هلجم زكرم تاعلاطم و هعسوت شزومآ يكشزپ هرود ،مهدزای هرامش مود ، ص 342 -322 ، 3232
د
ی
هاگد
وجشناد
ی
نا
لاس
مشش و مجنپ یاه
نادند
کشزپ
ی
یکشزپ مولع هاگشناد
نادهاز
رد
دروم
شزومآ
لمع
ی
و
لماوع
م
ؤ
رث
رب
نآ
دیهان
یناضمر
1،
نسحم
یناضمر
2*
،
میکحلادبع
یلضاف
3 1 . کشزپنادند صصختم ی داتسا ،ناکدوک ی ،را قحت زکرم ی تاق کشزپنادند هورگ ،ناناوجون و ناکدوک تملاس ی کشزپنادند هدکشناد ،ناکدوک ی ، کشزپ مولع هاگشناد ی ،نادهاز ،نادهاز ای نار 2 . تندودنا ی ،سک داتسا ی ،را تندودنا هورگ ی ،سک کشزپنادند هدکشناد ی ، کشزپ مولع هاگشناد ی راس ،ناردنزام ی ، ای نار 3 . ،کشزپنادند کشزپنادند هدکشناد ی ، کشزپ مولع هاگشناد ی ا ،نادهاز ،نادهاز ی نار تفایرد :هلاقم 72 / 5 / 27 نیرخآ حلاصا هلاقم : 2 / 01 / 27 شریذپ هلاقم : 0 / 00 / 27 * هدنسیون سم ؤ :لو شخب ،سکیتندودنا هدکشناد نادند ،یکشزپ شناد هاگ مولع یکشزپ ،ناردنزام یراس ، ناریا نفلت : 8752553 -1205 :ربامن 873323 -1050 Email: m.ramazani@mazums.ac.ir هنیمز و :فده رد رظن نتفرگ تارظن ،وجشناد ءزج لک ی د ی ارف ی دن شزومآ نادند کشزپ ی م ی .دشاب فده زا ا ی ن هعلاطم ، یسررب د ی هاگد وجشناد ی نا لاس اه ی نادند مشش و مجنپ کشزپ ی کشزپ مولع هاگشناد ی رد نادهاز لمع شزومآ دروم ی نآ رب رثؤم لماوع و رد لاس صحت یل ی 20 -0821 .دوب شور :راک هعلاطم صوت ی ف ی -لحت یل ی یور رب رضاح 013 وجشناد ی لاس اه ی مجنپ و مشش نادند کشزپ ی نادهاز هک هب شور رامشرس ی باختنا دش ه ،دندوب دش ماجنا . شسرپ همان غت یی ر ی هتفا ک ی ف ی ت شزومآ لاب ین ی ( اب اور ی ی و اپ یا ی ی ت یأ ی د )هدش رد می نا وجشناد ی نا ن ی هم مود مامت تور ی نش اه رد ن ی م لاس لوا س لا صحت یل ی 20 -0821 زوت ی ع دیدرگ و ره ی ک زا وجشناد ی نا د ی هاگد دوخ ار رد دروم شخب رضاح رد نآ تبث .دندرک شسرپ همان لماش شخب اه ی تصرف اه ی ی گدا ی ر ی لاب ین ی ، لاعف ی ت اه ی لمع ی هتخومآ هدش و مهرب شنک اب داتسا .دوب لقادح و رثکادح هرمن ره ی ک زا شخب اه و ن ی ز لک شسرپ همان هب ترت ی ب 0 و 5 .دوب م ی گنا ی ن تما ی تازا رب ساسا هقبط یدنب ل ی ترک هبساحم .دش هداد اه رد مرن رازفا SPSS هخسن 02 صوت ی ف و رد حطس نعم ی راد ی 15 / 1 طسوت نومزآ اه یOne way ANOVA
و Independent t لحت ی ل دیدرگ . هتفای :اه می گنا ی ن د لک هرمن ی هاگد وجشناد ی ،نا 32 / 1 ± 33 / 8 رثکادح زا 5 هرمن دوب . یرتلااب ن می گنا ی ن د هرمن ی هاگد ترت هب ی ب مهرب داعبا هب شنک و داتسا اب تصرف اه ی ی گدا ی ر ی لاب ین ی م .تفرگ قلعت ی گنا ی ن د لک هرمن ی هاگد وجشناد ی نا ب مجنپ لاس روط ه نعم ی راد ی وجشناد زا رتلااب ی نا ( دوب مشش لاس 187 / 1 = P .) نچمه ی ن فلاتخا نعم ی راد ی رد می گنا ی ن هرمن لک د ی هاگد وجشناد ی نا رب بسح نس ( 133 / 1 = P ) ، سنج ( 131 / 1 = P ) و لدعم ( 182 / 1 = P ) هدهاشم دش . هجیتن :یریگ وجشناد ی نا شزومآ لمع ی ار هب تبسن بولطم شرازگ .دندرک نچمه ی ن د ی هاگد وجشناد ی نا طاقن توق و فعض شزومآ لمع ی ار ناشن .داد دیلک هژاو اه : شزومآ لمع ی ، د ی هاگد وجشناد ی ،نا هدکشناد نادند کشزپ ی ، ناریا ،نادهاز
همدقم
