ISLAM DAN DEMOKRASI :
CABARAN POLITIKMUSLIM
DI MALAYSIA DAN INDONESIA
M o l t d I z n t r r M o l t d Z n i r t L l r t s s n i t t M o h n t r t e d
A B S T R A I (
H u b r . r n g a r r Is l a m d a n c l e m o k r t r s i d i r p a t d i l i h a t d a l a m k o n t e k s p e n v e r t a a n t t m a t I s l a r n d a i a m p r o s e s d e m o k r a s i m e l a l u i p i l i h a n r a y a ( d c l n c r n t i c p r l c e s s t t i n c l c c t i o t r ) . M e s k i p r t r n d e m o k r a s i d i k a t a k a n m e r n i l i k i b e l r e r a p a p r i n s i p )rang bcrcanggah dengan k e u n g g t i l a n p o l i t i k I s l a m , i a t i d a k m e n g h a l a n g t r m a t I s l a m y " a n g b e r g a b t r n g c - l a l a m s e s e b l r a h p a r t i p o l i t i k a t a t r g e r a k a n t r n t t r k m e n e r i m a p r o s e s d e m o k r a s i d a l a m t t s a h a
m e n d a p r a t k a n k t r a s a p e m e ' r i n t a h a n s e c a r a s ; r h . K a e d a h i n i s e m a k i n p e n t i n g k e t ' t t t r a d e n r o k r a s i n r e n a w a r k . r n p e r e b r i t a n k l r a s i r s e c a r a t e r t i b d e t r g a r r ' m c l t L u t g g L t ' I t ' t . r l t r l a t d a r i p a d a r a k y a t t e r l e b i h d a h r - r l u s e b e l r - r m b e r k L r a s A , b e r b a r r d i n g d e n g a n c a r a r a m p a s a n k t r a s a a t a l r m e . n g g t r l i n g k a n p c r n e r i n t a h , r n s e d i a a d a s e c a r a k e k e r a s a n
y a n g p r a s t i m e n g o r b . r n k a n b a r r y a k ji w a r a k y a t t i d a k b e r c l o s a . D a l a r n l - r a l i n i , M a l a y s i a d a n I n d o n e s i a b e r k o n g s i p e n g a l a m a n n r e n a r i k . r p a b i l a m r i l a m e r n p e r k e n a l k a n s i s t e m p i l i h a n r a y a p a d a t a h u n 1 9 5 5 . A r t i k e l i n i m e l i h a t p e r k e m b a n g a r n d e m o k r a s i dan politik Mtrslirn di kedua-dlra btral'r negara )'ang meletakkan hltbturgtrn antara I s l a r - r r c l a r r d e m o k r a s i s e m a k i n p e n t i n g . K e h a r m o n i a n h u b L r n g a n t e r s e b t r t b c g i t t r s i g n i i i k a n d a l a r r n rn e w r r j t r d k a n p e ' m b a n g u n a n p o l i t i k . y a n g t e r a t t t r d a n s e k a l i g u s m e n o l . r k k e g a n r r s a n v a n g L r o l e h m e r r g u n c l a r l g c a l n p t t t ' t . r n g a n p i [ n ] . 1 . , n . .
