Halifeler ve Yakin Tarih

(1)

1

Halifelerden Günümüze ‹slâm Tarihi Halifelerden Günümüze ‹slâm Tarihi

(2)

Böylece,günümüzü ve yaﬂad›€›m›z olaylar› anlayabilgünümüzü ve yaﬂad›€›m›z olaylar› anlayabil

-mede bir görevin yap›lmas›

mede bir görevin yap›lmas›n›n çabas› verildi.

Sizi eserle bafl bafla b›rak›rken, sat›r aralar›nda görebildik-lerinizden baz›lar›n› bizlerle paylaflman›z› istiyoruz. Ayr›ca, eserin gelecek bask›lar›nda görmeyi arzu ettiklerinizi bize yaza-ca€›n›z› umuyoruz. Sadece görmeyi arzu ettikleriniz de€il daha iyi bir gelecek bask› için gelifltirdi€iniz önerilerinizi de bekliyo-ruz.

Daha güzel, daha verimli çal›flmalar, bizim buluflma zemi-nimiz olsun…… Hay›rda yar›flt›ran heyecan›m›z ve cennete koflturan yap›m›z hiç bozulmas›n……

Hay›rlara vesile olma dile€iyle....

IGMG E¤itim Baﬂkanl›¤›

Takdim

Bismillâhirrahmanirrahîm

632’den günümüze…… 632’den günümüze……

Tarihe düflülen notlar› okumaya hofl geldiniz…… Tarihe düflülen notlar› okumaya hofl geldiniz……

Bundan sonra olabilecek geliﬂmeleri beraberce daha iyi an-layabilmek için……

Yeni bir çal›ﬂma ile yine beraberiz…… ﬁükrediyoruz……

632’den günümüze…… 632’den günümüze……

Geçmiﬂte olanlar ……

‹nflallah “Tarihe Düflülen NotlarTarihe Düflülen Notlar” olarak önümüze ›fl›k tutacakt›r.

Bu çal›ﬂmam›zda;

Dört Halife, Emeviler, Abbasiler, Endülüs Emevileri, Os-manl› öncesi Türk Devletleri, OsOs-manl›lar, OsOs-manl›’n›n y›k›l›ﬂ› ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluﬂu ile bu tarihten günümü-ze kadar geçen süreler……

Bunlar› dönemler olarak ana hatlar›yla ortaya koymaya ça-l›ﬂt›k……

Ayr›ca; Ayr›ca;

• Dinleri veya o dinlerin ba€l›lar›n› tahkir, tezyif, tekfir ve-ya düﬂmanl›k yerine, kutsal ve-yap›lar›n korunmas› gerekti€ini vurgulad›k……

• Yap›lanlardan hareketle geçmiﬂtekilerin benzerli€ine ve uygulamalar›ndaki paralelliklere yönelik ba€lant›lar kurmay› önerdik……

• Olabilecek herhangi bir hareketle ilgili, ne amaçla ve kimler taraf›ndan nelerin yap›lmaya çal›ﬂ›ld›€›n› sorgulayarak ç›karan yap› kazanmaya yönlendirdik..

2

Halifelerden Günümüze Halifelerden Günümüze ‹slâm ‹slâm TarihiTarihi

(3)

Peygamberimiz (s.a.v.)’in vefat›ndan sonra4 seçkin saha4 seçkin saha

-be

besinin halifelik görevini yürüttü€ü döneme “Hulefa-i Raﬂidin” –Olgun HalifelerOlgun Halifeler– dönemi denir. Bu4 halife4 halife,Hz. Ebu BeHz. Ebu Be

-kir, Hz. ömer, Hz. Osman ve Hz. Ali

kir, Hz. ömer, Hz. Osman ve Hz. Ali’dir. Toplam halifelik süreleri30 sene30 senedir. Bu dönem, ‹slâm halifeli€inin ideal yürü-tüldü€ü bir dönem olmuﬂtur.

Bu dönemde Müslümanl›k çok genifl co€rafyaya yay›lm›fl-t›r.Irak, ‹ran, Suriye, Kafkasya, HorasanIrak, ‹ran, Suriye, Kafkasya, Horasangibi pek çok ülke-ye ‹slâm’›n mesaj› ulaflm›flt›r.4 halife4 halifedöneminde büyük fetih-ler gerçekleflmifltir. Bazen de huzursuzluk, kar›fl›kl›k ve görüfl ayr›l›€›n›n yafland›€› zamanlar olmufltur.

Hz. Ebu Bekir (r.a.) sahabelerin en üstünüdür. “S›dd›kiyet” – En büyük do€rulay›c› – gibi bü-yük bir manevî dereceye sahip-tir. Peygamberimiz (s.a.v.)’e ba€l›l›k ve fedakârl›€› en ileri derecede idi. ‹slâm davetinin herkese ulaﬂmas› için bütün gücüyle çal›ﬂt›.

Peygamberimiz (s.a.v.)’inma€ara ve hicret arkadafl›ma€ara ve hicret arkadafl›yd›. Kur’an-› Kerim onu “ikinin ikincisiikinin ikincisi”1_{fleklinde över.}

Peygamberi-miz (s.a.v.)’in sevgisini kazand›. Hayatta iken cennetle müjdelendi. Peygamberimiz (s.a.v.)’in vefat›ndan sonra bütün Müslüman-lar›n kendisine biat etmesi sonucu halife seçildi. Müslümanlar› bö-lünüp parçalanmaktan kurtard›. ‹slâm ümmetine alt›n bir dönem yaﬂatt›.

1_{Tövbe, 40.}

Peygamberimiz (s.a.v.)’in vefat›n-dan sonra halifeler dönemi baflla-d›. Halifelik, bütün Müslümanla-r› temsil eden bir kurumdu. Hali-fe, din ifllerini peygambere uyarak yürüten devlet baflkan› demekti. ‹slâm’› ve ‹slâm beldelerini koru-makla ve ‹slâm sistemini yürütmekle görevliydi.

Âlimler bir halifede flu dört flart›n bulunmas› gerekti Âlimler bir halifede flu dört flart›n bulunmas› gerekti

-€inde birleﬂirler: €inde birleﬂirler: a) a)‹lim b) b)Adalet c) c)‹ktidar d) d)Kusursuzluk

Raflit halifeler ve onu takip eden ‹slâm halifeleri flu dört Raflit halifeler ve onu takip eden ‹slâm halifeleri flu dört yöntemle seçilmifllerdir:

yöntemle seçilmiﬂlerdir: 1.

1.Bütün ümmetin biat›yla. Hz. Ebu Bekir (r.a.)’›n seçilmesi

2.

2.önceki halifenin aday gösterip, ümmetin ona biat›yla. Hz. ömer (r.a.)’›n halife seçilmesi

3.

3.önceki halifenin belirledi€i bir kurulun karar›yla. ör. Hz. Osman (r.a.)’›n seçilmesi

4.

4.Müslümanlar aras›nda görüfl ayr›l›€› ç›kar, halife seçile-mezse, ümmetin iflini yürütebilecek bir kiflinin halifelik görevi-ni istemesiyle.

4

Halifelik

Nedir?

Dört Halife Dönemi

“Hulefa-i Raﬂidin”

(632-661)

Hz. Ebu Bekir (r.a.)

Dönemi

(632 – 634)

Hz. Ebu Bekir (r.a.)

Kimdir?

(4)

(5)

(6)

(7)

Hiflam’› gör ki: O hâlinde kafllar›yla bana, “Ben istemem, hadi, git ver, diyordu, hayk›rana, “ Epey zaman arad›m ah eden o muhtazar›. . . Yetifltirdim, oh, kavuflmuflta Hakk’a son nazar›! Hiflam’› bari bulayd›m, dedim, hemen döndüm: Me€er flikar›na benden çabuk yetiflmifl ölüm! Demek, bir amcam›n o€lunda vard›, varsa ümid. . . Koflup hizas›na geldim: O kahraman da flehit. fiark›n ki mefahir dolu, mazi-i kemali, Ya Rab, ne onulmaz yarad›r flimdiki hâli! fiirazesi kopmufl gibi, manzume-i iman, Yapraklar› y›rt›k, sürünür, yerde periflan. “Vahdet” mi fliar›yd›? Görün flimdi gelin de: Her parças› bir mel’abe eyyam›n elinde! Tarihine mev’z›d-i ezelken “ebediyyet”, Ey, tefrika zehriyle flafl›rm›fl giden, ümmet! “Nisan”a ç›kan yolda m› kald›n gümrah? Lâ-havle velâ kuvvete illâ billâh!

Mehmet Akif Ersoy

33

3_Safahat.

Huzeyfetü’l-Adevi Huzeyfetü’l-Adevider ki: Harb-i Yermük’ün, Yaman k›z›ﬂt›€› bir gün.

