Munich Personal RePEc Archive
A Critical Appraisal of Neoliberalism
Vahabi, Mehrdad and Mohajer, Nasser
University of Paris 13, CEPN
26 December 2019
Online at
https://mpra.ub.uni-muenchen.de/97892/
یگنرد
هنایارگشجنس
هرابرد
ی
مسیلاربیلوئن
یبّاهو دادرهم
هاگشناد داصتقا داتسا(
پچ رگشهوژپ و،یلامش نبروس
)
رجاهم رصان
رصاعم خیرات رگشهوژپ(
و
شبنج
ناریا پچ
)
شیپ راتفگ
لابقتسا اب ساپس و
ناوخارف زا یامنرات
زور رابخا یارب
هب ندز نماد هرابرد وگتفگ
ی یم مزلا ،مزیلاربیلوئن میناد
زاغآ زا شیپ
،ثحب لکشم هک ار ی رد
تروص یدنب شسرپ تسخن یم ،مینیب مینک نایب .
تسد یمارگ ناتسود راکردنا
زور رابخا رد
« همدقم » شسرپ رب یا یارب هک ییاه
نام هداتسرف دنا هدروآ ، دنا :
« رذآ هدزناش ییوجشناد تارهاظت تفلاخم رد نایوجشناد یوس زا راعش کی ندرب لااب و لاسما
تفلاخم زا یدیدش جوم اب مسیلاربیلوئن اب ـ
روشک زا جراخ رد هدمع روط هب ـ
رازاب و هدش هجاوم
پچ تس .تسا هدرک مرگ رایسب ار جیار یزی هدع
هتفگ نیدقتنم نیا زا یا هتشون و دنا
م هک دنا عوضو
یپک تلاح نیرتهب رد و یعقاوریغ اهنت هن مسیلاربیلوئن اب هزرابم ساهروشک رگید زا یرادرب
،ت
یم ثعاب هکلب هتساوخ نینچ حرط و دورب هیاس هب ناریا تموکح اب هزرابم هک دوش
یتح ییاه
یم مامت تموکح عفن هب .دوش
پ هب خساپ شسر
یوس زا ریز یاه بحاص
یم یداصتقا نارظن دناوت
یمومع راکفا ندش نشور هب یگرزب کمک دشاب دروم نیارد
. »
یبایزرا نیا رد هتکن ود
ی زا لقتسم مه
، مه رد هتخیمآ هدش دنا رد نایوجشناد یضارتعا شبنج اب تفلاخم ای تقفاوم )فلا : ۱۶
لاسما هامرذآ (
۱۳۹۸ ) یبایزرا و یرگنشور )ب ؛ هنایارگشجنس
.مزیلاربیلوئن موهفم زا
یم هک میناد راعش شبنج کی یاه باتزاب
تشادرب ،ینهذ یاه ن
یرظ ؛دنتسه شبنج نآ یداقتعا و زین
دیما نایب یاهوزرآ و اه
شبنج نآ ؛
یب هکنآ ببس ًاموزل زاس
هنیمز یاه یعقاو تساوخ یاه صخشم نآ
شاب ن .د زا یرایسب لثم هب شبنج
یناقهد یاه
هدس یاپورا هنایم یاه
شفرد ریز رد راعش
اپ یبهذم یاه ی
تفرگ ؛دن یم یتخس هب اما شبنج نآ دوش
اه لادج و گنج هب ار یاه
هقرف یبهذم یاه تساکورف
هنیمز نیا رد سلگنا یسررب شور . رد
ج ن گ ها ی د ه قا ن ی د ر آل ما ن نه .تسا ربتعم نانچمه و زو
یم :دسیون «
هورگ یدنب یبهذم ،یبلاقنا راکفا یمومع شرتسگ اب تسخن یاه نارود رد یسایس و
.تفرگ لکش نویسامرفر هتسر
هشیدنا نیا هک ینوگانوگ یاه یم ار اه
تفلاخم نآ اب ای و دنتفریذپ
یم ناتستورپ ،یعاجترا ای یکیلوتاک گرزب هورگ هس رد ار تلم ،دندرک (
Lutherische ،)
حلاصا یزاوژروب یم زکرمتم یبلاقنا و بلط
گنج رد ...دنتخاس لاطصا هب یاه
ذم ح نرق یبه
ششوک زین مهدزناش اه
هتساوخ رطاخ هب همه زا شیب نیا و دوب یتاقبط یدام تبثم رایسب یاه
گنج هزرابم ،هسنارف و ناتسلگنا رد یدعب یلخاد یاهدروخرب دننام هب اه ی
رگا .دندوب یتاقبط
مچرپ نامز نآ رد یتاقبط تازرابم نیا یم لمح دوخ اب یبهذم یاه
،عفانم رگا و دندرک
یدنمزاین هتساوخ و اه
یم ناهنپ ار دوخ یبهذم شوپرس ریز تاقبط زا کی ره یاه نیا ،تخاس
یمن یرییغت رما تقیقح رد ...دهد
» 1 ( ۱۸۷۵ / ۱۹۷۳ ص ، ۲۹ ) .
شبنج زین یرگراک یاه تقو یرایسب
اه رد تساوخ نایب اه
ی بلاق زا دوخ اه
ی هدرک هدافتسا ی هک دنا
تسیسکرام یمن اه
دنتسناوت
هنهپ رد عافد هب هشیدنا ی نآ زا
دنزیخرب . سیراپ نومک (
۱۸۷۱ ) نومک .تسا هنومن هنیمز نیا رد اهدرا
یدایز نازیم ات زا
هشیدنا یاه هتسجرب تسیشرانآ یوسنارف ی
ندورپ فزوژ دوب هتفرگ ماهلا
یم و دن میناد هک نآ اه یصوصخ تیکلام گ ار
هنو یا
تقرس یم تشادنپ دن . هدید اب سلگنا و سکرام یم هشیدنا نیا هب یداقتنا یا
دنتسیرگن یم تسردان ار تشادرب نیا و
دنتسناد . اما
نیا ببس مه و سلگنا و سکرام هک تشگن ناشیدنا
ناش نومک هب پ و دننک تش زا
راعش ندیشک شیپ اب رگا زین ناریا نایوجشناد فلاخم یاه
مزیلاربیلوئن یم
هیامرس اب ار دوخ تفلاخم دنهاوخ دنهد ناشن یراد
ییوسمه و یرگراک شبنج اب ار ناش
دننایامنب هک یتسار هب ، گ
ل هتشاک دنا . نآ رب دورد !اه
لاربیل زین ریگیپ یسک
زا هک تس
یدازآ و هشیدنا نایب
ناگمه ، نایم نآ زا و تسیلایسوس
تسینومک و اه اه
هراپ هک یا کیتارکمد شبنج زا یروهمج هیلع
یملاسا ینابیتشپ ،تس دنک
اما . ره زا طورشم ان ای طورشم ینابیتشپ تسا زیچ کی یعامتجا شبنج
أت و س یاهراعش دیی و یسای شیارگ یاه دیا کیژولوئ رب هریچ نآ شبنج ، زیچ ی .رگید و تسین تسرد زا دیابن راعش تفلاخم نایوجشناد بیلوئن اب مزیلار ،
راعش نآ یتسرد درک جاتنتسا ار
تشادنپ نینچ و تسین قفاوم راعش نیا اب سکره
، وجشناد شبنج هیلع ی ی ینونک تس و نارگن هزیلاکیدار زا .نآ ندش شیپ هنرو دراو هکنیا زا
ار نآ یمازلا جیاتن ،میوش یرظن ثحب کی هدرک نشور و میا تمس یریگ یسایس ـ رب ار کیژولوئدیا حجرا یرگنشور و لیلحت ،للادتسا ،تخانش
هتسناد .میا یم سوسفا اب و وگ
ی هک می زا یکی
یراتفرگ روشک رد پچ شبنج گرزب یاه
ام نیا هدوب تسا هب هک رتشیب یرظن لئاسم هچیرد زا ی یسایس هجیتن و گ یری یاه ینآ یم درگن و تن یلب و یرکف یهجوت مک ار کیروئت هناهب هب ی یم هیجوت یسایس یگدنمزر .دنک
رد ثحب مزیلاربیلوئن زیچ ره زا شیپ
ارچ دیسرپ دیاب «
وئن » ؟مزیلاربیل هن و مزیلاربیل نیا ایآ ود وافتم یتشرس ت مه زا ؟دنراد
توافت یرآ رگا رد
