• No results found

Contribution KIR Receptor Genes in the Pathology of Chronic Periodontitis

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2020

Share "Contribution KIR Receptor Genes in the Pathology of Chronic Periodontitis"

Copied!
7
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

PRACE ORYGINALNE

Małgorzata Mazurek-Mochol

1, A, B, E, F

, Edyta Majorczyk

2, C, D–F

,

Jadwiga Banach

1, E

, Elżbieta Dembowska

1, E

, Rafał Rudziński

1, B

,

Andrzej Pawlik

3, D–F

, Piotr Kuśnierczyk

2, D–F

Udział genów kodujących receptory

KIR

w patogenezie przewlekłego zapalenia przyzębia*

Contribution

KIR

Receptor Genes

in the Pathology of Chronic Periodontitis

1 Zakład Periodontologii Katedry Stomatologii Zachowawczej i Periodontologii Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie

2 Instytut Immunologii i Terapii Doświadczalnej im. Ludwika Hirszfelda PAN we Wrocławiu 3 Zakład Farmakologii Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie

A – koncepcja i projekt badania; B – gromadzenie i/lub zestawianie danych; C – opracowanie statystyczne;

D – interpretacja danych; E – przygotowanie tekstu; F – zebranie piśmiennictwa

Streszczenie

Wprowadzenie. Zapalenie przyzębia jest przewlekłą chorobą zapalną, która powoduje uszkodzenie tkanek przyzę-bia, a w konsekwencji prowadzi do utraty zębów. Schorzenie to powstaje na skutek zaburzonej równowagi między zakażeniem bakteriami Gram-ujemnymi a odpowiedzią immunologiczno-zapalną gospodarza.

Cel pracy. Ocena wpływu genów KIR na wystąpienie przewlekłego zapalenia przyzębia.

Materiał i metody. Do badań włączono 250 pacjentów z przewlekłym zapaleniem przyzębia oraz 150 osób ze zdrowym przyzębiem. Geny kodujące receptory KIR typowano za pomocą metody opierającej się na łańcuchowej reakcji polimerazy z wykorzystaniem starterów charakterystycznych dla sekwencji (PCR-SSP).

Wyniki. Nie wykazano istotnych statystycznie różnic częstości analizowanych 11 genów (KIR2DL1, 2DL2, 2DL3, 2DL5, 3DL1, KIR2DS1, 2DS2, 2DS3, 2DS4, 2DS5, 3DS1) między badanymi. Gen KIR2DS1 występował u chorych na przewlekłe zapalenie przyzębia z częstością 37,6%, a u osób w grupie kontrolnej z częstością 46,0% (różnica nie-istotna statystycznie – p = 0,10). Wśród chorych na przewlekłe zapalenie przyzębia częstość występowania genoty-pów charakteryzujących się 4 genami dla receptorów hamujących wynosi 42,0%, a u osób ze zdrowym przyzębiem 31,3% (różnica istotna statystycznie – p = 0,04; OR = 1,56). U badanych z grupy kontrolnej istotnie statystycznie częściej wystąpił genotyp z 5 genami hamującymi – 38,7%, a w grupie pacjentów z przewlekłym zapaleniem przy-zębia wyniósł 26,0%. W przypadku poszczególnych liczb genów kodujących receptory aktywujące nie wykazano istotnych statystycznie różnic. Genotyp charakteryzujący się obecnością 3 genów aktywujących i 5 hamujących występował u osób ze zdrowym przyzębiem (9,93%) istotnie częściej niż u pacjentów z przewlekłym zapaleniem przyzębia (4,4%; p = 0,05).

Wnioski. Na poziomie poszczególnych genów KIR żaden nie warunkuje wystąpienia przewlekłego zapalenia przyzębia. Wykazano tendencję do ochronnej roli genu kodującego aktywujący receptor KIR2DS1 (p = 0,10). Stwierdzono także, że obecność 4 genów dla receptorów hamujących chroni przed rozwojem zapalenia przyzębia przewlekłego, w przeciwieństwie do obecności 5 genów hamujących, wydającej się predysponować do rozwoju choroby (Dent. Med. Probl. 2013, 50, 2, 190–196).

Słowa kluczowe: przewlekłe zapalenie przyzębia, patogeneza, geny KIR.

