1
( رطخ یبایزرا و نهآ نازیم هسیاقم
HQ
نایهام و ییایرد نایهام هلضع رد )
ناتسزوخ ناتسا رد یشرورپ
یراس یرکسع لضفلاوبا
1 *،
و
یراس یمیرک هدیح
1 * Askary_sary@yahoo.com 1 -هورگ ،تلایش هاگشناد دازآ یملاسا دحاو ،زاوها ،زاوها ناریا :تفایرد خیرات ریت 1314 :شریذپ خیرات ید 1315 هدیکچ هب قیقحت نیا رد ( رطخ یبایزرا و نهآ نازیم یسررب HQ ،ییایرد نایهام هلضعرد ) ( یلومعم روماه Epinephelus coioides ) ، ( هلاب درز کناش Acanthopagrus latus ) ، ابز کشفک ( یواگ ن Cynoglossus arel ( دیفس اولح و ) Pampus argenteus ) یشرورپ نایهام و ( یلومعم روپک Cyprinus carpio ) ، ( راوخفلع روپک Ctenopharyngodon idella ) ، روپک هدنگرس ( Aristichthys nobilis ) و ( یا هرقن روپک Hypophthalmichthys molitrix ) یبرغ بونج رد ناتسزوخ ناتسا رد دش هتخادرپ ناریا . ییایرد نایهام یرادرب هنومن ( 51 هنوگره زا ددع ) و نادابآ و ینیمخ ماما ردنب ،ناکرحب یدایص ردانب زا هنومن یشرورپ نایهام یرادرب ( 51 )هنوگ ره زا ددع لاس رد ناگدازآ نایهام شرورپ زکرم زا 5131 .تفریذپ تروص زا نهآ تظلغ یمتا بذج هاگتسد کمکاب و بوطرم مضه شور Perkin Elmer 4100 داد ناشن قیقحت نیا جیاتن .دش یریگ هزادنا هک اب ربارب یشرورپ نایهام رد نهآ تظلغ نیگنایم 15 / 5 ± 08 / 51 یلیم کشخ نزو مرگولیکرب مرگ ییایرد نایهام رد و 66 / 1 ± 68 / 50 کشخ نزو مرگولیکرب مرگ یلیم دوب ( p<0.05 ) نایهام نیب هلضع نهآ تظلغ نیرتلااب ییایرد قیقحت دروم کشفک یهام هب طوبرم اب ربارب و یواگ نابز 11 / 0 ± 10 / 51 رد هلضع نهآ نازیم اب هک دوب کشخ نزو مرگولیکرب مرگ یلیم نایهام ریاس رومآ یهام ءزج هب ( تشاد یراد ینعم فلاتخا p<0.05 روماه یهام هب طوبرم نهآ تظلغ نیرت نییاپ نینچمه ) تظلغ اب 12 / 0 ± 12 / 1 کشخ نزو مرگولیکرب مرگ یلیم هلضع دوب کناش یانثتسا هب اه یهام ریاس رد نهآ رصنع تظلغ اب هک ( تشاد یراد ینعم فلاتخا p<0.05 ) . یهام هب طوبرم قیقحت دروم یشرورپ نایهام نیب هلضع نهآ تظلغ نیرتلااب روپک هدنگرس اب ربارب و 10 / 0 ± 56 / 58 یلیم کشخ نزو مرگولیکرب مرگ هلضع هلضع نهآ نازیم اب اهنت هک دوب راوخفلع روپک رد تشاد یراد ینعم فلاتخا ( p<0.05 .) نیگنایم رطخ یبایزرا اب ربارب یشرورپ نایهام رد نهآ 65 / 0 ییایرد نایهام رد و 18 / 0 دوب ( p<0.05 .) نایهام رد رطخ یبایزرا نیرتلااب ییایرد یواگ نابز کشفک روپک یهام هب طوبرم هعلاطم دروم ( 11 / 0 HQ= یبایزرا نیرت نییاپ و ) رطخ هورگ نیا رد ( روماه یهام هب طوبرم 16 / 0 HQ= (کناش و ) 1 / 0 HQ= یبایزرا.دوب ) نایهام رد رطخ یشرورپ هدنگرس روپک یهام بیترت هب هعلاطم دروم 61 / 0 HQ= یلومعمروپک ، 61 / 0 HQ= گافوتیف ، 65 / 0 HQ= رومآ یهام رد و 11 / 0 HQ= .دوب نیاربانب دوب کی زا رتمک اه هنومن مامت رد رطخ یبایزرا قیقحت دروم نایهام زا هیدغت .درادن ناسنا ندب هب یدورو نهآ نازیم رظن زا یرطخ هنوگچیه :یدیلک تاملک یشرورپ نایهام ،ییایرد نایهام ،رطخ یبایزرا ،نهآ * لوئسم هدنسیون2 همدقم شیازفا عاونا دربراک ،يزرواشک و عیانص هعسوت ،تیعمج ح هک ،هدش بجوم تافآ عفد مومس و اهدوک زا ییلااب مج تابیکرت اب اهباسپ عاونا صوصخ هب، نوگانوگ ییایمیش آ ياهمتسیسوکا دراو نیگنس رصانع ب دنوش ی ( Wicker (& Gantt,1994 صوصخ رد تاقیقحت هزورما نیاربانب شیازفا لیلد هب يزبآ تادوجوم رد نیگنس تازلف بذج ریزارس و یناسنا ياه تیلاعف رثا رد تازلف نیا نوزفازور ندش تازلف .تسا هدش دیدشت یبآ ياه طیحم هب نآ دنراد یکیژولویب ياهدنور رد هک یشقن هب هجوت اب نیگنس تنیرتونورکیم ناونع هب و )...و تلابک ،سم ،يور ،نهآ( اه ) برس ،مویمداک ،هویج( يرورض ریغ و یمس لماع کی ای ،ربجنر ینیما و دار یقداص(دنشاب یم هجوت دروم 2831 .) ازلف عمجت حطس ،يا هیذغت راتفر ،ناکم هب یهام طسوت ت ياه تیلاعف و تازلف يراگدنام نامز ،هزادنا ،نس ،اذغ .