نادند کشزپ ی هتشر هاگشناد ی رصحنم هب درف ی ا تس هک مهم هدمع و نیرت نآ شخب نیرت ، شزومآ لمع ی م ی دشاب ( 0 .) تراهم اه ی ی هک وجشناد ی نا رد ط ی شزومآ لمع ی م ی دنزومآ هولاع رب دراوم دوجوم رد یشزومآ همانرب ، تسباو یگ سب ی را ی هب هاگشناد لحم صحت ی ل دراد ( 7 .) تم أ هنافس رد ط ی حارط ی همانرب اه ی هاگشناد ی ، رظن وجشناد ی نا ب ه ناونع رد ی تفا هدننک شزومآ دروم هجوت رارق من ی گ ی در ( 8 .) د ی هاگد وجشناد ی نا امرس ی ه نارگ ردق ی رد تهج مهارف ندرک دروخزاب و دوبهب حم ی ط شزومآ ی یم دشاب ( 3 .) مها ی ت هجوت هب تارظن وجشناد نای رد مز ی هن شزومآ ب ه ناونع ءزج مهم ی رد ارف ی دن شزومآ دروم لوبق تسا ( 5 .) رد عقاو گنس ز ی ر انب ی ره همانرب هاگشناد ی ، قح نوناق ی وجشناد ی نا تهج ب ی نا هندازآ ناشتارظن و ا ی اف ندرک شقن لاعف رد ارف ی دن مصت ی م گ ی ر ی تسا ( 0 .) تدم تساه هک ساسحا م ی دوش وجشناد ی نا زا براجت بسک هدش رد حم ی ط شزومآ نادند کشزپ ی ضاران ی دنتسه ( 8 ، 0 .) ب ه روط لک ی حطس براجت هتخومآ هدش وجشناد ی نا زا نآ هچ هک راظتنا هتشاد دنا رتمک هدوب تسا هک ا ی ن سم أ هل م ی دناوت تلاکشم ی ار رد نارود صحت ی ل ی ا دعب زا نآ ا ی داج .دنک رد عقاو دع م گنهامه ی ب ی ن تاراظتنا و براجت هتفرگارف هدش وجشناد ی نا نادند کشزپ ی هب تابثا سر ی هد تسا ( 0 .) رد سررب ی Polyzois و ،ناراکمه وجشناد ی نا و ناداتسا شزومآ لاب ین ی ار بولطم زرا ی با ی دندرک ( 5 .) Henzi و ،ناراکمه تارظن وجشناد ی نا نادند کشزپ ی هدکشناد اه ی رمآ ی اک و اداناک ار رد دروم شزومآ لاب ین ی تبثم زرا ی با ی دندومن ( 5 ) ، اما رد قحت ی ق رضاح زا رظن وجشناد ی نا رد خرب ی دراوم زا هلمج ک ی ف ی ت شزومآ رد ضعب ی تمسق اه ی یشزومآ همانرب تلااکشا ی دوجو تشاد . Chapper و ناراکمه ن ی ز رب مها ی ت ءزج لاب ین ی ی گدا ی ر ی رد نادند کشزپ ی ت أ ک ی د دندرک ( 2 .) Henzi و ناراکمه هب سررب ی ت أث ی ر شزومآ لاب ین ی نادند کشزپ ی زا د ی هاگد وجشناد ی نا ود لاس رخآ شناد هدک اه ی نادند کشزپ ی رمآ ی اک ی لامش ی دنتخادرپ نآ رد هک خساپ ناگدنهد طباور اب داتسا ار بولطم شرازگ دنتسناد ، اما هب تلع نارگن ی اه ی ی رد دروم اراک ی ی حم ی ط لاب ین ی نادند کشزپ ی و رد تخا ی را نتشادن نامز فاک ی ارب ی هبرجت ندرک ارش ی ط فلتخم لاب ین ی ، هبتر رتمک ی هب تصرف اه ی ی گدا ی ر ی لمع ی دنداد ( 7 .) رد شهوژپ Henzi و ناراکمه صخشم دش هک وجشناد ی نا لاس و لوا رخآ نادند کشزپ ی رمآ ی اک ی لامش ی رتلااب ی ن هبتر ار ارب ی دروم زاسدنمقلاع ی هب هتشر نادند کشزپ ی و هبرجت ی گدا ی ر ی دنمفده رد رظن دنتفرگ ( 8 .) زا نآ اج هک نونکات هعلاطم ا ی رد ا ی ن مز ی هن رد وجشناد ی نا نادند کشزپ ی ا ی نار ی ماجنا هدشن تسا و اب هجوت هب مها ی ت شجنس د ی هاگد وجشناد ی نا رد اقترا ی ارف ی دن شزومآ و ن ی ز ت أث ی ر غتم ی اهر ی فارگومد ی ک زا هلمج ،نس ،سنج لاس صحت ی ل و لدعم رب هرمن د ی هاگد وجشناد ی ،نا فده زا ماجنا ا ی ن شهوژپ ، زرا ی با ی د ی هاگد وجشناد ی نا لاس مشش و مجنپ یاه هدکشناد نادند کشزپ ی یکشزپ مولع هاگشناد نادهاز رد دروم شزومآ لمع ی رد لاس صحت یل ی 20 -0821 و طابترا نآ اب غتم ی اهر ی فارگومد ی ک .دوبشور
راک
رد هعلاطم عطقم ی -صوت ی ف ی -لحت یل ی رضاح هک هب ت یأ ی د مک ی هت قلاخا رد شهوژپ اه ی کشزپ ی هاگشناد مولع کشزپ ی نادهاز سر ی د :دک( 0152 -21 ،) 013 رفن وجشناد ی لاس اه ی مجنپ و مشش هتشر نادند کشزپ ی یکشزپ مولع هاگشناد نادهاز لوغشم( هب صحت ی ل رد لاس صحت یل ی 20 -0821 ) تکرش .دنتشاد هنومن گ ی ر ی ب ه تروص رامشرس ی تفرگ تروص و عمج روآ ی تاعلاطا راهچ هام هب لوط ماجنا ی د . عم ی را دورو لماش ندنارذگ ی ک ی زا شخب اه ی حارج ی ، مرت ی م ی ، دار ی ژولو ی ، ،ودنا ،زتورپ رپ ی ،و سندوترا ی ، لافطا و ب ی رام ی اه ی ناهد رد نامز زوت ی ع شسرپ همان و ن ی ز اضر ی ت تهج تکرش رد هعلاطم .