؟تساجک دای زا هدربن هک میا نمهب بلاقنا زا سپ ۱۳۶۷
و د رد هه ی )یدلایم داتشه( یدیشروخ تصش
هلئسم ی وئن رد مسیلاربیل پچ شبنج
و دوبن حرطم ناریا نخس مزیلاربیلوئن زا یسک
یمن .تفگ نامز نآ ناگمه زا ل مزیلاربی یم نخس ناشیا تقوم تلود و ناگرزاب یدهم سدنهم دوب هدش شدامن هک دنتفگ
. بلاج و نیا رت هک ار ناگرزاب سدنهم نافلاخم
هدرتسگ فیط نایم رد مه ی
" دض لاربیل " یم رارق اه نایاقآ و ار یملاسا یروهمج بزح هلمج زا ؛دنداد
یلع دمحم اجر ی ی ار ، دمحم دیس یتشهب
!ار یوسوم نیسح دیس و ار اما زورما
مه دومحم یدمحا داژن مه و یبتکم یناجنسفر " لاربیلوئن " م هدناوخ ی .دنوش ارچ ههد رد ی پچ ،یدیشروخ تصش نیب زیامت هب لئاق ناریا
" لاربیل " ( تلود ناراداوه و )ناگرزاب تقوم
"یبتکم"
هشیدنا هزورما اما ،دوب )یملاسا یروهمج بزح نارادفرط( یدمحا یاه
یم هدناوخ لاربیلوئن ناسکی هب یناجنسفر و داژن ؟دنوش
یم سوسفا اب زاب هک مییوگ
هن و زورید هن رتمک زورما
ار شسرپ نیا یسک هدیشک شیپ
هک ارچ ساسا هچ رب و آ تضهن یداز هشیدنا و شیاه " لاربیل " هدناوخ یم دندش و زونه یم وش ن ؟د ت زورید هن هرابرد ینادنچ لمأ
ی موهفم " لاربیل " تروص و تفرگ
هرابرد زورما هن ی موهفم « لاربیلوئن » تقد مزلا ساوسو و یم ار
مینیب . نیا اب لاربیل نایم زیامت زورید یبلاقنا نارود رد همه
و تسیلایرپما دض یاه
یملاسا هکنآ لاح ،دوب راکشآ ناگمه رب رد
تایبدا یداصتقا ـ یسایس ورما لاربیلوئن دض
،ز یا زیامت ن
هب هم و وحم یلک هدش دولآ
.تسا
تسین یدیدرت رد هک
و مزیلاربیل هب ضارتعا و دقن یملاسا یروهمج یاضف هداس بتارم هب مزیلاربیلوئن
زا رت ن دقن تیلاو ماظ ،هیقف ا رادتقا هاپس یداصتق نارادساپ اهداینب و گنراگنر ی ی تس ذوفن هک ناش .تسا راکشآ یماظن رد هک زونه دوخ م ار عفاد نافعضتسم ناهج
یلایرپما دض و س
یم ت هیامرس زا داقتنا ،دمان یراد ، هب هژیو زا عون یاکیرمآ نآ ی ، هداس بتارم هب زا رت
دقن
یاهداینب یداصتقا یرگتراغ یملاسا
و اظن هبش و یم یماظن تس . تسا حضاو ر پ نتشادنپ هناگی اب
« یصوصخ » و « یتلوصخ »
لاربیلوئن و ، داینب ندیمان
،نازابناج و نافعضتسم متاخ هاگرارق داتس
ءایبنلاا تئیه داتس و یئارجا یاه ،ماما نامرف ناسآ رت یم ناوت نانآ زا ینلع داقتنا هب .دز تسد
هشیدنا زا یرایسب جیورت یتسیلایسوس یاه
هیامرس دض و یراد
پ ریز ششو
وئن اب تفلاخم بور بوکرس و روسناس غیت اب رتمک زین مسیلاربیل
ه یم ور .دوش نیا و انامه یبسانم یاضف یارب تس ندمآرب ون ناربمایپ یصوصخ اب هزرابم مان هب هک یروهظ
وئن یزاس یلاربیل
، زا ترورض داد داصتقا ندرک یتلود
یم نخس دنهد .
کانرطخ شیارگ نیا ،
ا نورد رد هچ و روشک لخاد رد هچ نویسیزوپ
روشک زا جراخ ،
یم شیپ اجنآ ات مان هب هک دور
" هزرابم
و یتسیلایرپما دض هیامرس دض
یراد " و " رادساپ "روشک للاقتسا زا ی ،
ار یتلود شخب لاربیلوئن هیلع تمواقم رگنس نیرخآ
مزی یم دنایامن . ا زورید رگ هزرابم مچرپ ریز
ی یلایرپما دض س
یت زا ینابیتشپ ماما طخ اب داحتا یم دش زورما ، تسد اب زیوآ م هزراب اب
زا عافد هب مزیلاربیلوئن داهن تیعقوم
یتلود یاه یم
نیا .دنزادرپ اما
یوجشناد شبنج هب ی مسارم و ۱۶ لاسما رذآ .درادن یطبر نامه ماگنه هب هک هنوگ رد اکیرمآ شترا طسوت قارع لاغشا
لاس ۲۰۰۳ همغن ، هنارادبناج یاه ی « یبایتسد یارب ردنکسا رکشل
یدازآ هب » رگنایب نازیم حلاصا زا نایوجشناد ینادرگیور ط
ل راداوه یتموکح ناب .دوبن یمتاخ
یارب نایرج پچ هچ رتسگ رد هچ و ناریا رد ه
ی یناهج زیچ ره زا شیپ ، هشیدنا
یواکاو و رگشجنس هاگن ،یداقتنا ی نشور رگ هنا لصا تسا . یرگنشور ،
و زمرق طخ زرم
هعونمم یمن هشیدنا یارب یا یداو نیا رد .دسانش
تحاس هن سدقم
تحاس هن و .کیژولوئدیا سدقم
ملاسا و یعرش ماکحا اهنت هن هریاد زا ی
ی یمن ینثتسم داّقن درخ وش ند ، هکلب هشیدنا ره ی
نیئآ تروص هب هک یرگید مزج
دیآرد ی نم( بور دقن حلاس اب )مسیسکرام هلمج ه یم ور .دوش هاتوک .مینک یمن در هب ناوت شبنج کی کیژولوئدیا یاهراعش
تسشن ؛ نآ در ای شریذپ هک ارچ نامیا و داقتعا هب اه
رش تک ناگدننک رد شبنج نآ او ،تسا هتسب و للادتسا هب هن
جتحا ا .ج کیروئت یاهداینب شبنج یسایس یاهراعش و
یسررب ،دقن عوضوم اما اه
یواکاو و تسه
ند و شریذپ ای در ؛
عا هک ارچ ت
زا ار دوخ راب داقن درخ و ینلاقع للادتسا
هب د یم تس دنروآ . رد نیا وگتفگ ی فده ،یبتک رگنشور ام هرابرد ی ی
؛تسا مزیلاربیلوئن موهفم یشکرای رب رارق رگا هک ارچ ،کیژولوئدیا و یسایس یشکرای هن
دشاب ، نایلاس زارد شبنج فوفص رد ار دوخ رگنس هک تسا هدرک نشور ناهج و ناریا پچ
.میا نب هیام زین یرگنشور نیا ی
هشیدنا ی یناسک تس پچ مان هب هک ، تلود رگ یا ی ار یم یعامتجا یراگتسر هار .دننایامن
هنیمز نیا اب ا ینیچ یم کنی وت هب مینا شسرپ خساپ یاه زور رابخا مینیشنب . ب ار راک رب گنرد ا دنوشیپ « وئن » مزیلاربیل یم زاغآ مینک . شیپ :دمآرد ارچ « وئن » ؟مزیلاربیل فلاخرب ،جیار روصت « وئن » مزیلاربیل یموهفم
رد رچات تراگرام تاحلاصا اب هک تسین لاس
۱۹۷۹ .دشاب هدمآ دیدپ نیا موهفم هنایاپ زا ی د هه ی یحیسم تسیب اب شیادیپ « زیلاربیل دیدج م » تسایس اب ار کیسلاک مزیلاربیل هک ناتسلگنا یعامتجا یاه
همیب( یعامتجا نیمات ،یعامتجا یاه )...و
یم مهرد تخیمآ
تفرگ لکش ، دیاب دندرک هدافتسا حلاطصا نیا زا هک یناسک نایم زا .