دراد یگتسب ندب يزاتسوئمه یمیظنت هلمج زا نهآ یمامت رد یناوارف شرتسگ هک دشاب یم نیگنس رصانع رد نایهام ندب رد دوجوم نهآ رادقم .دراد ناهج طاقن دودح 000 / 0 ا ندب نزو دصرد نایزبآ رد نآ دوبمک .تس و کیتیسورکیم ینوخ مک تاناویح ریاس دننامه زا یشان یگدیرپ گنر ثعاب هک دنک یم داجیا کیمرکوپیه چوک و ینوخ مک نوخ زمرق ياه لوبلگ مجح ندش ک یم نیماتیو دوبمک نمض رد و دوش B6 ار نهآ بذج ، یفسوی کلاس( دهد یم شهاک 2831 ياه کمن يدایز .) ا نکمم نهآ هیذغت تلالاتخا ثعاب تس یتح .ددرگ يا لولحم ریغ نهآ تافسف تسا نکمم رصانع و اه نیماتیو راچد یهام هجیتن رد و دنک بذج ار بایمک یندعم یندعمداوم و نیماتیو نیا دوبمک زا یشان ياه يرامیب یفسوی کلاس( ددرگ ، 2831 ؛ ،يوسوم 2831 .) ا تسا ناسنا هیذغت رد يرورض رصنع کی نهآ رصنع نی لیبق زا کیژولویب مهم ياه نیئتورپ زا يدادعت رد مه و مورکوتیس و نیبولگ زا يرایسب رد نینچمه و اه میزنآ دیسکا ياه هنازور زاین لقادح .دراد دوجو ییایحا نهآ 3 ات 21 هدز نیمخت سنج و نس هب هتسب مرگ یلیم زا شیب هب زاین تسا نکمم رادراب نانز .دوش یم 20 یلیم مرگ .دنشاب هتشاد زور رد هنازور زاین طسوتم 20 مرگ یلیم ،يراس یلیعامسا( دوش یم هتفرگ رظن رد 2832 رد نهآ .) و تسا یساسا شقن ياراد خرس ياه هچیوگ نامتخاس رد نآ دوبمک و دزاس یم ار نیبولگومه زا یمهم ءزج کیمورکوپیه ینوخ مک مان هب يا هضراع ثعاب نایهام درگ یم کیتیسورکیم ،یگشم هدازاقآ و یللاج( د 2831 .) ،درادن نهآ عفد و لرتنک يارب یشور هنوگ چیه ندب هتشابنا هب رجنم تسا نکمم دح زا شیب هیذغت نیاربانب ( دوش نهآ دح زا شیب ندش Schumann, 2001 .) نمزم ای داح دناوت یم نهآ زا یشان يدبک ياه بیسآ دودح هک دشاب 10 سم زا یشان تافلت دصرد نهآ تیموم هلصافلاب 13 بیسآ جیاتن .دتفا یم قافتا علب زا سپ تعاس يراجم رد یعیسو یگدرم تفاب عوقو زا یکاح یسانش هدعم هیحان ییلااب -،يا هدور ياه گر رد نوخ یگتخل ياهلولس رد گرهایس فارطا یگدرم تفاب ، يا هدور ، يدبک بلق هدرپ هد نورب تاحشرت راشتنا و هیر يزیرنوخ ب یم یتایب و یسابرک(دشا 2831 ) . يدبک ياهلولس رد هتسه یگراپ ای و ضابقنا هارمه هب يداقعنا ياه بیسآ ،لولس جراخ رد هدش هدهاشم لولس خر يریغتم شزیر .دهد یم اکیرمآ يوراد و اذغ نامزاس رد نهآ زاجم دح 0 / 0 ppm دشاب یم ( Chen & Chen, 2001 .) ( یلومعم روماه Epinephelus coioides نوتس رد ) يز قمع اهنآ زا یضعب و دننک یم یگدنز بآ نییاپ ياه ای Demersal ،ناراکمه و يراتس(دنشاب یم 2831 ) . زا ًًًًاتدمع هک نایزبآ عاونا نایهام لماش و وگیم ،اه گنچرخ ، ریاس تخس یم يزفک ناتسوپ دشاب دنیامن یم هیذغت يدسا( ،يدورتشپ یناقهد و 2830 .) کمه و روپ یجرگ لاس رد نارا 2833 هب نیگنس تازلف یخرب عمجت یسررب ) Cd, Pb, (Cu, Ni تفاب رد روماه یهام ششبآ و دبک ،هلضع ياه بآ رد داد ناشن جیاتن دتخادرپ ناجیدنه ياه نیگنایم بسح رب( تازلف تظلغ ppm )کشخ نزو یهام هلضع رد روماه زا تشادهب نامزاس ریظن یناهج ياهدرادناتسا یناهج (WHO) يزرواشک ترازو ، ياذغ و تلایش ناتسلگنا (UKMAFF) و یلم تشادهب نمجنا و ایلارتسا یکشزپ تاقیقحت (NHMRC) رت نییاپ دوب ناراکمه و روپ یجرگ( ، 2833 ) . هلاب درز کناش یهام ( Acanthopagrus latus ) قمع مک یلحاس ياه بآ رد س هب يا هراق تلاف يور رب اه هنوگ یضعب ،دوش یم تفای ر هدید نیریش ياه بآ رد اه نآ زا یمک دادعت و دنرب یم
