ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΒΙΛΙΟ ΓΙΑ ΤΑ ΠΟΥΛΙΑ

ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΜΟΥ Β/ΒΛ/Ο

ΓΙΑ ΤΑ ΠΟΥΛΙΑ

~

~

~~

~

~

-

..

~

f.~

@

ΙCΒΡ

Migratory Birds

Programme-~

r

ιjl

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Στην Ελλάδα μπορεί να παρατηρήσει κανείς τετρακόσια περίπου είδη πουλιών. Από αυτά άλλα φωλιάζουν εδώ, άλλα ξεχειμωνιάζουν κι' άλλα απλώς περνούν μεταναστεύοvτας. Αυτή η ποικιλία, από τις μεγαλύτερες της Ευρώπης είναι ένα αναπόσπαστο τμήμα της φυσικής μας κληρονομιάς και δείχνει ότι το περιβάλλον μας είναι ακόμα υγιές σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Όμως σήμερα, πολλά είδη κινδυνεύουν να εξαφανιστούν ενώ άλλα έχουν μειωθεί ανησυχητικά. Η καταστροφή των βιοτόπων η αλόγιστη χρήση φυτοφαρμάκων και το εντατικό κυνήγι είναι τρεις από τις κυριότερες αιτίες. Τα τελευταία χρόνια γίνονται προσπάθειες για την προστασία των πουλιών και των βιοτόπων τους. Για να είναι όμως αποτελεσματική η προστασία αυτή δεν αρκεί να παρθούν μόνο τα κατάλληλα νομοθετικά μέτρα. Χρειάζεται να γνωρίσει ο κάθε Έλληνας τα πουλιά του τόπου του όχι μόνον για να χαρεί την ομορφιά τους αλλά και για να συνειδητοποιήσει την μεγάλη σημασία τους για την διατήρηση της ισορροπίας στην φύση. Τα πουλά είναι δείκτες υγείας του περιβάλλοντος και γι· αυτό η προστασία τους γίνεται κάτι παραπάνω από αναγκαία. Σκοπός της έκδοσης αυτής είναι να αποκτήσουν τα παιδιά αλλά και οποιοσδήποτε άλλος αναγνώστης αυτού ταυ βιβλίου βασικές γνώσεις για την ζωή των πουλιών, τον ρόλο τους στην φύση, τους κινδύνους που τα απειλούν και να γνωρίσουν μερικά από τα πιο αντιπροσωπευτικά πουλιά της χώρας μας. Μέσα από τη γνώση για τα πουλιά θα κατανοήσουν γενικότερα την λειτουργία της φύσης, θα συνειδητοποιήσουν την ανάγκη διατήρησης του φυσικού περιβάλλοντος αναλλοίωτου, θα ευαισθητοποιηθούν και όταν χρειαστεί θα βοηθήσουν στην ουσιαστική προστασία του.

ΥΠΟΥΡΓΕ/0 ΑΓΡΟτtΚΗΣ

ΑΝΑΠΓΥΞΗΣ

&

ΤΡΟΦΙΜΩΝ

2

EMHNIKH

ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ

ErAIPIA

Η ΓΟΗΤΕΙΑ ΤΩΝ ΠΟΥ

ΛΙΩΝ

Έχει υπολογιστεl ότι υπάρχουν στον κόσμο

100.000

cκστομμύρισ πουλιά, αλλά τα περισσό­ τερα απ' αυτά διαφtρουν ποΑύ μεταξύ τους και στην εμφάνιση και στις συνή­ θcιcς. Ο Χ ουχουριστιίς και τα Σ <1/Ιιι εί­ ναι αρπακτικά, σλΑά το πρώτο κυνηγάει τη νύχτα και το δεύτε­ ρο την ημtρα. Ο Τσαλαπετεινός (κάτω δεξιά) είναι tνα εντυπωσιακό πουλί, cνώ η Σταρήθρα, που δcν διακρlνcται για το χρώμα της, κcλσηδάcι περίφημα καθώς ανcβοκατc­ βσίνcι οριζόντια στον σέρα πάνω απ' την φωλιά της. Μερικά πουλιά, όπως ο Κούκος. πα­ ρατάνε τα αυγά τους σε φωλιtς άλ­ λ ων πουλιών που, αν και μικρότερα, τα κλωσσάνε, σον νσταν δικά τους. ;<!λλα όμως. όπως οι χήνες. είναι ε(σιρcτικά στοργικο/ γονείς και προ­ στατεύουν τα μικρά τους για πολ­ λούς μήνες. Μερικά πουλιά πετάνc μc δc{ιοτcχνίσ (Μσυροστσχτάρσ) άλλα προτιμούν να τρtχουν (Α γκσθοκσλημάνσ) ή νσ κολυμπάνε (Νανοβουτηχτάρα

-

κάτω δc{ιά).

(

Για πσράδcιγμσ, συγκρίνετε tνσ από τα μεγαλύτερα πουλιά της Ελλάδας, το Φοινικόπτcρο με το μικρότερο, τον Βσσιλlσκο (επάνω).

ΛΙΓΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣΓΙΑ

ΤΑ ΠΟΥΛΙΑ

Μόνο τα πουλιά έχουν φτερά. Τα εξωτερικά βοηθούν τα πουλιά να μένουν στεγνά και ε/ναι απαραίτητα για το πέταγμα. Τα πούπουλο από κάτω τα πpοστατcύουν απ' το κρύο. Τα φτερά, έχουν περίπλοκη δικτυω­ τή δομή, και για να παραμένουν σε καλή κατάσταση, χρειάζονται τοκτι­ κό καθάρισμα με το ράμφος. Η ταχύτητα και η cυκινησ/α ενός που.λιού στο πέταγμα εξαρτάται από το αχι)μο των φτερούγων: Οι μακρυές και μυτερές ε/ναι για γρήγορη πτήση, ενώ οι κοντές και φαρδιές φτερούγες επιτρέπουν απότομες αλ­ λαγές στην κατεύθυνση. Τα πουλιά, πολύ συχνά, επιδεικνύονται, με χαρακτηριστικά στο κάθε εί· δος παιχνlδισ, πριν από το ζευγάρωμα. Οι γνωατοl μας πελαργοί τινά· ζουν πίσω το κεφάλι και κροταλίζουν ηχηρά το ράμφος τους.

4

και να σοΙ.

ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΕΣ

ΤΩΝ

ΠΟΥΛΙΩΝ

Οι σταχτάρες πετούν σχεδόν αδtά·

κο πα και

δεν π

ε

ρπατούν

ποτ

t.

·

Ε·

χουν λοιπόν μακρυές φτερούγες, κοντό πόδια και πιάνουν tντομσ στον σέρα με τα ράμφη τους που έ· χουν μεγά.λο άνοιγμα. Οι δρυοκολάπτες έχουν δυνατά ράμφη για να χτυπούν τους κορ­ μούς των δέντρων ψάχνοντας για έντομα. Τα δάχτυλά τους (δύο μπροστά και δυο πlσω) ε/ναι προ­ σαρμοσμένα για να τους βοηθούν να ανεβσlνουν στους κάθετους κορ­ μούς. Οι Φλώροι έχουν κοντά και χοντρά ράμφη για να τρώνε σπόρους. Ό­ πως κι άλλα πουλιά που κάθονται σε κλαδιά, τα δυνατό δάχτυλά τους σφiγγουν αυτόματα όταν κάθονται, ώστε να μην πtφτουν όταν φυσάει ή όταν κοιμούνται. Όλα τα πουλιά tχουν προσσρμοστεl ώ­ στε να cκμcrσλλcύονται όσο το δυνα­ τόν κσΑύτερσ τις cυκσιρίες που προ -σφέρει το περιβάλλον τους. Ακόμη και το πιο κοινά πουλιό δισθlrουν τtτοιcς προσαρμογές, ιδlως στα ράμφη και το πόδια τους. Οι πάπιες (πάνω) κολυμπούν με τις μεμβράνες που tχουν ανάμεσα στα δάχτυλά τους και τρέφονται βυθlζοντσς το κεφάλι τους μ<χρι τον βυθό, ενώ το Χσραδριόμορφσ (κάτω) tχσυν ψηλά πό· δια για να περπατάνΕ στο νερ6 ενώ ψάχνουν για τροφή στη λάσπη με το λεπτ6 τους ράμφη. Το αρπακτικά πουλιά έχουν μυτερά ιtαι γαμψά νύχια για να πιάνουν και να κρατούν τη λείο τους και δυνα­ τά, γαμψά ράμφη για να την κό· βουν.

ΒΙΟΤΟΠΟΙ

Πουλιά υπάρχουν σε κάθε σημε/σ της γης άλλα τα κάθε είδος πουλιού είναι πρσσσρμσσμiνσ να ζει στο περιβάλλον που του ταιριάζει. Στην Ελλάδα υπάρ­ χουν πολλοί τύποι βιοτ6πων και στον κάθε τύπο αντιστοιχούν διαφορετικά ε/δη που Αιών.

~

-

~

)'"

~

'

~

~

~-~

Ο

φ,,

.