‹kindi üstü biraz gevfleyince, sanki k›tal, Silâh› att›m elimden, su yüklenip derhal, Mücahidin aras›ndan aç›ld›m imdada, A€›r yarayla uzaklarda kalm›fl efrada. Ne ma’rekeydi ki, çepeçevre, gö€sü kand› yerin! Hüda’ya kalbini açm›fl, yatan bu gövdelerin, fiehidi çoksa da, gazisi hiç mi yok ?. . Derken, Derin bir inleme duydum. . . Fakat bu ses nerden ? S›rayla okflad›€›m sineler bütün bi-ruh. . . Me€erse amcam›n o€luymufl inleyen mecruh. dedim: “Biraz su getirdim, içer misin, versem?” Gözüyle “ver”! demek isterken, arkadan bir elem, Enine bafllad›. Bakt›m: Nigâh-› merhameti, “Götür!” deyip bana imada ses gelen ciheti. Ne yapsam içmeyecek, bofltu, anlamad›m, ibram; O yükselen sese kofltum ki: As’›n o€lu Hiflam; Görünce gölgemi birden kesildi nevhalar›; Su istiyordu garibin dönüp duran nazar›. ‹çirmek üzere e€ildim, üçüncü bir k›sa “ah!”, H›r›lt›larla bafllanmaz m› karfl›dan nagâh! 12

Okuma Parças›:

ﬁiir

Vahdet

(8)

(9)

(10)

(11)

(12)

(13)

(14)

(15)

(16)

Mescid-i Aksa’y› gördüm düflümde Bir çocuk gibiydi ve a€l›yordu Var›p efli€ine aln›m› koydum, Sanki bir yeralt› nehr ça€l›yordu. Gözlerim yollarda bekler dururum Nerde kardefllerin diyordu bir ses ‹lk k›blesi benim ulu nebinin Unuttu mu bunu acaba herkes. Burak dolan›rd› yörelerimde Miraca yol veren h›z üssü idim, Bellidir kutsall›€›m flehir ismimden Her yana nur saçan bir kürsü idim, Hani o günler ki, binlerce mü’min, Tek yürek hâlinde bana koflard›. Hemflehrim nebîler yüzü hürmetine Cevaba eriflen dualar vard›. fiimdi kimsecikler varmaz yan›ma Mü’minden yoksunum tek ve tenhay›m, Rüzgârlar silemez göz yafllar›m›, Çöllerde kay›p bir yetim vahay›m. Mescid-i Aksa’y› gördüm düflümde Götür Müslümana selâm diyordu Dayanam›yorum bu ayr›l›€a Kucaklas›n beni ‹slâm diyordu.

•• Me

Mehm

hmet

et Ak

Akif

if ‹N

‹NAN

AN

30

Hz. ömer (r.a.) Medine’ye döndükten sonra Suriye’de veba salg›n› ve k›tl›k bafllad›. Ya€mur ya€mam›fl, toprak kurumufltu. Susuzluk, k›sa sürede veba salg›n›n› ortaya ç›kard›.

Komutanlar, probleme çare aramaya baﬂlad›lar. O s›rada,

Abdurrahman bin Avf

Abdurrahman bin Avf (r.a.), Peygamberimiz (s.a.v.)’in bir sözünü hat›rlatt›. “Bir yerde veba oldu€unu ö€renirseniz,Bir yerde veba oldu€unu ö€renirseniz, oraya girmeyin. Sizin bulundu€unuz yerde veba ç›karsa, oraya girmeyin. Sizin bulundu€unuz yerde veba ç›karsa, oradan baﬂka yere ayr›lmay›n›z.

oradan baﬂka yere ayr›lmay›n›z.”

Veba salg›n›ndan 20.000’den fazla asker ﬂehit oldu. Bunlar›n içinde Ebu UbeydeEbu Ubeyde,Muaz bin CebelMuaz bin Cebel (r.a.) gibi büyük komutanlar da vard›.

Veba salg›n› sona erdikten sonra Hz. ömer (r.a.) yeniden fiam’a geldi. Suriye’nin önemli merkezlerini dolaflt›. Askerlerin maafllar›n› verdi. ölenlere dua etti. Yak›nlar›na baflsa€l›€› diledi. Peygamberimizin müezzini Bilâli HabefliBilâli Habefli (r.a.) fiam’a yerleflmiflti. Halife’nin bulundu€u bir zamanda, Bilâli Habefli (r.a.)’danezanezanokumas›n› istediler. Bilâl (r.a.) öyle bir ezan okudu ki, onun yan›k sesinden herkesin tüyleri ürperdi. Peygamberimiz (s.a.v.)’in hat›ras›n› tazelediler. Çok duyguland›lar. Göz yafl› döktüler. Peygamberimiz (s.a.v.) aralar›ndaym›fl gibi mutlu bir gün yaflad›lar.

Halifenin ﬁam ziyareti, Müslümanlar›n ac› ve üzüntüsünü unutturdu. Yeniden cihat ve fetih hedeflerine yöneltti. Sebat ve azimlerini artt›rd›.

K›tl›k ve Veba Salg›n›

Okuma Parças›

Mescid-‹ Aksa

(17)

(18)

(19)

571’de do€du. Kureyfl’in soylu ailelerinden biridir. Hz. Ebu Bekir (r.a.)’›n daveti üzerine Müslüman oldu. Dürüst, a€›r bafll›, yumuflakl›k ve utanma duygusu önde olan bir insand›. Peygamberimiz (s.a.v.) Hz. Osman (r.a.) hakk›nda “Meleklerin bile kendisinden utand›€› kimse” olarak anlat›r. Bafltan beri zengin ve güçlü idi. Cömertti. Alçak gönüllüydü. Zenginli€ini Allah yolunda harcamaktan çekinmezdi. Zorluklardan y›lmaz, felâketler karfl›s›nda sars›lmazd›. Derin bir tevekkül anlay›fl›na sahipti.

Peygamberimiz (s.a.v.)’in önceRukiyeRukiye, onun vefat›ndan sonra da ümmü Gülsümümmü Gülsüm adl› k›zlar› ile evlenmiﬂtir. Bu sebepten kendisine “Zi’n-nureynZi’n-nureyn” –iki nur sahibi– unvan› verilmiﬂtir.

‹slâm’da sebat etmifl, iman›nda kararl›l›k göstermifl, Peygamberimiz (s.a.v.)’in sad›k ba€l›lar›ndan olmufltur. “Aflere-i MübeflflereAflere-i Mübeflflere” – Dünyada iken cennetle müjdelenen 10 kifli – aras›ndad›r.

Yumuﬂak huylu

Yumuflak huylu oluflu, devlet yönetimine yans›m›flt›r.

Akrabalar›na düﬂkün

Akrabalar›na düflkündü. Devlet yönetimine getirdi€i baz› akrabalar› makam ve mevki h›rs›na kap›lm›fllar, Hz. Osman’›n (r.a.)iyi niyetini kötüye kullanm›fllariyi niyetini kötüye kullanm›fllard›r.

•Sevdi€iniSevdi€iniafl›r› ve ölçüsüz sevme. Düflmanl›k etti€ine, onunla bir daha bir araya gel-meyecek kadar düflmanl›k etme.

•Takva sahipleriyle arkadafll›kTakva sahipleriyle arkadafll›kyap. ‹fllerini Allah’tan kor-kanlara dan›fl.

•S›rS›rr›n senin esirindir. Söyledi€in zaman, sen onun esiri olursun.

•Allah korkusuAllah korkusu, her hikmetin baﬂ›d›r.

•AllahAllah’tan baflkas›ndan korkan kiflinin bütün gayreti boflu-nad›r.

•ZalimZalimiflin bafl›nda kaybetmifltir.Zulme u€rayanZulme u€rayaniflin ba-fl›nda kazanm›flt›r.

•‹ﬂlerin sonu‹ﬂlerin sonuna bakmak, sevinç kap›lar›n›n anahtar›d›r. •Ahlâk güzelli€iAhlâk güzelli€i, vücut güzelli€inden daha güzel ve daha

de-vaml›d›r.

•Güzel ahlâkGüzel ahlâken hay›rl› dosttur. •Utanma duygusuUtanma duygusuyok olan›n kalbi ölür.

•‹man‹man›n üçte biri utanma duygusu, üçte biri ak›l, üçte biri cömertliktir.

•R›zkR›zk› topra€›n derinliklerinde aray›n›z. Yeryüzüne lânet et-meyiniz. Yer (toprak) r›zklar›n yeridir.

•‹lim‹limçal›ﬂmas›, problemlerin çözümü için gayret etmek cihat gibidir.

•Nimet, ﬂükretNimet, ﬂükretti€in zaman devaml› kal›r. •AçgözlülükAçgözlülükfakirlik,kanaatkanaatzenginliktir. •ÜmidÜmidi az olan›n üzüntüsü çok olur. •ÖlümÖlümü çok anan, dünyada kanaatkar olur. 36

Hikmetli Sözlerinden

Hz. Osman (r.a.)

Devri (644-657)

Hz. Osman’›n (r.a.)

Kiﬂili¤i

(20)

(21)

(22)

(23)

(24)

“Her türlü hamd ve övgüye lây›k olan Allah’t›r. Ey insanlar! ‹yi biliniz ki, bu dünya sevimlidir, aldat›c›d›r. Dünya insanlara hofl görü-nür. Çok kimseler dünyaya yönelmifltir. Siz dünyaya meylet-meyiniz. Çünkü dünyaya güven olmaz. Biliniz ki, kendisine yö-nelenin peflini b›rakmaz.

Allah size dünyay›, orada ahireti kazanman›z için verdi. Dünyaya yönelip ahireti unutmay›n›z. Dünya hayat› geçicidir. Ahiret hayat› devaml›d›r. Geçici hayat sizi kendine çekip, sonsuz hayat ahiretten al›koymas›n. Geçici olana aldan›p, sonsuz olan› unutmay›n. Dünya saray›n›n temeli çürüktür. Sonsuz hayat ahi-retten al›koymas›n. Geçici olana aldan›p, sonsuz olan› unutma-y›n. Dünya saray›n›n temeli çürüktür. Dönüfl ancak Allah’ad›r. Yaln›z Allah’tan korkunuz. Allah’tan korkmak, cehenneme kar-fl› bir kalkand›r. Allah’›n hoflnutlu€unu kazanmaya bir vesiledir. Durumunuzu de€ifltirmekten sak›n›n›z. Cemaate devam ediniz. Parça parça olmay›n›z. Allah’›n nimetini hat›rlay›n›z ki, bir za-manlar birbirinize düflman idiniz de; Allah kalplerinizi birlefltir-di. Onun nimeti sayesinde kardefller oldunuz.”

