXEIOY).

1 Σεπτεμβρίου 1939 - 9 Mαΐου 1945

(5)

ρύσσει τον πλεμο στις HΠA.

1942

AYΓOYΣTOΣ 18 Aποτυγχάνει συμμαχική αππει-ρα απβασης στη Διέπη. 20 Oι Γερμανοί φθάνουν στο Στάλιν-γκραντ. NOEMBPIOΣ 4 O Mοντγκμερι νικά στο Eλ Aλα-μέιν τις δυνάμεις του Pμελ. 8 Συμμαχική απβαση στην Aλγερία και το Mαρκο. Σε αντίμετρα η Γερμανία καταλαμβάνει την ελεύ-θερη ζώνη της Γαλλίας.

1943

IANOYAPIOΣ 14 Διάσκεψη Pούσβελτ και Tσρτσιλ στην Kαζαμπλάνκα. ΦEBPOYAPIOΣ 2 Tέλος της μάχης του Στάλινγκραντ με ήττα και αιχμαλωσία της στρα-τιάς του φον Πάουλους. AΠPIΛIOΣ 19 Eξέγερση των Eβραίων του γκέτο της Bαρσοβίας. Oσοι δεν εξοντώ-θηκαν έως τις 19 Mαΐου οδηγού-νται σε στρατπεδα θανάτου. IOYΛIOΣ 10 Aμερικανικές και βρετανικές δυ-νάμεις, αφού τις προηγούμενες η-μέρες κατέλαβαν τις νήσους Πα-ντελερία και Λαμπεντούζα –πρώτα τμήματα της ιταλικής επικράτει-ας– αποβιβάζονται στη Σικελία. 25 Oι εξελίξεις στο μέτωπο της Σι-κελίας και οι βομβαρδισμοί κατά της Pώμης αναγκάζουν τον Bιτ-ριο Eμμανουέλε, σε συνεργασία με αξιωματούχους του Eθνικού Φασιστικού Kμματος και των ε-νπλων δυνάμεων, σε ανατροπή του Mουσολίνι, ο οποίος και συλ-λαμβάνεται. O διάδοχς του Mπα-ντλιο δηλώνει τι ο πλεμος συ-νεχίζεται. ΣEΠTEMBPIOΣ 8 H κυβέρνηση Mπαντλιο συνθηκο-λογεί άνευ ρων στη Nτιο Iταλία. Oι Γερμανοί αναλαμβάνουν τον έ-λεγχο της Pώμης, δυο ημέρες αρ-γτερα. 21 Bρετανοί και Eλληνες κομμάντος αποβιβάζονται στη Σάμο. ΔEKEMBPIOΣ 2 Oλοκληρώνεται η διάσκεψη Tσώρ-τσιλ, Pούσβελτ και Στάλιν στην Tε-χεράνη. Συνέχεια απ" την 5η σελίδα Eβραίοι κρατούμενοι γερμανικού στρατοπέδου συγκεντρώσεως. Oι ωμ"τητες που διεπράχθησαν και απ" τις δύο πλευρές των εμπολέμων κατά του αμάχου πληθυ-σμού, παρά το μέγεθ"ς τους, εντάσσονται στη λογική κάθε πολέμου. Oμως, το Oλοκαύτωμα δεν ήταν μια απλή γενοκτονία, αλλά μία ψυχρά υπολογισμένη και προ-γραμματισμένη επιχείρηση για την οποία υπήρξε η κατάλληλη πολιτική, διοικητική και τεχνική υποδομή. (Φωτ. APXEIOY). H «KAΘHMEPINH» της 7ης Aπριλίου 1941 αναγγέλλει την γερμανική επίθεση κα-τά της Eλλάδος και της Γιουγκοσλαβίας.

(6)

7

NOEMBPIOΣ 29 O Tίτο επανιδρύει τη διαμελισμέ-νη απ τη Γερμανία Γιουγκοσλαβία.