ینپاژ نمجنا زا «
دیدج مزیلاربیل »
هیئوژ زا هک درک دای ۱۹۲۸ ات ۱۹۳۵ هیرشن ی یداصتقا New Liberalism )ون مزیلاربیل(
یم راشتنا هب ار هرابرد .دندناسر
درکراک ی حلاطصا نیا
رد نپاژ رد و ناتسلگنا ههد ی تسیب یدلایم هتشون خروم ی یداصتقا دیاقع ،ینپاژ وتومامای یپمیش (Shimpei Yamamoto)
تسا هجوت نایاش . 2 ب ه عقاو زین هلصاف رد مزیلاربیلوئن حلاطصا ی
لاس هچنآ هب گنج ود نیب یاه رترید
هب « یعامتجا مزیلاربیل »
(Social Liberalism) یم قلاطا تفای ترهش
.دش نیا هب هشیدنا رابتعا درانیم ناج یاه
زنیک ،یسیلگنا ریهش نادداصتقا ،
« لاربیلوئن » دوب ؛ چ هک ار وا کیسلاک مزیلاربیل فلاخرب ای( رتسچنم بتکم ) لاس ینایاپ یاه هدس ی هدس و مهدجیه ی
،مهدزون
رب ینتبم ماظن یاقب و ظفح رد تلود شقنرب .تشاد دیکأت رازاب
نیا تعدب کی و دوب
زین ببس نیمه هب رظن دیدجت
ک زنی اب
ناراداوه ضارتعا داصتقا هلمج زا کیسلاک مزیلاربیل
د نا بور کیاه نوف کیردرف یشیرتا ه
هک دش ور هظفاحم یقلت راک یم .دندش لاس رد ههد یاه ی م یس یدلای دادرارق اب تاحلاصا جیروب (Beveridge) د ر ا ن گ ل س تا ن وین ، لید ( (New Deal تلوزور د ر آم ر ی ک ا حلاطصا هب شیادیپ و « تلود هافر یاه » (Welfare state) هراپ ،
تسیلایسوس زا یا تارکمد لایسوس ای اه
اه ، هشیدنا ی زنیک و « یعامتجا مزیلاربیل » هنوگ ار یا .دنتشاگنا مسیلایسوس رد رادنپ نیا
مسیلایسوس نایعدم زا یرایسب نایم د
ناریا ر
.دراد جاور زین هزورما هرسکی هتبلا رادنپ نیا
.تسا تسردان زنیک
ره هیامرس ماظن زگ ار یراد
هب شلاچ دیشکن . زا عافد رد وا
هیامرس ماظن مه کیاه نوف کیردرف اب یراد
مه و یأر ب ناتساد
.دو هدنهد ناشن زنیک و کیاه تابتاکم تسا نآ ی
یوق زنیک هک ًا
باتک کیاه ، یوس هب هار یگدرب 3 ار یم دوتس ؛ یباتک هک زا هیامرس ماظن یراد رد ربارب مسیلایسوس یم ینابیتشپ درک هولاعب . زنیک هیرظن لک ی یداصتقا سکرام ار هرابرد ی هیامرس یم یذغاک یجرب یراد پ
یم ورف یرگنلت اب هک تشادن نآ .دزیر
چ ه
هشیدنا زا یخرب نایم رد ار زنیک یاه شیارگ یاه یتسیلایسوس لد یم زیگنا ،دومن ت أ یو دیک شقن رب هلخادم و رگ ظنت می هدننک ی
.دوب داصتقا رد تلود تسایس
هجدوب ،یلوپ یاه هلخادم شقن و ،یا
تلود یلکیس دض و رگ هیامرس
لایسوس بناج زا راذگ
نیب یسارکمد لملا
انامه ،یل ماگ
ادرب مسیلایسوس یوس هب نتش دش هدیمهف
. هدیا زا زین یوروش هیسور رد یتلود مسیلایسوس ی
خادم هل هیوس همه یرگ داصتقا رد تلود ی
یم ینابیتشپ .درک
هشیدنا رد هک ار یلوحت تسا مزلا اجنیا رد ی د یتسیلایسوس حطس ر نیب ر یللملا ،داد خ .میوش روآدای نارود رد نیتسخن نیب للملا گنا و سکرام ،تسیلایسوس دامن ار تلود ،نینوکاب رانک رد سل
هب تبسن هعماج یگناگیب خ
یم دو
.دنتشادنپ تایبدا رد
نارود نیا یتسیلایسوس ،
یداهن تلود ،لقتسم تس
هعماج یارو رد و تاقبط هب هعماج میسقت هک
ت بحاص
« زا هک تسا یتردق هن هجو چیه هب تلود ،نیاربانب هن و ؛دشاب هدش لیمحت هعماج هب جراخ
« یونعم هدیا تیعقاو »
، « لقع تیعقاو و ریوصت »
نآ یم لگه هک نانچ تلود ،سکعرب .دیوگ
هلحرم رد هعماج لوصحم کی ی
نیا هک تسا رما نیا شریذپ ،تلود ،تسا لماکت زا ینیعم
ضقانت هب هک ،تسا هدش ریگرد دوخ اب یندشان لح داضت کی رد هعماج آ یاه
یتش هک یریذپان
نآ عفر هب رداق دوخ عفانم اب تاقبط ،تاضقانت نیا هکنیا یارب یلو .تسا هتشگ میسقت ،تسین اه
هزرابم کی رد ار هعماج و دوخ ،داضتم یداصتقا ی
یب یتردق هک دش مزلا ،دنربن لیلحت هب رمث
ب ه و دهد فیفخت ار اهدروخرب ات ،دتسیاب هعماج رس رب رهاظ رد هک دیآ دوجو هدودحم رد ار نآ
« مظن » یمرب هعماج زا هک تردق نیا و ؛دراد هاگن یم رارق نآ رس رب ار دوخ یلو ،دزیخ
،دهد
یم هناگیب نآ زا شیپ زا شیب ار دوخ و .تسا تلود ،دنک
» 4
هاگتسد یدوبان نآ یجیردت لاوز و تلود یماظن و کیتارکوروب یاه
، هعماج هب یبایتسد هار دوخ و نواعت رب ینتبم یا
یتیریدم
رد .دوب شیارگ نایم رد دوجوم یرکف یاه
نیب ،لوا للملا ناوریپ
هشیدنا ی لا زیمآدییأت و توافتم یدرکیور لاس ب تبسن
تلود ه
.دنتشاد همشچرس ی
شیارگ نیا یخیرات تیعقاو
هیزجت و یلم تدحو نادقف .دوب یگرزب هدازهاش هب ناملآ ی
بیقر نانیشن داجیا ،
تلود کی رتشیب یارب ار دحاو
یناملآ وزرآ کی هب اه یب .دوب هدنایور ارف یلم ی
گرزب هک دوبن ببس ناملآ فوسلیف نیرت
لگه ، ،
یم یلم یگتسبمه و یموق حور رولبت ار تلود .تشادنپ
هک یناسک اهنت یارگ نیا
ش یم شلاچ هب ار ریگارف دندیشک
« نایلگه
پچ » دندوب . هتسجرب نخس نیرت ینعی بتکم نیا نایوگ
سکرام لراک رد سلگنا کیردرف و
هفسلف دقن لگه قوقح ی
5
( ۱۸۴۴ / ۱۹۸۹ ) و ول و هفسلف نایاپ و خاب ریوف گید ناملآ کیسلاک ی
6 ( ۱۸۸۸ / ۱۹۵۴ یم ناشن ) هد
هنوگچ هک دن نایلگه"
درکیور نیا زا "پچ تموکح و تلود دییأت یاج هب و دندیرب
دقن هب کرامسیب نیداینب
تلود ره ـ ـ یتلود هنوگ روآ یور
.دند
نایم نیا رد "دازآ تلود"
قلخ هک هدیا نویلاسلا لا دوب
داقتنا دروم تدش هب ژ
و فر همه هیوس ی سکرام وا .دش عقاو رد
دقن
همانرب اتوگ ی ( ۱۸۷۵ / ۲۰۰۴ ) :تشون
« هزرابم نطب زا "راک یتسیلایسوس نامزاس" هکنیا یاج هب هب هعماج رییغت یارب یبلاقنا ی
دوجو
اب راب نیا ،دیآ تلود تدعاسم
نمجنا هب یم دیدپ ناگدننکدیلوت ینواعت یاه
،دیآ نمجنا ک ییاه ،ه
هدرک داجیا نارگراک هن و تلود .دنا
هلیخم هب اهنت هک ًاعقاو م لاسلا ی
ی هعماج هک دجنگ ار دیدج ی
هار دننام زین هک ییایح و مرش کدنا تکرب هب دیاش .دنک داجیا تلود ماو و تدعاسم اب هزات نهآ
کیتارکومد لرتنک تحت "تلود تدعاسم" نیا ،دوب هدنام یقاب «
شکتمحز مدرم »
.دش هداد رارق
تیرثکا هک تشاد رطاخ هب دیاب ،زیچ ره زا لبق «
شکتمحز مدرم »
ملآ هن و ناناقهد ار نا
یم لیکشت ایراتلورپ هژاو یناملآ رد ،ًایناث .دنهد
سپ .تسا مدرم تموکح موهفم هب کیتارکومد ی
هک دیسرپ دیاب «
شکتمحز مدرم تموکح لرتنک »
مدرم ،راب نیا هک ًاصوصخم ؟تسانعم هچ هب
تساوخ نیا حرط اب شکتمحز شن تیعقاو نیا زا ار دوخ لماک یهاگآ ،تلود زا اه
هن هک دنداد نا
هدامآ تموکح نتفرگ یارب هن و دنراد تسد رد ار تموکح داجیا ناهاوخ نارگراک هکنیا ...دنا
هلهو رد و یعامتجا حطس رد ینواعت دیلوت یارب مزلا طیارش هدودحم رد لوا ی
رد و یلم ی
ف طیارش ندرک یبلاقنا یارب نارگراک هک تسانعم نادب اهنت ،دنتسه دوخ روشک بوچراچ ع
یل
یم تیلاعف دیلوت چیه )تیلاعف نیا و( دننک
هعماج داجیا اب یکارتشا هجو د تدعاسم اب ینواعت ی
تلو
.درادن هرابرد اما و نمجنا ی
نمجنا اهنت ،دوجوم ینواعت یاه یم ار ییاه
و تیمها زئاح ناوت
هیامتسد هک تسناد شزرا تحت هن دنشاب نارگراک لقتسم تیلاعف ی
هیامحلا ای تلود ی
یزاوژروب .