Hz. Osman’›n ﬂehit edilme-sinden sonrada kar›ﬂ›kl›klar devam etti. Hz. Osman’›n (r.a.) evi ve devlet hazinesi ya€maland›. Bu yüzden cenazesi üç gün defnedilemedi.

Hz. Osman’›n (r.a.) han›m›Naile HatunNaile Hatun’un ricas› üzeri-ne,17 sad›k dostu, cenazeyi y›kad› ve namaz›n› k›ld›.17 sad›k dostu, cenazeyi y›kad› ve namaz›n› k›ld›.Devam eden kar›fl›kl›klar s›ras›ndacenazeyi tafllayanlar bile oldu.cenazeyi tafllayanlar bile oldu.

Hz. Osman (r.a.) isyanc›larla mücadele edebilecek güçtey-di. Hatta, sahabenin ileri gelenleri “‹syanc›lara karfl› bir ordu haz›rlanmas›n›‘ istemifllerdi. Hz. Osman’›n (r.a.) yumuflakyumuflak huylu ve kan dökmeye raz› olmayan bir yap›ya sahip olmas› huylu ve kan dökmeye raz› olmayan bir yap›ya sahip olmas›, otoritesini bu yönde kullanmas›na engel oldu. Onun afl›r› yu-muflakl›€›, halifeli€i ve flehit edilmesi s›ras›nda disiplin ve otori-te sa€lamaya f›rsat vermedi.

Hz. Osman (r.a.) flehit edildikten sonra. Sand›€›ndan bir mektup ç›kt›. Bu mektupta flunlar yaz›l›yd›: “Rahman ve Ra-him olan Allah’›n ad›yla; Bu, Osman’›n sözleridir. Osman bin Afvan tek olan Allah’tan baflka ilâh olmad›€›na, Muhammed’in Allah’›n kulu ve rasülü oldu€una flahitlik eder. Cennet ve ce-hennem hakt›r. Allahü Tealâ mahfler günü bütün kabirde ya-tanlar› diriltecektir. Allah sözünden dönmez. Herkes o takdir edilen süre içinde yaflar, ölür ve dirilir.”

46

Hz. Osman’›n Defni

_{Okuma Parças›}

Hz. Osman’›n

Bir Hutbesi

(25)

(26)

(27)

(28)

(29)

(30)

(31)

(32)

(33)

(34)

(35)

• Yezid’in Ehl-i Beyt’e, Mekke ve Medine halk›na yapt›klar›, tarih boyunca, kara bir leke olarak kalm›flt›r.Kerbelâ’daKerbelâ’da Hz. Hüseyin (r.a.) ve 72 arkadafl›n› flehit

Hz. Hüseyin (r.a.) ve 72 arkadafl›n› flehitetmesi, ‹slâm dünyas›nda büyüknefretnefretuyand›rm›flt›r.

• Bu nedenle Yezid devri, ‹slâm devlet ve düﬂünce tarihinde

karanl›€› temsil karanl›€› temsileder.

Yezid, üç buçuk sene hükümdarl›küç buçuk sene hükümdarl›k yapt›. 39 yaﬂ›na39 yaﬂ›na geldi€inde Hamas’ta hastaland›.

geldi€inde Hamas’ta hastaland›. Hastal›€› s›ras›nda, yerineII. MuaviyeII. Muaviyehalifeli€e getirildi. K›sa süre sonra da vefat etti. Cesediﬁamﬁam’a götürüldü (683683).

Kâbe’ye ipek örtü

Kâbe’ye ipek örtüörtme gelene€ini ilk olarak Yezid baﬂlatt›.

Hz. Hüseyin (r.a.)’›n flehit edilmesi, ‹slâm dünyas›n› kahretti. Çok büyük üzüntü-ye bo€du. Sahabeler sanki k›-yamet floku yaflad›. Müslü-manlar aras›ndaki ayr›l›klar› daha da art›rd›. Yezid, ‹slâm dün-yas›ndan gelen tepkilerle sars›ld›. Emevî Devletine karfl› fliddet-li bir düflmanl›k bafllad›. Bu nedenle “Kerbelâ Olay›”, Emevî Devleti’nin y›k›l›fl›n› haz›rlayan önemli sebeplerin en bafllar›n-da yer al›r._{Tarihçiler Kerbelâ olay›n› flöyle de€erlendirirler:}_{Tarihçiler Kerbelâ olay›n› flöyle de€erlendirirler:}

• Kerbelâ olay›, tarih boyunca‹slâmî de€erlere sald›ranlara‹slâmî de€erlere sald›ranlara karﬂ› bir direniﬂin sembolü

karﬂ› bir direniﬂin sembolüdür.

• Hz. Hüseyin (r.a.) Yezid’e biat edemezdi. E€er biat etseydi,

tarihe mal olmuﬂ ﬂahsiyet

tarihe mal olmuﬂ ﬂahsiyet ve manevî çehresiyle bilinen “HüseyinHüseyin” olmaktan ç›kard›. O,ilâhi otoriteye ba€l›ilâhi otoriteye ba€l›yd›. Yezid’e biat etmesine, inanc›, ameli, takvas›inanc›, ameli, takvas› izin vermiyordu.

• Bu nedenle Hz. Hüseyin (r.a.),zulme boyun e€medi vezulme boyun e€medi ve zalimin yan›nda yer almad›.

zalimin yan›nda yer almad›.

• Olaya yüzeysel olarak bak›ld›€› zaman, sanki, Hz. Hüseyin (r.a.)’›n dünyal›k ve saltanat için Kûfe’ye hareket etti€i izlenimi uyanabilir. Ancak, olay geniﬂ bir bak›ﬂ aç›s› ile ele al›nd›€› zaman, Hz. Hüseyin (r.a.)’›n sab›rl›, cesur vesab›rl›, cesur ve sa€lam bir dava adam›

sa€lam bir dava adam›oldu€u anlaﬂ›l›r.

• Hz. Hüseyin (r.a.)’›n davas›, kendi ﬂahs›ndan dahadavas›, kendi ﬂahs›ndan daha de€erli

de€erliydi. E€er, davas›n› hiçe say›p da, flahs›n› öne ç›karsayd›, böyle bir felâketle karfl›laflmazd›. O, yüksekyüksek ‹slâmî de€erleri kiflisel ç›karlar›na alet ederek ‹slâmî de€erleri kiflisel ç›karlar›na alet ederek Müslümanl›€a zarar verenlerin karfl›s›nda

Müslümanl›€a zarar verenlerin karﬂ›s›ndayer alm›ﬂt›. 68

Hz. Hüseyin (r.a.)’›n

ﬁehadeti üzerine

(36)

(37)

‹slâm Ordusu ‹spanya sahillerine ulaflt›€› zaman, Tar›k bin Ziyad gemileri yakt›rm›fl ve ordusuna flöyle seslenmiflti: “Askerlerim! Arkan›z deniz, önünüz düflman. Kaçarsan›z denizde bo€ulursunuz. Düflmana sald›r›rsan›z, ya flehit olur, ya da zafer kazan›rs›n›z. Anlad›m, anlad›m yi€itlerim! Yenilgi sizin gibiler için de€ildir. Yenilgiden söz etmiyorum. Sizin geri çekilmeye ihtiyac›n›z yoktur.BütünBütün mülk ve saltanat Allah'›nd›r

mülk ve saltanat Allah'›nd›r.Bu ülke de Allah’›nd›r. SizeBu ülke de Allah’›nd›r. Size emanettir.

emanettir.Yürüyün ve oray› al›n. Allah’›n büyüklü€ü ad›na, buray› kendinize ve çocuklar›n›za yurt edinmek için savaﬂ›n. Mademki, bizler için geri çekilmek yoktur. Daha önceki seferlerdeki gibi düﬂmana üstün gelin. Allah’a ve k›l›çlar›n›za güvenin.Genç kahramanlar›m! ‹leriye yürüyün!...”Genç kahramanlar›m! ‹leriye yürüyün!...”

I. Velid dönemi,fetihlerin zirveye ç›kt›€›fetihlerin zirveye ç›kt›€› bir dönem olmufltur. Pek çokimar çal›flmas›imar çal›flmas›yap›lm›fl.

I. Velidbaﬂar›l› bir siyasetbaﬂar›l› bir siyasetizledi. Daimakararl› hareketkararl› hareket

etti. ‹slâm dinine büyük önem verdi.Zay›f ve fakirlere yard›mZay›f ve fakirlere yard›m ederek halkla kaynaﬂ

ederek halkla kaynaﬂmay› baﬂard›.

vard›. Septe Hakimi, Müslümanlara yak›nl›k gösterdi. Art›k, ‹spanya’n›n fethi için flartlar olgunlaflm›flt›.

I. Velid,12.00012.000kiﬂilik orduyu ‹spanya’ya gönderdi. Baﬂ-lar›nda Tar›k bin Ziyad bulunuyordu. Tar›k bin Ziyad, Septe Bo€az›’n› geçti. Bu olaydan sonra bu bo€azCebel-i Tar›k BoCebel-i Tar›k Bo

-€az›

€az›olarak an›lmaya baﬂlad›.

‹slâm Ordusu ‹spanya topraklar›na ç›k›nca, Tar›k bin Zi-yad komutanlar›na emir verdi: “Bütün donanmay› yakacaks›-n›z.”Gemiler yak›ld›Gemiler yak›ld›. Askerde geri dönüfl ümidi kalmad›. Ta-r›k bin Ziyad ordusuna flöyle seslendi:” önümüzde düflman, ar-kam›zda deniz var. Kaçarsan›z, denizde bo€ulursunuz; düflma-na karfl› hücum ederseniz, iki güzellikten biri var:Ya zaferYa zafer ka-zan›r, flerefli bir mevki elde dersiniz,ya daya davurulur, Allah yo-lundaflehitflehitolursunuz.”