1944

IANOYAPIOΣ 22 Λυσσώδεις μάχες αρχίζουν στο Aντσιο που αποβιβάζονται οι Σύμμαχοι και στη μονή του Mντε Kασίνο, στην Iταλία. AΠPIΛIOΣ 4 O Kκκινος Στρατς εισέρχεται α-π τα Kαρπάθια στη Pουμανία. IOYNIOΣ 4 Oι Aμερικανοί εισέρχονται στη Pώ-μη η οποία έχει κηρυχθεί ανοχύ-ρωτη πλη, κατπιν διπλωματικών προσπαθειών του Πάπα Πίου XII. 6 H πιο μεγάλη ημέρα του πολέμου: Oι Σύμμαχοι αποβιβάζονται στη Nορμανδία. H πορεία για τη συ-ντριβή της Γερμανίας και απ τα δυτικά αρχίζει. 13 Oι Γερμανοί αρχίζουν τον βομ-βαρδισμ της Aγγλίας με το «-πλον ανταποδσεως» τις ιπτάμε-νες βμβες V1 και V2. IOYΛIOΣ 20 Aποτυγχάνει βομβιστική αππει-ρα κατά του Xίτλερ, οργανωμένη απ στοιχεία της συντηρητικής Δεξιάς. AYΓOYΣTOΣ 1 Eνθαρρυμένος και απ την παρου-σία του Kκκινου Στρατού τριάντα χιλιμετρα ανατολικτερα ο λας της Bαρσοβίας εξεγείρεται κατά της γερμανικής κατοχής. Tελικά μένει αβοήθητος και καθυποτάσ-σεται διά πυρς και σιδήρου στις 3 Oκτωβρίου. 15 Aπβαση των Συμμάχων στην Προβηγκία. 23 Bασιλικ πραξικπημα ανατρέπει τον Aντονέσκου και η Pουμανία περνά στο στρατπεδο των Συμ-μάχων, καθώς ο Kκκινος Στρατς πλησιάζει το Bουκουρέστι. 25 Γαλλικές και αμερικανικές δυνά-μεις έχουν εισέλθει στο Παρίσι -που φθάνει ο στρατηγς ντε Γκωλ, ενώ οι Γερμανοί και οι συνεργάτες τους υποχωρούν ανταλλάσσοντας πυρά με ομάδες της αντίστασης. ΣEΠTEMBPIOΣ 5 O Kκκινος Στρατς εισέρχεται στη Bουλγαρία η οποία την επομέ-νη αλλάζει στρατπεδο και κηρύσ-σει τον πλεμο κατά της Γερμα-νίας, διατηρώντας ωστσο υπ την κατοχή της την ανατολική Mα-κεδονία και την εκτς Eβρου δυτι-κή Θράκη. 19 H Φινλανδία συνθηκολογεί με την EΣΣΔ. Eίχε προηγηθεί απφαση του κοινοβουλίου της για στροφή στην πολιτική της και ζητηθεί η α-ποχώρηση των γερμανικών στρα-τευμάτων. OKTΩBPIOΣ 4 Bρετανικές και ελληνικές δυνά-μεις αποβιβάζονται στην Πελοπν-νησο. Aρχίζει η υποχώρηση των Γερμανών. 9 Στη Mσχα, Στάλιν και Tσώρτσιλ συμφωνούν για τα ποσοστά επιρ-ροής στα Bαλκάνια. Για την Eλλά-δα προβλέπεται: Bρετανία 90%, EΣΣΔ 10%. 12 Oι Γερμανοί αποχωρούν απ την Aθήνα, που στις 18 φθάνει η κυ-βέρνηση του Γ. Παπανδρέου. 30 O Kκκινος Στρατς εισέρχεται στην Oυγγαρία. ΔEKEMBPIOΣ 20 Oι Aμερικανοί ανακπτουν την τελευταία μεγάλη γερμανκή αντε-πίθεση στις Aρδέννες, η οποία είχε αρχίσει στις 16.

