ΟΙ Π Ε Ρ Σ Ι Κ Ο Ι Π Ο Λ Ε Μ Ο Ι Ι
Από το Μαραθώνα
στις Πλαταιές
Philip de Souza
Λ
WL % ' 'r β
J & r.ΟΙ Π Ε Ρ Σ Ι Κ Ο Ι Π Ο Λ Ε Μ Ο Ι Ι
Από το Μαραθώνα
στις Πλαταιές
Philip de Souza
Το βιβλίο αυτό καλύπτει μία από τις πιο
καθοριστικές περιόδους της ευρωπαϊκής
ιστορίας. Ο ι πόλεμοι ανάμεσα στους Έλληνες
της κλασικής αρχαιότητας και στην Περσική
Αυτοκρατορία οδήγησαν στις περίφημες
μάχες του Μαραθώνα, των Θερμοπυλών και
της Σα/*αμίνας, αλλά και σε μια αποτυχημένη
προσπάθεια ανατροπής του Πέρση βασιλιά, το
400 π.Χ., η οποία σε κάποιο βαθμό ενέπνευσε
την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Η εςιστόρηση αυτών των βαρυσήμαντων
γεγονότων, της ζωής σπουδαίων αντρών
και γυναικών, η περιγραφή του κοινωνικού
και πολιτισμικού πλαισίου μέσα στο οποίο
γαλουχήθηκαν, αλλά και η αναζήτηση των αιτίων
και των αφορμών που οδήγησαν στη μεγάλη
σύγκρουση υπήρξαν οι στόχοι του Ηροδότου,
του «πατέρα της ιστορίας». Η αφήγησή του είναι
η κύρια πηγή που έχουμε στη διάθεσή μας γι’
αυτούς τους πολέμους και το πρώτο σύγγραμμα
που μπορεί να χαρακτηριστεί «ιστορικό βιβλίο».
___. ΠΕΛΑΓΟΣ i— ISBN 978-960-488-627-2 7 8 9 6 0 4 8 8 6 2 7 2Αφιέρωση
Στον Πολ ΚάρτλετζΠρόλογος
Το περιεχόμενο αυτού του βιβλίου βασίζεται στον Η ρόδοτο και σε άλλες αρχαίες πηγές. Σ ε ορισμένα σημεία, όπου οι συγκεκριμένες πηγές δεν περιείχαν επαρκείς λεπτομέ ρειες, κάνω αληθοφανείς υποθέσεις βασισμένες σε λεπτο μερή ιστορική έρευνα. Θα ήθελα να ευχαριστήσω για άλλη μια φορά τη Ρεμπέκα Κάλεν και τη Σάλι Ρόλινγκς για την εργατικότητα και την υπομονή τους. Επίσης, τη Μάριον και τον Μπομπ για τη φιλοξενία τους αλλά και στην Ντέμπρα για όλα όσα έκανε.P U B L I S H IN G
Ο Ι Π Ε Ρ Σ Ι Κ Ο Ι Π Ο Λ Ε Μ Ο Ι ΙΑπό το Μαραθώνα στις Πλαταιές
ΜΙΑ ΕΚ Δ Ο ΣΗ ΤΗΣ Τ Ε Σ Σ Ε Ρ Α ΠΙ Α.Ε. Σ Ε Σ Υ Ν Ε ΡΓ Α Σ ΙΑ Μ Ε ΤΗΝ R B A C O L L E C T IO N A B L E S S.A. -P h ilip de SouzaO
sprey
Εκδότης Γ ιώργος Κοπελιάδης ΤΕΣΣΕΡΑ ΠΙ Διευθυντής Νίκος Μάργαρης ©2011 Ελληνική 'Εκδοση: Τέσσερα Πι Α.Ε. Ειδικές Εκδόσεις Ηνιόχου 26, 15238 Χαλάνδρι Τηλέφωνο επικοινωνίας: 210 6070100 www.warhistory.gr Διευθύντρια σειράς Μαρία Ατματζίδου Αρχισυντάκτρια σειράς Πηνελόπη Γ υφτοπούλου Στην Κύπρο το έργο διανέμεται μέσω του Πρακτορείου Διανομής «Κρόνος» από την εταιρεία Τέσσερα Πι Κύπρου ΛΤΔ, Βερενίκης 11, Διαμ. 42, Λευκωσία, τηλ. 00357 22455609 Μετάφραση Νίκος Κουμπιάς Επιμέλεια-Διόρθωση Αννα Βλαχοδήμου α Β χ ΐ Συντονισμός σύνταξης Ελίνα Σινοπούλου Καλλιτεχνική επιμέλεια Νίκος Βατσίτσης, Μαρία Γ ιαννούζη © R B A Coleccionables, S.A.Perez Galdos, 36 bis, 08012 Βαρκελώνη, Ισπανία
Παραγωγή
Εκτύπωση: 3 Ε Εκτυπωτική
Βιβλιοδεσία-Συσκευασία: General Pack Εξώφυλλο: Β. Γεωργίου
Τίτλος πρωτοτύπου: The Greek and Persian Wars 499-386 B C Η πρώτη έκδοσ η κυκλοφ όρησε στη Μ. Βρετανία τ ο 2003, O sp rey Publishing Ltd.
© 2003 O sp re y Publishing Ltd.