Bu sözler,Tar›k bin Ziyad’›n kararl›l›€›Tar›k bin Ziyad’›n kararl›l›€›n›n göstergesiy-di. ‹slâm Ordusu’nu zorlu bir savaﬂ bekliyordu.üstün gelmeküstün gelmek zorunda idiler

zorunda idiler.

Vizigot Krall›€›,iç kar›fl›kl›klariç kar›fl›kl›klarsebebiyle güçsüz durum-dayd›. ‹slâm Ordusu’na karfl› direnecek güçleri yoktu.

Yard›mc› kuvvetlerle birlikte, ‹slâm Ordusu’nun say›s›

18.000

18.000’e ulaflt›. Tar›k bin Ziyad önüne ç›kan bütün engelleri aflt›.KadiksKadiksdenilen bir yerde Vizigotlar›, yendi.TuleytulaTuleytula’y› ald›. Buras› Vizigotlar›n baflflehri idi. Böylece Vizigot Krall›-€›’na son verildi (711711). Tar›k bin Ziyad “‹spanya Fatihi‹spanya Fatihi” ola-rak an›ld›.

‹spanya’n›n fethi, ‹slâm dünyas›nda büyük bir sevinç mey-dana getirdi. Müslümanlar buraya “EndülüsEndülüs” ad›n› verdi.

72

Okuma Parças›

“‹leri Yürüyün”

(38)

(39)

(40)

(41)

Halife Mansur’un bir vasi Halife Mansur’un bir vasi

-yeti ﬂöyledir: yeti ﬂöyledir:

• Bir konu üzerindeiyice düiyice dü

-ﬂün

ﬂünmedenkarar verkarar verme…… • Devlet baﬂkan›naAllah’tan korkAllah’tan korkmak, halka daidareciidareci

-sine itaat

sine itaatyak›ﬂ›r……

• ülkeleri ebedîlefltiren en büyük fleyadaletadalettir…… • Güçsüzlere karfl› kuvvet kullananacizacizsay›l›r... • Bulundu€un yerde sanahakikati söyleyecek bir âlimhakikati söyleyecek bir âlim

mutlaka bulunsun……

• Ak›ll› kiﬂi, bir problem ortaya ç›kamadan öncegerekligerekli tedbiri al

tedbiri alan kiﬂidir……

Mansur’dan sonraMehMeh

-di

dihalife oldu. Mehdi,halkahalka ve Ehl-i Beyt’e çok iyi dav ve Ehl-i Beyt’e çok iyi dav

-ran

rand›. Fakirleri gözetti.HindistanHindistantaraflar›na seferler düzenle-di. Baz›fetihlerfetihleryapt›. O€lu Harun Reﬂid ise, Bizans ülkesinde fetihler gerçekleﬂtirdi.

Mehdi,sap›k ve bat›l inançlarla mücadelesap›k ve bat›l inançlarla mücadeleetti.785785’te öl-dü. Cömertlik ve merhamet duygular› yüksek bir halifeydi. Mehdi’den sonra, gerekMehdi’nin vasiyetiMehdi’nin vasiyeti, gerekse fetihler s›-ras›nda gösterdi€ikahramanl›klarkahramanl›klarsebebiyle halk taraf›ndan çoksevilensevilenbir insan oluﬂu, Harun Reﬂid’in halifeli€e getirilme-sine yol açt›.

5_{‹bnü’l-Esir Tarihi}

Abbasilerinilk halifesi Ebu’lilk halifesi Ebu’l Abbas

Abbasoldu.Hilâfet merkeHilâfet merke

-zini fiam’dan Haflimiye’ye zini fiam’dan Haflimiye’ye tafl›d›.

tafl›d›.‹syanlar› bast›rd›. ülkesininhuzur ve bar›flhuzur ve bar›fl›n› sa€lad›. ‹spanya’da hüküm süren Endülüs Emevî Devleti d›fl›nda kalan bütün ‹slâm dünyas›n› bir yönetim alt›nda toplad›. Dört sene devam eden halifelik dönemi baflar›l› geçti.

Ebu’l Abbas’›n vefat›ndan sonra, onun yerine kardeﬂiEbuEbu Cafer-Mansur

Cafer-Mansurhalife oldu. Ebu Müslim’in de yard›mlar›yla is-yanlar› bast›rd›. Ebu Müslim’in ülke içindeki etkinli€inin art-mas› sebebiyle, Ebu Müslim’le aralar›nda anlaﬂmazl›k ç›kt›. Saltanat› için kendisine rakip hissetti€i Ebu Müslim’ihile ilehile ile öldürttü

öldürttü.

Ebu Müslim’in ölümü, Abbasî saltanat›n›n kökleflmesini sa€lad›. Ancak, baz› isyanlar›n da bafllamas›na yol açt›. Halife Mansur bu isyanlar›n hepsini bast›rmay› baflard›. Fakat, Endü-lüs Emevî Devleti, ba€›ms›z bir ‹slâm Devleti olarak varl›€›n› sürdürmeye devam etti.

Halife Mansur, emniyet içinde yaflayabilece€i bir flehri oluflturmak istiyordu. Bu sebepleBa€datBa€datflehrini kurdurdu. Ba€dat’› hilâfet merkezi yapt›.

Mansur, askerli€e büyük önem verdi. Disiplinli bir ordu meydana getirdi. ülkeyi zenginleﬂtirdi.22 sene22 senehalifelik yapt›.

775

775’te vefat etti.

‹lk Abbasi halifeleriilim ve fenilim ve fenne büyük önem verdiler. ‹nsanl›€›n faydas›na kurumlar oluflturdular.fiehirlerfiehirlerkurup imar ettiler.MedeniyetMedeniyettarihi için unutulmayacak hizmetler gerçeklefltirdiler.‹slâm birli€i‹slâm birli€ini sa€lad›lar.

80

Abbasi Halifeli¤i

Okuma Parças›

Düﬂünmeden

Karar Verme

Halife Mansur

66

(42)

(43)

(44)

(45)

(46)

n›rd›. Bu yüzden cinlerin içine ne zaman girece€ini merak ede-rek çalar saatin baﬂ›nda nöbet bekledi€i söylenir.

ülkede sistemli bir posta hizmeti vard›. Güvenli€in sa€lan-mas› konusunda da ciddi tedbirler alm›ﬂlard›.

Denizcilik, ticaret ve tar›ma da büyük önem verildi. Ekime elveriflli arazilerde pek çokürün yetifltirürün yetifltirildi.

Abbasiler her alandaideal bir devlet sistemiideal bir devlet sistemikurmay› ba-ﬂarm›ﬂlard›r.

Abbasiler ilim ve sanat çal›ﬂ-malar›na büyük önem verdi-ler. Dünyadaki bilimsel çal›ﬂ-malar› takip ettiler. önemli eserlerin tercümesini yapt›-lar. Hind Edebiyat›’n›n önemli eserlerinden “Kelile ve Dimne” adl› eserin çevirisi bun-lar aras›ndad›r.

Din ilimlerine büyük önem verdiler. Dünyaya ›fl›k tutan büyük ilim adamlar› yetifltirdiler.HadisHadisilminde; Ebu Davud, Taberani, Beyhaki,F›k›hF›k›hilminde; ‹mam-› Azam, ‹mam-› Ebu Yusuf, ‹mam-› Muhammed, Serahsi,TefsirTefsirilminde; Kazi, Ne-sefi, Maverdi,Tasavvuf Tasavvuf ilminde; Hasanü’lBasri, Cüneydi Ba€ -dadi, ‹brahim Ethem,KelâmKelâmilminde; Farabi, ‹bni Sina, ‹mam-› Gazzaligibi pek çok âlim bunlar›n bafll›calar›d›r.

Tabiat ve fen ilimlerinde de büyük geliﬂme sa€lad›lar.T›pT›p

ilmi geliflmifl, pek çok alanda ilk çal›flmalar Abbasiler dönemin-de bafllam›flt›r. Ba€dat’tailaç yapma formülleriilaç yapma formüllerikonusunda araflt›rma yapan bireczac›l›k fakültesieczac›l›k fakültesiaç›lm›flt›r. Büyük ‹slâm

kimyager

kimyageri Cabir bin Hayyan’›n araflt›rmalar› bütün dünyada il-gi uyand›rm›flt›r. ‹bni Sina zaman›n›n bütün hastal›klar›na te-davi yöntemleri gelifltirmifltir.

Matematik

Matematikte de ça€›n›n öncüsü olmuﬂlar,CebirCebirilminde

ﬂifre kal›plar

flifre kal›plar›n› bulmufllard›r.CabirCabirveHarizmiHarizmi, bu alanda en ileri gitmifl ilim adamlar› aras›ndad›r. ‹slâm bilginleriuzay fiziuzay fizi

-€i

€idal›nda, yüzy›llar sonra gelenEinsteinEinstein’i etkileyen teoriler ge-lifltirmifllerdir. Y›ld›zlar, ay, günefl ve dünyan›n hareketleri ko-nusunda ilk genifl araflt›rmay› Abbasiler yapt›lar.

Saat

Saatgünlük hayata Abbasiler zaman›nda girdi. Harun Reflid’in fiarlman’a hediye etti€i çalar saat bütün dünyada ilgi uyand›rd›.fiarlmanfiarlman, bu saati cinlerin hareket ettirdi€ine ina-90

Abbasilerde

Kültür ve

Medeniyet

(47)

(48)

(49)

(50)

(51)

(52)

(53)

(54)

(55)

(56)

(57)

Bu sizin a€laman›z benzedi bir di€erine Endülüs tac› elinden al›nan baht› kara Savuflurken, o güzel mülkü verip a€yara T›rman›r bir kayan›n s›rt›na, etrafa bakar. B›rak›p ç›kt›€› cennet gibi zümrüt ovalar, Bafllar a€latmaya biçareyi hüngür hüngür! Karfl›dan valide sultan bunu pek hakl› görür, Der ki ”Çarp›flmadan erkek gibi düflmanlarla, fiimdi, hiç yoksa kad›nlar gibi olsun a€la!”