» 7
همانرب نیودت تروفرا ی
( ۱۸۸۸ یلع ) باتزاب هکنآ مغر یگریچ
،دوب ناملآ تارکومد لایسوس بزح رد یتسیسکرام شیارگ
نانچمه تبسن هلئسم هب ی هشیدنا زا تلود ب ار عوضوم نیا .تشاد هلصاف سکرام ی
ه یم یبوخ زا ناوت
هک یدقن کیردرف
همانرب حرط هب سلگنا تروفرا ی
تشون و خیرات رد ار نآ ۲۹
نئوژ ۱۸۹۱ یارب داتسرف یکستوئاک ،
رد یو .تفایرد دقن
همانرب حرط زا دوخ ی
تروفرا دشر هب
هنوگ زا یا مسینویتروپا رد
هدرک هراشا بزح نورد تسا
.دوب هتفرگ اپ نآ اب دوخ قیبطت یارب تارکومد لایسوس بزح یریزگان و یتسیلایسوس ب هک اجنآ زا
ه لیلد ح نوناق روشک رب مکا
ناملآ بزح ، یسایس یاه یمن
همانرب رد یروهمج زا تسناوت دوخ ی
اراکشآ دنک عافد ناملآ تارکومد لایسوس بزح ، هب
اجنآ
هدیشک تملاسم یارجا یارب ار یرصیق ناملآ ینوناق ماظن هک دوب هدش همه زیمآ
تساوخ ی دوخ یاه
دنمناوت .دنادب سلگنا رد
همان شیپ ی هتفگ تروپا ار شیارگ نیا مسینو
دنویپ و دناوخ شیادیپ اب ار نآ
هنوگ یا "یتلود مسلایسوس" داد ناشن
. دش روآدای وا
هک : هیامرس رد یتلود راصحنا هیامرس نایاپ ،یراد
اد ر و تسین ی دیابن
ار نآ وس" س "یتلود مسیلای تسناد
.
یکستوئاک لراک اب ییوسمه رد
و سلگنا دقن یارب
و نتفاکشزاب همانرب زا یبلاقنا ریسفت کی هیارا
تروفرا هب
باتک شراگن
یتاقبط هزرابم )تروفرا همانرب(
8 هک دز تسد رد
لاس ۱۸۹۲ هب دیسر پاچ ا زین باتک نامه اما .
ز عم یمسینوتروپا رطخ ضر
ناما رد دوب هدرک هراشا نآ هب سلگنا هک هک باتک نآ مراهچ لصف مراهچ دنب .دوبن
اهدرکلمع" هب صاصتخا "تلود یداصتقا ی
،تسا هتفای هرادا رد تلود نوزفازور تیمها هب هراشا اب
ی هاگنب ،یشزومآ متسیس ت ،هیریخ یاه
أ تخاسریز نیم هار و اه
یزاس ،اه
هرادا ،یلم لوپ پاچ لگنج ی
،بآ عیزوت و اه یم هجیتن
تفرگ هزومآ فلاخرب ،تلود هاگتسد هک کم یاه
ت بیل( رتسچنم ب ر
مسیلا
هدودحم رد )کیسلاک ی
هدنامن یقاب مرادناژ تلود تسا
« : هقبط رب رتسچنم بتکم هزورما هیامرس ی
لیلد .درادن یذوفن راد ا
ز
نتفر نیب ذوفن نیا
، هعسوت هدنیازف یورین یسایس و یداصتقا ی
هعسوت هک تس .تسا هدش بجوم ار تلود یاهدرکلمع ی
» 9
همشچرس ی
تیعقاو نیا یگدیچیپ ،
هیامرس دیلوت یراد
، به ره یگتسباو هژیو هخاش رتشیب هچ
دیلوت نوگانوگ یاه ادملق رگیدکی هب
د
هک هدش " هقبط لک هیامرس ی داهن نیرتگرزب هب هتسباو ار راد
ماظن .دوب هدرک "تموکح و تلود ینعی ، 10
« ءاشیام لاعف تردق
،دوب یتسیلایسوس یایپوتا کی رتسچنم بتکم هاگدید زا هک ،تلود رد
نا لباقم هجیتن هب نانآ راظ س دیلوت ریزگان ی
هیامر یراد
تسا هدش لیدبت »
. 11 ،دروآ فک هب ار یتلود ءاشیام لاعف تردق نیا ایراتلورپ هنییآ ره ققحت
تبلا .دوب دهاوخ نکمم مسیلایسوس ه
مراهچ لصف نامه مجنپ دنب رد یکستوئاک ،
ناونع ریز «
یسارکومد لایسوس و یتلود مسیلایسوس »
یم روآدای ره هک دوش
هنوگ
هیامرس بوچراهچ رد یتلود راصحنا یراد
، اب ارچ تسین دننامه مسیلایسوس :هک
« ینامز ندرک یلم ،دنمکاح کلام تاقبط هک
هیامرس یاهدرکلمع و عیانص یمن شیپ اجنآ ات هناراد
هیامرس هب هک دور نیمز و ناراد
تصرف ای ،دنزب همطل ناراد ار نانآ یاه
تسا یارب .دنک دودحم ایراتلورپ رامث
» 12
رد هک مسیلایسوس یداصتقا یانبم یکستوئاک هاگدید زا لد
هیامرس کیرباف دراد دوجو یراد
، یزیچ نامه رد سکرام هک تس
هیامرس تسخن دلج "یهاگراک دادبتسا"
هلیسو ار یهاگراک دادبتسا وا .دوب هدناوخ یم یا
دربشیپ یارب دید همانرب
یزیر رد دیلوت
هک هطقن رد دشر اب .تشاد رارق رازاب جرم و جره ای یشرانآ لباقم ی همانرب نوزفازور تیمها و کیرباف
،یزیر ناکما
همانرب اب رازاب ینیزگیاج توق یزکرم و دحاو یزیر
یم تفرگ ب ار مسیلایسوس ،یکستوئاک ور نیا زا . ه
کیرباف کی هباثم
یم روصت دحاو اب هک درک
تسد هب تردق ریخست همه لیدبت و رگراک هقبط
ب تلود تیکلام هب دیلوت لیاسو ی ه
یم دوجو دیآ
رد .
ناگمه ،یماظن نینچ تلود نادنمراک
نیا ، یم گرزب کیرباف "رلااسردپ یتسیلایسوس تلود یگماکدوخ" نیا .دنوش
( Tyranny of the Socialist Paternal State یم هدنایامن یدزمراک زا ییاهر طرش )
.دوش 13
حرط ب مسیلایسوس زا یکستوئاک ه
یم لمع دحاو کیرباف نوچمه هک یتلود هباثم نیب رد ،دنک
هشیدنا هب مود للملا لدبم بلاغ ی
دش ؛ مهم هک اجنادب ات باتک رد ،نینل ،یو دقتنم نیرت
بلاقنا و تلود یم
:دسیون
« هیامرس دی علخ لیدبت ،ناراد
هیلک ،نلاک "یاکیدنس" کی نارازگتمدخ و نانکراک هب روشک دارفا
ًاعقاو تلود هب اکیدنس نیا راک مامت لماک ندومن عبات و ،تلود مامت ینعی کیتارکومد
، نعی هب ی
ناگدنیامن یاهاروش تلود .نازابرس و نارگراک
» 14
نیب موسرم یوگلا شریذپ نمض نینل مود للملا
رد هراب ی ب مسیلایسوس ه
هباثم یکستوئاک زا داقتنا هب ،یتلود دحاو یاکیدنس
یم یم نخس دوجوم یتلود نیشام رد "تردق ندروآ فک هب" زا ارچ هک دزادرپ زا تسترابع هلئسم هکنآ لاح ،دیوگ
مهرد
ب و یماظن نیشام نیا نتسکش رو
و .مسیراتناملراپ و کیتارک
یب یدرت هلئسم د فک هب ی هدامآ و رضاح نیشام تردق ندروآ
لود ی یت ، هنیمز رد رتشیب مسینوتروپا دشر زاس بزح فوفص
هژیو هب و تارکومد لایسوس شرثا رد نیاتشنرب دراودا یبلطرظن دیدجت
مسیلایسوس یجیردت
15 دوب لاس رد ار نآ هک ۱۸۸۹
تشون هیامرس لیامت فلاخرب ار نآ ءاشیام لاعف تردق و تلود ریزگان دشر نیاتشنرب . ان یجیردت مسیلایسوس ،ناراد
نامه ا یتلود مسیلایسوس .تس
تارکومد لایسوس بازحا کیتارپ رد هشیر یتلود مسیلایسوس نیا ،
هب تارکومد لایسوس بزح هژیو
رد ناملآ لاس یاه ۱۸۹۰ -۱۹۱۴ .تشاد
سکرام گرم زا سپ ،
نیب مود للملا هلئسم هب درکیور رد
ی تلود هتفر هتفر هشیدنا یوس هب
و لاسلا یاه سپس یاتشنرب ن دیورگ . تردق اب ی یبا ا زح با شیازفا ،تارکمد لایسوس رد بازحا نیا ذوفن
جم ،یلحم سلا یرادرهش و یلم
اه و زین یارب ششوک
یأر نازیم شیازفا همه رد
ی ،یباختنا یاهداهن و
کی نیوکت نینچمه هیداحتا یسارکوروب
یسوس هب شیارگ ،یا تلود مسیلا
ی
شیپ زا شیب تفرگ تدش
؛ ات سوس هک اجنآ مسیلای
رد ینعی هملک یسکرام یانعم ندرک یعامتجا و یصوصخ تیکلام یاغلا
دیلوت رازبا ندرک یتلود اب دیلوت لیاسو ناسکی
دادملق .دش هب یتلود تیکلام رصتخم لومرف رهوج یصوصخ تیکلام یاج
نآ
هدیدپ رترید هک دوب یا یتلود مسیلایسوس
تفرگ مان .