Ο Δ Ρ P H IL IP D E S O U Z A (ΦΙΛΙΠ Ν Τ Ε Σ Ο Υ Ζ Α ) έκανε κλα σικές σπουδές και σπουδές ιστορίας στο Royal Holloway College του Λονδίνου. Έ χ ε ι γράψει το βιβλίο Piracy in the
Graeco-Roman World (Η Πειρατεία στον Ελληνορωμαϊκό
Κόσμο, 1999) και πολλά άρθρα και πραγματείες πάνω στην αρχαιοελληνική και τη ρωμαϊκή ιστορία. Επίσης, ανήκε στη συντακτική ομάδα της δίτομης έκδοσης Cam bridge History
of Greek and Roman Warfare (Ιστορία του Κέμπριτζ για την
Ελληνική και Ρωμαϊκή Πολεμική Τέχνη, 2007). Διδάσκει ως λέκτορας στο University C ollege του Δουβλίνου. Είναι μέλος της Βασιλικής Εταιρείας του Λονδίνου. Ο Κ Α Θ Η Γ Η Τ Η Σ R O B E R T O ’N E IL L (Ρ Ο Μ Π Ε Ρ Τ Ο ’ΝΙΛ) είναι αρχισυντάκτης της σειράς Essential Histories. Το εύρος των γνώσεων και η εμπειρία του συμβάλλουν ιδιαίτερα στη δομή των βιβλίων της σειράς, στα οποία λαμβάνονται υπόψη και τα δεδομένα από τις πιο πρόσφατες έρευνες και θεωρη τικές απόψεις. Γεννήθηκε στην Αυστραλία το 1936, υπη ρέτησε στον αυστραλιανό στρατό (1955-1968) και, μεταξύ άλλων θέσεων στο πεδίο των ιστορικών σπουδών, κατείχε την έδρ α Τσιλέρ στο History of W a r at All So u ls Cillege, στο University of Oxford (1987-2001), ενώ διατέλεσε και πρόε δρος του διοικητικού συμβουλίου του Imperial W a r M useum και του συμβουλίου του International Institute for Strategic Studies, στο Λονδίνο. Έ χ ε ι γράψει πολλά βιβλία, μεταξύ άλλων, για το γερμανικό στρατό και το Ναζιστικό Κόμμα, για τους πολέμους της Κορέας και του Βιετνάμ. Αφού συντα- ξιοδοτήθηκε από το University of Oxford, εγκαταστάθηκε στην Αυστραλία, όπου έγινε π ρόεδρος του συμβουλίου του Australian Strategic Policy Institute. Είναι μέλος της Βασιλι κής Εταιρείας του Λονδίνου.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
7
0 Ηρόδοτος και η αρχή της ιστορίαςΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ
δ
ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ
9
Η προέλαση των Περσών · Η Ιωνική ΕπανάστασηΟΙ ΕΜΠΟΛΕΜΕΣ ΠΛΕΥΡΕΣ: ΠΕΡΣΙΑ ΣΠΑΡΤΗ ΚΑΙ ΑΘΗΝΑ
19
Ο Κύρος ο Μέγας και η Περσική Αυτοκρατορία · Η άνοδος της Σπάρτης · Η Αθήνα πριν από τους Περσικούς ΠολέμουςΤΟ ΞΕΣΠΑΣΜΑ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ
30
Ο Δαρείος στέλνει εκστρατευτικό σώμα κατά της Ελλάδας · Η μάχη του ΜαραθώναΗ ΜΕΓΑΛΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ: Η ΕΙΣΒΟΛΗ ΤΟΥ ΞΕΡΞΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
40
Ο Ξέρξης ετοιμάζεται να εισβάλει στην Ελλάδα · Από τη Μικρά Ασία στην Ελλάδα · Οι Έλληνες ετοιμάζονται να αποκρούσουν τους Πέρσες · Οι Πέρσες πλησιάζουν στις Θερμοπύλες και στο Αρτεμίσιο · Η μάχη των Θερμοπυλών · Εκκένωση και κατάληψη της Αθήνας · Οι στάλοι ετοιμάζονται να πολεμήσουν · Η ναυμαχία της Σαλαμίνας · Η μάχη των Πλαταιών · Η ναυμαχία της ΜυκάληςΠΟΡΤΡΕΤΟ ΕΝΟΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΗ
75
Αριστόδημος ο ΣπαρτιάτηςΟ ΕΜΠΟΛΕΜΟΣ ΚΟΣΜΟΣ
80
Οι Πέρσες στην αρχαία τραγωδία · Περσέπολη, το αποκορύφωμα της περσικής αρχιτεκτονικήςΠΟΡΤΡΕΤΑ ΠΟΛΙΤΩΝ
83
Δημοκήδης και ΔημάρατοςΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ
88
Οι Έλληνες επιτίθενται στην Περσική ΑυτοκρατορίαΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
90
Ο Πελοποννήσιους Πόλεμος · Ανταλκίδειος Ειρήνη ή Ειρήνη του ΒασιλέωςΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
93
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ
94
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Ο ΗΡΟΔΟΤΟΣ ΚΑΙ Η ΑΡΧΗ
ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
Γ y να μέρος από τη γοητεία που ασκούν πάνω μας οι πόλεμοι ανάμεσα - ■ ■ στους αρχαίους Έλληνες και τους Πέρσες οφείλεται στο ότι επηρέασαν ·* καταλυτικά την ιστορία του δυτικού κόσμου. Αποτρέποντας την κατά κτηση της Ελλάδας από τους Πέρσες, οι Αθηναίοι, οι Σπαρτιάτες και οι άλλοι αρχαίοι Έλληνες επέτρεψαν στο μοναδικό και τόσο σπουδαίο πολιτισμό τους να αναπτυχθεί μακριά από τη σφαίρα επιρροής της περσικής κυριαρχίας. Ωστόσο, εξίσου μεγάλη σημασία έχει το γεγονός ότι όλα όσα αφορούν τους Περσικούς Πολέμους έχουν καταγραφεί σε ένα από τα πιο αξιομνημόνευτα έργα της κλασι κής αρχαιοελληνικής φιλολογίας, τις Ιστορίες του Ηροδότου. Ο Ηρόδοτος γεν νήθηκε το πρώτο μισό του 5ου αιώνα π.