3 .دنوش یم لاس رد هداز تیلاو و رفاشوک 2818 هب هسیاقم ،لکین ،کینسرآ ،برس ،مویمداک نیگنس تازلف نازیم یهام هنوگ ود هلضع رد مویداناو و تلابک ،نهآ ،سم ،يور هایب (Liza abu) هلاب درز کناش و ) Acanthopagrus (latus ناتسبات لصف رد ریشنمهب هناخدور دنتخادرپ ود رد نیگنس رصانع تظلغ داد ناشن قیقحت نیا جیاتن (دوب یناهج ياه درادناتسا زا رت نییاپ هنوگ و رف اشوک تیلاو ،هداز 2818 ) . يواگ نابز کشفک یهام ( Cynoglossus arel ) تلاف ینش و یلگ ياهرتسب يور دننک یم یگدنز هراق . زا یهام نیا مرن و ناتسوپ تخس دنک یم هیذغت زیر نایهام زا تردن هب یهاگ و نانت ،یقداص( 2830 ; ،ناراکمه و يراتس 2831 ،يرکسع ؛ 2831 ). لاس رد ناراکمه و يراس يرکسع 2831 هب یسررب م نابز کشفک یهام هنوگ ود رد هویج رصنع نازی يواگ (Cynoglossus arel) كروخ لگ و (Periophthalmus waltoni) يدایص هقطنم ود رد سابعردنب و ینیمخ ماماردنب داد ناشن جیاتن و دنتخادرپ دوب يواگ نابز کشفک زا رتلااب كروخ لگ یهام رد تظلغ یناهج درادناتسا زا رتلااب و WHO دوب ( و يراس يرکسع ،ناراکمه 2831 ). لح یهام ( دیفس او Pampus argenteus ) هنارک رجاهم نایهام زا روطب .دشاب یم يا قمع ات یلگ قطانم يور گرزب ياه هلگ تروصب یلصف 30 قمع ات اما ،دننک یم تسیز رتم 100 یم هدید يرتم (دنوش ،يدورتشپ یناقهد و يدسا 2830 .) Agah و لاس رد ناراکمه 1001 یسررب هب جنپ رد نیگنس رصانع ن دنتخادرپ سراف جیلخ رد یهام هنوگ نازیم داد ناشن جیات درادناتسا زا رت نییاپ دیفس اولح یهام رد هویج و برس یناهج WHO (دوب Agah et al., 2009 ). شرورپ نازیم لاس رد ناهج رد نایزبآ 1021 ربارب 1118108 هدوب نت ( تسا FAO, 2014 رد یشرورپ نایزبآ دیلوت نازیم و ) لاس رد ناریا 2818 ربارب 832130 زا هک هدوب نت نیا نازیم 230812 هک هدوب یبامرگ نایهام هب طوبرم نت ناتسزوخ ناتسا رد نآ نازیم 13310 ي هبتر هک هدوب نت ،ناریا تلایش همانلاس( دراد روشک رد ار موس 2811 .) فک یلک روط هب و راوخ زیچ همه یلومعم روپک یهام يز ،تیاده( تسا راوخ 2833 رد یهام نیا شرورپ نازیم .) لاس 1022 ، 8388123 مهم هنوگ نیموس و هدوب نت دشاب یم دیلوت رظن زا نایزبآ یشرورپ ( FAO, 2013 .) یم راوخفلع لماک روط هب راوخفلع روپک ای رومآ یهام ،كاپ دیرف(دشاب 2831 لاس رد هنوگ نیا شرورپ نازیم ) 1022 ، 1031138 یشرورپ مهم هنوگ نیمود و هدوب نت (دشاب یم FAO, 2013 ک ای ده گیب .) زا یکی هدنگرس روپ یهام نیا شرورپ نازیم .تسا نایهام روپک مهم ياه هنوگ لاس رد 1022 ، 1300181 هنوگ نیمتفه و هدوب نت (دوش یم بوسحم ناهج یشرورپ FAO, 2013 .) یهام ،عیرس دشر ،طیحم اب يراگزاس تیلباق لیلد هب گافوتیف تسا هدش یفرعم ناهج رسارس رد بسانم ییاذغ میژر تیاده( ، 2833 لاس رد هنوگ نیا شرورپ نازیم ) 1022 ، 0811033 یشرورپ هنوگ نیلوا رضاح لاح رد و هدوب نت (دشاب یم ناهج FAO, 2013 .) هب هلضع لومعم روط مهم زا یهام تفاب نیرت یهام ياه تظلغ نآ رد هک تسا نهآ هزادنا یم يریگ نیا اریز ،دوش دوخ ریثأت تحت ار ناسنا تملاس و هدوب یکاروخ شخب یم رارق ،ناراکمه و ینیسح(دهد 2810 و Burger et al., 2006 ( رطخ صخاش .) HQ ) ههجاوم نیب تبسن ي هدنیلاآ نآ عجرم زود و دنیوگ ار ( Phuc Cam Tu et al., 2008 یم رطخ صخاش ندروآ تسد هب اب .) ناوت هوقلاب رطخ نازیم هنوگ زا کی ره فرصم زا یشان ي ياه لصاح هجیتن رگا .درک یسررب ناسنا يارب ار هعلاطم تحت زا رتمک 2 زا رتمک هنازور بذج نازیم رگید نایب هب( دشاب ن )دشاب عجرم زود يزبآ فرصم هک تسا نآ هدنهد ناش یتملاس يور رب يرضم داح رثا ناسنا و ینیسح( درادن ،ناراکمه 2831 ؛ (Kojadinovic et al., 2006 هجوت اب . ناسنا هیدغت رد نهآ شقن تیمها هب صخاش تیمها و رظن زا رصنع کی یتشادهب تیعضو نداد ناشن رد رطخ صخاش یسررب قیقحت نیا فده یناسنا هیذغت رد رطخ یم ناتسزوخ ناتسا رد ییایرد نایهام مهم هنوگ راهچ .دشاب شور و داوم اه ییایرد نایهام یلومعم روماه ینزو نیگنایم( 010 / 0 ± 210 / 8 )مرگولیک ، هلاب درز کناش ینزو نیگنایم( 032 / 0 ± 110 / 2 )مرگولیک ، يواگ نابز کشفک نیگنایم( ینزو 211 / 0 ± 301 / 0 )مرگولیک دیفس اولح و نیگنایم(