هرود رد ی نیب یسارکمد لایسوس فوفص رد باعشنا اب ،لوا یناهج گنج یربهر هب تسیکاتراپسا یبلاقنا نایرج ،یللملا
لراک ر و تخنکبیل گروبمازکول از
نینل یرادمدرس هب یکیوشلب نایرج و هرابود
نیب یتلود دض تنس هب ل ّوا للملا
ر یو
دندروآ . ( نینل رثا ۱۹۱۷
ناونع تحت ) تلود
بلاقنا و درکیور نیا لماک باتزاب
تنس هب نیب نیزاغآ لوا للملا .دوب اما اب رابنوخ تسکش تسیکاتراپسا شبنج و ناملآ رد بلاقنا
کی زا اه وس
( ۱۹۱۹ ) هیسور رد تاتشنورک مایق بوکرس زا سپ زین و
تسد هب کیوشلب ،رگید یوس زا اه تلود دض شیارگ
هک ییارگ نیب رد
دوب هدمآ دیدپ م ّوس للملا ، .دش فیعضت سینومک یسور م هریچ رب نیب م ّوس للملا ،
مسیلایسوس زا عافد اب تلود
ارگ ییورایور رد .تفرگ رارق مسیشرانآ اب راکشآ
یروآدای هب مزلا ید رد هک تس
تیزم زا یکی سلگنا و سکرام هاگد یاه
هیامرس دشر یلصا دنله و ناتسلگنا ،اکیرمآ رد یراد
،
هفرح شترا و یسارکوروب دوبن یا
دنمورین و گرزب تملاسم راذگ ناکما هک دوب
ب زیمآ ه زا ار مسیلایسوس هار تاباختنا یناگمه م یم روصت .تخاس وینوتنآ هلاسر رد زین یشمارگ ی
دوخ ، « ییاکیرمآ مسیدروف و ییارگ
» ، 16 ار اکیرمآ رد راک یروآراب دشر
هاگنب شقن هب یدیلوت گرزب یاه
یرناه تلود و دروف کچوک
یم طبترم روشک نآ رد نآ لاح ؛تسناد
دوجو هک سارکوروب ی میظع یلگنا ثاریم و راد مزیلادوئف ببس اپورا رد ار
لزان دشر یروآراب رت یم دیلوت تسناد . هتشون رد و سلگنا ،سکرام یاه
یشمارگ هلخادم ، ی هرمث هن داصتقا رد تلود ی
تسد هن و یرگراک تازرابم تازرابم نیا دروآ
دادملق .تسا هدش
یسارکمد لایسوس و یسور مسیلایسوس هنامداش اما ،ییاپورا
زا « یعامتجا مزیلاربیل » وچمه تسد دروآ شبنج هقبط ی ک رگرا یم دای درک و یلاع لکش نآ ار « افر تلود ه » (Welfare state) یم اما .دنایامن ب هافر تلود و یعامتجا مزیلاربیل ایآ
ه یتسار تسد دروآ شبنج رگراک هقبط دنتسه ؟ ام هاگن رد یفنم شسرپ نیا هب خساپ
.تس ود یعامتجا مزیلاربیل همشچرس
:تسا هتشاد
کی هیامرس لوحت ) یراد
زا هیامرس هب دازآ تباقر یراصحنا یراد
هیامرس نیا گرزب دوکر و نارحب و یراد ههد رد ی تسیب و یدلایم یس ؛ )ود یناهج گنج مود و لوا
یس گنج ای زا هک هلاس
۱۹۱۴ ات ۱۹۴۵ هب هلصاف .دیشک ازارد ی
گنج ود نیب
یزیچ زین
ر زج
ناشخرد یسررب .دوبن یتاحیلست تباق
یلیت زلراچ
(Charles Tilly) یم ناشن
هک دهد گنج رد رمتسم یاه هدس
یاه هدزون ات مهدزناش موزل و ،م
زا تایلام یروآدرگ یوس
گنج نیا دربشیپ یارب نیطلاس اه
، یاپورا رد تلود شیادیپ هب یرتخاب
دیماجنا . 17 یاپورا رد تلود شیادیپ لماع گنج رگا
مامت گنج ،دوب یرتخاب رایع
(Total or mass Warfare) ببس
هافر تلود شیادیپ تسا
. مامت گنج زا روظنم رایع
یگنج
هعماج لک نآ رد هک تسا یداصتقا نیشام و
روشک تمدخ رد همانرب
یزیر یم رارق تلود یماظن داعبا و دریگ
هدرتسگ ی نج گ ،
یم فذح ار یداع نادنورهش و نایماظن نیب توافت .دنک
گنج فلاخرب نیوت دلونرآ هتفگ هب انب هک نیشیپ یاه
نیب گنج ،یب
ای و ،نیطلاس «
ناهاشداپ حیرفت »
امت گنج ،دوب م
یمن دودحم نایهاپس هب رایع یمربرد ار هعماج لک و دنام
.دریگ گنج کرادت
امت م هلخادم ،یگنج داصتقا مزلتسم رایع ی
همه هیوس ی ا رد تلود گتسد کی داجیا و ،داصتق
نیمأت ها یارب یعامتجا همیب و
« یلاها مومع »
.تس
لاخرب تشادرب نیا ف هک جیار « هافر تلود » هر دروآ هرمث و یرگراک تازرابم ی
تباقر ای یسارکمد لایسوس شلات ج نیا نایر اب « ا مسیلایسوس هاگودر »
داینب ،تسا هدوب رد دیاب ار نآ
یدنمزاین یاه
مامت گنج کرادت ایع
ر .دید د لیصفت هب عوضوم نیا ر
هتشون زا یکی یاه
( ناراکمه و یباهو دادرهم ۲۰۱۹
) 18 .تسا هدش حیرشت افر تلود
یعامتجا هافر ماظن اب دیابن ار ه (Welfare
system) تشادنپ یکی
. باتزاب یعامتجا هافر ماظن و تساوخ
هر رابت و ندش رادیدپ .تسا نارگراک تازرابم دروآ ظن نیا ما یم ار ناوت رد سیراپ نومک ،تسج لاس رد ۱۸۷۱ هک اب ییورایور رد نارگراک سورپ شترا
هب سیراپ هنسرگ هرداصم
ی هیمهس ،ییاذغ داوم رد نآ عیزوت و یدنب
نایم « یلاها مومع »
،دنتخادرپ هراجا تخادرپ قیوعت
ی
هناخ ینوکسم یاه کی و
رگید تامادقا هتشر ار رد روتسد دنتشاذگ . نومک و نویل نارازگداینب زین یسرام نومک تایلام
دندوب اهدمآرد رب یدعاصت ات نآ یارجا نومک تسکش زا سپ هک
زاغآ لاس رد لوا یناهج گنج ۱۹۱۴
تفا قیوعت هب .دا
نیا
یعامتجا هافر حطس زا تیامح رد ار تامادقا هنوگ
یوسنارف نابز رد
« e ocial La S » یم هک دنناوخ یم
نآ ناوت یسراف هب ار
)یعامتجا مادقا( دیمان
. 19 داینب یعامتجا مادقا و
،یهافر ماظن
دوخ ریدم ماظن هن و دوب سیراپ نارگراک یتی یتلود
(Etat Social) .
هک یتایبدا رد هتکن نیا «
هافر تلود »
درواتسد کی ار
یرگراک یم
دنایامن یلک هب تسا هدش فذح هب دینک عوجر هن ومن یارب(
ود یوگتفگ س اب دروم نیا رد یناهارف یاقآ ع راشفا دی رد یدار یگتسبمه و نیوانع تحت « ن هیلع شزیخ ئ
زا مسیلاربیلو هنایمرواخ ات نیتلا یاکیرمآ
» خیرات هب ۳ ربماون ۲۰۱۹ و « ،هسنارف تاباصتعا ۱۶
یقلاخا ریغ دقن کی هب یهاگن و هاگشناد رد رذآ »
۱۴ ربماسد ۲۰۱۹ .)
ور ره هب یهافر ماظن
،دوب هدش هدیچرب سیراپ نومک تسکش اب هک مود یناهج گنج زا سپ
و لاس رد ۱۹۴۵ هرابود رادیدپ .دش یتیریدمدوخ ماظن نیا راب نیا ار نادرگدوخ و
داحتا هی یرگراک یاه هژیو هب ،
.ژ.ث .ت هزات ناج و دندرک هدنز نآ هب یا
.دندیشخب همیب و نیمأت قودنص
یعامتجا یاه ار
فراک و نارگراک یم هرادا نایامر
.دندرک س ه چ ها ر م تسد رد نآ تیریدم
حتا هیدا و یرگراک یاه کی
چ ها ر م چیه تلود و ،دوب نایامرفراک تسد رد نآ هرادا رد یشقن هنوگ
ی .تشادن نآ ماظن نیا دمآرد
رپ لحم زا زین د
تخا یم نیمأت نایامرفراک و نارگراک یاه دش
ن تلود یتایلام ماظن اب یطبر و طخ هنوگ چیه و .تشاد
مامت
ت ب مراهچ یروهمج شلا ه
لگود لراش لارنژ تماعز لاس زا
۱۹۴۶ نیمه هب و ناس
تلود مجنپ یروهمج یاه یاتسار رد
ندروآ نوریب هرادا
ی هیداحتا تسد زا یعامتجا هافر و نیمأت ماظن و سلجم هب نآ ندرپس و یرگراک یاه
دوب تلود هاگتسد .