1945

IANOYAPIOΣ 17 O Kκκινος Στρατς εισέρχεται στη Bαρσοβία. ΦEBPOYAPIOΣ 1 122 Aνακοινώνεται η συμφωνία Στά-λιν, Pούσβελτ και Tσώρτσιλ στη Γιάλτα βάσει της οποίας ρυθμίζε-ται κατά κύριο λγο η τύχη της Eυ-ρώπης τις επμενες τέσσερις δε-καετίες. 13 Eπί δύο ημέρες βρετανικά και α-μερικανικά βομβαρδιστικά μετα-τρέπουν τη Δρέσδη σε σωρ ερει-πίων. MAPTIOΣ 1 H Tουρκία, ο «επιτήδειος ουδέτε-ρος», κηρύσσει εν τέλει τον πλε-μο στην καταρρέουσα Γερμανία. 13 Eπειτα απ σκληρές οδομαχίες ο Kκκινος Στρατς καταλαμβάνει τη Bιέννη. AΠPIΛIOΣ 12 O πρεδρος των HΠA Φραγκλίνος Pούσβελτ πεθαίνει απ εγκεφαλι-κή αιμορραγία. Tον διαδέχεται ο α-ντιπρεδρος Xάρι Tρούμαν. 26 Aμερικανικές και σοβιετικές μο-νάδες συναντώνται στον ποταμ Eλβα. 27 Iταλοί αντάρτες συλλαμβάνουν τον διαφεύγοντα προς την Eλβε-τία Mουσολίνι και τον εκτελούν την επομένη, μαζί με την ερωμένη του Kλαρέτα Πετάτσι. Tη μεθεπο-μένη κρεμούν τα πτώματά τους α-νάποδα στην πλατεία Λορέτο του Mιλάνου. 30 O Xίτλερ και η Eύα Mπράουν, ο Γκαίμπελς και η σύζυγς του αυτο-κτονούν στο καταφύγι τους στο Bερολίνο. Προηγουμένως ο Xίτ-λερ έχει ορίσει διάδοχ του τον ναύαρχο Nτένιτς. MAΪOΣ 2 Παραδίδονται τα γερμανικά στρα-τεύματα της Iταλίας. Tην ίδια ημέ-ρα οι Σοβιετικοί καταλαμβάνουν την καρδιά του Bερολίνου. Δύο η-μέρες αργτερα παραδίδονται στον στρατάρχη Mοντγκμερι τα γερμανικά στρατεύματα της βο-ρείου Γερμανίας και της Δανίας. 7 Σε μια τεχνική σχολή των Pημών, που το στρατηγείο του Aϊζενχά-ουερ, στις 2.41΄ το πρωί, ο αρχηγς του γενικού επιτελείου της Bέρ-μαχτ υπογράφει την παράδοση της Γερμανίας στους Συμμάχους. 8 Στις 3.00 το απγευμα ο Tρούμαν και ο Tσρτσιλ αναγγέλλουν τη νί-κη επί της Γερμανίας. 9 Στις 0.06 στο στρατηγείο του Zού-κοφ στο Bερολίνο ο Kάιτελ υπο-γράφει την –και ενώπιον των Σο-βιετικών– συνθηκολγηση της Γερμανίας. H τελευταία πράξη του πολέμου στο Bερολίνο, ώρα 0.06’ της 9ης Mαΐου 1945. O στρατάρχης Kάιτελ υπογράφει την παράδοση στον στρατάρχη Zούκοφ. (Φωτ.: APXEIOY).

(7)

(8)

9 Tελευταίες ημέρες του Aπριλίου 1945.

Mπροστά απ την Πύλη του

Bραδεμ-βούργου, στο Bερολίνο, το θέαμα των

εξαθλιωμένων Γερμανών φανερώνει

την κατάρρευση και της γερμανικής

κρατικής μηχανής.(Φωτ.: APXEIOY).

(9)

Pώμη, 4 Iουνίου 1944. Aμερικανοί της 5ης Στρατιάς γίνονται δεκτοί με ενθουσιασμ απ κατοίκους της Aιωνίας Πλεως. Για να φθάσουν εκεί οι Σύμμαχοι είχε προη-γηθεί η νίκη του Mοντγκμερι στο Eλ Aλαμέιν, η συμμαχική απβαση στη Bρειο Aφρική, η απβαση στη Σικελία και στο Aντσιο και σκληρή μάχη στο Mντε Kασίνο. Στις μεγάλες καμπές που έκριναν τον πλεμο είχε προηγηθεί η σοβιετική νίκη στο Στάλινγκραντ τον Φεβρουάριο του 1943. Tην είσοδο στη Pώμη ακολούθησε, δύο η-μέρες μετά η απβαση στη Nορμανδία. Oλοι οι δρμοι οδηγούσαν στο Bερολίνο. (Φωτ.: CAMERA PRESS)

(10)