Dent. Med. Probl. 2013, 50, 2, 190–196

ISSN 1644-387X © Copyright by Wroclaw Medical University and Polish Dental Society

* Badania sfinansowano ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczonych na grant PAM – 9/09/PB,MNiSW N N403 416736.

(2)

Przewlekłe zapalenie przyzębia (periodontitis

chronica – CP) jest powszechnie występującą

jed-nostką chorobową, która powoduje uszkodzenie tkanek otaczających zęby, a w konsekwencji pro-wadzi do ruchomości i utraty zębów. Schorzenie to powstaje w wyniku zaburzonej równowagi między zakażeniem bakteriami Gram-ujemnymi a odpo-wiedzią immunologiczno-zapalną gospodarza [1]. Bakterie są niezbędnym, ale jak się okazu-je niewystarczającym czynnikiem do wywoła-nia zapalewywoła-nia przyzębia. Istotna jest także podat-ność osobnicza i wrażliwość na zakażenia, które są uwarunkowane genetycznie. Duże znaczenie ma odpowiedź immunologiczna gospodarza, uru-chamiana w wyniku oddziaływania patogenów biofilmu bakteryjnego na przyzębie [2] z udziałem takich komórek, jak: leukocyty, makrofagi, fibro-blasty lub limfocyty T, B [3]. Wydaje się, że w pa-togenezę periodontitis zaangażowane są komór-ki naturalnie cytotoksyczne (natural killer – NK), ale mechanizmy aktywacji tych komórek w tkan-kach przyzębia nie zostały jeszcze do końca po-znane [4].

Komórki NK to element wrodzonego układu odporności, który dzięki wykazywaniu natural-nej cytotoksyczności odgrywa główną rolę w ak-tywności przeciwwirusowej i przeciwnowotworo- wej [5]. Ze względu na zdolność wydzielania sze-rokiego panelu cytokin i chemokin [6] oraz me-chanizmy związane z kontaktem komórka–ko-mórka (przede wszystkim w układzie kokomórka–ko-mórka NK-komórka dendrytyczna) komórki NK pełnią rolę immunoregulatorową. Zaburzenia ich fun-cjonowania mogą zatem stać się przyczyną

rozwo-ju chorób o podłożu zapalnym bądź autoimmuni-zacyjnym [7].

Aktywacja komórek NK i w rezultacie liza komórki docelowej następuje przy braku na po-wierzchni tej ostatniej cząsteczek zgodności tkan-kowej klasy I (HLA-I; hipoteza missing self). Czą-steczki te bowiem stanowią ligandy dla receptorów komórek NK, przekazujących sygnał hamujący i zapobiegających tym samym lizie komórki doce-lowej [8]. Ostateczny rezultat (ocalenie lub zabicie komórki docelowej) wynika jednak z ustalenia ba-lansu sygnałów aktywujących i hamujących prze-syłanych do wnętrza komórek NK [9], a pocho-dzących m.in. z receptorów rodziny KIR [10].

Rodzina KIR (killer cell immunoglobulin-like

receptor) to immunoglobulinopodobne receptory

komórek naturalnie cytotoksycznych, wykazujące potencjał hamujący lub aktywujący.

Receptory hamujące mają długi ogonek cyto-plazmatyczny (L) z motywami hamującymi ITIM (immunoreceptor tyrosine-based inhibitory motif), a aktywujące – krótki ogonek cytoplazmatyczny (S) przy braku motywów sygnałowych. Te ostat-nie mają za to zdolność do tworzenia kompleksów z homodimerami białka DAP12, które zawiera-ją aktywuzawiera-jące sekwencje ITAM (immunoreceptor tyrosine-based activatory motif). W obrębie czę-ści zewnątrzkomórkowej receptory KIR mają na-tomiast dwie (KIR2D) lub trzy (KIR3D) domeny, dzięki czemu odpowiednio wiążą niektóre alloty-py HLA-C (KIR2D) lub HLA-B (KIR3D) [11].

Geny kodujące receptory KIR są obecne w chromosomie 19 (region 19q13.4) i charakte-ryzują się zarówno polimorfizmem allelicznym,

Abstract

Background. Periodontitis is a chronic inflammatory disease, which results in damage of the periodontal tissues, and consequently loss of teeth. The disease is the outcome of a disturbed balance between Gram-negative bacteria infection, and immuno-inflammatory response of the host.