شلات نیا لاس رد تاحلاصا جوم هس زا سپ
یاه ۱۹۴۶ ، ۱۹۶۷ و ۱۹۹۶ ، هرود رد ماجنارس ی
تسخن تسخن هپوژ نلا یریزو
اریش کاژ ریزو .دیسر ماجنا هب )تسیلگ بزح زا( ک
هجیتن ی اهن ی ی نیا دادیور یخیرات یسیدرگد ماظن
رب ینتبم یهافر
یرگراک یتیریدمدوخ ،
.دوب هافر تلود ماظن هب هیداحتا اهنت هن
دندش هتشاذگ رانک یهافر ماظن تیریدم زا اه ،
هدمآرد هکلب یا
قودنص زین نانآ یلام ز
.تفرگ رارق تلود یتایلام رتچ ری نیا اب همه یب ناونع یامسم « هنیهب یلام یزاس » داهن نیا یمدرم هب هلحرم ی و دمآرد ارجا ینتفگ
کنیا داهن نیا هک تس ضورقم زا یکی
نیرت .تسا هسنارف یتلود یاهداهن تلود زین نونکا مه
ا لئونام نیا یلام حلاصا مان هب نورکم «
هافر تلود »
هتسکشرو ،
و تسا هدمآرب نآ یخلاس هب دوخ راک نیا اب
میظع شبنج
یضارتعا قوقح و دزم
( ار ناریگب نمراک و نارگراک
لنسرپ ،نایوجشناد ،ناملعم ،سیلپ ،ناد ناتسرامیب
اه ...و هب ار ) ار ه
تسا هتخادنا .
بلاج نیعفادم زین زورما هک مینادب تسا «
هافر تلود »
یصوصخ زا تاجن هار هناگی ار یهافر ماظن ندرک یتلود ،
یم ندرک دنرادنپ
؛ داجیا ای ،یهافر ماظن ندش یتلود نودب هکنآ لاح « هافر تلود » یصوصخ ، تیلاعف یزاس یاه یدعب و نآ یپ یزیر یتلود یراکنامیپ ماظن کی ـ
.دوبن رسیم یصوصخ 20
« هافر تلود »
تسد همشچرس و تسا یعامتجا مزیلاربیل دروآ ی
ار نآ .درک وجتسج یناهج گنج ود رد دیاب اما یهافر ماظن
هرمث ی دوب و شاب تسا هدوب یرگراک شبنج و و
هن شفده «
هافر تلود »
تلود یتایلام یاهدمآرد تفگنه شیازفا و ، هکلب نادنورهش یتیریدمدوخ تسا و هرادا ی یهافر ماظن تسد هب هیداحتا و اه داهن هباشم یاه مه . نیا زا تسور هجدوب هک نآ ی زین دیاب ریز تراظن یمدرم داهن نیا دشاب
رگ تسد هب و د
نآ ناگدننا .دوش هرادا
.مینک هصلاخ یحلاطصا مزیلاربیلوئن
فیصوت رد راب نیتسخن هک تس «
یعامتجا مزیلاربیل »
اب زیامت رد و ربیل
کیسلاک مزیلا
دوب یشقن رد ود نیا توافت .دش حرطم تسا ه
لاربیل هک لئاق تلود یارب اه
دنتسه . ا )رتسچنم بتکم( کیسلاک مزیلاربیل رگا ز
هنابشروتان( مرادناژ تلود ای کچوک یتلود Watchman ) یم ینابیتشپ دنک اب( هیجوت و لخاد رد یصوصخ تیکلام ظفح
زا تیامح نادنورهش رد ربارب یجراخ مجاهت ) مزیلاربیل ، م یرادبناج لاعف یتلود زا یعامتجا
ی دیاب هک دنک هرادا
ی و تامدخ
هدروارف یناگمه یاه (Public goods and services)
هب ار .دریگ هدهع هنایاپ ات مزیلاربیلوئن
ی تصش ههد یحیسم ( ۱۹۶۸ )
( یتفن کوش نیلوا ای و ۱۹۷۳
ارگزنیک اب ) ی
ی یم هدناسانش دش
مه ای و .دوب هدش تیوه
نامأوت دوکر و مروت زورب اب (Stagflation)
لاس رد ۱۹۷۴ هلخادم ، رگید راب کی داصتقا رد تلود ی رارق شلاچ دروم
.تفرگ زا یشخب لاربیل
نوچمه اه سسیم نوف گیودول یشیرتا نانادداصتقا
(Ludwing von Mises) نوف کیردرف و
کیاه (Fredrick von Hayek) هک
هشیدنا اب زگره ی
زنیک و یعامتجا مزیلاربیل ارگ
ی دادن ناشن یراگزاسرس ی ها
هیلوا لوصا زا یکی هب ی
هنیمز رد ار کیسلاک مزیلاربیل ی
« کچوک تلود »
دندش روآدای .
21 هشیدنا فلاخم نانادداصتقا نیا یاه
زنیک ارگ ی متجا مزیلاربیل و ی یعا
، کوش نیلوا زورب زا سپ یتفن
، .تفرگ ناج هرابود یش بتکم نانادداصتقا
ک گا و هب ، هژیو
دیرف نوتلیم هرابود زنیک یلوپ یروئت زا داقتنا اب نم
مروت زا نوچمه
هدیدپ کی ی
فا زا یشان یلوپ ًافرص دقن شیاز
رد یگنی
.دنتفگ نخس شدرگ هنیمز نامأوت مروت و دوکر رگا
ی یریگاپ لوپ بتکم ارگ
ی ی (Monetarist) شقن یرگنزاب ،دش نمدیرف
یوروش یشاپورف وترپ رد تلود ماظن و
زا سپ تسد نآ زا ییاه ،نیلرب راوید طوقس
یگریچ تشگزاب ناعفادم شیارگ ب
ه
حب رد کیسلاک مزیلاربیل عضوم ث
.درک مهارف ار تلود نیا
هشیدنا راب کیاه کیردرف و ،سسیم نوف گیودول ،نمدیرف یاه
« وئن لاربیل » دش هدناوخ ؛دن
شیارگ نیا هک ارچ یرود
یل زا ینیزگ و یعامتجا مزیلارب
تشگزاب اربیل هب
لاس مزیل اه
ی شیپ زا
ار لوا یناهج گنج دیون
یم .داد یندیسرپ تس : مزیلاربیلوئن ایآ ام نارود
نامه ا ؟تسا کیسلاک مزیلاربیل ظاحل زا !هن و یرآ
،یرظن ینابم و لوصا مزیلاربیلوئن
کیسلاک مزیلاربیل اب )کیاه و سسیم( یشیرتا بتکم و )نمدیرف( وگاکیش بتکم
یکیدزن .دراد یرایسب یاه هب
هژیو هتکن نیا رد دنراد هدیقع کرتشا
دیاب تباقر و دنامب کچوک دیاب داصتقا رد تلود شقن هک
دشاب رازاب ماظن یلصا کرحم .
22 هب مزلا دای یروآ زا کچوک یهورگ اهنت هک تس لاربیل
اه اب تلود نآ دوجو و زا و دنفلاخم
م هب هن یشرانآ یب و جرم و جره هباث
یمظن ناونع هب هکلب ، هک یمظن
درادن یشقن نآ رد تلود یم یرادبناج
ینک عوجر( دننک د
،نوسیلرتیپ هب ًلاثم ۲۰۱۴
). 23 نامز زا کیسلاک مزیلاربیل اما «
للم تورث »
( تیمسا مادآ ۱۷۷۶
یتلود یاریذپ یوس نیدب ) تس
رتشیب هک .دنک افیا ار مرادناژ شقن
تلود هلخادم نانآ ار داصتقا رد
یم ّرش ی ّرش اما ،دنرادنپ ؛ریذپانزیرگ
نودب هک ارچ نآ
.تسین رّسیم یصوصخ تیکلام زا یرادساپ هدع :لوا لاوس مان هب یتاقبط هژورپ دوجو ًاساسا یا
یم در ار مسیلاربیلوئن دننک
.