~ Στι) καλλιεργημίνις εκτάσεις υπάρχει επlσης π~ικιλ/σ _κατσφυγιων κο! ση­ ~ μείων κατάλληλων για το φώΛιασμα των πουλιων: βρσχισ, δtντρα, θσμνοι. Ακόμη υπάρχει μια πλατειά επιλογή τροφής: σπόροι, καρποί, έντομα, μικρ_ά θηλαστικό και ερπcτ~ Στους υγρότσπους τα πουλιά τρlφονται με φυτά, aσπόνδυλους σργσνισμαύς ή ψάρια. Μπορεί να φωλιάζουν σε τρύπες στις όχθες, ανάμεσα στα καλάμια. Μερικά πουλιά ζουν στις πόλεις και τα χωριά. Φω­ λιά(ουν σε κτίρια και εκ

-μ

_{φής που}

ετ

αλλ

ε

ύονται πηγ

_{tχουν στε}

ές

_{νιί οχ}

τρο

_t-

- ~

~~~

~

~~

ση με τον άνθρωπο.

Ι'

Υπάρχει άφθονη τροφιί στους διάφορους τύπους δασών, και επσμtνως εκεί μπορεί να δει κανε/ς μια πολύ μεγάλη ποικιΑία πουλιών. Τα που.Jιιά μπορούν να βρουν στα δάση πολλά ασφαλή σημεlσ στα δtντρα ιj στην βλάστηση για να

···

·

·=··

"

!t;,

--·

~>

/

,

....____

~

--

---

:-=.

~

:::

..:..:.==-·

··

.

~

C'\u

'

Q

•~

o

;;--

~

....

~.

•'?

Τα χαραδρ

ι

όμορφα

μπορούν να φωλιά

-

~

σου

ν ανάμ

ε

σα στα βότσαλα, τα γλαρό-

.

~

.

_

,

f

νια στους αμμόλοφους ενω οι γλάροι, -aQ~. . ~ ... ..ι. b..ιj::J' σι θαλασσσκόρακες κι άλλα θαλασσσ-

-πούλια σε κάθετες ακτές. L Στις ακτtς, πολλά χσραδριόμορφα ψά­ χνουν στην Αάσπη για σκου.λήκια και οστρακόδερμα ενώ άλλα πουλιά βουτά­ νΕ γισ να πιάσουν ψάρια.

ΟΙ ΑΝΑΓΚΕΣ ΤΩΝ ΠΟΥ

ΛΙΩΝ

Τα πουΛιά για να επιβιώσουν tχουν απόΛυτη ανάγκη από κατάΛΛηΛες τοπο­ θεσίες για να φτιάξουν την φω.λιά τους, επαρκή τροφή και νερό και προ­ στασία από κάθε μορφής ενόχΛηση. Τα μεταναστευτικά πουΛιά πρiπει να μπορούν να διασχίζουν όΛες τις χώρες χωρίς νσ σκοτώνονται ή νσ πiφτουν σε παγίδες. Η ποσότητα της τροφιjς ε{αρτάτσι από διάφορους παράγοντες, περι­ Ααμβσνομένου και τού καιρού. Α ν ο καιρός είναι υγρός, τα tντομσ μπο­ ρεί να είναι σπάνια ι;, αν είναι κρύος, τα μικρά θηλαστικά γίνονται δυ­ σεύρετα. Το νερό επίσης είναι σημαντικό όχι μόνο για να πίνουν αλλά για να πλiνονται και να καθαρίζουν τα φτερά τους με το ράμφος. Εάν ενοχ.ληθούν τα πουλιά στην φωλιά τους μπορεί να εγκατο.λείψουν τα αυγά ή και τα μικρά τους. Το χειμώνα θάπρε­ πε να αφήνονται ιjσυχα να ξεκουρα­ στούν και να τραφούν για να αποκτή­ σουν αρκετtς δυνάμεις ώστε να γεννή­ σουν την άνοιξη. Μικριί Βουτηχτάρα Πachybaptus

rufi-collis)

33

-

38

εκ. Βρίσκει καταφύγιο και φωλιάζει στην ΊJλάστηση στις όχθες των λιμνών ιj των ποταμών. Οι γονclς μcτα­ φiρουν τα μικρά στηv πλάτη τους καθώς κολυμπούν στο νερό. Η φωνή της είναι μια ofεia, διaπcρσστική τρίλια, cπίσης tνα <ιουίr, ουίη>. ΑργυροπεΑεκάνος

(

P

elecanus

crispus)

160

- 180

εκ. Ένα από τα πιυ σπάνια πουλιά του κ(Jσμου που υπάρχιι ακόμη στην Ελλάδα. Βυθίζει το κεφάΑι του στο νερό και ,χρησιμοποιεi την σακκούλα κάτω οπό το ράμφος του για

va φαρcύcι. Την άνοιξη αποκτάει

iνα γκρίζο μεταλλικό χρώμα και το ράμφος του γ/νε­ ται κατακόκκινο. Πtταγμσ μεγσλοπρcπlς, συχνά γυ­ ροπιτάει σε μεγάλο ύψος. Αρτtμης (Calonectris

diomedea) 46

εκ. Γλυστράcι στον αέρα και γυροπετάει περισσ6τερο από τα άλλα θαλασσοπούλια. Α κολουθε/ συχνά τα πλοία μσζ/ με τους γλάρους. Ζει κυρ/ως στηv θ6λασ· σο και tρχετοι στην στεριά μόνο γιο να φωλιάσει ονάμcσο σc βράχια και κάθcτcς σκτtς σc νησιά. .~·· ΘαΑασαοκόρακας

(Phalscrocorax

aristo

-telis) 76

εκ. Φωλιάζει αποκλειστικά σε βραχώδεις ακτtς. Τα ώρι­ μα πουλιά είναι μαύρα με πράσινες ανταύγιες. Τα νεαρά συχνά tχουν άσπρο στην κοιλιά τους. Βουτάει στο νερό και πιάνει ψάρια μc μεγάλη ταχύτητα και cπιδcξιότητα.

ι

-ΛΕυκοτσικνιός

Egretts gsrzetts)

56

ΕΚ.

Φωλιάζcι σι αποιιtίι{ πάνω σε δtντρα κοντά σι νι­

p6

ή σc κάθcτcς aκrlr. Τα κίrρινσ ~άχτυλο ~ου γl­ νοντσι κοκκινωπά την άνοι(η. Φωνή: Ένα βσθυ, βρσ­ χν6 «καρκ» και στη φωλι6 tνα γοuργουριστ6 «Ούλο­ ούλο-ούλα». Στις αρχlς του αιώνα ιωνηγήθηκc πάρα πολύ για τα φτερά του.

/

ΛΕυκοπΕλαργ~~ ciconhι)

102

ΕΚ.

Τυπικό πουλί των Πιδιν~ν περιοχών της β6ρcισς

και

κεντρικής Ελλάδας. Η ι{άπλωσή του ήταν 6λλοτι μι­ γσλύτιρη και φώλιαζι ακόμη και μtσσ στην Αθήνα. Προτιμ6cι ψηλ6 κτίρια ή στύλους για να φω~ιάσιι. Την άνοιξη ιπιδιικνύιτσι ερωτικά μι το κεφαλι του πίσω και κροταλlζοντας ηχηρά το ράμφος του. Οι αριθμοl του μειώνονται σιγά

-

σιγά.

10

~

_I

'

'

\

\

Στοχτοτσικνιός (Ardes

cineres) 90

Ε

Κ.

Ο μιγαλύτcρος ιρωδιdς. Φωλιάζcι συνήθως σι μι­ γάλα δlντρα σι οποικlις. Όπως 6λοι οι ιρωδιο/ «κσ­ μσχώνιω τη λcla του μι το μυτερό του ράμφος. Στην Ελλάδα μποριl να πσρατηρηθι/ όλο τον χρ6νο στους πcρισσότcρους υγρ6τοπους. Πιrάcι μc πολύ αργό φτιροκοπήμστσ. - r- ...

Χολκόκοτσ (Piegιfdis

lf!lcinellus)

56

Εκ.

Mπopc/ να παρατηρηθεί την άνοιξη και το φθινόπω­ ρο στους πιρισσ6τιρους υγρότοπους της Ελλάδας. ·ομως πολύ μιιφο/ αριθμο/ φωλιάζουν πια ιδώ από τότε που υποβαθμfστηκαν οι πcριασότcροι υγρότο· παι. Φωλιάζιι σε αποικ/cς σι δtντρσ συχνά μαζί μι ερωδιούς. Δισκρ/νιται εύκολα απ' αυτούς γιοτ/ πε­ τάΕι μc τον λαιμό τcντωμtνο μnροστ6 κι όχι μαζιμt­ νο ανάμεσα στους ώμους.

....

".

Βαρβάρα (Tsdorns tsdorns)

61

ΕΚ. Ένα είδος πάπιας που μοιάζει περισσότερο μι χήνα. Ιυνσντιtτσι πιο συχνό σι αλμυρό νερό. Φωλιόζιι σι τρύπες στο lδαφο~ σι κουφάλcς ή κάτω από βρά­ χια, σc λ/γcς πcριοχlς της Β. Ελλ6δaς.

Χουλιορόπσπισ

(Anss

clγpests)

51

Εκ.

Τρlφιται μι μικροοργανισμούς φιλτράροντας το νε­ ρό μι το πλατύ της ράμφος. Ξιχιιμωνιάζcι σι μιγά­ λους αριθμούς στην Ελλάδα. Όταν πιτ6cι δισκρ/νε­ ται aπd τις άλλις π6πιις γιοτ/ το κεφάλι της μι το μακρύ και πλατύ ράμφος c{txυ πολύ πcpισσdτιpο.

1

1

n

l"tfιo ...

Αγριόχηνα

(Anser snser) 76

·

89

ΕΚ.

Πρόγονος της κατοικlδιας χήνας. Φωλιάζιι στην βό­ ριια Ευρώπη και σι πολύ μικρούς αριθμούς στην βόρεια Ελλάδα. Ξιχειμώνιαζι άλλοτι σι μcγ6λους αριθμούς στην χωρσ μας αλλά τώρα tχιι γiνιι, 6πως κι οι όλλις χήνις, σπάνια ι{' αιτf~ς της καταστροφής των βιοτόπων της και του tντονου κυνηγιού. Τρlφι­ τοι σι χωράφια κοντ6 σι νερό. Οι γονclς κρατούν τα μικρά μσζl τους μt.χρι να αρχlσcι η ιπόμινη σνσπα­ ραγωγική πιρfοδος.