Objectives. Impact assessment of KIR genes in the occurrence of chronic periodontitis.

Material and Methods. The study included 250 patients with chronic periodontitis and 150 people with healthy periodontium. Genotyping of KIR genes was performed using polymerase chain reaction with sequence specific primers (PCR-SSP).

Results. There were no statistically significant differences in the frequencies among the analyzed 11 genes (KIR2DL1, 2DL2, 2DL3, 2DL5, 3DL1, KIR2DS1, 2DS2, 2DS3, 2DS4, 2DS5, 3DS1) between patients and the control group. KIR2DS1 gene was present in patients with chronic periodontitis with a frequency of 37.6% and in persons of the control group with a frequency of 46.0% (non-significant – p = 0.10). Among patients with chronic periodontitis prevalence of genotypes characterized by 4 genes encoding inhibiting receptors was 42.0%, and in the people with healthy periodontium – 31.3% (statistically significant difference, p = 0.04, OR = 1.56). In the control group genotype of 5-inhibiting genes occurred statistically more frequently – 38.7%, and in patients with chronic periodontitis – 26.0%. There were no statistically significant differences for each genes encoding activating receptors. The genotype characterized by the presence of 3 activating and 5 inhibiting genes occurred in people with healthy periodontium (9.93%) statistically significantly more frequently than in patients with chronic periodontitis (4.4%, p = 0,05).

Conclusions. None of the KIR genes determined chronic periodontitis. The results showed a tendency for the pro-tective role of the encoding gene activating KIR2DS1 receptor (p = 0.10). The results also showed that the presence of 4 genes for inhibiting receptor protects from the development of chronic periodontal disease, when compared to the presence of 5 inhibiting genes, apparently predisposing to the disease (Dent. Med. Probl. 2013, 50, 2, 190–196).

(3)

jak i haplotypowym. Ten ostatni definiuje się jako obecność w genomach różnych osób różnej licz-by genów KIR. Dodatkowo osoby o takiej samej liczbie genów KIR mogą posiadać ich różny ro-dzaj (kodujące receptory aktywujące vs hamują-ce), tym samym cechując się odmiennym poten-cjałem układu odpornościowego w odpowiedzi na zakażenia wirusowe i nowotwory, a także podat-nością na choroby autoimmunologiczne i o podło-żu zapalnym [12, 13].

Celem podjętych badań była ocena wpływu genów KIR na wystąpienie przewlekłego zapale-nia przyzębia.

Materiały i metody

Protokół badawczy został zatwierdzony przez Komisję Bioetyczną Pomorskiej Akademii Me-dycznej w Szczecinie uchwałą nr BN-001/93/08 z dnia 23.09.2008.

Badania objęły pacjentów z województwa za-chodniopomorskiego z ustalonym rozpoznaniem przewlekłego zapalenia przyzębia (CP), zgodnie z systemem klasyfikacji chorób przyzębia Ame-rykańskiej Akademii Periodontologicznej [1] oraz osoby ze zdrowym przyzębiem – na podstawie wy-wiadu oraz danych z badania klinicznego. Uczestni-cy badania zostali rzetelnie poinformowani o celu, metodyce i zakresie badań, możliwości wycofania się na każdym ich etapie oraz dobrowolnie wyrazili pisemną zgodę na udział w tych badaniach.

Wyselekcjonowano dwie grupy dorosłych osób obu płci w wieku 25–69 lat, ogólnie zdro-wych. Wszyscy pacjenci nie byli poddani leczeniu przyzębia ani terapii antybiotykowej co najmniej 6 miesięcy przed rozpoczęciem badania.

Pierwszą grupę stanowili pacjenci z przewle-kłym zapaleniem przyzębia – 250 osób (104

męż-czyzn i 146 kobiet) w wieku 26–69 lat (średnia 50,47 ± 9,09). Drugą grupą były osoby ze zdrowym przyzębiem – 150 osób (56 mężczyzn i 94 kobiet) w wieku 25–69 lat (średnia 42,97 ± 11,22).