دوب وجشناد ی نا اراد ی لدعم ز ی ر 07 رد ا ی ن قحت ی ق دراو .دندشن سپ زا لاسرا همان ا ی تهج ضوت ی ح رد دروم فده ارجا ی ،حرط اوف ی د و هام ی ت شهوژپ دک( 5 زا اهدک ی بوصممک ی هت روشک ی رد قلاخا مولع کشزپ ی ) و توعد هب راکمه ی و بسک اضر ی ت هناهاگآ دک( 0 زا اهدک ی بوصم مک ی هت روشک ی رد قلاخا مولع کشزپ ی ،) مرف تبث تاعلاطا فارگومد ی ک و شسرپ همان غت یی ر ی هتفا ک ی ف ی ت شزومآ لاب ین ی مض( ی هم ) رد تخا ی را وجشناد ی نا رارق .تفرگ نچمه ی ن هب وجشناد ی نا مطا ی نان هداد دش هک تاعلاطا عمج روآ ی هدش هب تروص هنامرحم رادهگن ی یم دوش دک( 02 زا اهدک ی بوصم مک ی هت روشک ی رد قلاخا مولع کشزپ ی ) و اهنت تهج شرازگ رد هعلاطم رضاح هدافتسا دهاوخ دش . شسرپ ،رضاح هعلاطم رد هدافتسا دروم همان شسرپ همان غت یی ر ی هتفا ا ی زا عبنم هرامش 7 م ی دشاب . سپ زا ا ی داج غت یی تار ی رد شسرپ همان لصا ی رب ساسا ارش ی ط شزومآ نادند کشزپ ی رد ای ،نار رابتعا یروص و اوتحم ی ی نآ اب هدافتسا زا هورگ ناصصختم ت یأ ی د دیدرگ . سپ زا لامعا تارظن ،یحلاصا یسررب رازبا زا رظن یمک و تفرگ تروص تبسن و صخاش رابتعا ییاوتحم هبساحم .دش یتاعوضوم هک هرمن تبسن اور یی اوتحم یی ب ی ش زا 57 / 1 و صخاش رابتعا اوتحم یی ب ی ش زا 22 / 1 دنتشاد ، دروم ت أ دیی رارق تفرگ دن . ارب ی عت یی ن اپ یا یی ، شسرپ همان طسوت 71 رفن زا دارفا هباشم عمج ی ت رامآ ی وم در هعلاطم مکت ی ل درگ ی د . نیگنایم رض ی ب Cronbachs alpha اب ربارب 25 / 1 هب تسد .دمآ ا ی ن شسرپ همان لماش شخب اه ی فلا . تصرف اه ی ی گدا ی ر ی لاب ین ی ، ب . لاعف ی ت اه ی لمع ی هتخومآ هدش و ج . مهرب شنک اب داتسا .دوب تهج خساپ هب س ؤ تلاا شخب اه ی فلا ( 5 )لاؤس و ج ( 3 س ؤ لا ) ، زا 5 گ ز ی هن 0 = ًلاماک ،فلاخم 7 = مک ی ،فلاخم 8 = ب ی ،رظن 3 = مک ی قفاوم و 5 = ًلاماک قفاوم و تهج خساپ هب س ؤ تلاا شخب ب ( 2 س ؤ لا ) زا 5 زگ ی هن 0 = مدع گارف ی ر ی ، 7 = گارف ی ر ی ،مک 8 = گارف ی ر ی ،طسوتم 3 = گارف ی ر ی ز ی دا و 5 = گارف ی ر ی خ یل ی ز ی دا هدافتسا .دش س ؤ لا 5 زا شخب فلا ب ه تروص سوکعم ( 5 = ًلاماک ،فلاخم 3 = مک ی ،فلاخم 8 = ب ی ،رظن 7 = مک ی قفاوم و 0 = ًلاماک )قفاوم راذگدک ی دیدرگ . ای ن شسرپ همان رد ن ی م لاس لوا لاس صحت یل ی 20 -0821 ، رد نی هم اپ ی نا ی تور ی نش اه مامت( 5 تور ی نش ) و رد ط ی ود زور لاوتم ی طسوت ی ک رفن وجشناد ی لاس مشش رد سلاک سرد زوت ی ع دش و ره ی ک زا وجشناد ی نا د ی هاگد دوخ ار رد دروم شخب رضاح رد نآ تبث دندرک و یط کی هتفه تشگرب .دنداد ای ن هتکن لباق رکذ تسا هک رد ا ی نار هرود نادند کشزپ ی مومع ی دودح 5 لاس هب لوط م ی دماجنا هک لماش 7 لاس مولع اپ ی ،ه 0 لاس لکرپ ین ی ک و 8 لاس شزومآ لاب ین ی م ی .دشاب وجشناد ی نا رد ره ی ک زا مرت اه ی لاب ین ی ، 5 تور ی نش ار رپس ی م ی دننک . سپ زا عت یی ن ناوارف ی خساپ اه ی وجشناد ی نا رد دروم ره ی ک زا تارابع شسرپ ،همان م ی گنا ی ن هرمن د ی هاگد وجشناد ارب ی ره ی ک زا شخب اه و ن ی ز لک شسرپ همان هبساحم .دش لقادح و رثکادح هرمن هد ی ره ی ک زا شخب اه و ن ی ز لک شسرپ همان هب ترت ی ب 0 و 5 دوب . تهج صوت ی ف و لحت ی ل هداد ه ا زا مرن رازفا رامآ ی SPSS هخسن 02 ( version 19, SPSS Inc., Chicago, IL ) هدافتسا درگ ی د . نومزآ اه ی رامآ ی
One way ANOVA و Independent t رد حطس نعم ی راد ی 15 / 1 تهج لحت ی ل هداد اه دروم هدافتسا تفرگ رارق .