Mehmet Akif Ersoy

1818

G›rnata’n›n H›ristiyanlar›n eline geçmesiyle birlikte, Müslümanlar çok büyük zu-lüm ve iflkencelerle karfl› karfl›ya kald›lar. H›ristiyanlar, Müslü-manlar› dinlerini ve ülkelerini terk etmeye zorlad›lar. Büyük bir katliam yapt›lar. Endülüs Müslümanlar› tarihin kaydetme-di€i büyük zorluk ve iflkencelerle karfl› karfl›ya kald›lar.

Devaml› yap›lan zulümler sonucu, k›sa sürede yar›m

mil-Halifelerden Günümüze ‹slâm Tarihi Halifelerden Günümüze ‹slâm Tarihi

18_Safahat

ni gösteren ilginç bir örnek ni gösteren ilginç bir örnekoldu.

Ebu Abdullah’›n,iktidar baflka kardefline geçecek endiiktidar baflka kardefline geçecek endi

-ﬂesi

ﬂesiyle, babas› ve amcas›n› b›rak›pKastilyal› H›ristiyanlarlaKastilyal› H›ristiyanlarla iﬂbirli€i

iﬂbirli€ine girmesi, G›rnata’n›n sonunu haz›rlad›.

Hâlbuki Allah,mü’minleri b›rak›p da kâfirlerle dost olmü’minleri b›rak›p da kâfirlerle dost ol

-ma

may› yasaklam›ﬂt›: “Ey iman edenler! Mü’minleri b›rak›p da kâfirlerle dostluk kurmay›n.”15

“Allah’a ve rasülüne itaat edin.Birbirinizle çekiflmeyinBirbirinizle çekiflmeyin. Yok-sa içinize korku düfler, kuvvetiniz gider, rüzgâr›n›z da€›l›r.”

16

“Ey iman edenler! Yahudi ve H›ristiyanlar› dost edinme-yin. Çünkü onlar birbirinin dostudur. Sizden kim onlara dost edinirse, o da onlardand›r. Allah zulmeden kimseleri do€ru yo-la uyo-laﬂt›rmaz.”17

G›rnata’da hükümdar ve yöneticilerilâhi buyruklara kulakilâhi buyruklara kulak vermemifl, kendilerini ve ülkelerini felâkete sürüklemifller vermemifl, kendilerini ve ülkelerini felâkete sürüklemifllerdir.

H›ristiyanlar flehre girerken Ebu Abdullah ve annesi tarihî El-Hamra Saray›’ndan ve G›rnata’dan ayr›ld›lar. Ebu Abdullah flehir d›fl›na ç›k›p G›rnata’n›n da€lar›n› ve güzelliklerini son bir defa sey-rederken derin bir üzüntü içine giriyor ve a€l›yordu. Bunu gören anne Sultan o€luna flu tarihî sözü söylemifltir: “Ülkesini erkeklerÜlkesini erkekler gibi savunamayanlar, kad›nlar gibi a€larlar!

gibi savunamayanlar, kad›nlar gibi a€larlar!”

Kastilyal›lar bir süre sonra Ebu Abdullah’›sürgünsürgünettiler. Hayat›n›n bundan sonraki bölümünü Afrika’da geçiren Ebu Abdullah,15341534’teFasFas’ta vefat etti.

112

15_{Nisa, 144.} 16_{Enfal, 46.} 17 _{Maide, 51.}

Okuma Parças›

Son Hükümdar

Endülüs’e

Veda Ediyor

Y›k›l›ﬂ Sonras›

(58)

(59)

(60)

(61)

(62)

(63)

(64)

(65)

(66)

(67)

(68)

(69)

Amasya ve Çorum

Amasya ve Çorumcivar›nda hüküm sürdüler. Zaman›nda Anadolu’nun en etkili beyli€i hâline geldi.

I. Haçl› Ordusu’nun Anadolu’ya girmesi üzerineSelçuk- Selçuk-lulara yard›m

lulara yard›ma kofltular.DaniflmendilerDaniflmendilerdetaht kavgalar›taht kavgalar›yü

--zünden y›k›ld› (11741174).

Dilmaç O€ullar›: Dilmaç O€ullar›:

Anadolu’nun en uzun süre hüküm süren beyli€idir.Dil- Dil-maço€lu Mehmet Bey

maço€lu Mehmet Beytaraf›ndan kurulmuﬂtur. Erzen (Erzu- Erzu-rum

rum) ve Bitlis’te hüküm sürmüﬂlerdir.BitBitlislis 12071207’deEyyübî- Eyyübî-ler

lerin eline geçmiﬂ,ErzenErzen’de ise14051405y›l›na kadar hakimiyetle

--rini sürdürmüﬂlerdir.

Mengücüklüler: Mengücüklüler:

KurucusuMengücük GaziMengücük Gazi’dir.Erzincan ve Divri€iErzincan ve Divri€i’de hüküm süren bir beyliktir.

Saltuklular: Saltuklular:

Anadolu fetihlerine kat›lm›ﬂ olan Saltuk Bey taraf›ndan kuruldu (10721072). Erzurum civar›nda hüküm süren bir beyliktir.

1202

1202’de y›k›ld›. Saltuklular ﬂehirlerini çok güzel mimarî eser

--lerle süslemiﬂlerdi.

136

Asya’n›n bat›s›ndaki üç taraf› Karadeniz, Marmara , Ege ve Akdeniz’le çevrili olan yar›-madaya Anadolu denilmek-tedir. Çanakkale ve Marmara bo€azlar› Anadolu’yu Avrupa’dan ay›rmaktad›r.

Tarih boyunca Anadolu’da pek çok uygarl›k kurulmuﬂtur.

Hititler, ‹yonlar, Frigler, Lidyal›lar

Hititler, ‹yonlar, Frigler, Lidyal›larAnadolu’da kurulan uy

--garl›klar›n baﬂl›calar›d›r. Anadolu, verimli topraklar› ve co€rafî konumu ile tarihte önemli bir merkez olmuﬂtur.

Bizansl›lar, Türklerden önce Anadolu’da11 as›r11 as›rkadar kalm›ﬂlard›r. Türkler, Bizansl›larla uzun mücadeleler sonucu bu topraklar› “vatan” hâline getirmiﬂlerdir. Anadolu’nun fet

--hinden sonra,siyasî, ekonomik ve dinî sebeplersiyasî, ekonomik ve dinî sebeplerleAnadolu’yaAnadolu’ya göçler

göçlerbaﬂlam›ﬂt›r.

Daha önce bu bölgeyeAnatoliaAnatoliadeniyordu. Türklerin bu

--raya yerleflmesinden sonra “Anadolu” denilmeye bafllanm›flt›r. Alparslan’›n ölümünden son

--ra, Süleyman ﬁahKonyaKonya’y› ele geçirdi (10751075). Bu olay,

Anadolu Selçuklu Anadolu Selçuklu Devle-ti’nin kuruluﬂunun ilk ad›m› ti’nin kuruluﬂunun ilk ad›m›

oldu. Süleymanflah, Bizans'›n yaflad›€›iç kar›fl›klariç kar›fl›klardan da fay

--dalanarak‹znik‹znik’i fethetti. Konya’y› baﬂﬂehir yapt›.

Anadolu Selçuklu Devleti’ni,MarmaraMarmarasahillerindenSu- Su-riye

riye’ye kadar uzanan topraklar üzerinde kurdu.BizansBizans’la ant

--laflma yapt›. Son olarak, Türk komutanlar›ndanTutuflTutufl’laHa- Ha-lep

lep’te yapt›€› savaﬂta yenildi. Bu savaﬂta ald›€› yararlar, onun ölümüne yol açt› (10861086).

Anadolu

Selçuklu

Devleti

Süleyman ﬁah

(1075-1086)

(70)

(71)

halk›isyana teﬂvikisyana teﬂviketti.Baba ‹shakBaba ‹shaksonunda öldürüldü. Bu olayBabailer isyan›Babailer isyan›olarak tarihe geçti.

Zor bast›r›lan Babailer isyan› Selçuklu’nun eski gücünü korumad›€›n› ortaya koydu.Mo€ollarMo€ollarbu durumu f›rsat bildi veErzurumErzurum’a girerek ﬂehri yak›p y›kt›lar. Selçuklular ve Mo

--€ollar aras›ndaKöseda€ Savaﬂ›Köseda€ Savaﬂ›yap›ld›. G›yasettin Keyhüsrev tecrübeli devlet adamlar›n› dinlemedi. Bu yüzden yenildi (12431243). Bu durum, Anadolu’nun Mo€ol sald›r›s›na u€ramas›y

--la sonuç--land›.

Mo€ollar,Sivas, Kayseri, ErzincanSivas, Kayseri, Erzincangibi ﬂehirleri iﬂgal et

--tiler. Her yeri ya€malad›lar. Halk› k›l›çtan geçirdiler. Sonunda bar›fl antlaflmas› yap›ld›. Selçuklular, Mo€ollaraharaçharaçvermeye bafllad›lar.

Bu olaydan sonraTrabzon Rumlar›Trabzon Rumlar›veErmenilerErmenilerSel

--çuklulara tabi olmaktanvazgeçtivazgeçtiler. Anadolu Selçuklu Devleti iyice zay›flad›.

II. G›yasettin Keyhüsrev Antalya’da bir e€lence s›ras›nda fenalaﬂt›.2525yaﬂ›nda vefat etti (16461646). Yapt›€› hatalar Selçuk

--lular›n y›k›l›ﬂ›n› haz›rlad›.