Badanie kliniczne stanu przyzębia obejmowało ocenę stanu higieny jamy ustnej z wykorzystaniem aproksymalnego wskaźnika pytki bakteryjnej (

ap-proximal plaque-index – APIwg Lange) oraz

zmo-dyfikowanego wskaźnika krwawienia ze szczeliny dziąsłowej/kieszonki przyzębnej (sulcus bleeding

index – API wg Mühlemanna i Sona). Oceny stanu

przyzębia dokonano na podstawie pomiarów głębo-kości kieszonek przyzębnych (PD) i klinicznej utra-ty przyczepu łącznotkankowego (CAL). Charakte-rystykę badanych osób przedstawiono w tabeli 1.

Izolacja DNA

i typowanie genów

KIR

DNA był izolowany z krwi obwodowej z uży-ciem zestawu Invisorb Blood Midi Kit (Invitek, Niemcy) zgodnie z procedurą producenta.

Geny kodujące hamujące (KIR2DL1-3,5 3DL1) i aktywujące (KIR2DS1-5, KIR3DS1) receptory

KIR były typowane za pomocą metody opartej na łańcuchowej reakcji polimerazy z wykorzysta-niem starterów charakterystycznych dla sekwen-cji (polymarase chain reaction – sequence specific

primer – PCR-SSP). Typowanie prowadzono na

podstawie sekwencji starterów i warunków reak-cji podanych w pracy Vilchesa et al. [14] z pewny-mi zpewny-mianapewny-mi [15].

Analiza statystyczna wyników

Parametry kliniczne pacjentów porównywa-no testem nieparametrycznym U Manna-Whit-neya dla prób niezależnych, korzystając z

oprogra-Tabela 1. Charakterystyka dwóch badanych grup – pacjentów z przewlekłym zapaleniem przyzębia (chorzy) i osób ze zdrowym przyzębiem (grupa kontrolna)

Table 1. Subjects characteristics – patients with chronic periodontitis (patients) and people with healthy periodontium (control) Parametry

(Parameters) Płeć – M/K (Gender – M/F)

Wiek

(Age) API% SBI% PD mm CAL mm

średnia ± SD (mean years ± SD) min–max

średnia ± SD (mean ± SD) min–max

średnia ± SD (mean years ± SD) min–max

średnia ± SD (mean years ± SD) min–max

średnia ± SD (mean years ± SD) min–max Kontrola

(Control) (n = 150)

56/94 42,97 ± 11,22

25–69 39,33 ± 18,977–100 6,65 ± 9,870–41 1,57 ± 0,401,0–2,63 1,61 ± 4,500–28 Chorzy

(Patients) (n = 250)

104/146 50,47 ± 9,09

26–69 80,84 ± 17,547–100 61,10 ± 24,184–100 4,31 ± 1,181,71–7,38 5,27 ± 1,870,50–19,67 P 0,26 p < 0,001 p < 0,0001 p < 0,0001 p < 0,0001 p < 0,0001

(4)

mowania Gnumeric. Porównania częstości, liczby, stosunku genów KIR dokonano dwustronnym te-stem Fishera za pomocą oprogramowania Graph-Pad Instat (www.graphpad.com), które posłuży-ło również do obliczenia ilorazu szans (OR) wraz z 95% przedziałem ufności (95%CI).

Za istotne statystycznie przyjęto różnice, gdy p < 0,05.

Wyniki

Grupa pacjentów z przewlekłym zapale-niem przyzębia wykazywała podobną pod wzglę-dem płci strukturę wzglę-demograficzną w porównaniu z osobami w grupie kontrolnej. Pacjenci z zapale-niem przyzębia byli istotnie starsi w porównaniu do osób z grupy kontrolnej (p < 0,001).

Genotyp KIR określono w dwóch badanych grupach (tab. 2).

Analizowano częstość występowania 11 ge-nów, w tym kodujących receptory hamujące

KIR2DL1, 2DL2, 2DL3, 2DL5, 3DL1 oraz

kodują-cych receptory aktywujące KIR2DS1, 2DS2, 2DS3, 2DS4 (w jego dwóch formach allelicznych: 2DS4n

i 2DS4d), 2DS5 oraz 3DS1. Nie wykazano istot-nych statystycznie różnic częstości analizowaistot-nych genów między pacjentami z przewlekłym zapale-niem przyzębia a osobami ze zdrowym przyzębiem (grupa kontrolna). Warto jednak zauważyć, że gen

KIR2DS1, kodujący receptor aktywujący,

występo-wał u chorych z przewlekłym zapaleniem

przyzę-bia z częstością 37,6%, a u osób w grupie kontrol-nej z częstością 46,0%. Obserwowana różnica nie była jednak istotna statystycznie (p = 0,10).