PENGENALAN
Peristiwa 11 September 2007 yang menyaksikan mntuhnya bangunan World T r n d a C a t t t r c ( W T C ) t e l a h b a n y a k m e m b e r i k e s a n t e r h a d a p p e r k e m b a n g a n s o s i o - p o l i t i k d u n i a . T r t r g e d i i t u m e n d e s a k A m e r i k a S y a r i k a t m e l a n c a r k a n p e r a n g m e m e r a n g i k e g a n a s a n m e s k i p u n l a n g k a h i t u d i k a t a k a n t e l a h " f t' r r o r i z e t l t a t a r r o t ' i s t " . P e r a n g u n t u k m e l - r g h e l l t i k a n k e g a n a s a n t e r s e b u t s e o l a h - o l e h m e n j a c l i a g e n c l ; r d u n i a ),ang me.sti clisertai oleh serntra pihtrk tenttama apabila P r e s i d e n A r r r e r i k a S v a r i k a t , C e o r g e W . B t r s h t e l a h m e m b a h a g i k a n c - l t t n i a k e p a d a ' k a m i ' a t a u ' k a m L l ' c l a l a m r e a k s i n y a m e m e r a n g i p e n g g a n a s ( C h a i w a t , 2 0 0 3 ) . l s t i l a h ' k a m i ' m e r u j t r k k e p a d a A m e r i k a S y a r i k a t d a n ' k a r t n u ' a d a l a h pengganas. Dalam erti katar lain, jika acta pihak yang tidak tnahtt bersama-s a m a d e n g a n ' k a m i ' i a i t u A m e r i k a S y a r i k a t d a l a m m e m e r a n g i p e n g g a n a s ,
ISLAM DAN DEMOKRASI :
CABARAN POLITIK MUSLIM
DI
MALAYSIA DAN INDONESIA
ABSTRAK
Mohd IZ(71zi Molzd Znin
Hllssnin MolznJ71fd
Hubungan Islam dan demokrasi dapat dilihat dalam konteks penyertaan umat Islam dalam proses demokrasi melalui pilihan raya (democratic process via election).
Meskipun demokrasi dikatakan memiliki beberapa prinsip yang bercanggah dengan keunggulan politik Islam, ia tidak menghalang umat Islam yang bergabung dalam sesebuah parti politik atau gerakan untuk menerima proses demokrasi dalam usaha mend,1patkan kuasa pemerintahan secar<1 s'lh. K<1ecbh ini sem<1kin penting ker,ln<1 demokrasi menawarkan perebut,1n kuasa secara tertib dengan 'menunggu' m.andat daripada rakyat terlebih dahulu sebelum berkuasa, berbanding dengan cara rampasan kuasa atau menggulingkan pemerintahan sedia ada secara kekerasan yang pasti mengorbankan banyak jiwa rakyat tid<1k berdosa. D<1lam hal ini, M<11aysi<1 dan Indonesia berkongsi pengalaman menarik <1pabil<1 mula memperkenalkan sistem pilihan raya pad a tahun 1955. Artikel ini melihat perkembangan demokrasi dan politik Muslim di kcdua-du<1 bU<1h negara yang meletakkan hubungan antara Islam. dan demokrasi semakin penting. Keharmonian hubungan tcrsebut begitu signifikan d<1lam mewujudk<1n pembangunan politik.yang teratur dan sekaligus menolllk keganllsan y/clllg boleh mengundang campur tangan pihak luar.
PENGENALAN
Peristiwa 11 September 2001 yang menyaksikan runtuhnya bangunan
World
Trade Cel1tre
(WTC) telah banyak menlberi kesan terhadap perkembangan
sosio-politik dunia. Tragedi itu mendesak Anlerika Syarikat melancarkan
perang memerangi keganasan meskipun langkah itu dikatakan telah "terrorize
the terrorist".
Perang untuk mcnghentikan keganasan tersebut seolah-oleh
menjtldi agendc1 dunitl yang mesh diserttli oleh selnua pihtlk teruttlma aptlbila
Presiden Anlerika Syarikat, George W. Bush telah membahtlgikan dunia
kepada 'kami' atau 'kamu' dalam reaksinya memerangi pengganas (Chaiwat,
2003).
lstilah 'kami' nlerujuk kepada Amerika Syarikat dan 'kalnu' adalah
pengganas. Dalam erti kata lain, jika ada pihak yang tidak Inahu
bersama-sarna dengan 'kClmi' iaitu Amerika Syarikat dalam memerangi pengganas,
lnti, Bilntrgtttt 70, Disarttbcr 2005
m e r e k a a k a n c l i a n e g ; r p sebagai ' k a m u ' i a i t u p e n g g a n a s . P e n d e k a t a n B t r s h ittr t e l a h j e l a s m e n o n j o l k a r r konsep ' p o l i t i c s o f c l o s u r a s ' a t a u ' p o l i t i k s e m p i t ' y a n g perrr;rh dibincangkan oleh Shapriro (1999).