4 ینزو 208 / 0 ± 031 / 0 )مرگولیک هب دادعت 20 زا ددع گره نو ه ، زا اه هاگدیص ناتسزوخ ناتسا ي ،نادابآ( دش هیهت )ینیمخ ماما ردنب و ناجیدنه دن ، نینچمه یشرورپ نایهام یلومعم روپک یگنایم( ینزو ن 121 / 0 ± 311 / 2 )مرگولیک ، راوخفلع روپک ینزو نیگنایم( 012 / 0 ± 301 / 2 )مرگولیک ، هدنگرس روپک ینزو نیگنایم( 201 / 0 ± 110 / 2 )مرگولیک و يا هرقن روپک ینزو نیگنایم( 801 / 0 ± 201 / 2 )مرگولیک ناگدازآ نایهام شرورپ زکرم زا رد ناتسزوخ ناتسا یبرغ بونج دادعت هب( 20 ره زا ددع ومن )هن دندش هیهت طسوت هلضع تفاب يزاسادج هلحرم . .تفرگ تروص لیتسا سنج زا يا هغیت تفاب تشادرب يارب هلاب ریز( ندب ییلااب شخب رد هلضع زا یتمسق زا هلضع نیزوت زا سپ هدمآ تسد هب ياه تفاب.دش هدافتسا) یتشپ هلحرم رد ات دنتفرگ رارق )تعاس هشیش( شید يرتپ رد رک کشخ يارب دعب هنومن یمامت .دنریگ رارق نوآ رد ند تدم هب هدمآ تسد هب ياه 10 ات 200 اب نوآ رد هقیقد يامد 10 تباث نزو هب ات تفرگ رارق دارگ یتناس هجرد هنومن مضه يارب .دش جراخ نوآ لخاد زا سپس و هدیسر ادتبا .دش هدافتسا بوطرم شور زا اه 0 / 0 رد هنومن زا مرگ نلاب کی 100 تخیر یس یس نآ هب و هدش ه 10 یس یس ،ظیلغ کیروفلوس دیسا 10 کیرتین دیسا یس یس 3 رلاوم و 2 میدس تادبیلوم لولحم یس یس 1 و دش هفاضا دصرد و مظنم روط هب شوج هکنیا يارب شوج گنس ددع دنچ دربم کی هب ار نلاب.دش هداد رارق دریگ تروص تخاونکی یلاح رد تعاس کی تدم هب طولخم و هدومن زهجم لمع هک (یقرب قاجا طسوت دوش یم ماجنا سکلافر Heating Mantle درس ،هنومن سپس ،دش هداد ترارح دوه ریز رد ) یمارآ هب دربم يلااب زا و هدش 10 دیسا طولخم یس یس تبسن هب ظیلغ کیرلکرپ دیسا و ظیلغ کیرتین 2:2 هفاضا ترارح طولخم ،دش عطق درس بآ نایرج هکیلاح رد و دش ت دش هداد وحم لماک روط هب دیسا گنر دیفس تاراخب ا ،دش یم هدناخرچ نلاب هکیلاح رد و دش درس طولخم ،دوش 20 هفاضا نآ هب یمارآ هب دربم يلااب زا رطقم بآ یس یس دودح( نداد ترارح اب .دش 200 لاماک لولحم )هقیقد " هب ندش درس زا سپ لولحم نیا ،دمآ تسد هب یفافش هژوژ نلاب لخاد 200 س یس دش هداد لاقتنا ی مجح هب و (دش هدناسر Farkas et al., 2003 ). هزادنا تهج هب ادتبا نهآ يریگ 20 مضه لولحم رتیل یلیم ،اه هنومن هدش 0 نیدیلوریپ موینومآ لولحم رتیل یلیم تامابراک 0 تدم هب و هدش هفاضا % 10 اه هنومن هقیقد یم رکیش رد يزلف یلآ مرف تروص هب رصانع ات دندرگ م اه هنومن هب سپس و دنوش سکلپمک لولح 1 رتیل یلیم هدش هفاضا نوتک لیتوب وزیا لیتم تدم هب و 80 هقیقد رکیش اه هنومن زا سپ و دنوش یم 20 رد اه هنومن هقیقد رود 1000 رصانع و دش دنهاوخ ژوفیرتناس هقیقد رد رود .دندرگ یم لقتنم یلآ زاف هب رظن دروم هروک میظنت زا سپ تسیس و م EDL بذج هاگتسد ندرک ممیتپا و هاگتسد لدم یمتا PERKINELMER 4100 ینحنم رصانع نیا ياه درادناتسا کمک هب رصانع نیا نویساربیلاک رازفا مرن طسوت میدلاپ ریافیدوم سکیریدام و 81 Win Lab ياه لولحم رد رصانع نیا رادقم و هدیدرگ مسر .دیدرگ دهاوخ يریگ هزادنا هدش هدامآ صخاش ( رطخ HQ ای Hazard quotient ) ریز قیرط زا :دش هبساحم هنازور بذج قیرط زا نهآ هطبار .دش هبساحم ریز (لومرف 2 ) DI= (Cm× IR) / BW ( Zhanga et al., 2012 ) DI ( Daily intake ) زا زور رد ندب رد نهآ بذج نازیم : مرگولیک هب مرگورکیم( رظن دروم يزبآ فرصم قیرط نزو )زور رد ندب Cm ( Measured consumption ) نهآ تظلغ نیگنایم : هزادنا هب مرگورکیم( يزبآ یکاروخ تفاب رد هدش يریگ )مرگ IR ( Ingestion rate :) هنازور فرصم خرن ییایرد ياذغ ي هقطنم رد یهام( هعلاطم دروم ي 10 تخس و ناتسوپ 30 / 8 زور رد مرگ ) همانلاس ،ناریا تلایش يرامآ ي 2811 ؛ FAO, 2005.; Storelli, 2008 ) BW ( Body weight :) ( ندب نزو 30 کی يارب مرگولیک ،ناراکمه و ینیسح( غلاب درف 2831 ) رطخ صخاش و (لومرف کمک اب 1 درگ هبساحم ) ی .د ( لومرف 1 ) HQ = DI/RfD ( Phuc Cam Tu et al., 2008 )