Πρασινοκέφολη

(Anss

p

/stγ

rhγnchos)

58

ΕΚ.

Το πιο κοινό ι/δος π6πισι;, και ο πρ6γονος της κατοι· κlδιας πάπιας. Στην Ελλάδα ιμφανίζιται σε πολύ μι­ γαλύτιρους αριθμούς τον χειμώνα. Πcτάcι μι γρήγο­ ρα και μικρ6 φτεροκοπήματα. Φωλι6ζιι συνήθως κά­ τω σπ6 την βλάστηση στις 6χθις όλων των τύπων υδ6τινων ικτ6σcων.

Όρνιο (Gyρs fulνus}

97

-

104

ΕΚ. Το "Ορνιο πcpνάcι το μcγσλύτιρο μiρος της μtρας γυροπιτώντας χάρις στα ανοδικά θιρμό ριύματσ και παρακολουθώντας άλλους γύπις ή άλλα πουλιά ό­ πως τα κοράκια ψάχνοντας για ψοφlμια. Φωλιάζυ σι aποικίες σε κάθετους βράχους. Ε(αρτάται σχεδόν απόλυτο από την ορεινή κτηνοτροφlα και καθαρlζcι τα βουνά από ιστlcς μόλυνσης (ψοφlμιο κ.τ.λ.).

Τσίφτης

(Milνus migrιίhs}

56

ΕΚ.

Mπopcl να τον συναντήσει ιιανc/ς σε όλων των ΕΙ­ δών τους βιότοπους εκτός από τα πυκνά δάση. Θcω­ ρι!ται τολμηρό πουλ/, tχει παρστηρηθι/ ακόμη ιισι να ψάχνει για την τροφή του κοντά σι aνθρώπινους οι­ κισμούς. Όταν πιτάιι χρησιμοποιι/ σαν πηδάλιο την μcγιlλη κσι cΑσφριl ψαΑιδωτή ουρ6 του. Συνήθως φωλιάζει σι παλιtς φωλιlς όλΑ ων μιγάλων πουλιών, όπως ερωδιών ή κορακοειδών. Λ/γα (ιυγάρrσ φω­ .λιάζουν στη χώρα μας.

₁₂

•

Α σπροπάρης (Neoρhroπ ρercπoρterus}

58

-

66

ΕΚ. Το μικρότερο από τα τlσσιρσ ι/δη γυπών που υπάρ­ χουν στην Ελλάδα, cnfoης το μόνο ασπρόμαυρο σρ­ πακτικd πουλl. πράγμα που το κάνιι απd μακρυά να μπcpδcύιται μι τον πελαργό. Στην Αφρική χρησιμο­ ποιcf πlτρις για να σπάει τα αυγά των στρουθοκα­ μήλων. Έχιι λεπτό ράμφος και γι' αυτό προτιμάcι μ{ρη του ψοφιμιού που παρσλιlπουν οι ά.λλοι γύπες. ΦωΑι6ζιι σc κιlθεrους βράχους κυρ/ως στη Β. ΕλΑά· δα. Μιτσνσστcύcι το Φθινόπωρο στην Αφρικιj.

)

ΑετογΕρσκ/νσ

(Buteo

rufiπus}

5

1

-

66

Εκ.

Μιγσλύτιρη από την γcρακ/νσ. Συναντιtτσι σι πιο ά­ γονες και γυμνlς πcριοχtς απ' αυτήν. Συχνά κάθετοι γισ ποΑλtς ώρcς σc μcγ6λcς πtτρcς. Φωλι6ζcι σc σχισμtς των βράχων ή και στο έδαφος. Κυνηγάει μι­ κρό θηλαστικά, ερπετά και lντομα.

Βασιλσετός

(Αqυί/8 h

e/ί8C

8}

78

-

84

Εκ.

Ένας από τους πιο σπάνιους οιτού( της Ελλάδα(. Κινδυνιύιι άμεσα να c{αφανιστcl. Φωλιάζcι σι δiν· τρα, πάντα σι χαμηλό υψdμιτρο, συχνά στην πcρι­ φtpcια μιγ6λων υγρότοπων και μόνα στη Μακcδονlσ-Θράκη. Πιρν6ιι πολλi( ώρι( κσθισμtνο( αλλά όταν πcτ6cι δclχνιι την /δια ιυκινησlα και μι­ γαλοπρtnιια μι τον Χρυααιτό. Τρlφιται κυρ/ω( μι μικρά θηλαστικά. Χρυσσετός

(Aqui/8 chrys8etos}

75

-88

ΕΚ. Τυπικό aρπακτικό των βουνών τη( Ελλάδας. Το πi· ταγμά του ι/ναι θιαματικό. Όπως όλα τα αρπακτικά, όταν κυνηγάει διαλiγιι τα άρρωστα και τα γlρικσ ά­ τομα, διατηρώντας iτσι σι ιυpωστlα τους πληθυ­ σμούς της λcίσς του. ΦωΑι6(ιι συνήθως σc βρ6χισ, σλλ6 μcρικtς φορtς και σc δiντρσ. Ο πληθυσμ6ς ταυ μιιώνιται.

13

Σπιζσετός

(

H

ier88etus

f8sci8tus}

66

-

74

ΕΚ. Ένας σχιτιιιά μικρό( αιτός. αλλά από τους πιο γρή­ γορους και ιυtλικταυς όταν ιωνηγάcι. 'Ενα από τα πια δυνατά και μαχητικά αρπακτικά. Προτιμ6ιι πλα­ γιtς μι θάμνους ή αραιά δασωμiνις. Τυπικό σpπα· κτικό των πcρισσότιρων νησιών του Αιγαlου. Συχνά κυνηγάιι σι ζευγάρια.

Φιδσετός

(Circ8e

tu

s

g81/ίcus}

63

-

69

ΕΚ.

Τρtφιτσι κυρ/ω( μι ιρπιτά. Τα πόδια του ι/ναι κα­ λυμμiνσ μι κοντά και σκληρά λtπισ γιοτ/ διν ι/ναι ά­ τρωτος στο δηλητήριο της αχι6ς. Φωλι6ζcι συνήθως σι δtντρα. Συχνά φτιρουγlζcι cπl τόπου, ιντοπlζον­ τα( τη λεία του.

Ξεφτtρι (Acciρiter

nisus) 28 - 38

εκ_ Μικρό δασόβιο σρπuκrιΝό. Εαφνιά(cι τη λcίσ του •. ιωρίως μικρά πουλιά, πιrώντας σνάμcσσ σι δtντρσ. Έχιι κοντά φτcρά και μαιφυά ουρά, χαρσιπηριστικά που του ιπιτρlπουν aπότομους cλιγμούς. Πcτάcι μι γριjγορσ φτcροκοnήματα. Φωνή: «κικ · κcκ • κcκ'J Βραχοκιρκ/νεζο

(Felco

tinnυnculυs)

34

εκ. Το πιο συνηθισμtνο γιράκt στην Ελλάδα. ΦωΑιάζει σι δtντρα, βράχια και ακόμη κar σι κτίρια. Συχνά φτιρουγlζιι για ποΑΑή ώρα ιπl τόπου ψάχνοντας τη λιlα του, στο tδαφος. Τρώει μιιφά θηΑαατικά (τρω­ κτικά), ερπετά και tντομα.

14

Σφηκιάρης

(Pernis

epiνorus)

51

-

58

εκ_ Μcσσίου μιγlθους αρπαιtτικό που ζcι σι δόση, κυ­ ρίως από ο{ιlς. Τρώει tντομα, σφηκοφωλιtς και κη­ ρήθρες ογρlων μcλισσών, πιο σπάνια μικρά θηλαστι­ κά, cρπιτά και πολύ σπάνια καρπούς. Το Φθινόπωρο μιτσναστιύcι στην Αφpιιιή. Μοιάζει μι την Γιρακίνσ, αλλά txcι πιο λιπτή κατασκcυή. Φωλιάζcι σι δtντρο, σ rη Β. Ε λλ6δσ. Πετpfτης

(Felco

peregrinus) 38 -

48

εκ. Κυνηγόιι σι ανοιχτtς πιριοχtς, συχνά και στους υγρότοπους. ΦωΑιάζιι σι κάθετους βράχους. Πιάνει πουΑιά στο αtρα πiφτοντας μι μιγάΑη ταχύτητα (πι­ θσνά μtχρι

240

χιλιόμcrρσ rην ώρσ).

Σταυραετός

(Hier~eet~s

pennetus) 46

-53

εκ. Ζιι κυρ/ως σc δσσωμlνους .λόφους. Έχει μcιωθιl πολύ

c

(

'

αιτlσς της καταστροφής των δασών. Συχνά κυνηγάει σνόμcσσ στα κΑαδιά

aAAa

και μι θεσματι­ κlς κατακόρυφες βουτιtς. Είναι ο μικΡότερος Ευρω­ παi"κός αιτός. Φω.λιάζιι κυρίως στη Β. Ελλάδα. Μαυροπετρfτης

(Felco

eleonoree) 38

εκ. Σπ6νιο γιρ6κι μι πιpιορισμtνη κατανομή μόνο στο νησι6 της Μιαογιlου. Το σημαντικότερο μtρος του παγκόσμιου πληθυσμού του φωΑιάζπ στην Ελλάδα, σι (ιpονήσια, του Αιγαlου. Η πιρlοδος αναπαραγω­ γής του ι/ναι συγχρονισμlνη μι την εποχή που πάρα πολλά μιτοναστιυτικά πουΑιά διασχίζουν την Μισό· γιιο (Αύγουστος

-

Σιπτtμβριος). Ε/ναι κοινωνικό που.λl και συχνά παρατηρι/τσι να κυνηγάει σι ομά­ δες. Ξιχιιμωνιάζιι στην Μαδαγασκάρη.

15

Γερακίνα

(Buteo

buteo) 51 - 56

εκ. Αρπακτικά μcσσlου μιγlθους. Οι χρωματισμοί του ποικl.λουν πολύ από άτομο σι άτομο. Περνάει πολλtς ώρις καθισμtνο σι κλαδιά ή σι στύλους ψάχνοντας για την .λι/α του. Φωλιάζιι σι δtντρα σι δάση μι (t -φωra. Το χιιμώνσ συχνάζει σι πιο ανοιχτό μtρη. Φωνή: Ένα δυντστ6 ιπιθιτικό νιαούρισμα. Πετροπtρδικα

(A

i

ectoris

greece)

33