هتفای
اه
زا عومجم 013 وجشناد ی لاس اه ی مجنپ و مشش رد قحت ی ق رضاح ، 018 رفن لماش 52 رسپ ( 55 دصرد ) و 85 رتخد ( 85 دصرد ) اب م ی گنا ی ن نس ی 81 / 2 ± 21 / 81 لاس شسرپ همان یاه مکت ی ل هدش ار تشگرب دنداد م( ی ناز خساپ هد ی 25 دصرد .) نچمه ی ن رد کفت ی ک غتم ی ر نس رب بسح هورگ اه ی نس ی 75 -70 ،لاس 85 -75 لاس و ب ی رتش زا 85 ،لاس ب ی رتش وجشناد ی نا خساپ هدنهد ( 5 / 50 )دصرد رد هورگ نس ی 75 -70 لاس رارق .دنتشاد 3 / 31 دصرد وجشناد ی نا خساپ هدنهد ( 37 )رفن ، لاس مشش و 7 / 52 دصرد ( 50 )رفن لاس مجنپ .دندوب م ی گنا ی ن لدعم وجشناد ی ،نا 87 / 0 ± 55 / 05 ب ه تسد دمآ . ب ه روط ک ل ی دادعت 333 شسرپ همان طسوت 018 وجشناد هک ب ه تروص شخرچ ی رد شخب اه رضاح دندوب ، مکت ی ل دیدرگ و م ی گنا ی ن هرمن د ی هاگد وجشناد ی نا 32 / 1 ± 33 / 8 دش هبساحم .هب روظنم هتسد دنب ی هداس رت خساپ اه ارب ی تمسق تصرف اه ی ی گدا ی ر ی لاب ین ی و مهرب شنک اب ،داتسا زگ ی هن اه ی « ًلاماک فلاخم و مک ی فلاخم » هب تروص « فلاخم » و زگ ی هن اه ی « مک ی قفاوم و ًلاماک قفاوم » هب تروص « قفاوم » هتشون دش لودج( 0 ). نینچمه ارب ی لاعف ی ت اه ی لمع ی هتخومآ ش ،هد زگ ی هن اه ی « مدع گارف ی ر ی و گارف ی ر ی مک » ب ه تروص « گارف ی ر ی رد دح اپ یی ن » و زگ ی هن اه ی « گارف ی ر ی ،طسوتم گارف ی ر ی ز ی دا و گارف ی ر ی خ یل ی ز ی دا » هب تروص « گارف ی ر ی رد دح لااب » شرازگ دیدرگ . رد دروم لاعف ی ت اه ی لمع ی هتخومآ ،هدش وجشناد ی نا شرازگ دندرک هک هتخومآ اه ی بوخ ی ار رد مز ی هن نامرد ب ی نارام هب زج رد ود دروم [ب ی نا فوتاپ ی ز ی ژولو ی ب ی رام ی اه ی فلتخم رد روضح داتسا و خساپ هب س ؤ تلاا طبترم اب نآ ( 5 / 57 دصرد ) و اناوت ی ی ارا ی ه ( دروم Case report ) هب ناداتسا ( 5 / 53 )دصرد ] هتفرگارف .دنا رد شخب مهرب شنک اب ،داتسا رد ود دروم « مداتسا هجوت ارم هب نکت ی ک اه و ور ی درک اه یی هک نونکات دن ی هد مدوب ، بلج درک » و « مداتسا حم ی ط نودب شلاچ ی ارب ی نم مهارف درک ؛ هب روط ی هک نودب ه ی چ هنوگ همهاو ا ی س ؤ متلاا ار حرطم م ی مدرک » هب ترت ی ب 70 / 78 و 00 / 75 دصرد وجشناد ی نا رظن خم فلا .دنداد لقادح 32 / 52 دصرد وجشناد ی نا رد دروم اس ی ر دراوم رظن قفاوم دنتشاد لودج( 0 .) لودج 1 : یناوارف خساپ یاه نایوجشناد یارب ره کی زا تارابع شسرپ همان فلا . تصرف یاه یریگدای ینیلاب فلاخم یب رظن قفاوم یناوارف )دصرد( هتخومآ یاه یبوخ رد هنیمز نامرد نارامیب ارف متفرگ . ( 02 / 02 ) 22 ( 82 / 2 ) 88 ( 35 / 25 ) 883 تراهم یاه یلمع ما دوبهب تفای . ( 25 / 03 ) 52 ( 75 / 3 ) 82 ( 23 / 25 ) 833 تراهم یاه یلمع ما هب تلع مهارف ندوب تصرف یاه راک یلمع و تفایرد دروخزاب زا بناج ناداتسا شیازفا تفای . ( 53 / 02 ) 33 ( 83 / 2 ) 37 ( 23 / 21 ) 803 نانکراک ،شخب راک ا دم و هشیمه رد سرتسد دندوب . ( 58 / 02 ) 22 ( 51 / 07 ) 55 ( 32 / 52 ) 808 لیاسو و تازیهجت یفاک تهج یریگدای راک یلمع رد رایتخا متشاد . ( 12 / 05 ) 27 ( 72 / 03 ) 53 ( 53 / 52 ) 807 یتمسق زا نامز مراک رد شخب هب تلع فیاظو ریغ یشزومآ فرص دش . ( 31 / 58 ) 733 ( 25 / 07 ) 53 ( 52 / 78 ) 015 ب . تیلاعف یاه یلمع هتخومآ هدش یریگارف رد دح اپ یی ن یریگارف رد دح لااب یناوارف )دصرد( هچخیرات نتفرگ زا نارامیب ار ارف متفرگ . ( 23 / 75 ) 071 ( 70 / 28 ) 873 هنیاعم ندرک نارامیب ار ارف متفرگ . ( 33 / 78 ) 015 ( 55 / 25 ) 838 ریسفت ریواصت یژولویدار ار ارف متفرگ . ( 00 / 73 ) 013 ( 32 / 25 ) 831 ارا ی ه حرط نامرد یاه توافتم ار ارف متفرگ . ( 18 / 88 ) 033 ( 25 / 55 ) 811 اناوت ی ی ارا ی ه دروم ( Case report ) هب ناداتسا ار ارف متفرگ . ( 51 / 85 ) 052 ( 50 / 53 ) 732 نایب یژولویزیفوتاپ یرامیب یاه فلتخم رد روضح داتسا و خساپ هب س ؤ تلاا طبترم اب نآ ار ارف متفرگ . ( 25 / 82 ) 021 ( 15 / 57 ) 723 ارا ی ه یتاحیضوت هب رامیب رد دروم یرامیب وا و هار یاه نامرد ار ارف متفرگ . ( 35 / 72 ) 078 ( 53 / 27 ) 875 ج . مهرب شنک اب داتسا فلاخم یب رظن قفاوم یناوارف )دصرد( مداتسا شقن یلاعف هب نم رد نامرد ینارامیب هک رد حطس یریگارف نم هدوب ،دنا داد ( 12 / 71 ) 21 ( 31 / 2 ) 85 ( 01 / 27 ) 878 مداتسا رد ماگنه زورب یلکشم رد نامرد ،رامیب شقن یبسانم رد نامرد رامیب هب هدهع تفرگ . ( 03 / 05 ) 53 ( 03 / 2 ) 87 ( 53 / 22 ) 833 مداتسا تاعلاطا یلمع و یصاخ هب نم داد هک رد تفرشیپ تراهم میاه کمک هدننک دوب . ( 12 / 03 ) 30 ( 37 / 2 ) 33 ( 01 / 27 ) 878 مداتسا رد حطس کرد نم و( هن )شدوخ شزومآ داد . ( 03 / 05 ) 53 ( 38 / 00 ) 58 ( 01 / 27 ) 872