Analizowano także rolę liczby genów kodu-jących receptory hamujące i aktywujące w podat-ności na przewlekłe zapalenie przyzębia (tab. 3). Wykazano, że wśród chorych na CP częstość wystę-powania genotypów charakteryzujących się 4 ge-nami dla receptorów hamujących wynosi 42,0%, a u osób ze zdrowym przyzębiem 31,3%. Różni-ca ta okazała się istotna statystycznie (p = 0,04; OR = 1,56). U osób z grupy kontrolnej natomiast istotnie statystycznie częściej wystąpił genotyp z 5 genami hamującymi (38,7% w grupie kontro-lnej i 26,0% w grupie pacjentów chorych na CP), a uzyskany poziom istotności statystycznej wy-niósł p = 0,0099 (OR = 0,56). W przypadku po-szczególnych liczb genów kodujących recepto-ry aktywujące nie wykazano natomiast istotnych statystycznie różnic. Genotyp charakteryzujący się obecnością 3 genów aktywujących i 5 hamują-cych, a tym samym stosunkiem genów aktywu-jących do hamuaktywu-jących wynoszącym 0,8 wystąpił jednak u osób ze zdrowym przyzębiem (9,93%) istotnie statystycznie częściej niż u pacjentów cho-rych na CP (4,4%; p = 0,05).

Omówienie

Przewlekłe zapalenie przyzębia wywołują mi-kroorganizmy biofilmu bakteryjnego, zwłaszcza bakterie Porphyromonas gingivalis oraz

czynni-Tabela 2. Częstości genów KIR w grupie pacjentów z przewlekłym zapaleniem przyzębia i w grupie osób ze zdrowym przyzębiem

Table 2.KIR gene frequencies in patients with chronic periodontitis and the group of people with a healthy periodontium

KIR

2DL1 2DL2 2DL3 2DL5 2DS1 2DS2 2DS3 2DS4n 2DS4d 2DS5 3DL1 3DS1

Grupa kontrolna (Control) (n = 150)

+ 144 96 134 90 69 87 61 49 124 45 146 56

– 6 54 16 60 81 63 89 101 26 105 4 94

% 96,0 64,0 89,3 60,0 46,0 58,0 40,7 32,7 82,7 30,0 97,3 37,3 Chorzy

(Patients) (n = 250)

+ 246 146 220 135 94 147 88 84 201 72 237 106

– 4 104 30 115 156 103 162 166 49 178 13 144

% 98,4 58,4 88,0 54,0 37,6 58,8 35,2 33,6 80,4 28,8 94,8 42,4 Chorzy vs grupa kontrolna

(Patients vs. control)

p 0,19 0,29 0,74 0,25 0,10 0,92 0,29 0,91 0,60 0,82 0,31 0,34

OR – – – – – – – – – – – –

95%CI dla OR

(5)

ki genetyczne, środowiskowe i behawioralne [16]. Bakterie znajdujące się w kieszonkach przyzęb-nych przyczyniają się do rozwoju stanu zapalne-go, a jego przebieg może być modulowany przez wspomniane czynniki egzo- i endogenne. Warun-kują one funkcjonowanie układu odpornościowe-go, co może przyczyniać się do rozwoju przewle-kłego zapalenia przyzębia.