Dernckrasi menjadi agenda besar Bush dalarn pentadbirannya terlrtama s e l e p a s m e l i h a t n e g a r a n y a m e n j a d i m a n € t s a s e r a n g a n p e n g g a n a s . B e l i a u percaya bahawa hanya demokrasi boleh rnengirentikan keganasan selurtrir d u n i a m e s k i p t t n t t n t t t k m e n l p e r k e n a l k a n demokrasi itu, jalan keganasan s e p e r t i p e r a l t g d i g u n a k a n . Misalnya, serangan Amerika Svarikat ke atas I r a q y a n g b e r m r - r l a pada bulan Mac 2003 laltr unttrk menjattrhkarr Serdclam H t r s s e i n c l i k a t a l < a n m e n j a c i i titik rntrla kepadar kelal-rirt-rn s e b t r a h k e r a j a a n c - l e m o k r a t i k d i s a l 1 a . P i l i h a n rayi'l pertama pasca Sadclarm Husseirr Lrerjarya c - l i j a l a n k a n p a d a 3 0 J;rnuari 2005 lalu meskiptur mendapat tentangan dari pihak k o n s e r v a t i f s e h i n g g a b e r l a k u n v a pertumpahan darah. Dalam pada itu, rnedia b a r a t m e l i h a t p e r k e m b a n g a n pembangllnan demokrasi di bebr:rapa buah n e g a r a d i l ) u n i a I s l a m ada kaitannya dengan dasar ltrar negeri Bush trntnk r r l e m p r o m o s i d e m o k i ' a s i ( T i r r t t ' , 1 4 N { a c ) . B e b e r a p a p e r k e r n b a r r g a n t e r k i n i s e p e r t i p i i i h a n r a y a d i I r a q , Afghanistan, Arab Saudi (hanrra lelaki sahaja b o l e h I n e n s u n d i ) d a n p i l i h a n r a v a p r e s i d e n r 1 i P a l e s t i n m e n g s a m b a r k a n d e m o k r . r s i s e m a k i n c - l i t e r i m a b a i k o l e h n e g a r a I s l a r n . M z i l a h , P r e s i d e n M e s i r H o s n i M u b a r a k m e m b n a t kejutan apabila bersedia ditentang dalam pilih;rn r a v a I r r e s i d e n s e l e p a s 2 4 tahtrn tidak dicabar oleh mana-mana calon (Tlta E c o r t o n t i s f , 5 M a c ) .
A p a y a n g j e l a s , p e n d e m o k r a s i a n begitu rancak berjalan di Dunia Islam. R a m a i p i h a k m e l i h a t p e r k e m b a n g a n y a n g b e r l a k u d i I r a q , A f g h a r n i s t a n , P a l e s t i n c l a n M e s i r a d a l a h l a n j u t a n claripada gelombang ketiga Cemokrasi atatt " third Tunz)? o.f danrou'ncll" yang berlaktr sekitar tahun 7970an hingga 7990-a n . L e b i h t e p 7990-a t l 7990-a g i , p e r k e m b 7990-a r l g 7990-a n tersebut mertrp7990-ak7990-an rentet7990-an d7990-arip7990-ad7990-a a r t l s p e n c l e m o k r a s i a r r yang mengisi kebangkitan Islam pada rlekad 90-an P a d a k e t i k a i t u , k e b a u l ' a k a n kerajaan autoritarian membuka nlellg persaingar-r p o l i t i k d e n g a n m e m b e n a r k a n s i s t e m pelbagai prarti atatr lebiir nrtrdahnya m e n e r i m a . C e m o k r a s i ( N 4 o h c - l i z a n i , 2 0 0 1 ) D i A l g e r i a m i s a l n v a , n e p a r a i t r r telah menamatkan konsep satu parti yang dilaksanakannya sejak mencapai kemerdekaan dari Perancis pada tahun 7962. Selama 27 tahtrn (7962-7989), A l g e r i a h a n y a d i p e r i n t a h oleh sebuah parti poiitik sahaja iaitu Front Liltuntiort l r l n t i o r t n l e @ l r l n t i o r t n l L t b t ' r n t i o t t F r o n f a t a u r i n g k a s n y a F L N . K e w t r j u d a n sistem p e l b a g a i p a r t i t e r s e b t r t m e m b u k a n l a n s d a n p e l u a n g k e p a d a m a n a - m a n a pihak t e r m a s u k g e r a k a n I s l a m l a l r - r m e m b e n t u k parti prolitik dan bersains dalan'r p i l i h a n r a v a b a g i m e n d a p r a t k a n k u a s a politik.