نآ رد هک
5 HQ تبسن : )دحاو نودب( رطخ RfD ( Reference dose :) بذج عومجم ای عجرم زود هنازور زاجم یلیم( هدنیلاآ ي )زور رد مرگولیک هب مرگ ورکیم( یکاروخ عجرم زود رد ندب نزو مرگولیک هب مرگ نهآ يارب زور 20 یم زور رد مرگ یلیم ( دشاب EPA, 1997 .) یم رطخ صخاش هبساحم اب لاب رطخ نازیم ناوت هوق ي هنوگ زا کی ره فرصم زا یشان يارب ار هعلاطم تحت ياه زا لصاح هجیتن رگا هک تسا رکذ لباق .درک یسررب ناسنا زا رتمک لومرف نیا 2 بذج نازیم رگید نایب هب( دشاب هک تسا نآ هدنهد ناشن )دشاب عجرم زود زا رتمک هنازور درادن یتملاس يور رب يرضم داح رثا يزبآ فرصم ینیسح( ،ناراکمه و 2831 ؛ Kojadinovic et al., 2006 ) . تهج اه نیگنایم هسیاقم زیلانآ يرامآ نومزآ زا هفرطکی سنایراو (ANOVA) نیگنایم ود هب ود هسیاقم و اه يرامآ نومزآ زا T ( T Test ) هدافتسا .دش جیاتن م قیقحت دروم نایهام نیب هلضع نهآ تظلغ نیرتلااب طوبر یهام هب هدنگ رس روپک اب ربارب و 80 / 0 ± 21 / 23 مرگ یلیم ریاس رد هلضع نهآ نازیم اب هک دوب کشخ نزو مرگولیکرب یلومعم روپک و گافوتیف يانثتسا هب هعلاطم دروم نایهام (تشاد يراد ینعم فلاتخا p<0.05 ) نیرت نییاپ نینچمه اب ربارب و روماه یهام هب طوبرم هلضع نهآ نازیم 11 / 0 ± 81 / 3 یلیم اب هک دوب کشخ نزو مرگ ولیک رب مرگ نازیم يانثتسا هب هعلاطم دروم نایهام ریاس رد هلضع نهآ تشاد يراد ینعم فلاتخا کناش ( p>0.05 ) . رد لکش هرامش 2 فلتخم ياه هنوگ رد نهآ تظلغ هب طوبرم جیاتن تسا هدمآ . لکش 1 : هعلاطم دروم نایهام هلضع رد )کشخ نزو مرگ ولیک رب مرگ یلیم(نهآ تظلغ Figure 1: Iron concentration (mg kg dry weight) in muscle of fishes
اب ربارب یشرورپ نایهام رد نهآ تظلغ نیگنایم 12 / 2 ± 03 / 23 ییایرد نایهام رد و 11 / 8 ± 13 / 20 ( دوب لکش 1 فلاتخا یشرورپ و ییایرد نایهام رد نهآ تظلغ نیب ) تشاد دوجو يراد ینعم ( p<0.05 .) روماه دیفس اولح نابز کشفک يواگ رومآ گافوتیف هدنگرس روپک کناش M g /k g d ry w e ig h t نهآ تطلغ
6 لکش 2 : رد نهآ نازیم هسیاقم هلضع یشرورپ و ییایرد نایهام
Figure 2: Comparison of iron levels in farmed and marine fish muscle
یزرا نیرتلااب هب طوبرم هعلاطم دروم نایهام رد رطخ یبا ( هدنگرس روپک یهام 10 / 0 HQ= (یلومعمروپک ،) 18 / 0 HQ= گافوتیف و ) ( 12 / 0 HQ= ) یبایزرا نیرت نییاپ و دوب ( روماه یهام هب طوبرم رطخ 11 / 0 HQ= کناش و ) ( 8 / 0 HQ= رد رطخ یبایزرا هب طوبرم جیاتن ریاس .دوب ) لکش 8 .تسا هدمآ لکش 3 : هسیاقم رطخ یبایزرا نایهام هلضع رد یشرورپ و ییایرد
Figure 3: Comparison of hazard quotient (HQ) in marine and farmed fish muscle
نیگنایم رطخ یبایزرا اب ربارب یشرورپ نایهام رد نهآ 12 / 0 ییایرد نایهام رد و 83 / 0 ( دوب لکش 1 نیب ) یبایزرا رطخ ینعم فلاتخا یشرورپ و ییایرد نایهام رد نهآ (تشاد دوجو يراد p<0.05 .) 0 5 10 15 20 M g /k g d ry w e ig h t
نهآ
0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 HQ رطخ یبایزرا7 لکش 4 : هسیاقم نیگنایم رطخ یبایزرا یشرورپ و ییایرد نایهام رد نهآ
Figure 4: Comparison of hazard quotient (HQ) in marine and farmed fish muscle
ثحب داد ناشن قیقحت نیا زا لصاح جیاتن نهآ تظلغ نیگنایم پ نایهام رد (دوب ییایرد نایهام زا رتلااب یشرور p<0.05 .) رد راذگ ریثات لماوع نیرتهم زا نیققحم بلغا رطن قبط یهام تسیز لحم نیگنس رصانع عمجت رصنع تظلغ و دشاب یم یهام تسیز لحم بآ رد نیگنس ( Glushankova & Pashkova,1992; Agah et al.,