11

H σοβιετική νίκη στο Στάλινγκραντ, υπήρξε η πρώτη μεγάλη αποφασι-στική καμπή του πολέμου. H αιχμα-λωσία της στρα-τιάς του φον Πά-ουλους, πέρα απ την καθαρά επι-χειρησιακή της σημασία έκανε τους λαούς των κατεχομένων χω-ρών –μετά και την ήττα του Pμελ στο Eλ Aλαμέιν, τον Nοέμβριο του 1942– να αναθαρ-ρήσουν κατέναντι του μύθου της αήττητης Bέρμα-χτ. Στην πλαϊνή φωτογραφία μια ψη της κατε-στραμμένης π-λης και ένας Pώ-σος στρατιώτης που σηκώνει τη σημαία της νίκης. Kάτω, Γερμανοί στρατιώτες μάχο-νται σκληρά σπι-θαμή τη σπισπι-θαμή για να καταλά-βουν την πλη. (Φωτ. FOTOKHRONIKA TASS και APXEIOY.)

(11)

H μεγάλη φωτογραφία στο πλάι δείχνει μια ακτή της Nορμανδίας μετά τη μεγάλη συμμαχική απ-βαση η επιτυχία της οποί-ας ήταν η άλλη μεγάλη καμπή του πολέμου. Στη Nορμανδία νίκησε το σφρίγος και η τεράστια παραγωγική ικαντητα του αμερικανικού έ-θνους, αλλά και το πνεύ-μα συνεργασίας των δυτι-κών Συμμάχων που ξεκί-νησαν απ την ανυπτα-κτη Aγγλία για την κατα-νίκηση του εχθρού τους στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Λίγες ημέρες μετά το πο-λυπθητο άνοιγμα του δυτικού μετώπου οι Γερ-μανοί άρχισαν τις βολές κατά της Aγγλίας με το «πλον ανταποδσεως», τους προδρμους των πυραύλων, ιπτάμενες βμβες VI και αργτερα VII πως αυτή της επάνω φωτογραφίας. Hταν μως αργά για τη Γερμανία. (Φωτ.: APXEIOY).

(12)

13

Eνας μεγάλος φωτογράφος, ο Pομπέρ Nτουαν, κατέθεσε στην ιστορία της τέχνης ένα κομμάτι απ την ιστορία του λαού του Παρισιού που τον Aύγουστο του 1944 βρέθηκε στα οδοφράγματα κατά την αποχώρηση των Γερμανών. (Φωτ. Aρχείου).

(13)

H Nυρεμβέργη κατεστραμμένη απ τους βομβαρδισμούς. Δυνάμεις της 7ης Aμερικανικής Στρατιάς την κατέλαβαν στις 20 Aπριλίου 1945. Hταν η πλη – σύμβολο του ναζισμού. Σ’ αυτήν φιλοξενήθηκαν τα συνέδριά του και ψηφίσθηκαν οι νμοι του φυλετικού μίσους. (Φωτ. HNΩMENOI ΦΩTOPEΠOPTEP)

(14)

15

Aπρίλιος 1945. Eνας δρμος της κατεστραμμένης απ τους αεροπορικούς βομβαρδισμούς της αμερικανικής και της βρετανικής αεροπορίας και του πυροβολικού των Pώσων πρωτεύουσας του Pάιχ. H πτώση θα έρθει λίγες εβδομάδες αργτερα. (φωτ.: CAMERA PRESS)

(15)

(16)

17 Δεν πρκειται για πλάνο

κινη-ματογραφικής ταινίας, εστέτ

σκηνοθέτη, αλλά για

πραγμα-τικ στιγμιτυπο απ τις

τε-λευταίες ημέρες του

Bερολί-νου... (Φωτ.: CAMERA PRESS)

(17)

Aλλη μια εικνα της κατεστραμμένης πλης του Bραδεμβούργου, κατειλημμένης πλέον απ τα στρατεύματα του Zούκοφ. (Φωτ. APXEIOY). Eπάνω: Σοβιετικά τε-θωρακισμένα στους δρμους του Bερολί-νου. Δεξιά: Tο τελευ-ταίο φύλλο της «Der Panzerbär», της 27ης Aπριλίου 1945. O Γκέμπελς τέσσε-ρις ημέρες πριν αυ-τοκτονήσει επιμένει σε αγώνα κατά των σοβιετικών τεθωρα-κισμένων. (Φωτ. APXEIOY). «H KAΘHMEPINH», 11.2.1945.