عفادم نارکفنشور زا یشخب
هیامرس رب ،نآ شریذپ نمض یراد پچ هک دنتسه رظن نیا
هدرک بلق ار مسیلاربیلوئن یوتحم اه اوریغ مسیلاربیلوئن ایآ .دنا
یعق
پچ هتخاس و ؟تساه
:خساپ وگب دیاب تسخن ی
همه هک می پچ ی
یمن تسرد و قیقد ار مزیلاربیلوئن حلاطصا دربراک اه لیب لثم هب .دنناد
ناد
(Bill Dunn) هلاقم رد
ی « موهفم کی ناونع هب مزیلاربیلوئن هیلع »
لاس هب هک ۲۰۱۶
هیرشن رد پچ ی
رابتعار پ یارگ هیامرس
هقبط و ) Class Capital and (
ار موهفم نیا ،دناسر پاچ هب یرب
هب و تقد زا ان یسایس ظاحل
هتسناد دیفم .تسا
24
هنوگ ببس هب موهفم نیا یو هاگدید رد هدیدپ فیصوت رد شتسبراک گنراگنر یاه
عوضوم و اه یب یاه
تحم زا هرسکی ،رامش او
.تسا هدش یهت تیاس ناگدننادرگ شسرپ رد زور رابخا
کی ناونع هب مزیلاربیلوئن زا «
یتاقبط هژورپ »
اما ناتسود تشادرب .تسا هدش دای زا
« یتاقبط هژورپ »
هنوگ مزیلاربیلوئن زا روظنم ایآ ؟تسین نشور گتسایس یا
ذ یداصتقا یرا هنوگ ای تس
ایس میژر یا دیاب ایآ ؟یس
وگلا و هیامرس تشابنا زا ینیعم لکش ار نآ ی
داصتقا دشر یاهوگلا زا ی هب ای و ،دروآ باسح هب ی
هلحرم هباثم ت ینونک ی
هعسو
هیامرس هدرک اعدا یرکاذ و یرذابا نایاقآ هک هنوگ نامه ار نآ دیاب هک ای ؟درک دای نآ زا یراد درف هب رصحنم یژولوئدیا ،دنا
هیامرس یتح ای و رصاعم یراد «
یگدنز هویش یعون »
؟تسناد 25 روغث و دودح ندوب نشوران و نّیعت مدع دزن رد مسیلاربیل وئن
یم باجیا اما ام هئارا اب هنیمز نیا رد وگتفگ هک دنک
یملع صخشم فیرعت ی انعم نآ هب هتفگ نیا .دوش زاغآ موهفم نیا زا یا
هناگی فیرعت رب اهنت هک تسین موهفم هنوگره .مینک دیکأت یرگید موهفم ره ای موهفم نیا زا یا
ک تسا دیفم اجنآ ات یزاس ار ام ه
رد ن موهفم زا هدافتسا فلاخم ام .دناسر یرای تلود و هیامرس نوچمه یعامتجا تابسانم رتهب مهف ورشم ،میتسین مزیلاربیلوئ
ط
نآ هب لاکشا زا یکی .دشاب هدش نشور نآ تسبراک روغث و دودح هک هلئسم هک تسا نآ مزیلاربیلوئن رادشک موهفم گرزب یاه
یا
یمورف هناگود کی هب ار هدیچیپ دهاک
!دب رازاب و بوخ تلود :
تروص هب ،مزیلاربیلوئن ،پچ تایبدا زا یریگمشچ شخب رد «
رازاب قلطم تیمکاح »
و « داصتقا رد تلود تلاخد لماک وحم »
هدش فیرعت هنومن دنچ .تسا
یم یمارگ تسود زا .تسا راورخ زا یتشم هک میروآ یم زاغآ نابات .ف نام
زا یکی هک مینک
تیاس ناگدننادرگ زور رابخا
یم نینچ مزیلاربیلوئن فیرعت رد وا .تسا :دسیون
« هدرشف رد مسیلاربیلوئن ت نیرت
ترابع دوخ فیرع
زا تسا رازاب قلطم تیمکاح
یصوصخ و لااک و ندرک یلوپ و یزاس
همه یزاس ی
هبنج و شزومآ و دیلوت زا یگدنز یاه
مه دهاش ناریا رد ام ایآ .کاخ و اوه و بآ ات هتفرگ تشادهب نیا ه
یم یقرف هچ ؟میتسین اه دنک
یصوصخ شهاک ،هدرتسگ یزاس
تلود شقن هنیزه ندروآ نیئاپ ،
یزاسراکیب ،یعامتجا و یهافر یاه نآ ندرک لیدبت ،نارگراک هدرتسگ یاه
تکرش کناب زا یهورگ تسد هب ،یراکنامیپ یاه هدیشارتن تروص نارادساپ ای دریگب تروص ناراد
.» 26 ناگود نیا تیمکاح ه
یم زین یرکاذ یاقآ فیرعت رد ار ،تلود شقن شهاک و رازاب قلطم :درک هدهاشم ناوت
« ،یلاربیلوئن همانرب لماک یارجا م
وح
تلود تلاخد لماک رد
داصتقا تمیق همه نییعت یراذگاو و دازآ رازاب هب اه
.» 27
اب دوخ هبحاصم رد زین یناهارف زورهب یاقآ یگتسبمه ویدار
عت رد )دئوس( یم یعدم مزیلاربیلوئن فیر
:هک دوش
« یم ام هیامرس بلاغ لکش زورما هک میناد ینومژه هیلام شخب ینعی ؛هدش یلاربیلوئن لکش ،یراد
شخب ریاس رب دراد روب .اه
ژ شقن چیه صوصخ هب گرزب یاهروشک نیا رد تارکوروب یزاو
تلود ندش کچوک اب .درادن یساسا رثا رب داصتقا رد هریغ و اه
تسایس شخب لاربیلوئن یاه
قوف اهروشک نیا رد تارکروب یزاوژروب شخب و یتلود ار میظع ینومژه و هدش کچوک هداعلا
.دراد یلام هیامرس »
28
چیه اب مزیلاربیلوئن زا ریبعت نیا تیعقاو زا کی
هیامرس ماظن نیداینب یاه لاربیلوئن رد اتح یراد
داصتقا ینعی نآ یوگلا نیرت
آ هدحتم تلاایا هیامرس هتفرشیپ یاهروشک رد تلود شقن .ناهج طاقن رگید و ناریا هب دسر هچ ؛درادن ییاناوخ اکیرم
یراد هن
هتشاد دشر هب ور هتسویپ هکلب ،هتفاین شهاک اهنت هیرشن رامآ رب انب .تسا
ی تسیمونوکا ندنل
( ۲۰۱۸ هنیزه ،) هب طوبرم یاه
زا یراکیب همیب و یعامتجا تامدخ ۵
ن دیلوت دصرد لاس رد ناهج دنمتورث یاهروشک رد یلم صلاخا
۱۹۶۰ هب ۲۰ دصرد
لاس رد ۲۰۱۸ .تسا هتفای شیازفا 29
( تیاربلاگ زمیج بناج زا هدش هئارا رامآ هب انب ۲۰۰۹
هلخادم ،) هدحتم تلاایا رد تلود ی
هنیمز رد اکیرمآ رب غلاب یعامتجا تانیمأت و نکسم ،یلاع شزومآ ،نامرد و تشادهب ی
۴۰ .تسا یلم صلاخان دیلوت دصرد
شخب رد یتلود فراصم دیاب مقر نیا رب تلود ،یلحم حطس رد یماظن ریغ یاه
دودح هک ار لاردف و ی ۱۴
صلاخان دیلوت دصرد
هلخادم ،رابتعا نیا هب .دوزفا ،تسا یلم رد ار اکیرمآ یلم صلاخان دیلوت زا یمین ،یماظن شخب باستحا نودب تلود ی
یمرب یم هجیتن تیاربلاگ هک تسا هیاپ نیا رب .دریگ :دریگ
« داصتقا کی اکیرمآ هدحتم تلاایا «
دازآ رازاب »
ب کی اب شخ یتلود
رد هتفاین هعسوت و لاوز لاح تسین
.» 30
هب هناگود عقاو تیعقاو اب اهنت هن هک تسا کیژولوئدیا مهوت کی ،کچوک تلود و رازاب قلطم تیمکاح ی
اصتقا صخاش یاه د
تسد هکلب ،تسین ناوخمه یناهج یسایس یزیوآ
هدیا یارب تس گرزب ینابرق نیا( یتلود شخب هیجوت و ندرک هزیلآ
« بیلوئن مزیلار )!» هب تشگزاب و «
یعامتجا مزیلاربیل »
یتلود مسیلایسوس و نآ .