2008 .) فتسا دروم یشرورپ نایهام هک ییاجنآ زا رد هدا هیهت ناگدازآ یبامرگ نایهام شرورپ زکرم زا قیقحت نیا نوراک هناخدور زا زکرم نیا رد هدافتسا دروم بآ و دندش و ددرگ یم نیمات اب ریخا ياهلاس رد نوراک هناخدور هک ،تسا هدش وربور يریگمشچ یبآ تیفیک شهاک بلاضاف هیلخت نیققحم ار يزرواشک و یتعنص ،يرهش ياه یلصا تلع دنناد یم نآ . ًًلاامتحا زلف تظلغ ندوب لااب تلع تظلغ ییایرد نایهام هب تبسن یشرورپ نایهام رد نهآ ایرد بآ هب تبسن نوراک هناخدور بآ رد نهآ زلف يلااب دایز حلاما دوجو تلع هب ایرد بآ نینچمه دشاب یم هب نهآ دورو اب و دراد يلااب رایسب يزاس تیلک تیصاخ هآ هلصافلاب ایرد و دیامن یم بوسر و هداد تیلک لیکشت ن ششبآ و تسوپ قیرط زا یهام ندب اب نهآ سامت زا ،ناراکمه و ربجنر ینیما( دوش یم هتساک 2831 .) فرصم هنارس هب هجوت اب داد ناشن قیقحت نیا جیاتن ،ناریا رد نایزبآ 1 / 20 لاس رد مرگولیک 2812 همانلاس( ،تلایش يرامآ 2811 م هلضع رد نهآ تظلغ و ) دروم نایها هعلاطم نیا رد قیقحت دروم نایهام فرصم هعلاطم تهج نایزبآ نیا رد نهآ نازیم هیحان زا يرطخ هنوگچیه ادن دوجو ناسنا هیذغت هنومن یمامت رد رگید ترابع هب در اه HQ<1 نایهام هلضع رد نهآ تظلغ دنچ ره دشاب یم ا قیقحت دروم یم رتلااب یناهج ياه درادناتسا ز -دشاب ] ا درادناتس FDA نایزبآ رد نهآ تظلغ اب طابترا رد 0 / 0 یلیم (دشاب یم مرگولیک رب مرگ Chen, & Chen 2001 ) [ دروآ دوجو هب یتلاکشم یهام يارب تسا نکمم و دودح (يرتمک نوخ نازیم ياراد نایهام هک ياجنآ زا یلو 1 / 2 دودح (مرگنوخ ناروناج هب تبسن )ندب نزو دصرد 3 ندب نزو دصرد ندب رد نهآ عمجت یلصا لحم و دنراد) و دشاب یم اه نیئتورپ اب )سکلپمک( بیکرت داجیا ناروناج یم اه نیبولگ ویم و نیبولگومه اه نیئتورپ نیا نیرتمهم زا شیب(دنشاب 10 اب بیکرت تروص هب ندب نهآ دصرد هک تساه نیئتورپ 30 و نیبولگومه اب نآ دصرد 3 دصرد شاب یم نیبولگویم اب نآ نایزبآ یلک روط هب نیاربانب )د تهج مرگنوخ تاناویح هب تبسن نهآ زا یبسانم عبنم دنشاب یمن ناسنا هیذغت ) ., 1990 et al Paveliveva ( . نازیم HQ ياه هنوگ رد ياه هنوگ زا رتمک ییایرد یشرورپ (دوب p<0.05 هک ياجنآ زا .) HQ یسررب دروم یقحت نیا رد نایزبآ هلضع رد نهآ تظلغ زا یعبات یم ق هب قیقحت دروم ياه هنوگ رد نآ ندوب توافتم للع دشاب ياه هنوگ رد نهآ عمجت ندوب توافتم لیلاد نامه .ددرگ یم رب فلتخم 0 0.2 0.4 0.6 0.8 HQ
8 عبانم ،.ر ،یدورتشپ یناقهد و .ه ،یدسا 1315 . سلطا ،لوا پاچ .نامع يایرد و سراف جیلخ نایهام نارهت . يزرواشک داهج ترازو تاراشتنا ، 111 .هحفص ع ،یراس یلیعامسا ،. 1331 . و تشادهب ،اه هدنیلاآ رهم شقن تاراشتنا ،تسیز طیحم رد درادناتسا . نارهت . 313 .هحفص ربجنر ینیما ، غ و . این هدوتس ،.ف ، 1334 . عمجت يایرد لافک یهام هلضع تفاب رد نیگنس تازلف لوط( کیرتمویب تاصخشم یخرب اب طابترا رد رزخ سا یملع هلجم .)تیسنج و نس ،نزو ،درادنات ناریا تلایش هرامش ،مهدراهچ لاس ، 8 تاحفص ، 23 -2 . یرفعج یللاج ب ، . و یکشم هدازاقآ ،.م ، 1335 . تیمها و نیگنس تازلف رثا رد نایهام تیمومسم تشادهب رد نآ باتک نام تاراشتنا ،نارهت .یمومع . 281 ص هحف . ،ینیسح م . ، ،یرافغریم ن . ، م یبوبح ،ینایفوص ن . و ،ینیسح و . ، 1331 . یسررب نازیم هویج رد لحاوس یبونج يایرد رزخ ناتسا ناردنزام ) اب هدافتسا نایاپ زا همان یسانشراک ،دشرا هاگشناد یتعنص ،ناهفصا