εκ. Ζtι σε βουνοπλσγιtς μι πtrρες ή χαμηλή βλάσrηση. Πιτάιι χσμηΑά μι πολύ γρήγορο και ηχηρά φτιρου­ γ/σηστα. Φωλιάζιι ανάμισα στα βράχtα. Χ σρακτηρι­ στtκή φωνή: tνσ «Ου/τ-ου/τ ouίnJ σαν του Τσοπανά­ κου, tνσ Εκρηκτικό <tκ-κ-ουόουκ)J. Τραγούδι (άνοιξη και φθινόπωρο}: iνa κοφτό, τιτρασύλΑαβο σφύριγμα με πολλtς πσρσλλσγtς.

;,r;

Ορτύκι (Cotυrnix cotυrnix)

18

εκ. Ένα πολύ δειλό πουλ/ που πιο εύκολα μποριl να το ακούσει κανι/ς παρά να το δcι. Συχνάζει σε χωρά­ φια. Χ σρσκτηριστική φωνή: lνa ιπσναλσμβσνόμινο αΟυ/κ-ουfκ-ουlκ». Λ/γα μ{ νουν στην Ελλάδα τον χει­ μώνα, τα πιρισσότcρο μcταναστιύουν. Το μιιφόrιpο της οιιιογtνιιας των Φαοιονιδών. Νερόκοτα (Gallinυla ch/oropυs)

33

εκ. Πολύ ιιοινό πουλ/ των λιμνών, ποταμών ιιανσλιών κτλ. Κρύβιται στην βλάστηση στις όχθες όπου και φωλιάζιι. Επιπλtιι ψηλά στο νερό και κουνάει το «Ε· φάλι του ιιαθώς κολυμπάιι. Για να σπογειωθεl τρtχιι πάνω στο νερό χτυπώντας τα φτερά της. Έχει μεγά­ λο λι{ιλόγιο από δυνατtς και διαπιραστικtς κρσυγlς, όπως «Κρ-ρ-pκ» ή «Κιτfιι».

16

~

~

~

Πετροτρlλιδσ (Bιιrhinυs oedicnemυs)

41

εκ. Ένα πουλ/ που (ιι σc χtρσσ πετρώδη εδάφη και ημιιρι]μους. Έχει μεγάλα κ/τρινσ μάτια για να βλlπcι στο μισόφωτο. Τρlχιι χσρσκτηριστικά μc τα γόνατο λυγισμiνσ ιιαι το ιιcφάλι χαμηλά. Φωνή: lνα nσρσπο­ νcμlνο ffΚΟυ-ριοι. Ακούγεται κυρίως τα βpάδυα. Φαλσρ/δσ (Fυlics stra)

38

εκ. Ζει σι γλυκά νερά. Το χειμώνα παρατηρούνται μcγά­ λtς συγκιντρωσιις της. Απογιιώνιται απ' το νερό ό­ πως κι η Νcpόιιοτα. Φωνή: tνa δυνατό, λεπτό «Κ oυtoυ«JJ.

e

1(

11

ι ι·

ι

'

Κσλσμοκσνάς (Himantoρυs himantoρυs)

38

εκ. Όταν πιτάcι τα μακρυά του πόδια προιflχουν πολύ πίσω από την ουρά. Ζει σε λιμνοθόλοσσcς μc γλυκά νcρά και tλη. Χτlζcι την φωλιά του

a

c

ρflΚό νιρό, πάνω

oc

βλάστηση ή σι λάσπη: Φωνή: lνα ο{ύ, κο· φrό ΝΝΙΚ» ή «NifN·ΙOfK·NΙfK». Καλημάνσ (Vsnellυs νanellυs) 30 εκ. Τυπικό πουλf των κσλλιcργημlνων περιοχών. Στην Ελλάδα ι/ναι πολύ πιο κοινό τον χειμώνα που σχψ ματlζcι συχνά μεγάλα ιιοπάδια. Πcτάει με φαινομενι­ κιΙ αστάθεια, μι αργά και βαθειό φτεροκοπήματα. Την άνοt{η επιδεικνύεται κάνοντας ακροβατικά στο αtρα. Φωνή: tνσ δυνατό και lνρινο «πιlβι-ουιlτ».

1

7

#.

--

---Ρ

v-r

(

Αβοκέττα (Recυrνirostra aνosetta)

43

εκ. Βρfσκcται σc παρόμοιους βιότοπους μc τον Καλαμο· κανό, αλλά προτιμά υφάλμυρα νιρά. Έχει lναν ιδιό­ τυπο τρόπο να τρlφcται ιιουνώντας δε{ιά

-

αριστερά το γυριστό ράμφος της στο ρηχό νερό. Αιιόμη, μερι­ κlς φορiς, βυθlζιι το ιιιφάλι της στο νερό και ιιο­ λυμπάcι σαν πάπια. Φωνή: tνσ λcπτό ΝΚλουfτ». Φω­ Αι6(Ει κυρ/ως σrη Β. ΕΑΑάδσ. Ψευτομαχητής (Philamschυs ρυgnax)

23

-29

εκ. Βρlσιιιται σι λfμνις, λιμνοθάλασσες και tλη. Ξιχιι­ μωνιάζcι στην Ελλάδα ή περνάει σταθμεύοντας στους υγρότοπους καθώς τσ{ιδcύcι στις βόριιcς πι­ ριοχtς όπου φωλιάζει. Τα αρσΕνικά Είναι πολύ μιγσ­ λύτιρα από τα θηλυκά και την άνοι{η πιο πολύχρω­ μα. Φωνή: tνσ «τουί» καθώς πετάει.

'

t

,

'

·

Ποταμογλάροvο

(

Sterna

hirundo)

35

εκ. Φτεροuγfζcι cπί τόπου πάνω από το νερό και βου­ τάει κάθετα για να πιάσει μικρά ψάρια. Πcρπστόcι αδt{ισ γιατί έχει μικρά πόδια. Βρίσκεται σc aκτtς, εκβολές ποτaμων, λίμνcς και νησιά. Φωλιόζcι στο

t

-δσφος σι μικρlς ομάδες, κυρίως στη Β. Ελλάδα.

"J---="---~

~

- /

--

..

-~··

...

.

_ . /

Μπεκατσίνι

(Gaflinago gsflinsgo) 2

7

εκ. Πολύ ντροπσΑό πουλί, όμως αν cνοχληθcί, απογcιώ­ νcται αλλάζοντας απότομα κατεύθυνση δc(ιά κι αρι­ στερά. Η φωνή του είναι tνσ χαρακτηριστικό βραχνό ΤσάσπJ>

.

.Συχνά σε μικρlς ομάδες. Σc Ο.η, πΑημυρι­ σμtνα χωράφια, κανάλια και ρυάκια. Στη χώρα μας μόνο τον χειμώνa.

18

I

I

~ Μουστακογλάροvο

(Chilidonias

hγbrida)

25

εκ. Πcτάcι πολύ ανάλαφρα βουτώντας συχνά για να πιά­ σει tνrομσ οπό την επιφάνεια του νερού. Πολύ θο­ ρυβώδες στα μlρη που φωλιάζει, πάvτο κοvτό σc γλυκό ιj υφάλμυρο νcρά. Κυρiως περαστικό από την Ελλάδα, αν και λ/γα φωλιάζουν σι λiμvις της Μ σκι· δονiας. Τηv ημtρα ιφύβιται κάτω aπό την βλάστηση στα δάση, καμουφλαρισμtνη χάρις στο φτiρωμά της. Πιο εύκολο μπορι/ να την δει κανε/ς τα ξημερώματα ή το σούρουπο. Το πtτογμά της ιiνοι γρήγορο, μι απότο· μους ελιγμούς. Μοναχικό και σιωπηλό πουλί. Εντοπi· ζει σκουλήκια και tντομα μtσα στο μαλακό χώμα χά­ ρις στην πολύ ιυοlσθητη άκρη του ράμφους της.

'

•

..

...

ι....,,·· Ασημόγλαρος

(Larus srgentstus)

56

-

66

εκ. Ε/ναι παμφάγο πουλf· μποριl ακόμη και να φάει μι· κρά του Ιδιου εlδους. Συχνάζει σι λιμόνιο και σι σκουπιδότοπους ακόμη και μακρυά από την θάλασ· σα. Ακολουθεί τα πλοία πιάνοντας ψάρια που τινά· ζονται i{ω με τον αφρό. Φωλιάζιι σι aποικίες σι απότομες ακτίς αλλά και σι λίμνες. Ο πιο συνηθι­ σμtνος γλάρος- της χώρος μας. ΚσστσvοκέφαΑος Γλάρος

(Lsrus

ridibun-dus)

35

- 38

εκ. Τον χειμώνα το σκούρο καστανό κεφάλι του γίνεται άσπρο μι μια μαύρη κηλίδα πiσω από το μάτι. Το χειμώνα από τους πιο πολυάριθμούς γλάρους στην Ελλάδα, μπορεί να παρατηρηθεί οπουδήποτε, κοντά σι νερό αλλά και σι χωράφια. 'Εχιι μια χαρακτηρι­ στική βραχνή κραυγή. Φωλιά(ιι σι βάλτους, νησιά, σι λ!μνες και παρσλlις μι βότσαλα αλλά όχι στη χώ· ρο μας.

19

Αιγαιόγλαρος

(Larus sudouinii)

50

εκ. Ένα από τους πιο σπάνιους- γλάρους του κόσμου. Υπάρχει μόνο στη Μεσόγειο. Συχνά παρατηρείται μακριά σπ6 τον άνθρωπο σι πιό σνοιχτtς θάλασσες οπό τους άλλους γλάρους. Φωλιάζιι σι απότομες σκτiς, ανάμεσα σε βράχια σι ξερονήσια του Αιγαίου. Το πiτσγμά του είναι πιο ανάλαφρο από του Α σημό­ γλσρου, μι τον οποίο μοιάζει πολύ, tχιι όμως σι<συ· ροκόκκινο ράμφος. /

I

.

,,

Γελογλάροvο

(Ge/ochelidon nilotics)

38

εκ. Το ράμφος του είναι πιο κοντόχοντρο aπό το άλλα γλαρόνια και στο πέταγμα θυμlζιι γλάρο. Σπάνια βουτάει στο νερό, αλλά πιάνει tντομσ στην στεριά. Φωλιάζει σι aποικίες σε σκτtς ιtαι αλμυρlς λιμνοθά­ λασσες. Η ουρά του δεν είναι τdσο ψαλιδωτή όπως των άλλων γλαρονιών. ο, αριθμοi του λ'γοστιύουν συνεχώς.

Α γριοπερlστερο

(Columba

liνia)

33

εκ.