(18)

19

H Δρέσδη, η πρωτεύουσα της Σαξονίας, είναι η πλη που δοκιμάσθηκε περισστερο απ κά-θε άλλη στην Eυρώπη. Kατεστράφη ολοσχε-ρώς ταν τη νύκτα της 13ης Φεβρουαρίου 1945 βρετανικά και την επομένη το μεσημέρι αμερικανικά βομβαρδιστικά επέρριψαν χιλιά-δες βμβες, των οποίων η συνολική δύναμη ήταν μεγαλύτερη απ την ατομική βμβα που έξι μήνες αργτερα έπεσε στο Nαγκασάκι. Tα θύματα ξεπέρασαν τις 130 χιλιάδες, καθώς στη Δρέσδη συνωθούνταν εκατοντάδες χιλιά-δες Γερμανοί πρσφυγες απ τις χώρες της ανατολικής Eυρώπης. H πλη καιγταν επί τέσσερις ημέρες και σε μια περιοχή 20 τετρα-γωνικών χιλιομέτρων δεν έμεινε λίθος επί λί-θου. Σημαντικά μνημεία πολιτισμού κατεστρά-φησαν πως συμβαίνει στους σκληρούς και μεγάλους πολέμους της ιστορίας του γένους των ανθρώπων. Kαι είναι ειρωνεία τι πολλοί, προτού ξεσπάσει ο Δεύτερος Παγκσμιος Π-λεμος πίστευαν ή ήθελαν να πιστεύουν τι ο πλεμος δεν θα γίνει, η Δρέσδη δεν θα κατα-στραφεί. Eίναι χαρακτηριστικ αυτ που έ-γραψε επτά χρνια πριν απ τον βομβαρδισμ της Δρέσδης στην «Kαθημερινή» (1 Oκτωβρί-ου 1938) ο Γεώργιος A. Bλάχος: «Kάποιος έλε-γε(...) η Δρέσδη θα έχει καεί(...). Kαι διά να καεί μία πλις, χρειάζονται πενήντα αεροπλά-να. Aλλά τι είναι η Δρέσδη; Eίναι η χαρά του πολιτισμού. Tα μουσεία της είναι απ τα μεγα-λοπρεπέστερα, τα πλουσιτερα μουσεία του κσμου. Eκεί στέκει, η αποκορύφωσις της τέ-χνης, η Παναγία Σιξτίνα του Pαφαήλ. Eκεί, λοιπν, θα πέσει η βμβα του αγνώστου αερο-πρου; Aυτν τον πολιτισμν θα καταστρέψει μία στιγμή οργής(...), μία μεταξύ κρατών δια-φορά;(...). Aυτ, είναι η ανθρωπτης βεβαία, δεν θα γίνει πλέον ποτέ»... Oι φωτογραφίες (επάνω REUTER, κάτω APXEIOY) δείχνουν το μέγεθος της καταστροφής.

(19)

Στις 12 Mαρτίου 1945, επτά χρνια μετά τη θριαμβική είσοδο του Xίτλερ στη Bιέννη, η πρωτεύουσα της Aυστρίας εδέχετο τους καταστρεπτικούς βομβαρδισμούς της συμμαχικής αεροπορίας. Στη φωτογραφία ο καθεδρικς νας του Aγίου Στεφάνου ερειπωμένος. (Φωτ. Pιτερ)

(20)

21

Aμερικανοί και Σοβιετικοί στρατιώτες δίνουν τα χέρια κατά τη συνάντησή τους, την 26η Aπριλίου 1945, στην γέφυρα επί του Eλβα, στο Tοργκάου (φωτ. :Pιτερ).

(21)

Oι Kρήτες πλήρωσαν κριβά την α-ντίστασή τους στη γερμανική κατάκτηση. Oι Γερμανοί της Kρήτης παραδθη-καν τελευ-ταίοι. Στην ουσία, μως, απ τον Oκτώβριο του 1944 εί-χαν καταστεί αιχμάλωτοι πολέμου, πε-ριορισμένοι στην περιοχή των Xα-νίων.(Φωτ:. HNΩMENOI ΦΩTOPEΠOP TEP). «H KAΘHMEPINH», 11.5.1945 «H KAΘHMEPINH», 9.5.1945

(22)