Χ. στην πόλη της Αλικαρνασσού, στα δυτικά όρια της Περσικής Αυτοκρατορίας. Έκανε μεγάλα ταξίδια και συγκέ ντρωσε πληροφορίες τόσο για τους κατοίκους των περιοχών που επισκέφθηκε όσο και για τους προγόνους τους. Μπόρεσε, λοιπόν, να μιλήσει είτε με αυτόπτες μάρτυρες είτε με ανθρώπους που είχαν ακούσει συμπολίτες τους να αφηγούνται γεγονότα στα οποία οι ίδιοι είχαν συμμετάσχει. Επομένως, οι Περσικοί Πόλε μοι υπήρξαν οι πρώτες πολεμικές συγκρούσεις για τις οποίες υπάρχει ενδελεχής ιστορική καταγραφή. Η εξιστόρηση του Ηροδότου μπορεί σε κάποιο βαθμό να συμπληρωθεί από άλλες πηγές, όπως είναι τα κείμενα μεταγενέστερων Ελλήνων και Λατίνων συγγραφέων, καθώς και τα επίσημα έγγραφα του αθηναϊκού και του περσικού κράτους. Η ιδέα της καταγραφής σπουδαίων ιστορικών γεγονότων με στόχο να γίνουν κτήμα και των επόμενων γενεών δεν ήταν κάτι καινούργιο. Ο ι ηγεμόνες της Αιγύ πτου, της Βαβυλωνίας και της Ασσυρίας οργάνωναν από παλιά τη συγγραφή απομνημονευμάτων, τα οποία θα αποτελούσαν τεκμήρια του μεγαλείου τους, αλλά και τα αρχεία στα οποία θα αποτυπώνονταν επίσημα τα γεγονότα. Αυτό που κάνει το έργο του Ηροδότου τόσο σημαντικό είναι ότι επιδίωξε πέρα από το να συλλέξει αρχειακά δεδομένα να ελέγξει την προέλευσή τους και να αναζητή σει τα αίτια. Επίσης, προσπάθησε να τα ερμηνεύσει. Ως εκ τούτου, εντάσσεται σε έναν ευρύτερο κύκλο ατόμων που ασχολούνταν με τη διατύπωση και τη διερεύ νηση φιλοσοφικών και επιστημονικών ερωτημάτων. Επιπλέον, θέλησε να προα- γάγει την παιδεία των αναγνωστών του. Τους κάλεσε να μάθουν από τις Ιστορίες του, αν και ορισμένα από τα «μαθήματα» αυτά ίσως ξενίζουν τους σημερινούς αναγνώστες. Να πώς αρχίζει η εξιστόρησή του: Ηροδότου τον Αλικαρνασσέα η έκθεση των ερευνών, ώστε ούτε όσα πραγμά τωσε το ανθρώπινο γένος να ξεθωριάσουν με τον καιρό, ούτε έργα μεγάλα και αξιοθαύμαστα, άλλα Ελλήνων και άλλα βαρβάρων επιτεύγματα, να μείνουν στην αφάνεια — κι όλα τα παραπάνω κι επιπρόσθετα ποια ήταν η αιτία που πολέμησαν ο ένας τον άλλο.ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ
559 0 Κύρος ο Μέγας γίνεται βασιλιάς του Ανσάν, στην Περσία. 550 Ο Κύρος θέτει υπό την κυριαρχία του την Αυτοκρατορία των Μήδων. 547 Ο Κύρος κατακτά τη Λυδία και αιχμαλωτίζει τον Κροίσο. 539 Ο Κύρος κατακτά τη Βαβυλώνα. 530 Πεθαίνει ο Κύρος. Στο θρόνο ανεβαίνει ο Καμβύσης, 527 Πεθαίνει ο Πεισίστρατος. Τύραννος της Αθήνας γίνεται ο Ιππίας. 525 Ο Καμβύσης εισβάλλει στην Αίγυπτο. 522 Πεθαίνει ο Καμβύσης. Δολοφονείται ο Μπαρντίγια. Ο Δαρείος γίνεται βασιλιάς της Περσίας. Πεθαίνει ο Πολυκράτης, τύραννος της Σάμου. 520/519 Ο Δαρείος εκστρατεύει εναντίον των Σκύθων. 519-518 Ο Δαρείος επεκτείνει την περσική κυριαρχία σε όλη την Ιωνία 510 0 Ιππίας εκδιώκεται από την Αθήνα. 508/507 Μεταρρυθμίσεις του Κλεισθένη. Στην Αθήνα εγκαθιδρύεται το δημοκρατικό πολίτευμα. 499 Οι Πέρσες επιτίθενται στη Νάξο. Ο Αρισταγόρας επισκέπτεται την Αθήνα και τη Σπάρτη. 498 Ίωνες, Ερετριείς και Αθηναίοι επιτίθενται στις Σάρδεις και τις πυρπολούν. 497 Αποτυχημένη προσπάθεια των Ιώνων να βοηθήσουν τους Έλληνες της Κύπρου κατά των Περσών. 497-496 Περσική αντεπίθεση κατά των Ελλήνων στη Μικρά Ασία. Πεθαίνει ο Αρισταγόρας. 494 Οι Πέρσες νικούν τους Ίωνες στη ναυμαχία της Λάδης. 493 Η περσική κυριαρχία αποκαθίσταται στην Ιωνία και στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου. Ο Θεμιστο κλής εκλέγεται άρχοντας στην Αθήνα. 492 Οι Πέρσες απομακρύνουν τους τυράννους από τις ελληνικές πόλεις της Ιωνίας. 491 Ο Δαρείος απαιτεί από όλες τις ελληνικές πόλεις να υποταχθούν στην περσική κυριαρχία. 490 Η Αίγινα νικά την Αθήνα σε μια ναυμαχία. Οι Πέρσες κατακτούν τη Νάξο, αλλά ηττώνται στη μάχη του Μαραθώνα. 486 Πεθαίνει ο Δαρείος. Βασιλιάς της Περσίας γίνεται ο Ξέρξης. 484 Γεννιέται ο Ηρόδοτος. 483/482 Εξοστρακισμός του Αριστείδη. Οι Αθηναίοι αρχίζουν να συγκροτούν στόλο από 200 τριήρεις. 481 Ο Ξέρξης συγκεντρώνει δυνάμεις στις Σάρδεις. Στέλνει πρεσβευτές στην Ελλάδα. Οργανώνεται στη Σπάρτη το Συνέδριο των Ελλήνων. Αθήνα και Αίγινα σταματούν τις εχθροπραξίες. 480 Ο Ξέρξης εισβάλλει στην Ελλάδα. Ναυμαχία του Αρτεμισίου και μάχη των Θερμοπυλών. Ο Ξέρξης καταλαμβάνει την Αθήνα. Ναυμαχία της Σαλαμίνας. Ο Ξέρξης επιστρέφει στη Μικρά Ασία. 479 Μάχη των Πλαταιών και ναυμαχία της Μυκάλης. Μερικές ιωνικές πόλεις προσχωρούν στο Συνέδριο των Ελλήνων. 478 Ελληνικές εκστρατείες στην Κύπρο και στο Βυζάντιο. Ανάκληση του Παυσανία στη Σπάρτη. 