.(Rutilus frisii kutum) و یهام دیفس يایرد رزخ (Liza aurata) 1 صخاش یتسیز یهام لافک ییلاط هدکشناد عبانم ،یعیبط 31 ص هحف . یفسوی کلاس ، ،.م 1311 . نایهام(نایزبآ هیذغت لوصا .)وگیمو یبامرگ نایهام ،یبآدرس هسسوم :نارهت .ینلاصا یتاراشتنا یگنهرف تاحفص 2 -12 . ،.ناریا تلایش یرامآ همانلاس 1312 . :نارهت ،لوا پاچ ،ناریا تلایش نامزاس تاراشتنا 10 هحفص .د ،ینوسهاش ،.م ،یراتس ،.ش ،یعیفش و 1332 . یسانش یهام 1 :نارهت ،لوا پاچ .)کیتامتسیس( ،سانش قح تاراشتنا 001 .هحفص ،.ن.س ،یقداص 1331 . جیلخ( ناریا بونج نایهام تاراشتنا :نارهت ،لوا پاچ .)نامع يایرد و سراف ،رهم شقن 183 .هحفص م ،دار یقداص . غ ،ربجنر ینیما ، . ع ،دشرا ، . و .هدیشوج ، 1332 . ب و يور عمجت نازیم یسرر هلضع تفاب رد سم یهامسات هنوگ ود رایواخ و یناریا (Acipenser persicus) نورب نوزا و (Acipenser stellatus) يایرد یبونج هضوح رزخ . و ماد روما رد یگدنزاس و شهوژپ هلجم ،نایزبآ تاحفص 12 -00 . .ر ،یرکسع ، 1334 . یسانش یهام رب يرورم اراشتنا :نارهت ،کیتامتسیس .لوا پاچ ،رهم شقن ت 113 .هحفص ا یراس یرکسع ،. هداز تیلاو ، م . و یدمحم ، م ،. 1331 . یهام هنوگ ود رد هویج رصنع نازیم يواگ نابز کشفک (Cynoglossus arel) لگ و كروخ (Periophthalmus waltoni) ود رد سابعردنب و ینیمخ ماماردنب يدایص هقطنم هلجم . هرود .تلایش 1 . هرامش 1 . سابرک ،.ا ،یتایب و .ع ،ی 1331 تسیز یمیشوئژ . طیحم .نارهت .ملق شواک تاراشتنا .ی 103 .هحفص اشوک ،رف ا . هداز تیلاو و ، ،.م 1313 . هسیاقم عمجت یتسیز ،کینسرآ ،برس ،مویمداک نیگنس تازلف هلضع رد مویداناو و تلابک ،نهآ ،سم ،يور ،لکین هایب یهام هنوگ ود (Liza abu) هلاب درز کناش و (Acanthopagrus latus) رد ریشنمهب هناخدور ناتسبات لصف .بلاات يژولویبوکا هلجم . هرود 1 . هرامش 1 . روپ یجرگ ، ،.ع یرین قودص ، ع ،. ینیسح ، ا . و ،.ب ،جارس 1333 . تازلف یخرب عمجت یسررب یهام ششبآ و دبک ،هلضع ياهتفاب رد نیگنس روماه (Epinephlus coioiedes) . یملع هلجم هرود ،ناریا تلایش 23 هرامش ، 2 ص ، تاحف 202 -203 . ،.س ،یوسوم 1334 . اه مادنا رد هویج نازیم یسررب ي جیلخ دیفس هناچ یهام هسوک سراف ( Carcharhiun dussumieri ). همان نایاپ تلایش هتشر دشرا یسانشراک یملاسا دازآ هاگشناد . تاقیقحتو مولع دحاو . 01 ص هحف .
9 م ،تیاده ،. 1313 . یهام شرورپ 2 تاراشتنا :نارهت ، .لوا پاچ ،اتسور قیاقش 11 .هحفص
Agah, H., Leermakers, M., Elskens, M., Fatemi, S.M.R. and Baeyens, W., 2008. Accumulation of trace metals in the muscle and liver tissues of five species from the Persian Gulf. Environ Monit Assess, 157: 499-514.
Doi: 10.1007/s10661-008-0551-8. Epub 2008 Oct 11.
Agah, H., Leermakers, M., Elskens, M., Fatemi, S.M.R. and Baeyens, W., 2009. Accumulation of trace metals in the muscle and liver tissues of five species from the Persian Gulf. Journal of Environmental Monitoring and Assessment, 157: 499-514.
DOI: 10.1007/s10661-008-0551-8
Burger, J., Gachfeld, M., Jeitner, C., Burke, S. and Stamm, T., 2006. Metal Levels in flathead sole (Hippglossoides elassodon) and great sculpin (Myoxocephalus ployacntho cephalus) from Adak Island, Alaska: potential risk.to predators and fisherman, Environmental research, 103(2007)62-69.
http://dx.doi.org/10.1016/j.envres.2006.02.00 5
Canli, M. and Atli, G., 2003. The relationship between heavy metal (Cd, Cr, Cu, Fe, Pb, Zn) levels and the size of six Mediterranean fish species. Journal of Environmental Pollution, 121: 129-136.
Chen, Y.C. and Chen, M.H., 2001. Heavy metal concentration in nine species of fishes caught in coastal- waters off
Ann-Ping, S.W. Taiwan. J. Food Drug Anal. 9: 107-114.