Szeroki panel komórek (odpowiedź komórko-wa) i cytokin (odpowiedź humoralna) jest zaan-gażowany w rozwój i przebieg przewlekłego stanu zapalnego tkanek przyzębia. Pewną rolę przypisu-je się ponadto komórkom naturalnie cytotoksycz-nym (NK), które są wczesną linią obrony prze-ciwko zakażeniom drobnoustrojami [17]. Komór-ki NK są populacją limfocytów charakteryzującą się brakiem antygenów swoistych dla limfocytów T i B, jak np. cząsteczki CD3, a obecnością takich markerów powierzchniowych, jak CD16 (pośred-niczący w mechanizmie cytotoksyczności komór-kowej zależnej od przeciwciał, ADCC) i CD56. U zdrowych osób komórki NK stanowią ok. 10% jednojądrzastych komórek krwi obwodowej [18]. Wyniki przeprowadzonych dotychczas badań po-kazują zwiększony odsetek limfocytów CD16+ w dziąsłach objętych stanem chorobowym, wska-zując na ich rolę w procesie destrukcji tkanki łącz-nej w chorobach przyzębia [19]. Wykazano rów-nież, że komórki CD57-pozytywne (antygen wy-stępuje na ok. 15–20% komórek krwi obwodowej, z czego 60% to aktywowane komórki NK, a resz-ta limfocyty T CD8+) występują częściej w obrębie

tkanek przyzębia, wpływając na stopień zaawan-sowania choroby [17]. Zaobserwowano również pozytywną korelację między poziomem cytotok-syczności obwodowych komórek NK a stopniem zapalenia w chorobach przyzębia [20].

Powyższe założenia pozwoliły na postawienie hipotezy, że w patomechanizm przewlekłego zapa-lenia przyzębia są zaangażowane mechanizmy od-powiedzialne za aktywację komórek NK, także te oparte na receptorach z rodziny KIR. Okazało się jednak, że na poziomie genotypu, żaden KIR nie warunkuje wystąpienia przewlekłego zapalenia przyzębia. Dodatkowo wykazano pewną tenden-cję do ochronnej roli genu kodującego aktywują-cy receptor KIR2DS1 (p = 0,10, tab. 2) – tego sa-mego, który wydaje się predysponować do rozwoju nadżerek stawowych w przebiegu reumatoidalne-go zapalenia stawów [21].

Hamowanie aktywności komórek NK nastę-puje wskutek mechanizmu opartego na hamują-cych receptorach KIR. W badaniach własnych wy-kazano, że obecność 4 genów dla receptorów ha-mujących chroni przed rozwojem przewlekłego zapalenia przyzębia, w przeciwieństwie do obec-ności 5 genów hamujących, wydającej się predy-stynować do rozwoju choroby. Uzyskane wyniki powinny zostać potwierdzone na większej grupie pacjentów oraz uzupełnione o badania pozio-mu ekspresji niniejszych receptorów, aby wyka-zać wpływ genotypu na funkcjonowanie (aktywa-cje, hamowanie) limfocytów NK. Na konieczność tę wskazują dane z piśmiennictwa mówiące o tym,

Tabela 3. Liczba genów KIR dla receptorów hamujących i aktywujących w grupie pacjentów z przewlekłym zapaleniem przyzębia (chorzy) i w grupie osób ze zdrowym przyzębiem (grupa kontrolna)

Table 3. Number of KIR genes encoding inhibiting receptors and activating receptors in patients with chronic periodontitis (patients) and the group of people with a healthy periodontium (control)

Liczba genów hamujących

(Number of inhibiting genes) Liczba genów aktywujących(Numberof activating genes)

2 3 4 5 0 1 2 3 4 5

Grupa kontrolna (Control) (n = 150)

N 3 42 47 58 35 26 25 26 26 12

% 2,0 28,0 31,3 38,7 23,3 17,3 16,7 17,3 17,3 8,0

Chorzy

(Patients) (n = 250)

N 1 79 105 65 62 52 35 37 46 18

% 0,4 31,6 42,0 26,0 24,8 20,8 14,0 14,8 18,4 7,2

Chorzy vs grupa kontrolna (Patients vs. control)

p 0,30 0,50 0,04 0,0099 0,81 0,44 0,56 0,57 0,89 0,85

OR – – 1,59 0,56 – – – – – –

95%CI

(6)