Haçl› sald›r›lar›

Haçl› sald›r›lar›sonucu Suriye Selçuklular› Devleti sona erdi (11281128).

Haçl›larla mücadele edenTacettin BiﬂriTacettin Biﬂri, Suriye’de haki

--miyeti ele geçirdi. Böylece, Suriye’de “BörülerBörüler” hanedanl›€› ku

--rulmuﬂ oldu (11281128).

Alanya

Alanya’y› fethetti.AkdenizAkdeniz’e iyice hakim oldu.Artuklu- Artuklu-lar

larla mücadele sonucuAd›yamanAd›yamanveMalatyaMalatya’y› ele geçirdi.

K›r›m

K›r›m’› fethederek orada camiler yapt›rd›. Saltuklu Beyli€i’ni ortadan kald›rd›.

Yass›-çemen Savaﬂ›

Yass›-çemen Savafl›’n› kazand›.HarzemflahlarHarzemflahlar›n gücünü k›rd›.GürcistanGürcistanseferinde baflar›lar gösterdi.

Eyyübîler

Eyyübîlerle mücadele etti. Baz› yerleri ele geçirdi. Fakat,

Mo€ol tehlikesi

Mo€ol tehlikesine karﬂ› Eyyübîlerle iﬂbirli€i yapt›. Kayseri’de

ziyafet

ziyafets›ras›nda av etindenzehirzehirlenerek vefat etti (12371237).

Alâaddin Keykubat

Alâaddin Keykubat(1220-12371220-1237),, cecesusurrvedikkatlidikkatlibir hükümdard›. ‹lim adamlar›na hürmet eder, kendisi deilimleilimle meﬂgul

meﬂgulolurdu.SanatSanata önem verirdi.Mevlâna Celâlettin Ru-Mevlâna Celâlettin Ru-mî

mî’yi korumuﬂ ve hürmet göstermiﬂti.

II. G›yasettin Keyhüsrev II. G›yasettin Keyhüsrev

hükümdar oldu€unda1616ya

--ﬂ›ndayd›. Devlet iﬂleriniSa- Sa-dettin Köpek

dettin Köpekisimli vezirine b›rakt› ve kendisie€lencee€lenceha

--yat›na dald›. Veziri deiktidar h›rs›iktidar h›rs›na kap›ld›. Rakip olabile

--cek kiﬂileri harcad›. Pek çok de€erli devlet adam›n› öldürttü. Sonunda kendisi de, Selçuklu taht›n› ele geçirmek istedi€i için öldürüldü (12391239).

Baba ‹shak ad›nda biri, hükümdarl›€›n e€lence âlemlerine dald›€›n› ve44halifenin yolundan ç›kt›€›n› gerekçe göstererek II. G›yasettin Keyhüsrev’e karﬂ› adam toplamaya baﬂlad› ve 140

II. G›yasettin

Keyhüsrev

(1237-1246)

(72)

II. G›yasettin Keyhüsrev’in 11, 9 ve 7 yaﬂlar›nda 3 o€lu vard›. Onun ölümüyle birlik-te ülkede taht kavgalar› baﬂla-d›. Sonunda üçlü idare kurul-du. Mo€ol sald›r›lar›n›n da etkisiyle ülke ikiye bölündü. Konya’dan sonra Tokat da hükü-met merkezi oldu.

‹lkedeki kar›ﬂ›kl›klardan faydalanan Mo€ollar Selçuklu

--lardan almakta olduklar› vergiyi art›rd›lar.II. ‹zzeddin Keyka-II. ‹zzeddin Keyka-vus,

vus,iki kere Mo€ollarla savaﬂt›. Fakat, iki savaﬂta da yenildi (12791279). Selçuklu Devleti bundan sonra Mo€ollar›n kurdu€u

‹lhanl› Devlet

‹lhanl› Devleti’ne ba€land›. Anadolu Selçuklu Devleti’ninsonson hükümdar

hükümdar› ‹zzeddin II. Mesut idi. ülke iç kar›ﬂ›kl›klar içindey

--di. Mo€ollar Anadolu’yu kendilerine ba€l› sultanlar ve vezirler

--le idare etmeye baﬂlad›lar.

Bu s›ralarda,Karamanl›lar›n Konya’y› ele geçirmesiKaramanl›lar›n Konya’y› ele geçirmesi, iﬂleri daha da kar›ﬂ›k hâle getirdi. Selçuklular, bunlar›n sonunda ülkeyi ‹lhanl› ve Mo€ol sistemine göre düzenlemek zorunda kald›lar.

Mo€ol sald›r›lar›

Mo€ol sald›r›lar›artarak devam ediyordu. ﬁehirler ya€

--malan›yor, halk gün geçtikçe fakirlefliyordu. Her ne kadar baz› çal›flmalar yap›lm›fl olsa da, bunlar sonuçsuz kald›. Anadolu Selçuklu Devleti,‹zzeddin II. Mesut‹zzeddin II. Mesut’un ölümüyle birlikte so

--na erdi (13081308).

Bundan sonra, Mo€ollar Anadolu’yu genel valilerle idare etmeye bafllad›lar. Mo€ol zulmünden kurtulmakMo€ol zulmünden kurtulmak isteyen Türkmenler Anadolu’da beylikler kurmaya bafllad›lar.Kara- Kara-man, Germiyan, Osmanl›, Ayd›n, Saruhan, Mentefle man, Germiyan, Osmanl›, Ayd›n, Saruhan, Menteflegibi beylikler bu sebeple oluflmufltur.

Rubai: Rubai:

Ben ömrüm oldukça Kur’an-› Kerim’in kölesiyim Muhammed Mustafa’n›n aya€›n›n tozuyum Kim benden bundan baﬂkas›n› naklederse Ben o sözden de, o kiﬂiden de uza€›m

Hoﬂgörü ve Tevazu: Hoﬂgörü ve Tevazu:

ﬁefkat ve merhamette güneﬂ gibi ol Ay›plar› örtmede gece gibi ol ‹kram ve cömertlikte akarsu gibi ol öfken ve h›rs›n› yenmede ölü gibi ol

Tevazu ve kendini de€ersiz göstermekte toprak gibi ol Ya oldu€un gibi görün, ya da göründü€ün gibi ol.

Bir Beyit: Bir Beyit:

Anlamaz olgun adamdan ham adam Söz hem az, hem öz gerektir vesselâm

Bir Sözü: Bir Sözü:

Hatas›z dost arayan dostsuz kal›r. 142

Okuma ParçasI

Mevlâna’dan Seçmeler

Anadolu Selçuklu

Devleti’nin

Y›k›l›ﬂ›

(73)

(74)

Eyyübîlerden sonra M›s›r ve Suriye civar›nda kuruldu. Dev

--letin kurucusu Türk as›ll› bir Kölemen olan Aybek’tir. Ay

--bek, ayn› zamanda Selâhaddin-i Eyyübî’nin komutan›d›r. Memlûklar, Mo€ol sald›r›s›na karﬂ› direndiler.TimurTimur’a geçit vermediler. Bu mücadele sürecinde, ticaretleri zay›flad›. Vergi gelirleri azald›. Bu nedenlerle devletleri güçsüz kald›€› için Osmanl›larla da mücadele edemediler.Yavuz Sultan Se-Yavuz Sultan Se-lim

lim’in M›s›r seferinde Osmanl›larla karﬂ› karﬂ›ya geldiler.Ri- Ri-daniye

daniye’de zafer kazanarak Kahire’ye girenOsmanl›larOsmanl›lara kat›l

--d›lar (15171517).

146

Kurucusu Menteﬂe Bey`dir. Fethiye, Marmaris, Mu€la, Milas civar›nda hüküm sür-dü (1261). Bir ara, Ayd›n ve Germiyan beylikleriyle birle-ﬂerek Osmanl› ile mücadele ettiler. Fakat, bu niyetlerinden k›-sa sürede vazgeçtiler.

Güçlü bir donanma kurdular.GiritGiritveVenediklilerVenediklilerè karfl› mücadele ettiler.Deniz ticaretiDeniz ticaretini gelifltirdiler.14241424’te y›k›ld›.

Memlûklar

(1250-1517)

Menteﬂe O¤ullar›

Beyli¤i

Kütahya ve Denizli civar›nda kuruldu (12761276). Kurucusu

Yakub Bey

Yakub Bey’dir. Bir Türk aﬂi

--reti iken beylik hâline dönüﬂ

--tü. Y›ld›r›m Beyaz›tY›ld›r›m Beyaz›t’la iyi iliﬂkiler kurdular. Bir ara Karaman O€ullar›n›n eline geç

--tiyse deÇelebi MehmetÇelebi Mehmet,Karaman O€ullar›Karaman O€ullar›n›n elindenGer- Ger-miyan

miyanülkesini kurtard›.

Son hükümdar› olanII. YakubII. YakubOsmanl› ile taht mücade

--lesine giriﬂti. Fakat, bir varl›k gösteremedi. II. Yakub’un erkek evlâd› olmad›€› için,8080yaﬂ›na girdi€inde ülkesini Osmanl›lara emanet etti (14291429).

Germi

Germiyan

yan O¤ulla

O¤ullar›

r›

Beyli¤i

Selçuklular›nuç beyli€iuç beyli€iola

--rakManisaManisave çevresinde ku

--ruldu.Saruhan BeySaruhan Bey’in kuru

--cusu oldu€u bu beylikMene- Mene-men, Kemal Pafla men, Kemal PaflaveFoçaFoça’ya kadar geniflledi. Selçuklulardan sonra‹lhanl›lar‹lhanl›lara tabi oldular.

1410

1410’da da beylik sona erdi.