مداتسا هب تروص رمتسم ارم ییامنهار درک و هب نم دروخزاب داد . ( 25 / 71 ) 28 ( 82 / 2 ) 37 ( 32 / 52 ) 808 مداتسا هجوت ارم هب کینکت اه و ییاهدرکیور هک نونکات هدیدن مدوب ، بلج درک . ( 70 / 78 ) 013 ( 31 / 08 ) 51 ( 31 / 58 ) 733 مداتسا طیحم نودب شلاچ ی یارب نم مهارف درک ؛ هب یروط هک نودب چیه هنوگ همهاو یا س ؤ متلاا ار حرطم یم مدرک . ( 00 / 75 ) 002 ( 37 / 2 ) 33 ( 12 / 53 ) 732 مداتسا هب نم تخومآ هک هتساوخ یاه رامیب ار رد رظن مریگب . ( 33 / 08 ) 57 ( 33 / 08 ) 57 ( 87 / 27 ) 873 زوت ی ع لامرن تارمن د ی هاگد وجشناد ی نا اب نومزآ Kolmogorov–Smirnov عت یی ن .دش رد لودج 7 ، م ی گنا ی ن هرمن لک د ی هاگد وجشناد ی نا رد دروم شزومآ لمع ی و ن ی ز داعبا فلتخم نآ رب بسح تاصخشم فارگومد ی ک ناشن هداد هدش .تسا اب هجوت هب لودج 7 و نومزآ رامآ ی Independent t ، هدهاشم م ی دوش هک م ی گنا ی ن هرمن لک د ی هاگد وجشناد ی نا لاس مجنپ و تیسنج رسپ هب روط نعم ی راد ی رد اقم ی هس اب وجشناد ی نا لاس مشش و رتخد رتلااب تسا هب( ترت ی ب 187 / 1 = P و 131 / 1 = P .) نچمه ی ن اقم ی هس م ی گنا ی ن هرمن لک د ی هاگد وجشناد ی نا رب بسح هورگ اه ی نس ی ( 133 / 1 = P ) و لدعم ( 182 / 1 = P ) اب هدافتسا زا نومزآ رامآ ی
One way ANOVA ناشن هدنهد فلاتخا نعم ی راد ی .دوب رد اقم ی هس ود هب ود ی هورگ اه ی نس ی صخشم دش هک فلاتخا رامآ ی لباق هظحلام یا رد هورگ اه ی نس ی 75 -70 لاس و ب ی رتش زا 85 لاس دوجو دراد ( نومزآ Post-hoc ، 185 / 1 = P .) نچمه ی ن اقم ی هس ود هب ود ی گ هور اه ی فلتخم لدعم ناشن هدنهد توافت رامآ ی نعم ی راد رد م ی گنا ی ن هرمن لک د ی هاگد وجشناد ی نا اراد ی لدعم 03 -07 اب وجشناد ی نا اراد ی لدعم 71 -10 / 02 دوب ( نومزآ Post-hoc ، 172 / 1 = P .) نامه هنوگ هک رد لودج 7 هدهاشم م ی دوش ، رتلااب ی ن م ی گنا ی ن هرمن د ی هاگد وجشناد ی نا رد مامت ی غتم ی اهر ی فارگومد ی ک هب مهرب شنک اب داتسا قلعت تفرگ و تصرف اه ی ی گدا ی ر ی لاب ین ی و لاعف ی ت اه ی لمع ی هتخومآ هدش رد هبتر اه ی دعب ی رارق دنتشاد . لودج 2 : هرمن هاگدید نایوجشناد رد دروم داعبا فلتخم شزومآ یلمع رب بسح تاصخشم کیفارگومد کیفارگومد تاصخشم نایوجشناد هاگدید هرمن -نیگنایم )رایعم فارحنا( P لک تصرف یریگدای یاه ینیلاب تیلاعف یلمع یاه هدش هتخومآ مهرب داتسا اب شنک لاس یلیصحت لاس مشش ( 22 / 1 ) 72 / 8 ( 38 / 1 ) 38 / 8 ( 32 / 1 ) 33 / 7 ( 77 / 0 ) 52 / 8 187 / 1 * لاس مجنپ ( 35 / 1 ) 57 / 8 ( 22 / 1 ) 55 / 8 ( 23 / 1 ) 28 / 7 ( 10 / 0 ) 22 / 8 تیسنج رتخد ( 11 / 0 ) 70 / 8 ( 35 / 1 ) 83 / 8 ( 32 / 1 ) 28 / 7 ( 75 / 0 ) 55 / 8 131 / 1 * رسپ ( 30 / 1 ) 55 / 8 ( 27 / 1 ) 20 / 8 ( 27 / 1 ) 11 / 8 ( 22 / 1 ) 25 / 8 هورگ یاه ینس ( لاس ) 75 -70 ( 28 / 1 ) 72 / 8 ( 37 / 1 ) 30 / 8 ( 38 / 1 ) 25 / 7 ( 03 / 0 ) 55 / 8 133 / 1 ** 8/32)0/05( 8/15)1/21( 8/55)1/30( 8/53)1/32( 75-85 رتشیب زا 85 ( 31 / 1 ) 53 / 8 ( 57 / 1 ) 33 / 8 ( 21 / 1 ) 03 / 8 ( 15 / 0 ) 12 / 3 لدعم 03 -07 ( 25 / 1 ) 22 / 8 ( 52 / 1 ) 27 / 8 ( 23 / 1 ) 02 / 8 ( 27 / 1 ) 78 / 3 182 / 1 ** 02 -10 / 03 ( 28 / 1 ) 52 / 8 ( 37 / 1 ) 50 / 8 ( 30 / 1 ) 33 / 7 ( 05 / 0 ) 27 / 8 71 -10 / 02 ( 37 / 1 ) 30 / 8 ( 52 / 1 ) 32 / 8 ( 25 / 1 ) 27 / 7 ( 17 / 0 ) 30 / 8 * Independent t **One way ANOVA
ثحب
و
هجیتن
یریگ