że obecność genów KIR dla receptorów aktywu-jących może zwiększać możliwość zachorowania na choroby autoimmunizacyjne, ale także zapew-nić ochronę przed zakażeniami wirusowymi i no-wotworami [12, 13]. Odpowiedni balans sygnałów hamujących i aktywujących może ponadto zapew-nić zarówno ochronę przed chorobami wirusowy-mi i nowotworowywirusowy-mi, jak i jednocześnie nie sprzy-jać autoagresji. W przypadku przewlekłego zapale-nia przyzębia może to być o tyle ważne, że choroba ta w swoim patomechanizmie nosi znamiona cho-rób autoimmunizacyjnych, m.in. przez pewne po-dobieństwa z reumatoidalnym zapaleniem stawów. Oba schorzenia są przewlekłymi zapalnymi chorobami o charakterze destrukcyjnym, związa-nymi z zaburzonym funkcjonowaniem odpowie-dzi immunologicznej odpornościowej

gospoda-rza. Poza tym obie choroby mają podłoże wielo-czynnikowe (geny, czynniki „stylu życia”). Wraz z czasem trwania każdej z tych chorób zwiększa się jej intensywność, poziom utraty funkcji oraz spada poziom jakości życia. W rozwój obu chorób są zaangażowane mechanizmy odpowiedzi zapal-nej, dotykające tkanek miękkich i twardych [22]. Wskazuje się również na współwystępowanie reu-matoidalnego zapalenia stawów i przewlekłego za-palenia przyzębia [23].

Ze względu na powszechność występowania przewlekłego zapalenia przyzębia wciąż są pro-wadzone liczne badania, w celu określenia osób szczególnie podatnych na zachorowanie. W przy-szłości wyniki tych badań być może pozwolą na wykorzystanie skuteczniejszych metod zarówno zapobiegania tej chorobie, jak i jej leczenia.

Piśmiennictwo

[1] American Academy of Periodontology: The pathogenesis of periodontal diseases. J. Periodontol. 1999, 70, 457–470. [2] Wasilewska A.M., Słowińska S.M.: Immunological and genetic aspects of periodontitis. Nowa Stomatol. 2006,

11, 97–101 [in Polish].

[3] Liu Y.C., Lerner U.H., Teng Y.T.: Cytokine responses against periodontal infection: protective and destructive roles. Periodontol. 2000, 2010, 52, 163–206.

[4] Muthukuru M.: Technical advance: decreased helper T cells and increased natural killer cells in chronic perio-dontitis analyzed by a novel method for isolating resident lymphocytes. J. Leukoc. Biol. 2012, 92, 683–692. [5] Biron C.A., Ngujen K.B., Pien G.C., Cousens L.P., Salazar-Mather T.P.: Natural killer cells in antiviral

defen-se: function and regulation by innate cytokines. Annu. Rev. Immunol. 1999, 17, 189–220.

[6] Boyton R.J., Altmann D.M.: Natural killer cells, killer immunoglobulin-like receptors and human leucocyte an-tigen class I in disease. Clin. Exp. Immunol. 2007, 149, 1–8.

[7] Pazmany L.: Do NK cells regulate human autoimmunity? Cytokine 2005, 32, 76–80. [8] Kärre K.: Natural killer cell recognition of missing self. Nat. Immunol. 2008, 9, 477–480.

[9] Farag S.S., Caligiuri M.A.: Human natural killer cell development and biology. Blood. Rev. 2006, 20, 123–137. [10] Lanier L.L.: NK cell receptors. Annu. Rev. Immunol. 1998, 16, 359–393.

[11] Kuśnierczyk P.: Killer cell immunoglobulin-like receptor gene associations with autoimmune and allergic diseas-es, recurrent spontaneous abortion, and neoplasms. Front. Immunol. 2013, 4, 8.

[12] Williams A.P., Bateman A.R., Khakoo S.I.: KIR and their role in disease. Mol. Interv. 2005, 5, 226–240. [13] Kulkarni S., Martin M.P., Carrington M.: The Yin and Yang of HLA and KIR in human disease. Semin.

Im-munol. 2008, 20, 343–352.

[14] Vilches C., Castano J., Gomez-Lozano N., Estefania E.: Facilitation of KIR genotyping by a PCR-SSP method that amplifies short DNA fragments. Tiss. Ant. 2007, 70, 415–422.

[15] Niepiekło-Miniewska W., Majorczyk E., Matusiak Ł., Gendzekhadze K., Nowak I., Narbutt J., Lesiak A., Kuna P., Ponińska J., Pietkiewicz-Sworowska A., Samoliński B., Płoski R., Szepietowski J.C., Senitzer D., Kuśnierczyk P.: Protective effect of the presence of KIR2DS1 gene in atopic dermatitis. Gene [in press].