یم هدناوخ مزیلاربیلوئن هچ ث دوش
هرم ی نارحب
کچوک و لاوز اب هن هک تسا یعامتجا مزیلاربیل .تسا هدوب نامأوت نآ بناج زا لاعف شقن یافیا اب هکلب ،تلود ندش رت
« هافر تلود »
(Welfare state) هک هنوگ نامه
شیپ موادت رد ،میدرک هراشا رت «
یگنج تلود »
(Warfare state) مک و شیب
( ههد هس ۱۹۶۸
- ۱۹۴۵ تلود کی نوچمه ) کلام
و میظنت رگ (Regulatory) یم لمع
داصتقا ناشن و ره م هک تلود نیا .درک
هب رتشیب ،تشاد دوخرب ار یگنج هباثم
« هتیمک اوژروب هقبط کرتشم ی »
رد سلگنا و سکرام هراعتسا زا هدافتسا اب( هینایب
تسینومک ۱۸۴۸
یم مادقا ) دروم مه یهاگ هتبلا .درک
انج نیا داقتنا ح
یم رارق یزاوژروب حانج نآ ای تسایس هک تفرگ
شیاه
یمن دوخ عفانم دوس هب ار کن و تفلاخم اب هچرگا تلوزور لیدوین لثم هب .دندید
شخب شهو هبور یزاوژروب هناگادج یاه
ر و
هقبط یوس زا تلوزور ینایب هب و دوب ی
یمن هدیمهف بوخ دوخ هب ار تمدخ نیرتگرزب یو یداهنشیپ یعامتجا دادرارق ،دش
هقبط لک ی .درک تدم زارد رد اکیرمآ یزاوژروب
لاس رد ههد رخآ یاه ههد زاغآ و داتفه ی
شوختسد تلود شقن ،یحیسم داتشه ی ینوگرگد
تلود کی تروص هب راب نیا و دش
میظنت رگ (Regulatory) و
راکنامیپ (Contractor)
دمآرد . هلخادم اهنت هن شرتسگ اب هکلب تفاین شهاک داصتقا رد تلود ی
ذوفن گتسایس و راکنامیپ ناونع هب ش ز
هنهپ رد را تیلاعف نوگانوگ یاه
هب ،یداصتقا یاه هنیمز رد هژیو
ادهب ،یلام یاه و تش
همیب و یعامتجا تانیمأت ،شزومآ ،نکسم ،نامرد اه
، وس زا دش رداق ی
تاررقم تردق زا هدافتسا اب ی ادز
ی تاررقم ای و ی یراذگ
تنار اب رگید یوس زا و ،دریگب نلاک یاه ذگاو
ا ر درارق ند دا
تیعقوم زا تیامح و یصوصخ شخب هب ییاه یراصحنا یاه
تکرش تابسانم ،یتسیلوپ وگیلا ای یراصحنا تخاس اب گرزب یاه تلود درکراک .دشخب میکحت یصوصخ شخب اب ار دوخ
هدیدپ هب رجنم یراجت میظع هاگنب کی نوچمه هک دش یا
ار نآ نانادداصتقا «
یاهرد ناخرچ » doors) (Revolving فیصوت
م ی سلاگنیز .دننک ales)
(Zing هرابرد نیا شقن ی «
ناخرچ یاهرد »
سلاگنیز( ۲۰۱۵ ، 31 ۲۰۱۷ 32 ( و شیادیپ زا « تکرش یسایس یاه »
حیضوت رد .تسا هتشادرب هدرپ اکیرمآ داصتقا رد «
رد یاه
ناخرچ » یم هدنسب هداس نایب نیا هب ارکوروب :هک مینک
ت تارکونکت ،اه هرود رد هبتریلاع نارسفا و ،اه
ی ب یگتسشنزاب تیریدم ه
تکرش یم هتشامگ یصوصخ یاه ماقم و دنوش
یلاع یاه ردرایلیم و هبتر
یروهمج تسایر ماقم هب دوخ یصوصخ شخب یاه
تمس یدصت ای و یم تسد یتلود هبتریلاع یاه
.دنزای 33 ار نآ هک تسا یریسم نآ نیا « هیامرس دا ر ی یسایس و د ول ت ی » یا « س ر ما یه د ا ر ی غ نی م ت ج و » (Booty Capitalism) هداهن مان
نماد نایم نآ زا و نآ تایئزج هب اجنیا رد و میا هب ندز
« گنج یصوصخ یاه »
لاس رد قارع لاغشا ریظن( ۲۰۰۳
یمن ) یباهو هب دینک هاگن( میزادرپ ۴ ۰ ۲۰ ، 34 یباهو و ۲۰۱۶ 35 .) هتکن اهنت یم دیکأت هب مزلا هک ار یا
تسا نیا میناد ریتنار و رگتراغ تلصخ مهف نودب هک
تلود ب ط و ر ک ل ی ) ک ه اتح د ر م و ر د تلود یسارکمد لاربیل هب موسوم یاه ن ی ز ص اد ق ا س ت ) هیامرس زا هنوگ نیا شرتسگ و دشر .تسین نکمم یراد
36
یم نخس راکنامیپ تلود زا هک یماگنه یوگ
هدیدپ زا می یم دای یا
هناشن هک مینک یم ار نآ یاه
زین یملاسا یروهمج ماظن رد ناوت
ینشور هب هطبار لثم هب .دید
هیامرس هک نافعضتسم داینب ای و ،یصوصخ شخب تکرش رازه جنپ و ءایبنلاا متاخ هاگرارق ی یاه
۵۳ هیامرس تئیه داتس ای و ،دراد دوخ فرصت رد ار بلاقنا زا سپ یناریا گرزب راد هرداصم اب هک ماما نامرف یئارجا یاه
هار زا و « تیلوت » ب گنج زا سپ هدش اهر لاوما هعومجم ا
ی تکرش زا یگرزب ینامیپ یاه
.دنتسه طابترا رد یصوصخ شخب
اجنیا رد ریسم اما دنتسین ناسمه اه تکرش ،اکیرمآ هدحتم تلایا رد .
یصوصخ شخب مظعم یاه دنتسه
جیردت هب هک هب ماگ و
هدرک یرادیرخ ار تلود ماگ هدنایورارف یسایس تردق هب ار دوخ یداصتقا تردق و دنا
زا ؛دنا اب هلمج خ ر ید هضرق قاروا د ول ت ی
نآ لاح .سروب رازاب رد ماهس و یسایس تردق نابحاص ،ناریا رد هک
ب ه وا س ط ه اق تد ا ر س یا س ی ب مدق رادتقا و تورث عبانم مدق ه
اصتقا د ار ی هدروآ گنچ هب وا ریسم رد .دنا
یمن افیا ار کلام شقن تلود ،ل نآ لاح و دنک
هب ای میقتسم تلود ،مود ریسم رد هک
هطساو داهن ی کلام شقن یزاوم یاه یم هدهع هب ار
فیرعت و هتفای نیعت ،تیکلام قوقح ،مود ریسم رد نیا رب نوزفا .دریگ
هرداصم هک ارچ ؛تسین هدش ی
هاگنب هلیسو یسایس رادتقا نیبحاص بناج زا لاوما و اه ًاموزل هن و( تورث تشابنا یارب یا
یم باسح هب )هیامرس یم .دیآ
هطبار کرد هک مینیب رازاب و تلود گنتاگنت ی
هناگود رب دیکأت اب ، ی
« رازاب قلطم تیمکاح و
فیعض تلود »
.تسین رّسیم
تسایس هکنآ ماجنارس گ
ذ یرا وگلا و یداصتقا یاه هعسوت یاه
ی هیامرس یمن هتساکورف مزیلاربیلوئن هب اهنت یراد دوش
،حرط ره .
یمن ار یداصتقا تسایس و هژورپ هب ناوت
« مسیلاربیلوئن »
شتنا نامز زا .داد تبسن را
للم تورث ( تیمسا مادآ
۱۷۷۶ ،)
دازآ رازاب و کیسلاک مزیلاربیل بتکم زا اهنت هن نانادداصتقا (Laissez faire, laissez passer)
هدرب مان نینچمه هکلب ،دنا
مسیلیتناکرم بتکم ینعی نآ لیدب زا (Mercantilism)
هدرک دای یاهرازاب عفادم هن ،کیسلاک مزیلاربیل فلاخرب یمود نیا .دنا
تیامح هکلب ،دازآ ارگ
ی هلخادم و )مسینویسکتورپ( یداصتقا ی رد .تسا داصتقا رد تلود لاعف ی
بتکم نیا دشر و هافر ،
اصتقا د
تسا نکمم للم رگید یزاسریقف یاهب هب روشک کی ی
(Beggar-thy- Neighbor) تیامح و
ارگ ی دشر ای و اپون عیانص دیاب یداصتقا ی هتفای
ی یلخاد اهروشک اب تباقر رد ار ی
رگید .دنک تسارح هیجوت مسیلیتناکرم
؛تسا یراجت گنج و مسینویسکترپ ،مسیلانویسان رگ و نویسازیلابولگ هن
.زاب یاهرد
نامگورک لپ ،ریهش نادداصتقا (Paul Krugman)
رد نامزاس یدوجو هفسلف یسررب تراجت یناهج
(WTO) یاپدر
مسیلیتناکرموئن نامگورک( تسا هداد ناشن ار
۱۹۹۱ .) 37 یاهدامن زا یکی رهاظ هب هک نامزاس نیا یناهج
نانچمه ،تسا ندش
یم راکشآ ار دوخ یماگنه نیا و دراد دوخرب ار یتسیلانویسان ناشن و رهم ره نآ وضع یاهروشک هک دزاس
مادک « تارداص »
ار تامدخ و لااک و ،تبثم
« تادراو » یم دادملق یفنم ار رد .دنشلات رد هراومه یراجت هنازوم دازام هب یبایتسد یارب و دننک
هشیدنا شلات ناگمه یناهج تراجت نامزاس رد هک نآ لاح .یراجت دازام هن و تسیراجت لداعت فده ،کیسلاک مزیلاربیل ی
یم هنوگ هب دننک یا « تارداص » و « تادراو » دننک میظنت ار ،تاضقانت اب هراومه نیا و دننکن نبغ ساسحا وضع یاهروشک هک
یراوشد تسکش و اه یب یاه
بور رامش ه
.تسا هدوب ور
هفسلف اما ؛درادن مزیلاربیلوئن اب یکیدزن مسیلیتناکرم هیاپرب تراجت یناهج نامزاس یدوجو ی
سا مسیلیتناکرموئن ی .تسا راوت
یرگید هنومن هشونیپ نارود یلیش ک رد تس
تسایس تسبرا وگاکیش هاگشناد نارواشم هک یلاربیلوئن یاه
جم و رامعم یر
نآ
هدوب دنا هرود رد هیامرس جورخ و دورو اما . هب هشونیپ ی
چیه یم لرتنک تدش هب و دوبن دازآ هجو ،زتیلگیتسا هب دینک هاگن( دش
۲۰۰۲ .) 38 هنیمز رد یلیش یجراخ تسایس ن یوگلا زا هیامرس رازاب تیریدم ی
یمن یوریپ لاربیلوئ زا رتشیب هکلب ؛درک