Sar

Saruha

uhann O¤u

O¤ulla

llar›

r›

Beyli¤i

Karaman O€ullar›,I. Alâad-I. Alâad-din Keykubat

din Keykubatzaman›ndauçuç beyli€i

beyli€igöreviyleErmenekErmenek’e yerleﬂtirildi (12281228). Selçuk

--lular›nMo€ol etkisiMo€ol etkisine girmesi sonucuba€›ms›z hareketba€›ms›z hareketet

--meye baﬂlad›lar, ülkelerini geniﬂlettiler.

Selçuklu himayesinde iken resmi dilleriFarsçaFarsçaidi. Kara

--man o€lu Mehmet Bey, biremirnameemirnameile sarayda devlet daire

--lerinde veyaz›flmalaryaz›flmalardaTürkçeTürkçe’den baflka dil kullan›lmas›n› yasaklad›.

S›k s›k Osmanl›larla rekabet ettilerse de, uzun süre baﬂar›

--l› olamad›lar. Y›ld›r›m Beyaz›t döneminde,Kuzey KaramanKuzey Karaman

Osmanl›lara ba€land›.Fatih Sultan MehmetFatih Sultan Mehmet, onlarla ciddi bir mücadele içine girdi.II. Beyaz›tII. Beyaz›tdöneminde ise, Karaman Bey

--li€i’ne son verildi (14871487).

Karaman

O¤ullar›

(75)

KurucusuAyd›no€lu Meh-Ayd›no€lu Meh-met Bey

met Bey’dir.14. yüzy›l14. yüzy›lbaﬂla

--r›nda kuruldu.Tire, Selçuk,Tire, Selçuk, Sultanhisar, ‹zmir Sultanhisar, ‹zmircivar›nda etkili oldular. ZamanlaMani- Mani-sa

saveDenizliDenizli’nin baz› yerlerine de yay›ld›lar.DenizcilikDenizcilikte baﬂar› gösterdiler. Bu bölge,14261426’daOsmanl›Osmanl›Devleti’ne kat›ld›.

Selçuklular,11781178’deDaniﬂ- Daniﬂ-mendiler

mendilerin yönetimine son verdi. ‹leri gelenlerini deuçuç beyi

beyi olarak görevlendirdi. Bunlardan Karesi BeyKaresi Bey, Bi

--zans üzerine seferler yapt›.Bal›kesirBal›kesirveBergamaBergama’y› fethettik

--ten sonraba€›ms›zba€›ms›zl›€›n› ilân etti.ÇanakkaleÇanakkale’yle,Ayvac›k, ‹v-Ayvac›k, ‹v-rindi, Soma, Dikili

rindi, Soma, Dikiliçevresinde etkili oldu. Bu beylik13451345’te sona erdi.

148

Ayd

Ayd›n

›n O¤u

O¤ulla

llar›

r›

Beyli¤i

1339

1339’da Zeynüttin KaracaZeynüttin Karaca Bey

Bey’in kurdu€u bir beyliktir.

Maraﬂ, Antep, Malatya, Maraﬂ, Antep, Malatya, Elaz›€

Elaz›€ civar›nda hüküm sür

--müﬂtür.Çelebi MehmetÇelebi Mehmetza

--man›nda Osmanl› Devleti’ne ba€lanm›ﬂt›r.

Dul

Dulkad

kadir

ir O¤u

O¤ulla

llar›

r›

Beyli¤i

11353

11353’teRamazan BeyRamazan Beytara

--f›ndan kuruldu. AdanaAdana ve

Tarsus

Tarsuscivar›nda hüküm sür

--dü.15101510’a kadarMemlûkla- Memlûkla-ra, 1608

ra, 1608’e kadar daOsman- Osman-l›lar

l›lara ba€l› kald›.

Rama

Ramazan

zan O¤ulla

O¤ullar›

r›

Beyli¤i

Kurucusu olanKad› Burha-Kad› Burha-nettin

nettincesur ve ﬂair bir hü

--kümdard› (13811381). SivasSivas’ta hüküm sürdü. Osmanl› ve Memlûklar›TimurTimurtehlikesi

--ne karﬂ› uyard›. ‹leri görüﬂlü idi. Bu beylik14421442’de sona erdi.

Kad› Burhaneddin

Ahmed Devleti

Uygur TürklerindenEretnaEretnata

--raf›ndan kuruldu (13281328). önce

Sivas

Sivas’›, sonraKayseriKayseri’yi merkez edindiler.AdaletAdaletüzere bir yöne

--tim kurdular.13811381’de y›k›ld›.

Eretna

Beyli¤i

Karesi O¤ullar›

Beyli¤i

13. Yüzy›l

13. Yüzy›lsonunda, Selçuk

--lular›n uç beyi olarakIspartaIsparta

veE€irdirE€irdircivar›nda kuruldu.

Selçuklular

Selçuklular›n‹lhanl›lar‹lhanl›lar hi

--mayesine girmesinden sonra

ba€›ms›zl›k

ba€›ms›zl›kkazand›lar.Gölhisar, AntalyaGölhisar, AntalyaveKorkuteliKorkuteli’yi ele geçirdiler.14231423’te y›k›ld›.

Ham

Hamit

it O¤u

O¤ulla

llar›

r›

Beyli¤i

Kurucusu Seyfettin Süley-Seyfettin Süley-man Bey

man Bey’dir.Beyflehir, Sey-Beyflehir, Sey-diflehir, Bolvadin, Ilg›n diflehir, Bolvadin, Ilg›n ve

Akﬂehir

Akﬂehir civar›nda hüküm sürmüﬂtür.

Eﬂr

Eﬂref

ef O¤u

O¤ulla

llar›

r›

Beyli¤i

Kurucusuﬁemsettin Yamanﬁemsettin Yaman Candar

Candar’d›r.Kastamonu, Si-Kastamonu, Si-nop, Samsun, Çank›r›, nop, Samsun, Çank›r›, Zonguldak

Zonguldak çevresinde hü

--küm sürdü. 13081308’e kadar

Selçuklular

Selçuklulara,13351335’e kadar‹lhanl›lar‹lhanl›lara tabi oldular. Sonra da

ba€›ms›z

ba€›ms›zl›€›n› ilân ettiler. Osmanl›larla iyi iliﬂkiler kurdular.

1473 1473’te y›k›ld›.

Candar O¤ullar›

Beyli¤i

(76)

150

Osmanl›lar, O€uzO€uz Türkle-ri’nin Kay› boyuKay› boyundand›r.

Malazgirt Zaferi Malazgirt Zaferi’nden son-ra,Orta AsyaOrta Asya’dan Karacada€ yöresine geldiler. Osmanl› aflire-ti,400400kadarçad›rçad›rhalk›ndan oluflmufltu. Bafllar›ndaErtu€rulErtu€rul Bey

Beyvard›.

Ertu€rul Bey, Selçuklular›nuç beyiuç beyiidi. Bizansl›larla yap-t›€› mücadelelerde baﬂar›lar gösterdi.12881288’de vefat eti.

Ertu€rul Bey’in ölümünden sonra, o€luOsman BeyOsman Beybafla geçti. Afliret reisi oldu. Osman Bey,AhîAhîbüyüklerinden fieyh Edebali’nin k›z›Bala HatunBala Hatunile evlendi.fieyh Edebalifieyh Edebali’den çok fley ö€rendi, Osmanl› Beyli€ini kurdu.Sö€ütSö€üt veDomaniçDomaniç’i merkez edindi. Genifllemek amac›yla fetih hareketlerine giriflti.

Yerhisar, Bilecik

Yerhisar, Bilecikve ‹negöl‹negölkalelerini ald›. Di€er Türkmen beylikleriyle birlikte12991299’da ba€›ms›zl›€›n› ilân etti.

Osman Bey, âlim bir kiﬂinin evine misafir olmuﬂtu. Yata-ca€› odada, k›l›f içinde bir ki-tap gördü. Bu kitab›n ne ol-du€unu sordu€unda “Kur’an-› Kerim”dir, dediler.

Ev sahibi uyumak için odadan ayr›ld›. Osman Bey

Kur’an-Halifelerden Günümüze ‹slâm Tarihi Halifelerden Günümüze ‹slâm Tarihi

1223

1223’teHüsamettin ÇobanHüsamettin Çoban

taraf›ndan kuruldu. Kasta- Kasta-monu monu’da hüküm sürdü. 1320 1320’de y›k›ld›.

Çoban O¤ullar›

Beyli¤i

1276 1276’da kuruldu.

KurucusuAli BeyAli Bey, Deniz- Deniz-lili’yi merkez edindi.13681368’de y›k›ld›.

‹nanç O¤ullar›

Beyli¤i

Kutluﬂah

Kutluﬂahtaraf›ndan13401340’ta kuruldu.AmasyaAmasya’da hüküm sürdü. önce EretnaEretna Beyli

--€i’ne, sonra daKad› Burha-Kad› Burha-nettin

nettin Beyli€i’ne tabi oldu.

1393

1393’te deOsmanl›Osmanl›Devleti’ne kat›ld›.

Kutluﬂahlar

Beyli¤i

Selçuklu veziri Sahip-AtaSahip-Ata Fahrettin Ali

Fahrettin Alitaraf›ndan ku

--ruldu.AfyonAfyonve çevresinde hü

--küm sürdü.13331333’te sona erdi.

Sahip-Ata O¤ullar›

Beyli¤i

Niksar

Niksar’› merkez edinerek

Tokat, Amasya, Samsun Tokat, Amasya, Samsunve civar›nda etkili olmuﬂtur (13081308). önce baz› beyliklere ba€l› kald›lar.14151415’te de Os

--manl› Devleti’ne kat›ld›lar.