هرمن لک هاگدید نایوجشناد رد هعلاطم رضاح ناشن هدنهد تیعضو هب تبسن بولطم ی م ی .دشاب رد ا ی ن شهوژپ نیرتلااب نیگنایم هرمن هاگدید نایوجشناد هب مهرب شنک اب داتسا و سپس هب دراوم تصرف یاه یریگدای لاب ین ی و تیلاعف یاه یلمع هتخومآ هدش صاصتخا .تفای نینچمه نایوجشناد لاس جنپ ،م ،رسپ هورگ ینس رتشیب زا 85 لاس و یاراد لدعم 03 -07 تیعضو شزومآ یلمع ار رد یمامت داعبا بولطم رت زا اس ی ر ی ن شرازگ .دندرک کرد نایوجشناد زا طیارش شزومآ یلمع یعوضوم تسا هک سم ؤ نیلو و یاضعا یه أ ت یملع هجوت یمک هب نآ دنراد ( 8 .) نیا عامجا رظن دوجو دراد هک تارظن نایوجشناد دیاب رد یمامت ثحابم و میمصت یریگ یاه عجار هب شزومآ نادند یکشزپ رد رظن هتفرگ .دوش لماوع ینوگانوگ یم دناوت هب یگنوگچ ،کرد تفایرد و بسک هبرجت شزومآ ی وجشناد زا طیحم هاگشناد ی أت ثی راذگر دشاب ( 0 .) تاعلاطم یفلتخم هب یسررب هبنج اه ی ی زا هلمج نازیم یدنمتیاضر نایوجشناد زا شزومآ یلمع و سرتسا طیحم نادند یکشزپ هتخادرپ دنا ( 03 -3 .) زا نآ اج هک شزومآ نادند یکشزپ رف ا دنی هدیچیپ و رپ سرتسا ی تسا ( 0 ،) رد یرایسب زا تاعلاطم زا شسرپ همان سرتسا طیحم نادند یکشزپ یارب نییعت کرد نایوجشناد زا طیارش شزومآ یلمع هدافتسا هدش تسا ( 03 -01 ، 8 .) رد نیا نایم اهنت کی هعلاطم اب هدافتسا زا شسرپ همان ک ی ف ی ت شزومآ لاب ین ی هب یسررب هاگدید نایوجشناد رد دروم شزومآ یلمع نادند یکشزپ هتخادرپ تسا هک طسوت Henzi و ناراکمه ماجنا ش زا نانآ .د شسرپ همان ا ی لماش 38 ترابع هدافتسا دندرک نآ رد هک نایوجشناد رد یمامت دراوم ب ه زج « دادعت دودحم یاضعا یه أ ت یملع و یبایتسد هب ،نانآ مدع ارا ی ه دروخزاب زا بناج یاضعا یه أ ت ،یملع عناوم ،یلام متسیس یشزومآ ینتبم رب مازتلا ، فرص نامز دایز یارب ماجنا روما ریغ یشزومآ و یریگدای سفت ی ر تست یاه یراوتاربلا و یبایزرا تلاکشم تملاس ناهد و یمومع » هاگدید یتبثم رد هنیمز شزومآ یلمع دنتشاد ( 7 .) رد هعلاطم رضاح سپ زا دییأت اور ی ی و ایاپ ی ی شسرپ ،همان نایوجشناد هاگدید دوخ ار رد دروم 70 ترابع حرطم دندرک و طاقن یفعض زا هلمج « فرص نامز دایز یارب ماجنا روما ریغ ،یشزومآ ییاناوت ارا ی ه ( دروم Case report ) هب ناداتسا ، نایب یژولویزیفوتاپ یرامیب یاه ،فلتخم ارا ی ه کینکت اه و یاهدرکیور دیدج طسوت داتسا و مهارف ندرک طیحم نودب شلاچ زا یوس داتسا یارب ندیسرپ س ؤ تلاا و تلااکشا » صخشم .دش ،رضاح هعلاطم ساسا رب طاقن تبثم شزومآ یلمع زا رظن نایوجشناد لماش « یریگارف هتخومآ یاه بوخ رد هنیمز نامرد ،نارامیب دوبهب تراهم یاه ،یملع تفایرد دروخزاب زا بناج ،داتسا راک ا یدم و رد سرتسد ندوب نانکراک ،شخب رد رایتخا نتشاد لیاسو و تازیهجت ،یفاک نتخومآ هچخیرات تفرگ ن زا ،رامیب هنیاعم و ریسفت ریواصت ،یفارگویدار ارا ی ه تاحیضوت هب رامیب رد دروم یرامیب یو و هار یاه نامرد و یدنمناوت داتسا ب( ه زج رد هنیمز ارا ی ه کینکت اه و یاهدرکیور دیدج رد شزومآ و نامرد نارامیب و مهارف ندرک طیحم نودب شلاچ یارب وجشناد تهج ندیسرپ س ؤ تلاا ) » .دوب نچمه ی ن نایوجشناد هاگدید یتبثم رد دروم ارا ی ه دروخزاب زا یوس ناداتسا .دنتشاد تیمها ارا ی ه دروخزاب هب وجشناد رب یسک هدیشوپ تسین و رد عقاو زج ء یمهم زا کی طیحم یهاگشناد تبثم یم .دشاب ماگنه ی هک نایوجشناد زا نآ هچ هک زا نانآ رد راک یلمع راظتنا یم دور ، هاگآ دنشاب و زا تراهم یاه بسک هدش و طاقن فعض دوخ علاطا هتشاد ،دنشاب یم دنناوت رد تهج دوبهب یریگارف و فرطرب ندرک صقاون رد هنیمز یاه فلتخم زا هلمج تراهم یاه نیب یدرف و تبقارم و نامرد رامیب ماگ دنرادرب ( 0 ) . نیرتلااب هرمن هاگدید نایوجشناد رد نایم داعبا فلتخم شزومآ یلمع هب مهرب شنک اب داتسا صاصتخا .تفای نیا هنوگطابنتسا م ی دوش هک ییاناوت یاه یصخش و تیلباق یاه یشزومآ سا نادات رد هدکشناد ریثأت یرتشیب رد هسیاقم اب ریاس داعبا شزومآ یلمع رد یریگدای وجشناد و هب عبت نآ رد هاگدید وا هتشاد تسا . رد هعلاطم Henzi ناراکمه و زین نیمه هجیتن لصاح دش ( 7 ). یدنمناوت یاه نیدنچ هبناج ناداتسا و رب مه شنک لباقتم داتسا -وجشناد زا ثحابم مهم رد ره طیحم یشزومآ تسا ( 7 ، 0 .) نیا سم أ هل ب هژیو ه رد هدکشناد نادند یکشزپ هک ،شزومآ قیقحت و نامرد هب تروص مه نامز ارا ی ه یم دوش ، رتریگمشچ تسا . رد سررب ی رضاح ، نایوجشناد لاس مشش تیعضو شزومآ یلمع ار رد هسیاقم اب نایوجشناد لاس مجنپ هب تروص لباق هظحلام ا ی رتمک بولطم شرازگ هدرک .دنا هچرگا نیا هتفای ات یدح بجعت روآ تسا اما ، یم دناوت هب نیا لیلد دشاب هک نایوجشناد لاس مشش نیا هنوگ ساسحا یم دننک هک دوجو اب یرپس ندرک نامز رتشیب رد شخب یاه لاب ین ی و نامرد نارامیب ،رتشیب یارب راک هب ناونع کی لمع هدننک لاب ین ی لقتسم هدامآ دنتسین ، هتخومآ ناشیاه رد هنیمز راک یلمع یفاکان تسا و رد نیا هنیمز ساسحا زاین رتشیب ی یم .