[16] Konopka T.: Risk factors for periodontitis. Stomatol. Współ. 1998, 5, 6, 415–419 [in Polish].

[17] Stelin S., Ramakrishan H., Talwar A., Arun K.V., Kumar T.S.S.: Immunohistological analysis of CD1a+ lan-gerhans cells and CD57+ natural killer cells in healthy and diseased human gingival tissue: A comparative study. J. Indian. Soc. Periodontol. 2009, 13, 150–154.

[18] French A.R., Yokoyama W.M.: Natural killer cells and autoimmunity. Arthritis Res. Ther. 2004, 6, 8–14. [19] Fujita S., Takahashi H., Okabe H., Ozaki Y., Hara Y., Kato I.: Distribution of natural killer cells in

periodon-tal diseases: an immunohistochemical study. J. Periodontol. 1992, 63, 686–689.

[20] Tsoumis G.S., Singh G., Dolby A.E.. Human antibody-dependent cellular cytotoxicity and natural killer cytotox-icity in periodontal disease. J. Periodontal. Res. 1985, 20, 122– 130.

[21] Majorczyk E., Pawlik A., Łuszczek W., Nowak I., Wiśniewski A., Jasek M., Kuśnierczyk P.: Associations of killer cell immunoglobulin-like receptor genes with complications of rheumatoid arthritis. Genes Immun. 2007, 8, 678–683.

[22] de Smit M.J., Brouwer E., Vissink A., van Winkelhoff A.J.: Rheumatoid arthritis and periodontitis; a possible link via citrullination. Anaerobe 2011, 17, 196–200.

[23] Smolik I., Robinson D., El-Gabalawy H.S.: Periodontitis and rheumatoid arthritis: epidemiologic, clinical, and immunologic associations. Compend. Contin. Educ. Dent. 2009, 30, 188–190.

(7)

Adres do korespondencji:

Małgorzata Mazurek-Mochol

Zakład Periodontologii

Katedra Stomatologii Zachowawczej i Periodontologii PUM al. Powstańców Wlkp. 72/18

70-111 Szczecin

e-mail: malgorzata.mazurek@poczta.onet.pl Praca wpłynęła do Redakcji: 14.06.2013 r. Po recenzji: 25.06.2013 r.

Zaakceptowano do druku: 28.06.2013 r. Received: 14.06.2013

Revised: 25.06.2013 Accepted: 28.06.2013

Figure

Tabela 1. Charakterystyka dwóch badanych grup – pacjentów z przewlekłym zapaleniem przyzębia (chorzy) i osób ze  zdrowym przyzębiem (grupa kontrolna)
Tabela 2. Częstości genów KIR w grupie pacjentów z przewlekłym zapaleniem przyzębia i w grupie osób ze zdrowym przyzębiem Table 2
Table 3. Number of KIR genes encoding inhibiting receptors and activating receptors in patients with chronic periodontitis  (patients) and the group of people with a healthy periodontium (control)

References

Related documents

We observed that transfection of PTEN siRNAs promoted association of BubR1, Bub 3, and Cdc20 with Flag-Mad2, strongly suggesting that PTEN plays a nega- tively role in the assembly

Background: This study aims to explore the correlation between expression of differentiated embryo-chondrocyte expressed gene l (DEC1) and oral squamous cell carcinoma (OSCC),

Keywords: Immune checkpoint inhibitors, Nivolumab, Immune related adverse events, Neurological toxicities, CNS demyelination, Metastatic

Aortic valve-sparing (AVS) surgery associated with aortic cusp repair (ACR) has expanded the use of valve-sparing procedures in patients with complex aortic valve regurgitation (AR)

If women are turning to unsafe abortion (an important cause of maternal morbidity) following Zika diagnosis, treating the complications associated with these procedures is also

Gene expression analysis of patient-derived melanoma bi- opsies after 14 days of domatinostat treatment (ongoing phase I/II trial NCT03278665) demonstrated increased ex- pression

This report describes a successful single- stage hybrid repair of a patient with a ruptured Kommerell diverticulum with dextrorotation, bovine arch and a bicus- pid aortic valve

The relationship between lymphocyte-to-monocyte ratio (LMR) at diagnosis and ovarian cancer prognosis has been extensively studied, but little consensus has been reached regarding