Ayr›ca;Alâiye Beyli€i, Mutahharten O€ullar› Beyli€i,Alâiye Beyli€i, Mutahharten O€ullar› Beyli€i, Akkoyunlular

AkkoyunlularveKarakoyunlularKarakoyunlularda bu beylikler aras›nda sa-y›l›r.

Tacüddin O¤ullar›

Beyli¤i

Osmanl›

Devleti

(1299-1924)

Osmanl› Beyli¤i

Okuma

Parças›-Kur’an-› Kerim’e

Kur’an-› Kerim’e

Hürmet

(77)

(78)

(79)

(80)

(81)

(82)

(83)

(84)

(85)

(86)

(87)

(88)

(89)

(90)

Kanunî’nin Avusturya sefer-lerinden birinde Osmanl› Ordusu H›ristiyanlara ait üzüm ba€lar›ndan geçmiflti. Asker ba€a zarar vermeden üzüm-leri koparm›fl, ücretini de bir kese içinde fazlas›yla b›rakm›flt›.

Askerin mola verdi€i s›rada, bir H›ristiyan köylü Kanu-nî’nin huzuruna geldi: “Efendim! Askerlerinizin üstün ahlâk›n-dan dolay› sizleri tebrik ve teﬂekküre geldim.”

Kanunî ﬂöyle dedi: “Hak ve adalete uygun davranmakHak ve adalete uygun davranmak zaferin ilk ad›m›d›r

zaferin ilk ad›m›d›r. Askerim kul hakk›na uymasayd›, “zalim bir ordu” olurdu. Bana zafer kazand›ran askerlerimin bu güzel hâlleridir.”

II. SelimKütahyaKütahyavalisiydi. Babas›KanunîKanunî'nin ölümün-den sonra padiflah oldu. Dev-let yönetimine yatk›n olma-yan yap›s› nedeniyledevlet iflleridevlet iflleriniSadrazam Sokullu MehSadrazam Sokullu Meh

-met Paﬂa

met Pafla’ya b›rakt›. Yönetim ifllerine fazla kar›flmad›. Sokullu

ciddi

ciddivedisiplinlidisiplinlibir devlet adam› oldu€u için II. Selim döne-minde de yenifetihfetihler vebaflar›baflar›lar gerçeklefltirildi.

Bu dönemdeSak›z Adas›Sak›z Adas›fethedildi (15661566). BöyleceBat›Bat› Anadolu k›y›lar›

Anadolu k›y›lar›n›ngüvenligüvenli€i sa€land›. Bir süre sonraYeYe

-men

men’de baﬂlayanisyanisyanbast›r›ld› (15671567) ve Yemen’in tamam› Osmanl› Devleti’ne kat›ld› (15681568).

K›br›s

K›br›s,Venedikli korsanlarVenedikli korsanlar›n elinde idi. F›rsat buldukça Osmanl› gemilerine sald›r›yorlard›.Co€rafîCo€rafîvestratejik önemstratejik önemi

Avusturya

Avusturyailes›n›r savaﬂlar›s›n›r savaﬂlar›

bitmemiﬂti. Kanunî10 sene10 sene -dir sefere ç›kmam›ﬂt›.SokulSokul

-lu Mehmet Paﬂa

lu Mehmet Paﬂa’n›n ikna et-mesi üzerineKanunî 13. seKanunî 13. se

-feri

ferine ç›kt›. YoldaZigetvar KalesiZigetvar Kalesikomutanlar›n›n sald›r›s› ile karfl›laflt›. Bu yüzden Zigetvar Kalesi kuflat›ld›.

Kanunî zaten hasta idi. Kuflatma devam ederken Kanunî öldü (15661566). Sokullu, padiflah›n ölümünü ordudan gizledi padiflah›n ölümünü ordudan gizledi. Bir süre sonra da Zigetvar Kalesi fethedildi (15661566).

Kanunî Sultan Süleyman dönemi Osmanl›lar›n zirveye ç›kt›€› dönem oldu.46 y›l46 y›lpadiflahl›k yapt›.71 yafl›nda71 yafl›ndavefat et-ti.‹lim‹limvesanatsanat› koruyan bir hükümdard›.MuhibbîMuhibbî mahlâs›y-la fliirler yazd›.

O dönemde Frans›zlara tan›nan ayr›cal›klar ilerde Os-manl›lar›n baz› problemlerle karfl›laflmas›na yol açm›flt›r.

Sarayda kad›n etkisi

Sarayda kad›n etkisiilk defa Kanunî döneminde baﬂla-m›ﬂt›r.Hürrem, Haseki, KösemHürrem, Haseki, KösemveSafiye SultanlarSafiye Sultanlarbunlar aras›ndad›r.

178

Zigetvar’›n Fethi ve

Kanuni’nin ölümü

Okuma Parças›

Kul Hakk›n›n önemi

II. Selim Devri

(1566-1574)

(91)

(92)

(93)

(94)

(95)

(96)

(97)

(98)

(99)

(100)

(101)

(102)

(103)

(104)

(105)

(106)

(107)

Çanakkale Savafllar›n›n en çetin günlerinden birindeydi. Bir tabur asker, ertesi gün yap›lacak çetin bir sald›r›ya haz›rlan›yordu. Komutan, gece yar›s›, askerini kontrol için ç›km›flt›, bu s›rada bir askerin çamafl›r y›kamakta oldu€unu gördü. Aralar›nda flöyle bir konuflma geçti: “Ne o Mehmet, ne yap›yorsun?”

“Çamaﬂ›r y›k›yorum, komutan›m,”

“Sabah çetin bir savaﬂ var. Bakal›m, sen bu temiz elbiseleri giyebilecek misin?”

“Biliyorum komutan›m! Yar›n ﬂehitlik nasip olursa,Yar›n ﬂehitlik nasip olursa, temiz elbiselerimle Allah’›n huzuruna ç›kmak istiyorum temiz elbiselerimle Allah’›n huzuruna ç›kmak istiyorum.”

Osmanl› Devleti’nin Sonu Osmanl› Devleti’nin Sonu Mondros Antlaﬂmas›

Mondros Antlaflmas›, Osmanl› Devleti’nin sonu oldu. Anadolu’daiflgalleriflgallerbafllad›. Avrupa Devletleri ‹stanbul’a geldi (19181918). Yunanl›lar, ‹zmir’i iflgal etti (19191919).

Tehlikenin büyüklü€ünü gören Anadolu halk› MilliMilli Mücadele

Mücadele’yi bafllatt›.Kurtulufl Savafl›Kurtulufl Savafl›’na giriflti.Ba€›ms›zl›kBa€›ms›zl›k

için çal›ﬂt›. Bütün ülkede “SeferberlikSeferberlik” ilân ederek, düﬂmanlar› Anadolu’dan ç›kard›.

23 Nisan 1920’de Türkiye Büyük Millet Meclisi aç›ld›. Anadolu topraklar› üzerinde Türkiye Cumhuriyeti Devleti kuruldu (29 Ekim 1923). 1 Kas›m 1922’de Saltanat; 3 Mart 1924’te de Halifelik kald›r›ld›. Son halife Abdülmecit Efendi ve di€er Osmanl› hanedan› yurt d›ﬂ›na ç›kar›ld›.

Osmanl› Devleti, bundan sonra Irak, M›s›r, Filistin,Irak, M›s›r, Filistin, Romanya, Galiçya ve Makedonya

Romanya, Galiçya ve Makedonyacephelerinde savaflt›. Bir taraftan da içerde düflmanlarlaiflbirlikçiiflbirlikçilik yapan birtak›m

ayr›l›kç›lar›n çeteler

ayr›l›kç›lar›n çeteleriyle u€raflt›. Bunlar›n zararlar›n› en aza indirme amac›yla bir k›s›m kararlar uygulamaya konuldu. Bu amaç do€rultusunda, Do€u Anadolu’da Ruslarla iflbirli€i yapan Ermeni nüfusunun iç bölgelere tafl›nmas› “ tehcirtehcir” gerçeklefltirildi (27 may›s 191527 may›s 1915).

Rusya’da Bolﬂevik ‹htilâli’

Rusya’da Bolflevik ‹htilâli’nin ç›kmas› ve Çarl›€›n sonu savafl›n dengelerini de€ifltirmiflti(1917).(1917).Tam bu s›rada 66 nisan 1917’de ABD’nin

nisan 1917’de ABD’ninde ‹tilâf Devletleri’nin yan›nda savafla kat›lmas›, I. Dünya Savafl›’n›n seyriniI. Dünya Savafl›’n›n seyrini de€ifltirdi. 2 ekim2 ekim 1918’de

1918’deBulgaristan savaﬂtan çekildi. Almanya ile ba€lant›s› kesilen Osmanl› Devleti de savaﬂ› b›rakt›.8 ekim 1918’de8 ekim 1918’de

SadrazamTalat PaﬂaTalat Paﬂa istifa etti. Yerine gelen Sadrazam

Ahmet ‹zzet Paﬂa

Ahmet ‹zzet Paﬂa, ‹tilâf Devletleri’nden bar›ﬂ istedi.30 Ekim30 Ekim 1918’de

1918’deimzalanan Mondros Antlaflmas›, Osmanl› Devleti’nin büsbütün parçalanmas› ve Bat›l› devletlerin kontrolü alt›na girmesini ortaya ç›karm›flt›.3-4 kas›m 19183-4 kas›m 1918tarihlerinde de Almanya ve Avusturya savafltan çekildi veI. Dünya Savafl›I. Dünya Savafl›

sona erdi.13 kas›m 1918’de13 kas›m 1918’de‹tilâf Devletleri‹stanbul‹stanbulönlerine gelerek ﬂehri teslim ald›lar.

212

Okuma Parças›

Çamaﬂ›r Y›kayan Asker

(108)

(109)

(110)