478-477 Ιδρύεται η Συμμαχία της Δήλου. 459-454 Εκστρατεία των Αθηναίων στην Κύπρο και στην Αίγυπτο. 454 Μεταφέρεται το συμμαχικό ταμείο από τη Δήλο στην Αθήνα (έναρξη υποχρεωτικής καταβολής των συμμαχικών εισφορών σε χρήμα). 449 Καλλίειος Ειρήνη μεταξύ Περσών και Αθηναίων. 431-404 Πελοποννήσιους Πόλεμος. 401 Εξέγερση του Κύρου του Νεότερου. Κάθοδος των Μυρίων. 387/386 Ειρήνη του Βασιλέως (ή Ανταλκίδειος Ειρήνη). 336-323 Βασιλεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Υποσημείωση του συγγραφέα: Όλες οι χρονολογίες είναι π.Χ. Το επίσημο αθηναϊκό έτος, που χρησιμοποι ήθηκε συχνά από τους Έλληνες ιστορικούς για τη χρονολόγηση των γεγονότων, άρχιζε και τελείωνε στο μέσο του θέρους. Γι’ αυτό ορισμένες χρονολογίες στο βιβλίο γράφονται με τη μορφή, π.χ., 478/477, που υποδηλώνει το αθηναϊκό έτος το οποίο άρχισε το θέρος του 478 και τελείωσε το θέρος του 477.ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ
Η ΠΡΟΕΛΑΣΗ ΤΩΝ ΠΕΡΣΩΝ
Ο
Ηρόδοτος κατά την ιστορική του διερεύνηση αναφορικά με την πολε μική σύγκρουση Ελλήνων και Περσών οδηγήθηκε στο συμπέρασμα ότι βασικό της αίτιο ήταν η μεγάλη αύξηση της περσικής ισχύος επί Κύρου του Μεγάλου, του πρώτου βασιλιά της δυναστείας των Αχαιμενιδών. Ο Κύρος είχε κατακτήσει το βασίλειο της Λυδίας, το 547 π.Χ. Ο τότε βασιλιάς της Λυδίας, ο Κροίσος, είχε προσπαθήσει να επωφεληθεί από τη μεγάλη ανατα ραχή που είχε προκαλέσει η επιβολή της εξουσίας του Κύρου στην Αυτοκρατο ρία των Μήδων και είχε εισβάλει στις δυτικές επαρχίες της. Ο Κύρος συγκρού στηκε με τον Κροίσο στην Καππαδοκία και τον ανάγκασε να υποχωρήσει. Ο Κροίσος θεώρησε ότι η μεταξύ τους πολεμική διαμάχη είχε λήξει, γι’ αυτό διέ λυσε μεγάλο μέρος του στρατού του. Ωστόσο, ο Κύρος δεν άργησε να κατευ θυνθεί προς τις Σάρδεις, την πρωτεύουσα της Λυδίας, τις οποίες πολιόρκησε και κατέλαβε μέσα σε δύο μόλις εβδομάδες. Ο Κροίσος είχε θέσει υπό την κυρι αρχία του τις πλούσιες ελληνικές πόλεις της Ιωνίας, στα δυτικά παράλια της Μικράς Ασίας, οι οποίες είχαν γίνει φόρου υποτελείς σε αυτόν. Μετά την ήττα του οι πόλεις αυτές αναγνώρισαν την κυριαρχία του Κύρου, πολλές όμως συμ μετείχαν σε μια εξέγερση των Λυδών, αλλά επανήλθαν υπό περσικό έλεγχο με τη δύναμη των όπλων. Μερικοί Έλληνες προτίμησαν να βρουν καταφύγιο στην άλλη πλευρά του Αιγαίου ή της Μεσογείου παρά να γίνουν υπήκοοι των Περσών. Οι μισοί Φωκαείς μετανάστευσαν στη δυτική Μεσόγειο, όπου ήδη άκμαζαν πολ λές ελληνικές πόλεις, ενώ οι περισσότεροι κάτοικοι της Τέω ίδρυσαν στη θρα- κική ακτή μια νέα πόλη, τα Άβδηρα. Τα πιο μεγάλα νησιά που βρίσκονταν στα ανοιχτά των ακτών της Ιωνίας διατήρησαν για κάποιο διάστημα την ανεξαρτη σία τους, αλλά το 518 π.Χ. οι Πέρσες είχαν ήδη υπό τον έλεγχό τους το σύνολο της Μικράς Ασίας και τα περισσότερα νησιά του ανατολικού Αιγαίου, μεταξύ των οποίων τη Χίο, τη Λέσβο και τη Σάμο. Εφαρμόζοντας την πάγια τακτική την οποία είχαν υιοθετήσει και σε άλλες περιοχές που ήταν υπό την κυριαρχία τους, οι Πέρσες βασιλιάδες επέβαλαν -άμεσα ή έμμεσα- στην ηγεσία των ελλη νικών πόλεων της Μικράς Ασίας και στα γειτονικά νησιά ντόπιους αριστοκρά τες. Ο ι άνδρες αυτοί ονομάζονταν τύραννοι - λέξη λυδικής προέλευσης, την οποία οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν για ένα είδος ηγεμόνα που δεν ήταν κατ’ ανάγκη κληρονομικός μονάρχης, ούτε είχε ανέλθει στην εξουσία μέσω εκλογι κής διαδικασίας ή λόγω της ευρείας απήχησης που είχε στο λαό. Αυτοί οι τοπι κοί ηγεμόνες ήταν υπόλογοι στον Πέρση τοπικό κυβερνήτη, το σατράπη —παλιά περσική λέξη που σήμαινε «φύλακας της γης»-, του οποίου έδρα ήταν συνήθως οι Σάρδεις. Οι Πέρσες εισέπρατταν επίσης από τους Ίωνες φόρους υποτέλειας, οι οποίοι μάλλον δεν ήταν υψηλότεροι από εκείνους που είχαν επιβάλει οι Λυδοί βασιλιάδες πριν από αυτούς.£ΥΞΕ
ΙΝΟΣ ΠΟΝΤΟ ΚΑΣΠΙΑ ΘΑΛΑΣΣΑ ΣΟΓΔΙΑΝΗ ΘΡΑΚΗ ΑΡΜΕΝΙΑ Μ ΑΡΓΙΑΝ Η ΜΙΚΡΑ ΚΑΠΠΑΔΟΚΙΑ ΦΡΥΠΑ ΜΕΓΑΛΗ ΛΥΔΙΑ./ φ ρ υ π α ~ ΚΑΡΙΑ' ο ^ ΚΙΛΙΚΙΑ ησία Ι ~ ανι/ι λ >£ ΠΑΜΦΥΛΙΑ ΑΣΣΥΡΙΑ ΠΑΡΘΙΑ Μ ΗΛΙΑ οΕι<ϋ™™ ( Μπεχιστούν ΒΑΒΥΛΩΝΙΑ ΦΟΙΝΙΚΗ ΑΜΠΑΡΝΑΧΑΡΑ / 0 (Πέραν του Ποταμού) Κούναζα'ο Βαβυλώνα < Κύπρος' ΔΡΑΓΓΙΑΝΗ ΘΑΛΑΣΣΑ Ανσάν ΑΡΑΧΩΣΙΑ ,οΠερσέπολις Μέμφις- ΠΕΡΣΙΣ ΓΕΔΡΩΣΙΑΗ
Π
Ε
Ρ
Σ
ΙΚ
Η
Α
Υ
Τ
Ο
Κ
Ρ
Α
Τ
Ο
Ρ
Ι
Α
Η
ΙΩΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