D a l a r n p i l i h a n r a y a t e m p a t t r n 7990 iarittr pilihan raya pertermur s e l e p a s Aleeria merdeka pada tahtur 1962, FIS telah muncul sebagai pemenang selepas b e r j a v a m e n e \ v a s k a n p a r t i pemerirrtah FLN dengtrn kemenangan yang agak m e m b e r a n g s a n g k a n i a i t u m e n a w a n 3 2 k e r u s i d a r i p a d a 4 8 k e r r - r s i y a r - r g d i p e r t a n c l i n g k a n . I ( e n r e n a n g a n F I S d i A l g e r i a i n e m b e r i i n g . r t a n p e n t i n g ke1-r;rda pihak pemerintah khtrsusn\/z-r dan barat amrrya bahawa gerakarr Islam ( y a ^ g m e m b e n t u k parti politik) boleh memberikan saingan yang kuat kepada c s t n b l i s l t t i t t ' t i t j i k a cliberikan rlrang trntr-rk b e r t a n d i n g s e c a r a b e b a s c l a n t e r b u k a . I(emenangan ittr jtrga telah membtrka perdebatan secara lebil-r serius tentang
!(lti, Bilmzgi711 10, Disl'lIIber 2()05
rnereka akan dianggap sebagai 'kanlu' iaitu pengganas. Pendekatan Bush itu
telah jelas menonjolkan konsep
'politics of closures' atau 'politik sempit' yang
pernah dibincangkan oleh Shapiro (1999).
Delnokrasi menjadi agenda besar Bush dalarTI pentadbirannya terutama
selepas nlelihat negaranya nlenjadi mangsa serangan pengganas. Beliau
percaya bahawa hanya demokrasi boleh Inenghentikan keganasan seluruh
dunia meskipun untuk Inenlperkenalkan demokrasi itu, jalan keganasan
seperti perang digunakan. Misalnya, serangan Amerika Syarikat ke atas
Iraq yang bernuda pad a bulan Mac 2003 lalu untuk nlenjatuhkan Saddanl
Hussein dikatakan menjadi titik lnllia kepada kelahircln sebuah kerajaan
demokratik di sana. Pilihan raya pertarna pasca Saddam Hussein berj<:1)/a
dijalankan pad a 30 Januari 2005lalu meskipun mendapat tentangan dari pihak
konservatif sehingga berlakunya pertumpahan darah. Dalam pada itu, Inedia
barat melihat perkenlbangan pembangunan demokrasi di beb(:'rapa buah
negara di Dunia Islam ada kaitannya dengan dasar luar negeri Bush untuk
melnpromosi denlokrasi
(Timc,
14 :Lv1ac). Beberapa perkelnbangan terkini
seperti pilihan raya di Iraq, Afghanistan, Arab Saudi (hanya lelaki sahaja
boleh mengundi) dan pilihan ray a presiden di Palestin menggambarkan
demokrasi senlakin diterima baik oleh negara Islarn. Malah, Presiden Mesir
Hosni Mubarak membuat kejutan apabila bersedia ditentang dalam pilihan
raya Presiden selepas 24 tahun tidak dicabar oleh mana-mana calon
(The
Economist,S
Mac).