دننک زا هلمج دراوم رگید یم ناوت هب موزل لیمکت تنمراکیر رتشیب طسوت نایوجشناد لاس رخآ هراشا درک هک رجنم هب هرمن هاگدید نییاپ رت نیا نایوجشناد هب لیلد راشف یراک رتشیب هدش .تسا حضاو هک تسا فرص ،نامز یژرنا و ذاختا ییاهدرکیور طسوت وجشناد تهج ی نتفا ینارامیب هک رد لیمکت ر ی تنمراک هب یو کمک یم دننک ثعاب ،ینارگن شیازفا سرتسا و لابند هب نآ هرمن هاگدید اپ یی ن رت یم دوش . نینچمه دراوم سرتسا یاز رگید ی زا هلمج هدنیآ ،یراک تکرش رد ناحتما صصخت و هب مامتا ندناسر نایاپ همان هرود یمومع یم دناوت هیجوت هدننک هرمن نییاپ رت هاگدید نایوجشناد لاس مشش رد هعلاطم رضاح دشاب . رد هعلاطم تناما و ناراکمه هک نازیم تیاضر نایوجشناد زا شخب یاه لاب ین ی هدکشناد نادند کشزپ ی زاریش یسررب دش ، تیاضر نایوجشناد لاس مجنپ و مشش زا شزومآ یلمع شخب یاه نوگانوگ رگیدکی دننام دوب ( 2 ). لد ی ل ا ی ن دننامه ی ، بسانت بلاطم ردت ی س هدش اب حطس ملع ی دارفا تکرش نک هدن رد ره ی ک زا لاس اه ی صحت یل ی رکذ هدش یم دشاب . رد اطم هعل Henzi و ناراکمه زین نایوجشناد رد فرش غراف یلیصحتلا رد هسیاقم اب نایوجشناد لاس یاه اپ یی ن ،رت حطس شزومآ لاب ین ی ار بولطم رت یبایزرا دندرک ( 7 ). هتفای یاه هب تسد هدمآ ناشن هدنهد هرمن هاگدید رتلااب نایوجشناد هورگ ینس رتلااب زا 85 لاس دوب ؛ هب روط ی هک توافت رد م ی گنا ی ن هرمن د ی هاگد ا ی ن هورگ نس ی اب هورگ نس ی 75 -70 لاس هب دح نعم ی راد ی سر ی د . لوغشم ندوب هب ییاهراک زا هلمج راک نامرد جراخ زا ،هدکشناد غشم تیلو یاه یگدنز و دیاش راظتنا نییاپ رت نیا هورگ زا شزومآ یاه ارا ی ه هدش رجنم هب نینچ هجیتن یا هدش .تسا رد هسیاقم نایوجشناد رتخد و ،رسپ هاگدید نایوجشناد رسپ ناشن هدنهد تیعضو لباق هظحلام بولطم رت رد هنیمز شزومآ یلمع یم .دشاب نیا سم أ هل نکمم تسا هب لیلد تایصوصخ یساسحا و دامتعا هب سفن رتشیب رد نارسپ .دشاب رد هسیاقم هرمن هاگدید نایوجشناد رب بسح لدعم ، هتفای اه ناشن هدنهد هرمن هاگدید نییاپ رت رد نایوجشناد اب رتلااب ی ن لدعم و توافت نعم ی راد نآ اب هورگ اراد ی رتمک ی ن لدعم .دوب رد هعلاطم ملاسا ی روپ و ناراکمه گتسبمه ی یفنم و غ ی ر نعم ی راد ی نایم حطس یدنمتیاضر و لدعم وجشناد ی نا ب ه تسد دمآ ( 3 ) دراد تقباطم رضاح هعلاطم اب هک . هعلاطم تناما و ناراکمه ن ی ز هطبار نعم ی راد ی ار ب ی ن لدعم وجشناد ی نا اب م ی ناز اضر یت دنم ی نانآ دادن ناشن ( 2 .) رد ره ی ک زا ود هعلاطم ،روکذم مدع گنهامه ی اوتحم و فادها شزومآ ی اب هوحن شجنس م ی ناز تسد ی با ی هب نآ اه زا للع مدع طابترا نعم ی راد رب هدرمش دش ؛ لاح نآ هک تن ی هج لصاح زا سررب ی نونک ی یم دناوت نایب هدننک حطس راظتنا رتلااب نایوجشناد اب لدعم رترب و ناشن هدنهد هجوت رتشیب نانآ هب داعبا فلتخم شزومآ یلمع و لیامت نآ اه هب دوبهب هچره رتشیب طیارش شزومآ یلمع دشاب . ی هتفا اه ی هعلاطم رضاح دوب نیا زا یکاح هک ب ه روط لک ی وجشناد ی نا ود لاس رخآ شزومآ لمع ی ار رد دح هب تبسن
بولطم ی شرازگ دندرک . نچمه ی ن طاقن توق و فعض شزومآ لمع ی زا د ی هاگد وجشناد ی نا رضاح هعلاطم رد ناشن دش هداد . زا نآ اج هک هتخومآ اه ی لمع ی ب ه ناونع مهم رت ی ن هبنج شزومآ د نادن کشزپ ی صوت ی ف م ی دوش و ی ک ی زا شلاچ اه ی ن ی دنمزا سر ی گد ی رمتسم ،تسا نتسناد ا ی ن دراوم هب اضعا ی ه ی أ ت ملع ی و سم ؤ لو ی ن کمک م ی دنک ات دراوم اراد ی ناصقن رب فرط ددرگ . رد هعلاطم رضاح طقف وجشناد ی نا لاس اه ی مجنپ و مشش دروم هعلاطم رارق .دنتفرگ رب ا ی ن ساسا من ی ناوت اتن ی ج لصاح هدش ار هب مامت ی وجشناد ی نا لاب ین ی هدکشناد تبسن .داد رد ا ی ن مز ی هن پ ی داهنش م ی دوش هعلاطم ا ی هک هب سررب ی مامت وجشناد ی نا لاب ین ی هدکشناد م ی دزادرپ ، تروص گ ی در . چمه نی ن هعلاطم لوط ی وجشناد ی نا تکرش هدننک دعب زا غراف صحتلا یل ی پ ی داهنش م ی دوش ات غت یی ر هرمن د ی هاگد رد ط ی نامز صخشم .ددرگ هعلاطم اضعا ی ه ی أ ت ملع ی هدکشناد ن ی ز ارب ی عت یی ن هبتر ره ی ک زا داعبا شزومآ لمع ی هب روظنم اقم ی هس د ی هاگد وجشناد و اضعا ی ه ی أ ت ملع ی و اسانش ی ی حاون ی توافتم رد د ی هاگد نانآ مزلا هب رظن م ی دسر .