Πρόγονος των κατοικ/διων περιστεριών; κι όλων των πcριστcριών που ζουν κατά .χιλιόδcς στις πόλεις ιισι τα χωριό. Ζιι σι βραχώδεις ακτtς ιιαι φαράγγια. Φω· λιάζcι σι σπηλιtς και τρύπες στα βράχια, ακόμη και σc παλιό πηγάδια. Φωνή, όπως του ήμερου πιριστι· ριού. Πιτόιι ποΑύ γρήγορα.

-.=

=

Τρυγόνι

(Streptopelia turtur)

2 7

ΕΚ. Ζιι σι αραιό δόση, ελαιώνες, κήπους σι ζιυγάρια ή συχνά, σι μιιφtς ομάδες. Φωλιόζιι σι δtντρσ και θάμνους. Φωνή: tνa γουργουριστό, ιπσνσλσμβανό~ μι να «ρουcυ-ρ·ρ». Κ υνηγιtτσι εντατικά από τον άν· θρωπο.

20

Φάσσσ (Colιιmba palumbιιs)

41

εκ. Ζιι σι δαοωμiνις πιριοχlς και φωλιάζει σι δέντρα. Στην βόρcια Ευρώπη ε/ναι πολύ συνηθισμtνο πουλf στις πόλεις. Πιrόγιται ηχηρά από την κρυψώνα του όταν ινοχληθcΙ. Φωνή: Ένα ιπανσλαμβσνόμινο «κουου~κου~κου-ιιιου-κου».

....

-

..

Ι,., ~ f• • "$ Κούκος

(Cuculus canorus) 33

εκ. Δι ν φτιάχνει ποτ{ φωλιά αλλά το θηλυκό γεννάει τα αυγά του σι φωλιlς άλλων πουΑιών, συχνά ποΑύ μι­ κρότερων, που μεγαΑώνουν τα μικρά του. Στο πtταγ­ μσ μοιάζει μι γεράκι επειδή tχιι μυτερά φτερά. Η φωνή του αρσενικού είναι το γνωστό ffκου-κοω> που αντηχεί στο δάσος το καΑοκα!ρι.

.,

J

1

J

Κουκουβάγια

(Athene noctua) 23

εκ. Από τα Α/γα νυχτόβια πουΑιά που παρατηριlτσι συ­ χνά στο φως της μtρας. Κάθεται στητή σc κλαδιά, πασσάλους και άλλο φανερά μtρη. ~Όταν πορα(c­ νcύιτσι κουνάει πάνω κάτω το ιιιιφάλι της. Πcτ6ιι μι κυματοιιδή τρόπο σαν δρυοκοΑάπτης. Τρtφιται κυ­ ρ/ως μι μικρά τρωκτικό. Μπούφος

(Bubo bubo)

71

εκ. Το μιγαΑύτcρο Ευρωπαϊκό νυχτόβιο πουΑΙ. Ζιι σι πυκνό δάση μc φαράγγια. Πι6νιι θηλαστικά μtχρι το μtγιθος του aσβού, και πουΑιά μlχρι το μlγιθος του φασιανού. Φωνή: tνσ βαθύ «Ου-χούJJ. Τρώιι συχνά άΑλσ αρπακτικά πουλιά. Φωλιάζcι σι τρύπις βρόχων και κουφάλες. Κυνηγάει το σούρουπο και την αυγή.

₂₁

Πεπλόγλσυκσ (Τγtο

alba) 34

εκ. Συχνά παρστηρclτσι να κυνηγάει μικρά τρωκτικά το σούρουπο. Φωνή: μια μακρόσυρτη, πνιχτή στpιγγλιά. Φωλιά(cι σι σποθήκcι;, ικκλησlις και άλλα παλιό κτl· ρια. Ανάλαφρο και ιπιδt(ιο πtτσγμσ. Γκιώνης

(Otus

scoρs)

19

εκ. Η φωνή του, tνσ μελωδικό κπιού» ε/ναι γνώριμος ή­ χος της νύχτας που σκούγιτσι ακόμη κσι μlσα σι πόλεις. Τρl.φιτσι κυρ/ως μι μεγάλα tντομα. Το χει­ μώνα λίγοι μtνουν στην Ελλάδα, οι πιρισσότιροι με­ ταναστεύουν στην κιντρική Αφρική. Προτιμάει μlρη μι συστάδες δtντρων, κήπους, παλιά κτ/ρια, ιλσιώ­ νις. Φωλιόζιι σι τρύπις δiντρων ή τοίχων.

Συκοφιίγος

(Oriolus oriolus)

24

ΕΚ.

Δειλό πουλl που ζιι οι δάση. Γρήγορο πiτσγμα, μι μcγάλους κυματισμούς και μια χαρσκτηριστιι<ή κίνη­ ση προς τα πάνω στο τiλος της πτήσης γιο να {ανα­ ιφυφτcl στα φυλλώματα. Τραγούδι: lνα δυνατό, σφυριχτό ttOυιlλa - ουίου» και διάφορες σκληρtς φωνlς σαν της κlσσας. Φωλιάζcι συνήθως σι διχά­ λες δtνrρων, κυρ/ως στη Β. Ελλάδα.

ΜΕΑισσοφιίγος

(Merops epiaster)

28

ΕΚ.

Συχνά πσρατηριίται να κάθεται σι σύρματα ή κορ­ φiς δtντρων Ψάχνοντας γtα lντομα. Ε/ναι από τα πιο πολύχρωμα πουλιά της Ευρώπης. Δεν βλάπτει την μcλισσοκομ/σ γιοτ/ ικτός οπό τις μtλισσις τρώιι σφήκες ι<αι άλλους εχθρούς της μtλισσσς. Ξιχιιμω­ νιάζΕΙ στην Αφρική.

22

-,,~

ΤσσΑσπετΕινός (Upupa epops)

28

Εκ. Τρtφιται κυρ/ως μι ακρίδες και σαύρες. Φωλιάζcι σc rpύπct; σι δασωμtνcς πcδιάδcς, αμπlλια και καλλιιρ­ γημiνις ικτάσιις. Πετάει λlγο σαν πcrαλούδο.

ΧσΑκοκουρούνσ

(Co

rscfss gsrr

u

lu

s

)

31

ΕΚ.

Ένα ζωηρόχρωμο πουΑΙ που μοιάζει μι κουρούνα. Ζιι σι ανοιχτtς πιριοχtς μι λ/γα δtντρσ. Την άνοιξη cπιδιικνύιται cρωτικά πlφτοντας μι στροφtς στον α{ρσ. Κ άθιται σι σύρματα ή σι άλλα φανερά ση­ μι/α και ορμάει να πιάσει iντομα που πετάνε. Φω­ λιά(ιι σι κουφάλες, τρύπες σι όχθες ή σι εριlπια. Στραβολαlμης (Jγnx torqui

lf

s

)

16,5

ΕΚ. Παράλα που δεν μοιάζει, Εfναι tνσς μικράς Δρυακα· λάπτης. Τρlφεται στα lδαφας, περπατώντας με πη· δήματα και την ουρά αηκωμtνη. Ζει σε ανοιχτά δά· ση, κήπους και συστάδες δtντρων. "Φωλιάζει αε τρύ­ πες. ΓσΑιιίντρα (Melsπocorγpha

calandra) 19

ΕΚ. Ζιι σι άγονα πετρώδη μiρη, στtππις και κσλλιιργη­ μlνις εκτάσεις. Έχει ανάλαφρο πtrαγμα. Τον χειμώ­ να σχηματl(ιι κοπάδια. Τραγουδάει μελωδικά, πιρι­ λαμβάνονrσς μιμ,σιις άλλων πουλιών, καθώς πετάει διαγράφοντας κύκλους ψηλά. Φωλιάζιι στο lδσφος.

23

..

~

_..

-

·

·

Κ στσουλιίρης

(Galerida

cristata)

1

7

ΕΚ. Ζιι σι ημιιρήμους, κσλλιtργιιις και κοντά σι οικι­ σμούς. Φωνή: iνα υγρό «Ουι-ουίι-ουουιJ. Τραγούδι: σύντομcς ιπαναλσμβσνόμινις τριλιστtς φράσεις. Φωλιά(ιι στο lδαφος.

I /

ΜικρογσΑιιίντρα

(Calandrel/s cinerea) 14

ΕΚ. Ζιι σι ιtαλλιιργημtνις ικτάσιις, ημιcρήμους και γύ­ ρω από λlμνις και βάλτους. Το τραγούδι του αποτι· λclται aπd μιρικlς οπλtς μιλωδικtς φράσεις. Τρα· γουδάιι πετώντας κάθετα πάνω

-

κάτω. Φωλιάζιι στο tδαφος.

Χωρσφοχελlδονο

(Hirundo

rustica) 19

εκ. Πολύ κοινό μιτσναστιυτικό πουλl. Ξεχειμωνιάζει στην Αφρική. Πιτ6ιι γρήγορα και ιπιδt{ια, συχνό χαμηλά π6νω οπό το γλυκό νερό όπου πιάνει tντο· μα. Φτι6χνιι φωλιtς από ,χόρτο ιtαι λάσπη οι παλιά συνήθως σπlτια. Τραγούδι: γρήγορα μελωδικά τιτιβί· σματσ. Μσυροστσχτάρσ (Apυs

apus) 16,5

εκ. Πετάει σχεδόν αδιάκοπα· μπαριl ακόμη και να ι<οιμη­ θιl πετώντας. Έχει πολύ μικρά πόδια και μεγάλες φτερούγες σι σχιση μι το σώμα του. Τρtφιτσι σπο­ κλιιστικ6 μι tντομσ που πιάνει στον αtρα. Φωλιάζυ σι βράχους, σι παλιούς τοfχους αλλά και σc κσπνο· δόχους πολυκατοικιών. Πολύ συνηθισμtνο σc όλcς τις μcγάΑcς πάΑcις.

24

\

'

_'

Σnιτοχελlδονο

(De/ichon

urbica) 12,5

εκ. Πιο κοινό στις μιγάλcς πόλιις από το χωραφο,χcλl­ δονο. Φτιάχνcι τη φωλιά του από λάσπη μι μια μι· κρή τρύπα για clσoδol πάντα σχεδόν σι σπίτια και σπάνια σι βράχια. Τρlφcται σχιδόν αποκλcιστικά ιιοθώς πιrάυ. Το τραγούδι του ιfνσι πιο μονότονο οπό του χωρσφοχιλlδονου.

•••

ι

• ι Αλκυόνη

(Aicedo

atthis) 16