Apa yang jelas, pendemokrasian begitu rancak berjalan di Dunia Islam.
Ramai pihak nlelihat perkembangan yang berlaku di Iraq, Afghanistan,
Palestin dan Mesir adalah lanjutan daripada gelombang ketiga demokrasi
atau "third (£lave ofdemocmcy" yang berlaku sekitar tahun 1970an hingga
1990-an. Lebih tepat lagi, perkembangan tersebut merupakan rentetan daripada
arus pendemokrasian yang mengisi kebangkitan Islam pada dekad 90-an.
Pad a ketika itu, kebanyakan kerajaan autoritarian membuka ruang persaingan
politik dengan membenarkan sistem pelbagai parti atau lebih nludahnya
menerima demokrasi (lvlohd Izani, 2001). Di Algeria misalnya, negara i tu
telah menamatkan konsep satu parti yang dilaksanakannya sejak mencapai
kemerdekaan dari Perancis pada tahun 1962. Selama 27 tahun (1962-1989),
Algeria hanya diperintah oleh sebuah parti politik sahaja iaitu
FrontLibemtion
Natiol1n/e
@National Libemtion Front atau ringkasnya FLN. Kewujudan sistem
pe1bagai parti tersebut nlembuka ruang dan peluang kepada mana-mana pihak
termasuk gerakan Islarr1 lalu membentuk parti politik dan bersaing dalanl
pilihan raya bagi mendapatkan kuasa politik.
Moltd lznrri, Hussnitt - Islnrn tlntt De nokrnsi h t r b t r n g a n I s l a m d a n d e m o k r a s i . K e j a y a a n F I S t e l a h m e n c e t u s k a n satu andaian b a h a w a I s l a m d a n c l e r n o k r a s i s e b e n a r n y a b o l e h b e k e r j a s a m a .
W a c a n a t e n t a n g I s i a m d a n d e r n o k r a s i t e r u s m e n d a p a t p e r h a t i a n d r - r n i a . Selepas fenomena kemenangan FIS di Algeria dan Refah di Ttrrki c1i ar,val 90-a n , b 90-a r 90-a t k h u s u s n y 90-a A m e r i k 90-a S y 90-a r i k 90-a t d i k e j u t k 90-a n d e n g 90-a n k e m e n 90-a n g 90-a n H A M A S d a l a m p i l i h a n r a y a p a r l i m e n P a l e s t i n 3 0 Janu.rri 200(r dengan m e n e w a s k a n p a r t i p o l i t i k p i l i h a n , F A T A H p i m p i n a n M a h m o u n d A b b a s a t a r r l e b i h d i k e n a l i s e b a g a i A b u M a z e n .
KEBANGI(ITAN ISLAM DAN PENDEMOKRASIAN
H t r b u n g a n I s l a m d a n d e m o k r a s i i t u y a n g d i t a n d a i d e n g a n p e n v e r t a a n u m a t I s l a m d a l a m p r o s e s d e m o k r a s i m e l a l u i p i l i h a n r a y a ( d u t t o c r n t i c T t r o c a s s f l t r o u g l t a l c c f i o r r ) d i l i h a t s e b a g a i m a n i f e s t a s i k e p a d a h u b u n g a n I s l a r n c l a n b a r a t . P e n e r i r n a a n L l m a t I s l a m t e r h a d a p d e m o k r a s i t u m t d i s o r o t s e b a g a i t o l e r a r - r s i j t r g a apresiasi Islarn terhadap iclea-ic-lea b a r a t ( A n a s U r b a n i n g r u m , 2 0 0 1 ) . Umat Isiam melihat demokrasi sebenarnya menduklurg konsep-konsep yarlg m e m p u n y a i p e r s a m a a n d e n g a n I s l a m s e p e r t i p e r s a m a a n ( n l - n t t t s n r u n l t ) , kebebasan (nl-futriytlnlt), kepelbagaian (nl-tn'ndfudiyynlt), pertangungjawaban a w a m ( n l - m n s ' u l i y t l n h ) , k e t e l u s a n ( s h n . f n f i y y a ) d a n p e r b i n c a n g a n ( s r l u r n ) ( H a d d a d , 7 9 9 5 ) .