Το 499 π.Χ. οι Πέρσες ξεκίνησαν μια μεγάλη ναυτική εκστρατεία κατά της Νάξου, του μεγαλύτερου και πλουσιότερου νησιού των Κυκλάδων. Ο Ηρόδο τος παρουσιάζει την εκστρατεία αυτή ως απάντηση του Αρισταγόρα, τυράννου της Μιλήτου, στην έκκληση κάποιων εξόριστων αριστοκρατών της Νάξου να τους αποκαταστήσει στην εξουσία. Η Μίλητος ήταν μία από τις μεγαλύτερες και σημαντικότερες πόλεις της Ιωνίας. Στα χρόνια της κυριαρχίας των Λυδών βασι λιάδων απολάμβανε ένα προνομιακό καθεστώς μερικής ανεξαρτησίας, που συνε χίστηκε υπό τους Πέρσες. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, ο Αρισταγόρας ισχυρίστηκε ότι δεν είχε τόσες δυνάμεις για να επιτεθεί στη Νάξο, αλλά έπεισε τον Αρτα- φέρνη, τον Πέρση σατράπη της Λυδίας, να τον βοηθήσει. Στη συνέχεια, ο Αρτα- φέρνης πήρε την άδεια του Δαρείου να συγκεντρώσει ένα στόλο από 200 πλοία και ένα αρκετά μεγάλο εκστρατευτικό σώμα για να εισβάλει στη Νάξο. Είναι απί θανο να έδωσε ο βασιλιάς την άδεια να συγκεντρωθεί μια τόσο μεγάλη στρατιω τική δύναμη αν δεν σκόπευε να καταλάβει το νησί, ως ένα πρώτο βήμα για την επέκταση της περσικής ισχύος στην άλλη πλευρά του Αιγαίου. Μάλλον, λοιπόν, την πρωτοβουλία για την όλη επιχείρηση πήραν οι ίδιοι οι Πέρσες και η έκκληση των Ναξίων αριστοκρατών στον Αρισταγόρα αποτέλεσε απλώς το πρόσχημα. Φαίνεται ακόμη ότι ο Αρισταγόρας χρηματοδότησε σε μεγάλο βαθμό την εκστρα τεία, έχοντας ενδεχομένως συμφωνήσει να αμειφθεί με τα έσοδα από τη λεηλα σία της Νάξου. Ο ι 200 τριήρεις του περσικού στόλου είχαν επανδρωθεί κυρίως με Έλληνες από τις πόλεις της Μικρά Ασίας, όμως το εκστρατευτικό σώμα απα- ριζόταν σε μεγάλο βαθμό από Πέρσες και βρισκόταν υπό τις διαταγές του Μεγά- βατου, ξαδέρφου του μεγάλου βασιλιά. Ωστόσο, όταν οι εισβολείς έφτασαν στη Νάξο, οι Νάξιοι τους περίμεναν. Μάλλον είχαν ακούσει για τις πολεμικές προε τοιμασίες, και κυρίως για τη συγκέντρωση μεγάλου στόλου, από πραματευτές που διεξήγαν το εμπόριο ανάμεσα στη Νάξο και στη Μικρά Ασία. Συγκέντρωσαν, λοιπόν, όλο τον πληθυσμό του νησιού και άφθονες προμήθειες στην κυριότερη πόλη του, τη Νάξο, η οποία είχε ισχυρά τείχη. Έτσι, άντεξαν τέσσερις ολόκλη ρους μήνες περσικής πολιορκίας. Τελικά, αφού εξαντλήθηκαν οι δικές τους προ μήθειες, οι Πέρσες έλυσαν την πολιορκία και οι δυνάμεις τους επέστρεψαν στα παράλια της Μικράς Ασίας, στην πόλη της Μυούντος. Στο σημείο αυτό ο Αρισταγόρας αποφάσισε πως είχε έρθει η ώρα για μια μεγάλης κλίμακας εξέγερση των Ελλήνων της Ιωνίας κατά των Περσών. Τα κίνη τρά του είναι δύσκολο να αποσαφηνιστούν. Από ό,τι φαίνεται, είχε κακές σχέ σεις με τον Μεγαβάτη, αν και η ασήμαντη αιτία που αναφέρει ο Ηρόδοτος για τη διαμάχη τους -ότι ο Μεγαβάτης είχε κακομεταχειριστεί τον Σκύλακα, Έλληνα αξιωματούχο του ιωνικού στόλου- είναι μάλλον ανεπαρκής. Ο Αρισταγόρας -ή μάλλον η ίδια η Μίλητος- είχε αναλάβει το κόστος της αποτυχημένης εκστρα τείας και τώρα δεν μπορούσε να καταβάλει το τίμημα. Φαίνεται επίσης ότι στη Μίλητο, όπως και σε άλλες ελληνικές πόλεις της περιοχής, είχε αρχίσει να αυξά νεται η πολιτική δυσαρέσκεια. Ο ι τύραννοι, οι οποίοι στηρίζονταν στην περσική ισχύ, δεν ήταν καθόλου δημοφιλείς και οι πολίτες ήθελαν να λαμβάνεται υπόψη η γνώμη τους στη διοίκηση της πόλης τους. Έτσι, ο Αρισταγόρας αποφάσισε να τεθεί επικεφαλής ενός επαναστατικού κινήματος που θα αποτίνασσε τον περσικό ζυγό, θα απομάκρυνε τους τυράννους από την εξουσία και θα εγκαθιστούσε στις ελληνικές πόλεις μορφές διακυβέρνησης με βάση την αρχή της ισονομίας. Ο ίδιος ανακοίνωσε ότι παραιτούνταν από τύραννος της Μιλήτου, αν και παρέμεινε η κυρίαρχη πολιτική προσωπικότητα της πόλης του. Οι τύραννοι των κυριοτέρωνπόλεων και νησιών της Ιωνίας, όπως των Ερυθρών, της Τέω, της Σάμου και της Χίου, συνελήφθησαν και εξορίστηκαν. Ο ι περισσότεροι πήγαν στις Σάρδεις, στην Αυλή του Αρταφέρνη, με την ελπίδα ότι κάποια στιγμή θα επανέρχονταν στην εξουσία. Μέσα σε έναν άνεμο ελευθερίας, οι πολίτες των ιωνικών πόλεων ξεκίνη σαν τις διαδικασίες για την εκλογή των στρατιωτικών ηγετών τους στην επικεί μενη πολεμική σύγκρουση με τους Πέρσες. Ο ενθουσιασμός με τον οποίο ανταποκρίθηκαν οι Ίωνες στις επαναστατικές διακηρύξεις του Αρισταγόρα οφειλόταν εν μέρει στον αυταρχικό χαρακτήρα της περσικής κυριαρχίας. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι τύραννοι ή οι Πέρσες σατράπες που τους διόριζαν ήταν τόσο σκληροί. Ωστόσο, οι Έλληνες της Ιωνίας θεωρούσαν προσβλητικό να υπακούουν συμπολίτες τους οι οποίοι είχαν γίνει τύραννοι χάρη στο καπρίτσιο ενός βασιλιά που η Αυλή του βρισκόταν τόσο μακριά και που τα συμφέροντά του σπάνια συνέπιπταν με τα δικά τους. Μερικές από τις πόλεις και τα νησιά της Ιωνίας είχαν ήδη αρχίσει να αναπτύσσουν δημοκρατικούς θεσμούς διακυβέρνησης όταν εμφανίστηκαν οι Πέρσες. Ο ι διαδικασίες αυτές συνεχίστη καν στην κυρίως Ελλάδα, ιδίως στην Αθήνα, αλλά στην Ιωνία διακόπηκαν πρό ωρα. Ο Δαρείος, τον οποίο οι Έλληνες αποκαλούσαν «έμπορο», απαιτούσε άνδρες για τις στρατιωτικές επιχειρήσεις του και χρήματα υπό τη μορφή μιας τακτικής συνεισφοράς σε άργυρο. Ο ι εκστρατείες του είχαν στόχο λαούς όπως οι Σκύθες, τους οποίους οι Έλληνες ήταν αδύνατο να θεωρήσουν απειλή για τον τόπο τους, ενώ ο άργυρος μεταφερόταν στα θησαυροφυλάκια της Περσίας ή χρη σίμευε για πολυτελή δώρα και εξωφρενικές αμοιβές σε αλλοδαπούς. Η προσάρ τηση στο περσικό κράτος προσέφερε στους Ίωνες ελάχιστα ανταλλάγματα. Σύμ φωνα με αρχαιολογικές έρευνες, μάλιστα, η συμμετοχή τους στο θαλάσσιο εμπό ριο της Μεσογείου φαίνεται πως είχε αρχίσει να περιορίζεται στα τέλη του 6ου αιώνα π .Χ Δεν αποκλείεται να είχαν την αίσθηση ότι οι πόλεις της κυρίως Ελλά δας, της Κάτω Ιταλίας και της Σικελίας, καθώς και οι Φοίνικες, ανθούσαν εις βάρος τους και ότι για να ανακτήσουν την οικονομική ευρωστία τους έπρεπε να απελευθερωθούν από την περσική κυριαρχία. Ο ι Ίωνες δεν ήταν τόσο ανόητοι ώστε να πιστεύουν πως θα μπορούσαν να αποτινάξουν μόνοι τους τον περσικό ζυγό. Γι’ αυτό ζήτησαν βοήθεια από τα αδέρφια τους στην κυρίως Ελλάδα. Ο Αρισταγόρας ταξίδεψε στη Σπάρτη για να ζητήσει τη συνδρομή της ισχυρότερης ελληνικής πόλης, όμως δεν κατάφερε τίποτα. Ο ι Σπαρτιάτες ήταν απασχολημένοι με τα δικά τους προβλήματα, όπως, π.χ., με τη μακροχρόνια διαμάχη τους με το Άργος. Οι κάτοικοι του Άργους είχαν λάβει με τη σειρά τους έναν τρομερά επίφοβο χρησμό από το Μαντείο του Απόλλωνα, στους Δελφούς, που προφήτευε ότι θα καταστρέφονταν μαζί με την πόλη της Μιλήτου, γι’ αυτό δεν ήταν καθόλου πρόθυμοι να βοηθήσουν. Ενδέχε ται ο Αρισταγόρας να προσέγγισε χωρίς αποτέλεσμα και διάφορες άλλες ελλη νικές πόλεις, αλλά τελικά έπεισε την Αθήνα και την Ερέτρια να στείλουν μερικά πολεμικά πλοία. Όμως, γιατί συμφώνησαν οι Αθηναίοι και οι Ερετριείς να βοηθήσουν τους Ίωνες, όταν άλλοι, όπως οι Σπαρτιάτες, είχαν αρνηθεί; Ένας λόγος ίσως ήταν το ισχυρότερο αίσθημα συγγένειας που ένιωθαν να τους ενώνει με τους Ίωνες. Μιλούσαν την ίδια διάλεκτο, οι θρησκευτικές γιορτές τους ήταν παραπλήσιες και πίστευαν πως είχαν κοινούς προγόνους. Σχεδόν από όλους ήταν αποδεκτό ότι οι Έλληνες που εγκαταστάθηκαν στην Ιωνία ξεκίνησαν από την Αθήνα για να διασχίσουν το Αιγαίο. Ο ι δύο πλευρές είχαν στενές διπλωματικές και οικο νομικές σχέσεις και πριν από την εμφάνιση των Περσών, ενώ τώρα τους συνέ δεαν και κοινοί δημοκρατικοί θεσμοί. Στο παρελθόν οι Αθηναίοι είχαν συνάψει Χ ρ η σ μ ο ί Οι αρχαίοι Έλληνες λάμβαναν σοβαρά υπόψη τους χρησμούς, ιδίως εκείνους που έδινε η ιέρεια του Απόλλωνα στους Δελφούς, αν και μερικές φορές η διατύπωση και οι εκφράσεις τους δεν ήταν καθόλου κατανοητές. Ο Ηρόδοτος μνημονεύει αρκετούς δελφικούς χρησμούς, που, όπως λέει, αποδείχθηκε εκ των υστέρων ότι προφήτευαν ορθά τους θριάμβους και τις ήττες Ελλήνων και Περσών. Ο χρησμός που αφορούσε ιη Μίλητο είχε ως εξής: Τότε εσύ, πόλη της Μιλήτου, αιτία τόσων κακών, Θα γίνεις εσύ συμπόσιο και λαμπρό έπαθλο πολλών, Οι γυναίκες σου θα πλύνσυν τα πόδια πολλών μακρύκομων ανδρών. Και το ναό μου στα Δίδυμα θα τον φροντίζουν άλλοι. Είναι σαφές ότι ο χρησμός αποτελεί προειδοποίηση για επικείμενη καταστροφή της Μιλήτου. Ο χαρακτηρισμός της Μιλήτου ως «αιτίας τόσων κακών» δείχνει ότι στην κυρίως Ελλάδα υπήρχε μια διάχυτη αντιπάθεια γι' αυτή την πλούσια και ισχυρή πόλη. Σύμφωνα με την ερμηνεία του Ηροδότου, ο χρησμός προ φητεύει την κατάληψη και τη λεηλασία της Μιλήτου από τους Πέρσες, που είχαν μακριά γένια και μαλλιά. Οι Πέροες σκότωσαν τους περισσότερους άνδρες και πούλησαν ως δούλους τις γυναίκες και τα παιδιά. Τα Δίδυμα ήταν ένα ιερό του Απόλλωνα στην ευρύτερη περιοχή της Μιλήτου, όπου επίσης λειτουργούσε μαντείο. Το ιερό αυτό λεηλατήθηκε και πυρπολήθηκε από τους Πέρσες.