ΕΚ. Πολύ ζωηρόχρωμο πουλί. Σκάβει βαθειές τρύπες στις όχθες ποταμών για την φωλιά του. Βουτάει στο νcρό από κάποιο ιμφανtς σημι/ο ή μιτά από tνα σύντομο φτερούγισμα ιπ/ τόπου. Πιάνει ψαράκια μι το ράμφος του. Το πtταγμά του ι/ναι πολύ γρήγορο, σc cυθcf" γρ,μμή, χσμηΑά πάνω σπό το νερό. Λιβσδοκελάδσ

(Anthus ρratensis) 14,5

εκ. Πολύ πιο κοινό στην Ελλάδα τον χειμώνα. Περπσ· τάιι

oro lδσφος και σπάνια κάθεται σι κλαδιά.

Τον χειμώνα προτιμάει βάλτους, χωράφια και ακrtς. Φω· λιάζει στο lδσφος. Λευκοσουσουράδσ

(Motacilla alba)

18

εκ. Όπως κι η σταχτοσουσουράδα rptχcι με μεγάλη τα­ χύτητα κυνηγώντας tντομα. Ζιι σι κήπους, χωράφια~ και σι πόλεις. Συχνά κοντά σι νερό, αλλά διν c(αρ­ τιtτσι από αυτό. Φωλιάζιι σε τρύπες σι κτ/ρια ή σι βράχια.

25

Τρυnοφράχτης

(T

rog

lodytes

troglodytes)

9_5

ΕΚ. "Ενα από τα μικρότερα πουλιά της Ευρώπης και γι αυτό δύσκολα παρατηρι/ται. Στην Ελλάδα, τον χει­ μώνα κατcβα/νcι σc χαμηλότερο υψόμετρο και cμφα­ νlζcrαι και στα πάρκα των πόλεων. Συχνά το αρσενι­ κό χτlζcι πολλlς φωλιlς από τις οπο!ις το θηλυκό διαλtγcι μΙα. Φωνή: tνσ σκληρό «Τιτ-τιτ-τιτ». Σταχτοσουσουράδσ

(Motacilla clnerea)

18

εκ. Φωλιάζει κοντά σι ακτtς, ρυάκια και λ!μνες. Όμως τον χειμώνα ι/ναι πολύ κοινό στις πόλεις όπου πιρ· πατάει στα πεζοδρόμια κουνώντας πάνω κάτω την ουρά της. Τρtχιι γρήγορα και πιτάιι μι τινάγματα.

Μαυρολαίμης

(S

ax

icola torquata) 12,5

εκ. Ζιι

ot

ονοιχτtς θαμνώδιις ιιcριοχtς, κοντά σι ακτtς ιί

oc

nλογιlς. Συνηθiζιι να κάθιται σι εμφανή ση­ μcία, όπως σι σύρματα ή σι κορφfς θάμνων ή πασ­ σάλους. Φωλιάζcι κάτω οπό θάμνους ή άλλα φυτό. Φωνή: «Ουίτ-τσάκ-τοακ», σαν να χτυπούν δυό πt­ rρις.

Καρβουνιάρης

(Ph

oen

icurus

ochrυros)

14

εκ. Κοινό πουΑΙ των πόΑcων, στην Ελλάδα τον χειμώνα. Τινάζει χαρακτηριστικά την ουρά του όταν κάθεται συvt)θως σι κάποια πiτρα ή οροφή κτφlοu. Φωλιά· ζει σε γκρεμούς, κτlρια, βραχώδεις πλαγιές. Φωvή:

t

v

o

σιJντομο «ΤΟ/Π)) ή «ΤΙΤΠΙΚ»

26

Κοκκινολαίμης

(Erithacus

rubecυla)

14

εκ. Mr τα πριlπα κρύα rου χειμώνα γcμ/ζcι τα πάρκο των πόλι ων. Το καλοκσfρι πcριορίζcται σc μcγσλύτι­ ρο υψόμcτρο. Διν σνtχcτσι την παρουσ/α ατόμου του ίδιου ιlδους στην πιριοχή του ακόμη και τον χcιμώνα. Φωλιόζιι σι τρύπις τοlχων. δlντρων, ό­ χθις, ιtονσcρβοκούτια κτλ. Φωνή το χειμώνα κτικ τικ». Τραγούδι Αιnτό και μιλωδικ6. Ααπροκώλα

fOenanthe oenanthe) 15

εκ. Ζιι σι ανοιχτά μtρη 6πως λιβάδια, αμμ6λοφοι ή βο­ σκότοποι. ΚινtlτΟf διαρκώς και ταλαντιύιι την ουρά της, ανο/γωντάς την σαν βεντάλια. Φωνή: tνα σκλη· ρό, βραχνό «τσακ» ή «ου/τ-τσακ». Φωλιάζιι σι τρύ­ πες τοfχων, λαγούμια ή σωρούς από πtτρες. Κότσυφας

(Turdus merula)

25

εκ. Ένα από τα πιο κοινά πουλιά της Ελλάδας. Φωλιάζει και στα πάρκα των πόλcων και γενικά 6που υπάρ· χουν δlντρα ή μεγάλοι θάμνοι. Το αρσενικό είναι κο· τάμαυρο μc κ!τρινο ράμφος. Όταν Oll.flσυxcί κάνιι

l

·

να χαρακτηριστικό ttτσουκ

·

τσουιοι. Τραγούδι μcλω· δικό, μι καθσρlς νότες σαν φλογtρσς που συχνά κο· ταλήγιι παράφωνα. Τσfχλα

(Turdu

s

philomelo

s

)

23

εκ.

Zct

σι δάση, κήπους και ι.λαιώνις. Πολύ πιο κοινή τον )(Cψώνσ. Τραγουδάει μελωδικά, ιπανολσμβάνον· τας

3

·

4

φορtς την /δια σύντομη φράση. Φωλιάζει σε θάμνου(; κισσούς, μιρικlς φορlς και σι κτίρια. Επενδύει την φωλιά της με λάσπη.

27

Ψαρόνι

(Sturnus

νulgaris)

22

εκ. Τον χειμώνα σχηματίζει συχνά τιράστισ κοπάδια που μοιάζουν μι σύννεφα που αλλάζουν απότομα κοτcύ· θυνση. Πολύ κοινό στην Ελλάδα τον χειμώνα. Ζωη· ρό και νιυρικό πουλί. Ε/ναι πολύ καλός μίμος. Γαλαζοκόταυφας

(Monticols

solitarίυs)

20

εκ. Ζιι σι βραχώδεις πιριοχlt;ι από ψηλά βουνά μtχρι τη θάλασσα. Πηδάει πάνω στο βράχια με τις φτι· ρούγες του ελαφρά κατιβασμtνcς. Α ν cνοχληθcl ι{σφαν/ζεται ανάμεσα στα βράχια. Τραγούδι λ/γο σαν του κότσυφα, αλλά πιο φτωχό.

Θαμνοτσιροβ6κος (Sγlνie

communis) 14

ΕΚ. Τρυπώνει και (crρυπώνcι μlσο από την πυκνή θα­ μνώδη βλάστηση, όπου και φωλιάζει κοντά στο tδσ­ φος. Τρσγουδάcι tνα γρήγορο και σύντομο τcρcτι­ σμό, clτc μtσα από θάμνο, ι/τι πιrώντος κόθιrα πά­ νω ιtάτω. Τον χιιμώνσ μιτσναστιύιι στην Αφρική. ΔΕντροφυλλοσκ6πος (Phγlloscopus

col-/γbite)

11

ΕΚ. Ένα σιικlνητο, μικρό πουλf που συχνά τινάζει τις φτιρούγις και την ουρά του. Ζιι σι δόση, κήπους και θάμνους. Χαρακτηριστικό μονότονο τραγούδι: «τσιφ-τσσφ» που ιπσναλαμβόνιται μι ακανόνιστη σειρά.

28

Μαυροσκούφης (Sγlνie

etricepille)

14

ΕΚ. Ζιι σι δόση μι πλούσια βλάστηση, θαμνότοπους. Τραγούδι μελωδικό και πλούσιο, που πcριλσμβόνιι μιμήσιις άλλων πουλιών. Φωνή: lνα lντονο «Τοκ ΤΟΚ».

-·

...

Πυρροβσσιλlσκος

(Regulus ignicepillus)

9

ΕΚ. Ένα από τα μικpότιρσ πουλιά της Ελλάδας. Ζιι κυ­ ρίως σι δάση πλtκοντας τη φωλιά του στις άκρες κλαδιών δtντρων ή θάμνων. Το χειμώνα σχημστ/ζει μικρtς ομάδες που γυρνάνε αιικ/νητις από δίντρο σι δtντρο Ψάχνοντας για tντομα. Μυγοχάφτης

(Muscicepe

s

triete) 14

Εκ. Κάθιται στητός

a

c

κλαδιά ή άλλα εμφανή σημεία. Πιάνcι tντομα που πιτάνι, ιπιστρtφονrας συχνά στο σημclο που καθότανε. Ζιι σc δάση και κήπους. Συ· χνά φωλιά(cι πάνω ή και μίσσ σι κτίρια, σι τρύπες. ΠαρδολοκΕφσλάς

(Lenius senetor)

1

7

ΕΚ. Ζcι σε ελαιώνες; αραιά δάση, συστάδες δlντρων. κ. τ. λ. Φωλιάζcι σc δlντρσ όλων των μεγεθών. Το τραγούδι του σποτιλιlται οπό μελωδικά τcριτlσμστα σνακατιμμtνσ μι σκληρtς νότες. Μιμι/τσι και άλλα πουΑιά. Το ράμφος του θυμ/(ιι κάπως ράμφος αρπα· κτικού. Επιιδή οι Κιφσλάδcς δεν lχουν μυτερά νύ­ χια συνηθl(ουν να καρφώνουν τη λιlσ τους σι αγκά­ θια ιΙ αγκαθωτά σύρματα.

29

Καλ6γcρος

(Perus

mejor)

14

ΕΚ. Ένα πολύ cυκlνητο πουλi μπορεί και να κρίμcται ανάποδο για να τpαφιl ακόμη κι από ίναν σπόγγο. Πολύ κοινό σι δάση. κήπους και ελαιώνες. Φωλιά(cι σι όλων των ειδών τις τρύπες. Έχιι πολύ μεγάλο λc{ιΑόγιο από φωνlς. Πιο συνηθισμtνο τραγούδι lνa «Τiτσιου-τίτσιου-τlτσιου» σαν κουδούνισμα. Τ σικλιτάρσ

(Dendrocopus mejor)

23

ΕΚ. Ζιι σι δάση~ συχνά οπό βιλανιδιtς. Ικορφολώνιι στα νεκρά δtντρο στηριζόμενος και στην ουρά του. Ψάχνει για tντομο τρυπώντας τον κορμό μι το ράμ­ φος του. Φωνή: tνσ δυνατό, ο{ύ ((KΙKJJ.