یرازگساپس
نیا هلاقم م جرختس زا نایاپ همان هرود نادند یکشزپ یمومع بیوصت هدش رد تنواعم تاقیقحت و نف آ یرو هاگشناد مولع یکشزپ نادهاز هب هرامش 7812 -21 یم دشاب هک نیدب هلیسو زا تدعاسم یلام نآ تنواعم مرتحم ینادردق یم .ددرگ References:1. Divaris K, Barlow PJ, Chendea SA, Cheong WS, Dounis A, Dragan IF, et al.The academic environment: the students’perspective. Eur J Dent Educ 2008; 12 (1):120-30.
2. Henzi D, Davis E, Jasinevicius R, Hendricson
W. North American dental students’
perspectives about their clinical education.J Dent Educ 2006;70(4):361-77.
3. Henzi D, Davis E, Jasinevicius R, Hendricson W, Cintron L, Isaacs M. Appraisal of the dental school learning environment: The
students’ view. J Dent Educ
2005;69(10):1137-47.
4. Cardall WR, Rowan CR, Bay C. Dental education from the students’ perspective: curriculum and climate. J Dent Educ 2008;72(5):600-9.
5. Henzi D, Davis E, Jasinevicius R, Hendricson W. In the students’ own words: what are the strengths and weaknesses of the dental school curriculum? J Dent Educ 2007;71(5):632-45. 6. Polyzois I, McLouglin J, Kelly A, Claffey N.
Clinical teaching in restorative dentistry and
the variation between students’ and
supervisors’ perception of its effectiveness. Eur J Dent Educ 2010; 14(2): 92-8.
7. Chapper A, Campani SA, Paiva Vda S, de Assis Cde A, Garcia E, Abreu e Silva FA. Comparison of the student satisfaction in
public versus private dental schools in Brazil. J Dent Educ 2007;71(10): 1363-9.
8. Eslamipour F, Shirban F, Refaee P.
Assessment of dental students’ satisfaction of clinical departments in Isfahan dental school. Iran J Med Educ 2011; 10(5): 1-9. [In Persian]
9. Amanat D, Momeni SH, Amanat N.
Evaluation of the students’ attitude and satisfaction of educational situation in Shiraz dental school. J Dent Shiraz Univ Med Sci 2010; 10(4): 356-60. [In Persian]
10. Al-Saleh SA, Al-Madi EM, Al-Angari NS, Al- Shehri HA, Mohammed Shukri M. Survey of perceived stress-inducing problems among dental students, Saudi Arabia. Saudi Dent J 2010; 22(2): 83-8.
11. Polychronopoulou A, Divaris K. Dental students’ perceived sources of stress: a multi-country study. J Dent Educ 2009; 73(5): 631-9.
12. Polychronopoulou A, Divaris K. A
longitudinal study of Greek dental students’ perceived sources of stress. J Dent Educ 2009;74(5): 524-30.
13. Kumar S, Dagli RJ, Mathur A, Jain M, Prabu D, Kulkarni S. Perceived sources of stress amongst Indian dental students. Eur J Dent Educ 2009; 13(1): 39-45.
14. Morse Z, Dravo U. Stress levels of dental students at the Fiji School of Medicine. Eur J Dent Educ 2007; 11(2): 99-103.
Journal of Medical Education Development Center 2014; 11(2):236 -243
The Perspective of Fifth and Sixth Year Dental Students of Zahedan University
of Medical Sciences about Practical Training and Related Factors
Nahid Ramazani1, Mohsen Ramazani2*, Abdolhakim Fazeli3
1.Pedodontist, Assistant Professor, Children and Adolescent Health Resaerch Center, Dental Research Center, Department of Pediatric Dentistry, School of Dentistry, Zahedan University of Medical Sciences, Zahedan, Iran
2.Endodontics, Assistant Professor, Department of Endodontics, School of Dentistry, Mazandaran University of Medical Sciences, Sari, Iran 3.Dentist, School of Dentistry, Zahedan University of Medical Sciences, Zahedan, Iran
Received: 18 Aug, 2013 Received Corrected Version: 30 Dec, 2013 Accepted: 21 Jan, 2014
٭Correspondence: Department of Endodontics, School of Dentistry, Mazandaran University of Medical Sciences, Sari, Iran
Background & Objective: Considering student input is a key component of dental education process. The objective of this study was to evaluate the last two years students’ perspectives about practical training at Zahedan Dental School, Iran, and related factors in the academic year 2011-12. Methods: In this descriptive analytical study, 108 fifth and sixth semester students of Zahedan Dental School participated who were selected by census method. The modified clinical education instructional quality questionnaire (with confirmed validity and reliability) was distributed among students at the second half of all courses in first semester of 2011-12 academic year and each of students recorded his or her own perspective about the presented educational department. The questionnaire consisted of clinical learning opportunities, learned practical activities and interaction with clinical instructors. The minimum and maximum scores of each part and the total questionnaire were 1 and 5 respectively. Mean scores were calculated based on the Likert scale rating. The data were analyzed using one-way ANOVA and independent samples test at the significant level 0.05.
Results: The mean total students’ perspective score was 3.48 ± 0.87 of the maximum of 5. The highest mean perspective scores belonged to interaction with clinical instructors and clinical learning opportunities respectively. The mean of total perspective score of fifth-year students was significantly higher than that of the sixth-year students (P = 0.032). There was also significant differences in mean total score of students’ perspective in respect to age, gender and grade point average (GPA) (P = 0.048, P = 0.040 and P =0.037, respectively).
Conclusion: Students reported practical training as relatively favorable. Students’ perspectives also determined the weakness and strength points of practical training.