23

Tελευταίες ημέρες του Bερολίνου. Πρσφυγες, με τα βρέφη στα καροτσάκια, καταφεύγουν στη μη κυκλωμένη ακμη γερμανική πρωτεύουσα για να αποφύγουν την υποταγή τους στους Pώσους. (Φωτ. :CAMERA PRESS)

(23)

Mικρά παιδιά επιστρατεύθηκαν στο Bερολίνο για να συμβάλουν στην απκρουση των Σοβιετικών. Στη φωτογραφία ένας νεολαίος εκπαιδεύεται υποτυπωδώς στη χρή-ση αντιαρματικού πλου. (Φωτ. :CAMERA PRESS)

(24)

25

O μικρς Bερολινέζος κλαίει για την καταστροφή, για το χαμ των φίλων του, για το τέλος του ονείρου και το σκοτειν μέλλον.

(25)

«H KAΘHMEPINH», 27-4-1945 Mιλάνο, 29 Aπριλίου 1945. Tα πτώματα του Mουσολίνι και της ερωμένης του

Kλα-ρέτας Πετάτσι στην πλατεία Λορέτο κρεμασμένα ανάποδα (επάνω) και πεταμένα στο οδστρωμα (κάτω).(Φωτ.: APXEIOY).

(26)

27

Φωτογραφία που μετέδωσε η ρωσική τηλε-ραση. Σύμφω-να με ειδικούς ο εικονιζμε-νος νεκρς δεν είναι του Xίτ-λερ. Ωστσο, στις 19 Aπριλί-ου 1995 κυκλο-φρησε στη Mσχα ένα βι-βλίο σύμφωνα με το οποίο τα ημιαπανθρακω-μένα πτώματα του Xίτλερ, της Eύας Mπράουν, του Γκέμπελς, της συζύγου του και των παιδιών τους εφυλάσσοντο σε σοβιετική στρατιωτική βάση του Mα-γδεμβούργου στη Λαϊκή Δη-μοκρατία της Γερμανίας έως τις 5 Aπριλίου 1970 και με διαταγή του ττε αρχηγού της KGB Γιούρι Aντρποφ απο-τεφρώθηκαν και η τέφρα τους πετάχτη-κε στον ποτα-μ Eλβα.(Φωτ.: APXEIOY).. «H KAΘHMEPINH», 29-4-1945

(27)

H είσοδος του καταφυγίου του Xίτλερ στην αυλή της Kαγκελαρίας, το 1945. Στην ένθετη φωτογραφία η ληξιαρχική πράξη του γάμου του με την Eύα Mπράουν στην 29 Aπριλίου 1945. Φέρει την υπογραφή του Mπρμαν και του Γκέμπελς. (Φωτ. :APXEIOY). «H KAΘHMEPINH» 3.5.1945 Tο μισοκαμένο πτώμα του Γκέμπελς παρουσιάζεται απ τον Γερμαν αντιναύαρχο Bος σε Σοβιετικούς αξιωματικούς. (Φωτ.: APXEIOY).

(28)

29

(29)

7 Mαΐου 1945, ώρα 2.41 το πρωί σε σχολικ κτίριο των Pημών (Pενς) της Γαλλίας, ο στρατηγς Γκούσταβ Γιντλ υπογράφει την άνευ ρων παράδοση της Γερμανίας. (Φωτ. :APXEIOY). O ναύαρχος Kαρλ Nτένιτς ή-ταν ο τελευταίος καγκελά-ριος του Tρίτου Pάιχ. Aνέλα-βε στις 30 Aπριλίου 1945 και έπαψε να ασκεί τα καθήκο-ντά του στις 15 Mαΐου(Φωτ.: APXEIOY).. O επίλογος γράφηκε στο Δικαστήριο Eγκληματιών Πολέμου της Nυρεμβέρ-γης το 1946. Oι νικητές δίκασαν και καταδίκασαν τους ηττημέ-νους. Στην πρώτη σειρά του εδωλίου διακρίνονται ο Γκέριγκ, ο Eς, ο Pίμπε-ντροπ και ο Kάιτελ. Eκτς του Eς, οι άλλοι τρεις ήταν μεταξύ αυ-τών που κα- τεδικάσθη-σαν εις θά-νατον και ε- ξετελέσθη-σαν. O Γκριγκ δεν έ-φθασε στην αγχνη γιατί προτίμησε να αυτοκτο-νήσει.(Φωτ.: APXEIOY).

(30)

31

(31)