συμμαχία με τον Αρταφέρνη, ώστε να εξασφαλίσουν την υποστήριξή του στις διαμάχες τους με τις άλλες ελληνικές πόλεις. Ωστόσο, πλέον δεν θεωρούσαν ότι τους δέσμευε η συνθήκη αυτή, γιατί οι Πέρσες είχαν προσφέρει καταφύγιο στον Ιππία, άλλοτε τύραννο της Αθήνας, στην πόλη Σίγειον. Ο Ιππίας ήλπιζε ότι θα μπορούσε να επιστρέψει στην Αθήνα και να ανακτήσει την εξουσία του με τη συνδρομή των Περσών. Απευθυνόμενος στην αθηναϊκή Εκκλησία του Δήμου, ο Αρισταγόρας περιέγραψε τους Πέρσες ως στρατιωτικά ανίσχυρους και ιδιαίτερα ευάλωτους σε μια επίθεση από ενιαία ελληνική δύναμη. Έτσι, οι Αθηναίοι ενέ- κριναν την αποστολή στρατιωτικού σώματος με 20 πλοία, υπό την ηγεσία του Μελανθίου, για να βοηθήσει τον αγώνα των Ιώνων κατά των Περσών. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, ο οποίος είχε υπόψη του τις μάχες στο Μαραθώνα, στις Θερ μοπύλες, στη Σαλαμίνα και στις Πλαταιές, τα πλοία αυτά υπήρξαν πηγή προ βλημάτων τόσο για τους Έλληνες όσο και για τους Πέρσες. Ενθαρρύνοντας και ενισχύοντας τους εξεγερμένους, οι Αθηναίοι και οι Ερετριείς, που έστειλαν άλλα πέντε πλοία, ήλπιζαν ότι ίσως θα απέτρεπαν τους Πέρσες από το να συνεχίσουν την επέκτασή τους προς τα δυτικά. Πρέπει να είχαν συνειδητοποιήσει πόσο επι σφαλής θα ήταν η θέση τους σε μια πιθανή επίθεση, αν κατάφερναν οι Πέρσες να κυριεύσουν τις Κυκλάδες. Το 498 π.Χ. οι δυνάμεις των Αθηναίων και των Ερετριέων ενώθηκαν στην Έφεσο με το στρατό των Ιώνων, που αποτελούνταν κυρίως από Μιλήσιους. Από την Έφεσο οι ενωμένες ελληνικές δυνάμεις βάδισαν προς το εσωτερικό για να Αθηναϊκό τετράδραχμο του 5ου αιώνα π.Χ., ένα αργυρό νόμισμα μεγάλης αξίας. Οι Αθηναίοι διέθε ταν πλούσια κοιτάσματα αργύρου, τα οποία εκμεταλλεύονταν εντατικά καθ’ όλο τον 5ο και τον 4ο αιώνα π.Χ. Συγκέντρωναν επίσης μεγάλο αριθμό αργυρών νομισμάτων από τους υποτελείς συμμάχους τους, οι οποίοι τους κατέβαλλαν χρηματική εισφορά παραπλήσιου ύψους με το φόρο υποτέλειας που πολλοί από αυτούς κατέβαλλαν στους Πέρσες πριν το 478 π.Χ. (Ancient Art and Architecture)
Χρυσή αναθηματική πλάκα από το Θησαυρό του Ώξου του 4ου αιώνα π.Χ. Εντοπίστηκε κοντά στις όχθες του ποταμού Ώξου, στο βορειοανα τολικό τμήμα της Περσικής Αυτο κρατορίας. Απεικονίζεται ένας ιερέας με την τυπική στολή των Μήδων, που περιλαμβάνει χιτώνα με ζώνη, περισκελίδες και μπό τες. Στο κεφάλι φορά ένα μαλακό σκούφο με πτερύγια για την κάλυψη των αφτιών και του πιγουνιού, ώστε να προστατεύονται από τον αέρα. Στις θρησκευτικές τελετές των Περ σών και των Μήδων δινόταν έμφαση στη δύναμη φυσικών φαινομένων όπως η φωτιά, το νερό και η γονιμό τητα του εδάφους. (Ancient Art and Architecture)
Ορειχάλκινο κράνος κορινθιακού τύπου, που προοριζόταν για οπλίτη. Φέρει χαραγμένο το όνομα Δέν- δας. Ίσως πρόκειται για το όνομα του ανθρώπου που γύρω στο 500 π.Χ. το αφιέρωσε ως ανάθημα σε ένα ναό. Τα κράνη αυτού του τύπου προστάτευαν καλά όποιους τα φορούσαν, αλλά περιόριζαν σημα ντικά το οπτικό και ηχητικό πεδίο τους, γεγονός που ανάγκαζε τους οπλίτες να στηρίζονται σε μεγάλο βαθμό στη συνοχή του στρατιωτικού σχηματισμού τους. (Ancient Art and Architecture) επιτεθούν στις Σάρδεις. Κατάφεραν, λοιπόν, να αιφνιδιάσουν τον Αρταφέρνη, ο οποίος εγκατέλειψε την κάτω πόλη και κατέφυγε στην ακρόπολη. Κλεισμένος εκεί απέκρουσε τους Ίωνες και τους συμμάχους τους, περιμένοντας ενισχύσεις. Ακόμη και η τυχαία πυρπόληση μεγάλου μέρους της πόλης, μαζί με το Ναό της Κυβέλης, δεν έκαμψε το φρόνημα του Αρταφέρνη και των στρατευμάτων του. Ό ταν άρχιζε να πλησιάζει μια ισχυρή δύναμη του περσικού ιππικού, οι επιτιθέμενοι υποχώρη σαν, αλλά ο περσικός στρατός τούς πρόφτασε κοντά στην Έφεσο, όπου γνώρι σαν δεινή ήττα. Ο ι προβλέψεις του Αρισταγόρα για τη λεία που θα έπεφτε εύκολα στα χέρια τους αποδείχθηκαν εσφαλμένες. Ο ι Αθηναίοι και οι Ερετριείς επιβιβά στηκαν στα πλοία και γύρισαν στην πατρίδα τους, διηγούμενοι ιστορίες για την αποφασιστικότητα των Περσών και την ανωτερότητα του ιππικού τους. Οι Ίωνες αφέθηκαν να αντιμετωπίσουν μόνοι τους την οργή του Πέρση βασιλιά. Ο ι Ίωνες αποφάσισαν να αναλάβουν άλλη μια φορά την πρωτοβουλία των κινήσεων, στέλνοντας πλοία στην περιοχή του Ελλήσποντου και στην Καρία, για να ενθαρρύνουν την επέκταση της εξέγερσης και σε άλλους υπηκόους του Δαρείου, .jg Επίσης, στήριξαν μια αντίστοιχη εξέγερση των ελληνικών πόλεων της Κύπρου. Το