Σπίνος (Frίιιgίlla

coelebs) 15

Εκ. Πολύ κοινό πουλί που (cι σι μtρη μc δtντρα. Τον χειμώνα σχηματ/(cι ομόδις και ι{οπλώνcται σι πιο ονοιχτtς πιριοχtς. Το αρσενικό. μι το σνοι{ιάτικο φτtρωμό του, c/νοι tνσ πολύ ζωηρόχρωμο πουλί ινώ το θυληκό διν txcι τόσο iντονσ χρώματα. Πι­ τόcι κυματοcιδώς συνιJθως μ' tνa «γιουπ» σι κάθε τίναγμα. Το τραγούδι του είναι σύντομο αλΑό μιΑ ω­ δικό και τtλιιώνιι μ· tνσ «rσου-ι-οω,.

fΔ·

\ I

J.J

ΚαρδΕρίνα (Carduelίs carduelίs)

12

εκ. Κοινό σι κι}πους, και κσλλιfργιιcς. Συχνό κάθεται σε γαιδουράγκσθα και τρώcι τους σπόρους. Το φθινό­ πωρο και χειμώνα σι μιγάΑα κοπάδια. Πετάcι κυμσ­ τοcιδώς, Α/γα σαν να χοριύιι. ΚάΑισμα: lνσ υγρό flΣου/τ-ου/τ-ου/τ-ου/η).

30

Σκορθάκι (Serίιιus serίιιus)

11,5

ΕΚ. Ένα μικρό κιτρινωπό πουλf, συγγενικό μι το γνωστό καναρlνι. Πlτσγμα γρήγορο και κυμστοcιδtς. Την ά­ νοιξη cnιδιικνύιτσι cρωτικ6 ονιβσίνοντσς κάθετα ψηλά και Νατcβαlνοντας σι κύκΑους. Τρογουδάιι από κορφtς δiνrρων. και σύρματα ή καθώς πιrάιι. Τρα­ γούδι γρήγορο, συριστιιιό, σαν κουδούνισμα μι τρί­ λιες σαν του καναρινιού. Ζιι σι δάση, κήπους κ. τ.λ. Φλώρος (Carduelίs chlorίs)

14,5

ΕΚ. Τρl.φιrαι μι σπόρους ιιαι ζει σι πιριοχtς μι δlντρα, τον ,χειμώνα και σι πιο ανοιχτά μl.ρη. Την άνοιξη ι πι· δtιιινύιrσι ιρωτικ6 πετώντας λlγο σαν νυχτερίδα. Μαζ/ μι την ιιαρδιρlνα, από τα πουΑιά που παγι­ δΕύονται σι μεγάλους αριθμούς για να μπουν σι ιιλουβιά. Τραγούδι lνa γρήγορο τιτlβισμα. Όταν πι· τ6ιι Ι.να ιπσναλαμβανόμινο «rσουπ>1. Επίσης {να χαρακτηριστικό, μακρύ, lνρινο <<τσουίω.

Βραχοτσi)(λονο (Eιιrberίza cίa)

16

Εκ.

Ζcι συνήθως σι βραχώδcις πλαγιές λόφων, αλλά μι· ρικl.ς φορl.ς και σι δl.νrρα. Φωλιά(cι κοντά στο iδα· φας ή και στο Ι.δαφος. Συχνά ανοίγιl την ουρά rου όταν τρlφιται στο lδσφος επιδεικνύοντας το άσπρο χρώμα στις δυο πλιυρiς της ουράς του. Τραγούδι: αριtcτ6 κσθαρ6 σφυρ/γματσ ακο.λουθούμινσ από τρcις τριμου.λισστlς νότις. Σπουργίτης

(Passer

domestίcus)

14,5

εκ. Ζιι σχεδόν πάντα κοντά σι ανθρώπινες κστοικίcς, και σαν αποτtλcσμα lχΕΙ cυνοηθι/ από τις ανθρώπι­ νες δραστηριόrιιτις. Φωλιάζιι σι τρύπες, σχισμlς σι κτ/ρια, αλλά και σι κΑαδι6. Έχιι μια ποικιλία από κα­ .λέσματα, πιο συνηθισμl.νο Ι.νσ συνεχl.ς ttrσιρπ· τσιρπ,;.

31

Αμπ

ε

λουργός (Emberίza

melanocephala)

16

,5

ΕΚ. Ζιι σι ανοιχτl.ς πcριοχtς μι δσσόκια, ιΑσιώνcς και κήπους. Τραγούδι πιο μελωδικό από τα υπόλοιπα τσιχλόνια, στην οικογlνεια των οποίων ανήκει. Το χειμώνα μεrσναστcύcι, αντίθετα από τα ncρισσότcρα πουλιά της Ευρώπης, όχι προς την Αφρική αλλά στη Μ. Ανατο.λή. Φωλιό(ΕΙ σι χσμη.λούς θάμνους. Μαυροτσιροβάκος (Sγlνίa

melanocephala)

13

εκ. Ζιι σι φρύγανα, θαμνότοπους και δάση. Και τα δύο φύλα tχουν lναν εμφανή κόκκινο κύκλο γύρω από το μάτι τους. Φωνή: tνα χαρακτηριστικό «στπιτιτίκJJ. Τραγούδι μακρύ και μεΑωδικd.

ΚαραΗά{α (Pica ρica)

46

ΕΗ. Πολύ ιtοιν6 κορακοcιδtς των καλλιcpγημlνων cκτά­ σιων, των αστικών πάριιων και γινιιtά σι ανοιχτtς πιριοχtς μι λ/γα δtντρα. Συχνά σι μικρlς ομάδcς και σι μcγάλcς συγιιιντριiJσιις τον χιιμώνσ. Το φτlρω­ μά της μοιάζει οπό μακρυά ασπρόμαυρο σΑλό txcι γαλάζιις και πράσινις μcταλικlς οποχρώσιις. Φωνή: lνσ δυνατό, σκληρό και γρήγορο «rσσιι-τσσκ-τσακ­ τσακ» και διάφορις άλλΕ(" κακόηχις φων{ς.

'

Κίσσα

(G

arrυ

lυ

s g

l

andadυs)

34

ΕΗ.

Ζcι

ac

κωνοφόρα και φυΑλοβόλο δάση. Σπάνια πα­ ρατηρclrαι μακρυά από δtντρο. Πtτογμα βαρύ, αργό και κυμματοειδtς. Στο tδαφος πcρπστάcι μc μικρό πηδήματα. Σχηματ/ζcι συχνά μικρές θορυβώδεις ομό· δις. Κακόηχες κρσυγfς, tνα <fΣκρακ-σκρσκJ,. Την ά­ νοιξη μιμείται και φωνtς άλλων πουλιών, πορcμβάλ­ λοντας κσκοφων/cς. Θόβcι βcλσν/δια στο χώμα κά­ νοντας προμήθειες για τον χειμώνα.

₃₂

ΚόpαΗας (Corνυs

corax)

64

ΕΗ. Πιο σπάνιο από την Κουρούνα. Συνήθως βρiσκιτσι σι βουνά όπου διν υπάρχιι ανθρώπινη ινόχληση. Το μcγσλύτιρο σrρουθιόμορφο. Πτήση δυναμική και σι ιυθιlα γραμμή. Συχνά κάνιι ακροβατικά στον

o

l-pa,

ιδίως την άνοι(η. Φωλιάζιι σι προι(οχtς κάθε­ των γκρcμών και σι δlντρα. Φωνή: {να βαθύ «κρακ» και άλλις βραχνtς κραυγiς. Κουρούνα (Corνυs

corone cornix)

47

ΕΗ. Παμφάγο πουλl που tχει προσαρμοστεί σε ποΑλών ειδών βιότοπους. Πtταγμα αρκετά βαρύ. ΦωΑιάζιι συνήθως σι δtντρα, πιο σπάνια σι προι{οχfς βρά­ χων. Φωνή: tνα ορκιrά βαθύ, κακόηχο r(κράαJ> κ.αι όΑλcς πιο o{clcς κραυγtς. Ένα από το πιο συνηθι­ σμtνα κοράκια της ΕΑλάδας.

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΠΟΥΛΙΩΝ

Ο άνθρωπος tχει γνωρίοcι την α{ία των πουλιών εδώ και πολλtς χιλιάδες χρόνια. Οι πολλtς ποικιλίες της κατοικί· δισς κότας που πσρtχουν στους αν­ θρώπους αυγά και Ηρtας tχουν προlλ­ θει από tνa cίδος αγριόκοrας που ζει στις ζούγκλcς της Ασίας. Ακόμη, οι πά­ πιες και οι γαλοπούλες tχουν προ πολ­ Αού γίνει Νι συτtς ΗστοιΗiδισ ζώα. Τα πcριστtρια tχουν χρησιμοποιηθc/ για να μcταφlρουν μηνύματα

3000

π.χ. μtχρι σιΙμcρα. Η ομορφιά των πουλιών Ναι το τραγού­ δι τους προσφtρcι μια αισθητική από­ λαυση αc πάρα πολλούς ανθρώπους. Πολλοί ποιητtς, ζωγράφοι και φωτο -γράφοι iχουν εμπνευστε/ απ6 τα που -λιά. Μcρικό πουλιά τρώνε ποΛλά τρωκ'τικά Ναι tντομσ που Νοτοστplφουν τις καλ­ λιlργcιcς. ο . Οι γύπες, τα Ηοράκια και άλλα πουλιά που τρώνε ψοφίμια καθαρlζουν τα βουνό από εστ/ες μόλυνσης.

33

-

Τα

πουλιά

που τρώνε

Ηαρπούς βοη

­

.

θούν στην ε{άπλωοη των φυτών μεταφέροντας τους σπόρους μι τις κουτσουλιtς τους.

ΜΕΤ

ΑΝΑΣΤΕΥΣΗ

Μερικά είδη πουλιών διασχfζουν πετώντας τεράστιες αποστάσεις, πΠνω οπό πολλtς χώρcς, για να πάνε από τους τόπους που φωλιάζουν στους τό­ πους που ξεχειμωνιάζουν. Πάνω από

200

ε/δη πουλιών μcτανσστcύουν φεύγοντας από την Ευρώπη τον .χειμώνα. Όταν επιστρtφουν τα χελιδόνια στην Ελλάδα αφού tχουν {εχειμωνιάσει στην Νότια Αφρικιj χρησιμοποιούν ακριβώς την ίδια φωλιά που είχαν την προηγού­ μενη άνοι{η. ~00\., • f\ι\VS. VΗιν.

Α

.