EPA, 1997. Drinking water standards
Environment of Criteria and Asessment. http://dx.doi.org/10.1002/047147844x.m w56
FAO (Food and Agriculture Organization)., 2013. Yearbook annuaireanuario. Fishery and Aquaculture Statistics. Roma. http://dx.doi.org/10.4135/978145227595 6.n142
FAO., 2011. Fishing and Aquaculture Year Book,Rome.
http://dx.doi.org/10.1093/yiel/yvs137 FAO., 2005. Fishing and culture year
book.Rome pub. pp: 33-35.
Farkas, A., Salanki, J. and Specziar, A., 2003. Age and size specific patterns of heavy metals in the organs of freshwater fish Abramis barama L. Populating a low contaminated site. Water Research. 37: 959-964.
http://dx.doi.org/10.1016/s0043-1354(02)00447-5
Glushankova, M.A. and Pashkova, I.M., 1992. Heavy metal in the tissue of fish from the Pskovskochudskoe and Vyrtsyoru lakes. Tsitologiya, 34(3): 46. Kojadinovic, J., Potier, M., Corre, M.L.,
Cosson, R.P. and Bustamante, P., 2006. Mercury content in commercial pelagic fish and its risk assessment in the Western Indian Ocean. Science of the Total Environment, 366: 688-700.
11 http://dx.doi.org/10.1016/j.scitotenv.2006 .02.006
Pavelieva, L.G., Zimacov, I.E., Komarova, A.V. and Golik, E.M., 1990. Some aspects of influence of antropogenic pollution on sturgeon in the Volga– Caspian region Ibidem. pp: 45–52. http://www.sid.ir/fa/VEWSSID/J_pdf/34 213901910.pdf
Phuc Cam Tu, N., Ha, N.N., Ikemoto, T., Tanabe, B.C.S.T. and Takeuchi, I., 2008. Regional variations in trace element concentrations in tissues of black tiger shrimp Penaeus monodon (Decapoda: Penaeidae) from South Vietnam. Marine Pollution Bulletin, 57: 858-866.
http://dx.doi.org/10.1016/j.marpolbul.200 8.02.016
Rauf, A., Javed, M. and Ubaidullah, M., 2009. Heavy metal levels in three major carps (Catla catla, Labeo rohita and Cirrhinam rigala) from the river Ravi, Pakistan. Journal of Pakistan Vet, 29(1): 24-26.
scialert.net/fulltext/?doi=jfas.2015.543.5 52
Schumann, K., 2001. Safety aspects of iron in food. Annals of Nutrition and Metabolism, 45: 91-101
http://dx.doi.org/10.1159/000046713
Storelli, M.M., Cuttone, G. and Marcotrigiano, G.O., 2010. Distribution
of trace elements in the tissues of smooth hound Mustelus mustelus (Linnaeus, 1758) from the southern–eastern waters of Mediterranean Sea (Italy). Journal of
Environmental Monitoring and
Assessment.
http://dx.doi.org/10.1007/s10661-010-1456-x
Wicker, A.M. and Gantt, L.K., 1994. Contaminant assessment of fish Rangia clams and sediments in the lower
Pamlico River.
http://www.fws.gov/nces/ecotox/contamf ishclam.html
Zhang, H., Lin, Y.H., Zhang, Z., Zhang, X., Shaw, S.L., Knipping, E.M., Weber, R. J., Gold, A., Kamens, R.M and Surratt, J.D., 2012. Secondary organic aerosol formation from methacrolein photo oxidation: Roles of NOx level, relative humidity, and aerosol acidity. Environ. Chem, 9: 247−262. http://www.sciencedirect.com/science/art icle/pii/.../pdf?md5...pid=1-s2
Measurement and comparative of Iron levels and hazard quotient (HQ) on muscle of farmed and marine fishes from Khuzestan, south west of Iran
Askary sary A.1*; Karimi V.2
*
asksry_sary@yahoo.com
1-Department of Fishery, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran
Abstract
The aim of this study was to determine the concentration of iron and Hazard quotient (HQ) in muscle of four marine fishes, orange - spotted grouper (Epinephelus coioides), yellow fin sea bream (Acanthopagrus latus), tongue fishes (Cynoglossus arel), silver pomfret (Pampus
argenteus) and farmed carp fish, common carp(Cyprinus carpio), grass carp
(Ctenopharyngodon idella), big head carp (Aristichthys nobilis) and silver carp (Hypophthalmichthys molitrix) from Khuzestan. Farmed fish sample was prepared from the Azadegan warm water fish culture center and marine fish was prepared from fishing ports Bahrkan, Abadan and Bandar Emam. Iron concentration measured by wet digestion and atomic absorption spectrometer Perkin Elmer 4100.The results showed the average of iron level in farmed fish was 17.08± 1.21 mg/kg dry weight and in marine fish was 10.68± 3.66 mg/kg dry weight (p<0.05).The results showed that the highest iron concentrations between farmed fish muscle was on big head carp equal to 18.16mg/kg dry weight and was significantly different (p<0.05) with grass carp and the highest iron concentrations between marine fish muscle was onTongue fishequal to 15.50± 0.50mg/kg dry weight and was significantly different (p<0.05). Average hazard quotient in farmed fish was HQ=0.61and in marine fish was HQ =0.38. Hazard quotientin marine fish were in tongue fish HQ=0.55, yellow fin sea breamHQ =0. 3, Orange - spotted grouper HQ= 0.26 and silver pomfret HQ =0.41 and Hazard quotient in fish were in big head HQ=0.65, common carp HQ =0.63 grass carp HQ= 0.55and silver carp HQ =0.61. Hazard quotient in all samples was less than one and so fish nutrition no risk in terms of the amount of iron in the human body.
Keywords: Iron, Marine fish, Farmed fish, Hazard quotient, Khuzestan *Corresponding author