497 π.Χ. στάλθηκε στην Κύπρο ένας μεγάλος περσικός στρατός με πλοία που παραχώρησαν οι πόλεις της Φοινίκης. Οι τύραννοι που με τη στήριξη των Περ σών κυβερνούσαν μέχρι πρότινος τις πόλεις Σαλαμίνα και Κούρισ σε μια κρίσιμη στιγμή του αγώνα αυτομόλησαν στην περσική πλευρά και οι Κύπριοι ηττήθηκαν. Το 497 π.Χ. ο Δαρείος έστειλε πρόσθετες στρατιωτικές δυνάμεις στην περι οχή του Ελλήσποντου και στην Καρία, ώστε να ανακτήσει τον έλεγχό τους. Ωστόσο, ένα στρατιωτικό σώμα υπό τη διοίκηση του γαμπρού του, Δαυρίση, έπεσε σε ενέδρα των Καρίων στην Πήδασο και εξολοθρεύτηκε. Αν και σι άλλοι στρατηγοί είχαν μεγαλύτερη επιτυχία στο βορρά, η ήττα αυτή υπήρξε τόσο βαρύ πλήγμα, ώστε ο Δαρείος χρειάστηκε να αναβάλει μέχρι το 494 π .Χ τη μεγάλη χερσαία και θαλάσσια επίθεση κατά της Μιλήτου. Μέχρι τότε, όμως, οι πολιτι κοί αντίπαλοι του Αρισταγόρα κατάφεραν να τον εκδιώξουν από τη Μίλητο και να τον φονεύσουν. Η απώλεια της κύριας ηγετικής φυσιογνωμίας της Ιωνικής Επανάστασης είχε σοβαρές επιπτώσεις στη συνοχή της εξέγερσης, ενώ η δυσπι στία για όσους προσπάθησαν να τον αντικαταστήσουν δυσχέρανε το συντονισμό του αγώνα κατά των Περσών. Ό ταν επέστρεψε στη Μίλητο ο Ιστιαίος, πεθερός του Αρισταγόρα και τύραννος της πόλης πριν από αυτόν, τυπικά ως επικεφαλής μιας ερευνητικής αποστολής του Δαρείου, αλλά στην πραγματικότητα αποσκο- πώντας στην ανάληψη της ηγεσίας της εξέγερσης, οι Μιλήσιοι τον έδιωξαν και αυτός αναγκάστηκε να καταφύγει στη Μυτιλήνη της Λέσβου. Ο θεσμός των Ιώνων, που μπορούσε περισσότερο από κάθε άλλο να λει τουργήσει ως ενιαίος πολιτικός οργανισμός, ήταν το κοινό, συνάθροιση θρη σκευτικού χαρακτήρα που λάμβανε χώρα κάθε χρόνο στο Πανιώνιο, ιερό του Ποσειδώνα στην περιοχή της Πριήνης. Τ ο κοινό αρχικά δεν είχε πολιτικό χαρακτήρα, γι’ αυτό δεν διέθετε τις απαραίτητες δομές για την ανάδειξη ενι αίας ηγεσίας. Ό ταν τελικά οι Ίωνες κατάφεραν να συγκεντρώσουν τις ναυτικές τους δυνάμεις στο νησί Λάδη, ανοιχτά των ακτών της Μιλήτου, ξέσπασε δια μάχη για το ποιος θα αναλάμβανε τη διοίκησή τους. Ο ι ναυτικές δυνάμεις που συγκεντρώθηκαν για τη ναυμαχία της Λάδης μαρυυρούν το σχετικό μέγεθος, τον πλούτο και την ισχύ των ιωνικών πόλεων. Υπήρχαν 80 πλοία από τη Μίλητο, 12 από την Πριήνη, 3 από τη Μυούντα, 17 από την Τέω, 8 από τις Ερυθρές και 3 από τη Φώκαια. Τα μεγάλα νησιά του ανατολικού Αιγαίου, που, αν και οι πόλεις τους δεν ήταν τυπικά μέλη του Κοινού των Ιώνων συμμετείχαν στην εξέγερση, συνεισέφεραν τα περισσότερα πλοία: 100 η Χίος, 60 η Σάμος και 70 η Λέσβος. Τελικά, επικεφαλής τέθηκε ο Διονύσιος από τη Φώκαια, που διοι κούσε τη μικρότερη μοίρα πλοίων. Α ν και η απόφαση αυτή απέτρεψε τις έριδες ανάμεσα στις ισχυρότερες πόλεις, ο Διονύσιος δεν διέθετε το ηγετικό εκτόπι σμα που θα εξασφάλιζε τη συνοχή του ιωνικού στόλου. Και, σε κάθε περίπτωση, τα ιωνικά πλοία ήταν ελάχιστα περισσότερα από το μισό περσικό στόλο. Πρώ τοι οι Σάμιοι εγκατέλειψαν τον αγώνα και τους ακολούθησαν οι Λέσβιοι. Χωρίς την προστασία μιας μεγάλης ναυτικής δύναμης, η Μίλητος ήταν εύκολος στό χος για επίθεση. Οι Πέρσες στρατηγοί έφεραν από τη Φοινίκη ειδικούς μηχανι κούς του στρατού, οι οποίοι με τη βοήθεια πολιορκητικών κριών και με την ανα- σκαφή υπόγειων ορυγμάτων επέτρεψαν την είσοδο του περσικού στρατού στην πόλη. Σταδιακά, οι άλλες πόλεις και τα νησιά υποτάχθηκαν με τη σειρά τους και τιμωρήθηκαν για τη συμμετοχή τους στην ανταρσία. Ο Ηρόδοτος παρου σιάζει μια ζοφερή εικόνα με πόλεις να πυρπολούνται, μεγάλα ιερά να χάνονται στις φλόγες, άνδρες να φονεύονται, κορίτσια να στέλνονται σε περσικά χαρέμια με ευνουχισμένα αγόρια ως συνοδούς και τις υπόλοιπες γυναίκες και τα παιδιά να πουλιούνται ως σκλάβοι.
Παρ’ όλα αυτά, η Ιωνική Επανάσταση είχε και κάποιες θετικές συνέπειες. Τ ο 493 π.Χ. ο Αρταφέρνης απαίτησε όλες οι ελληνικές πόλεις να στείλουν εκπροσώπους στις Σάρδεις και να δεσμευθούν με όρκους ότι κάθε μεταξύ τους αντιδικία θα παραπεμπόταν σε διαιτησία. Τ ο γεγονός αυτό αφήνει να εννο ηθεί ότι οι κυβερνητικοί θεσμοί των πόλεων λειτουργούσαν αρκετά καλά για την εκλογή διπλωματικών εκπροσώπων. Επιπλέον, ο Αρταφέρνης επανεξέ τασε το ύψος του ετήσιου φόρου υποτέλειας στον Πέρση βασιλιά που κατέ βαλλε κάθε πόλη και κάθε νησί, μειώνοντάς το ώστε να περιοριστούν οι πιθα νότητες νέας εξέγερσης. Το επόμενο έτος ο Δαρείος έστειλε έναν άλλο γαμπρό του, τον Μαρδόνιο, να αναλάβει τη διοίκηση της περιοχής. Αυτός απομάκρυνε τους τελευταίους τυράννους και επέτρεψε στους Έλληνες της περιοχής του να εκλέξουν δημοκρατικές κυβερνήσεις σύμφωνα με την αρχή της ισονομίας, που ήταν ένα από τα κυριότερα συνθήματα της εξέγερσης. Ωστόσο, ο διορισμός του Μαρδόνιου απέβλεπε σε κάτι άλλο: Να ξεκινήσει η επόμενη φάση της περσικής προώθησης στην περιοχή του Αιγαίου. Ο Πέρσης αξιωματούχος πέρασε τον Ελλήσποντο με μεγάλο στρατό και στόλο, εισέβαλε στη Θράκη, έκανε δεκτή την παράδοση της Θάσου και ενσωμάτωσε τις τριήρεις της στο στόλο του. Από εκεί κινήθηκε κατά μήκος της βόρειας ακτής του Αιγαίου προς τη Μακεδονία, αλλά μια σφοδρή θαλασσοταραχή κατέστρεψε μεγάλο μέρος του περσικού στό λου κοντά στο άκρο της Χερσονήσου του Άθω, βυθίζοντας 300 πλοία. Ωστόσο, ο Μαρδόνιος είχε προετοιμάσει το έδαφος για μια πιθανή μελλοντική εισβολή στην κυρίως Ελλάδα. 18 Αθηναϊκό ερυθρόμορφο πινάκιο του 5ου αιώνα π.Χ., έργο του Επίκτητου. Αποδίδεται Σκύθης τοξότης με το χαρακτηριστικό χιτώνα, τις περισκε- λίδες και το κάλυμμα κεφαλής των μισθοφόρων του περσικού στρατού που εισέβαλε στην Ελλάδα. Αν και οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιού σαν επίσης τοξότες στη μάχη, αυτοί δεν αποτελούσαν αξιόλογο τμήμα του στρατού τους. Αντίθετα, οι Πέρ σες και άλλοι λαοί της Εγγύς Ανα τολής στηρίζονταν σε αυτούς στο πεδίο της μάχης. (Ashmolean)