~~~~tι8

Τοποθcrώντας δακτυλίδια στα πόδια των πουλιών

cl·

ναι δυνατόν να μελcrήσcι κανείς τις μετακινήσεις τους. Οι επιστήμονες ερευνούν ακόμη τον τρόπο με τον οποfο προσσνατολf­ ζονται τα πουλιά με τόση σκρίβcισ. Είναι γνωστό ότι χρησιμοποιούν τον ήλιο, την σελήνη και τσ άστρα, αλλά υπάρχουν και υποθlσcις ότι εfνσι ευσfσθητσ στο μαγνητικό πεδίο της γης.

34

Έχει υπολογιστεί 6τι κατά τους δύο κu­ ριόrcρους μιjνcς της μcrσνσστευτικής πcριόδου, κάθc μlρσ πcρfπου

4000

tως

12000

πουλιά διασχίζουν το κάθc μίλι των ακτών της βόρειας Αφρικής. ξεχειμωνιάζουν σε νοτιότερες πcριοχtς. Τα μικρό πουλιά είναι σναγκσσμtνα να πετάξουν χωρίς διακοπή, π.χ. για

48

ώρες, για να διασχίσουν την

l

·

ρημο της Σ σχάρας.

35

περαστικά πουλιά, σαν την μικρή Σκσλfδρσ (πάνω). μπορούν νσ παρατηρηθούν στην Ελλά­ δα μόνο την ϊ1 νοι{η ή το Φθινόπωρο όταν στοθμιύουν για να τραφούν κατά το ταξ/δι τους από τις νότιες πcριοχtς όπου ξεχειμωνιάζουν στις βόρειες όπου φωλιάζουν. για