M e n t r r u t l ( t r r s h i r i A h m a d ( 2 0 0 0 ) , c l e m o k r a s i m e r u p a k a n b a t t r l o n c a t a n k e p a d a a r u s k e b a n g k i t t r r r I s l a m a t a u p r o s e s I s l a m i s a s i . P e l a k s c r l l a c ' l l 1 I s l a m h a n y a b o l e h d i l a k s a n a k a n m e l a l u i j . r l a n c l e m o k r a s i . M a l a h , b e l i a t r m e r e j e l a s k a n b a h a w a p e r i n t a h I s l a m ( y a . g d i r r - r j u k s e b a g a i I s l a m i s a s i ) h a r u s c l i s e r t a i bersama dengan kel'rendak atau aspirasi penganlrt-Nya (yarrg dirtrjr-rk sebagai d e m o k r a s i ) b e r d a s a r k a n d a p a t a n d i b a w a h :
Islamic imperatives and the people's r.vill, longing and aspirations go t o g e t h e r . D e m o c r a t i z a t i o n i s b o u n d t o b e s t e p p i n g s t o n e to I s l a r n i z a t i o n . T h e f u l f i l l m e r r t o f I s l a m i c a s p i r a t i o n s r ' t , o u l d b e c o r n e p o s s i b l c o n l v t h r o u g h t h e p r o m o t i o n o f d e m o c r a t i c p r o c e s s e s . ( K t r r s h i c l , 2 0 0 0 )
W a l a u p u n d e m o k r a s i m e r n p a k a n c i p t a a n B a r a t , t t m a t I s l a m m e n e r i t n a s i s t e m t e r s e b u t s e b a g t r i s a t u s i s t e m p o l i t i k d a n p e m e r i n t a h a n n e g a r a . P e r c l a n a M e n t e r i M a l a y s i a , D e r t t r k S e r i D r . M a h a t h i r M o h a m a d ( k i n i T u n ) m e n y i f a t k a n u m a t I s l a m m e n e r i m a d e r n o k r a s i t a n p a b a n y a k m e m b a n d i n g k a n n y a d a r i s u d u t I s l a m .
F o r e x a m p l e , th e p r a g m a t i c S o u t h - E a s t A s i a n M t r s l i m s h a v e t - r c l o p t e c - l d e r n o c r a r t i c p r a c t i c e s , i n s t i t r - r t i o r r s ; r n d s y s t e m s w i t h o l t t r n l r c h r e g : r r d s for tlreir correspondence n,ith Islamic idcology (Imtiyaz, 7999).
Bargaimanapult, hubungan Islam cltrn clemokrasi rnasih Lrelttm benar-b e n a r ' m e s r a ' d a n ' s e l a m a t ' . D a l a m k o n t e k s d i I r a q , A f g i r a n i s t a n , P a l e s t i n dan Mesir, perkernbangan demokrasi di negara Islarn ittr masih lagi btrrtt. P e n d e m o k r a s i a n d i n e g a r a - n e g a r a t e r s e b u t m e m e r h r k a n b e b e r a p a t a h u n
1 1
Mohd 1zI1Izi, HlIssnill - ls1nlll dnll OCIIlDkrnsi
hubungan Islam dan demokrasi. Kejayaan FIS telah mencetuskan satu andaian
bahawa Islam dan delTIokrasi sebenarnya boleh bekerjasama.
Wacana tentang Islam dan delTIokrasi terus mendapat perhatian dunia.
Selepas fenomena kemenangan FIS di Algeria dan Refah di Turki di awal
90-an, barat khususnya Amerika Syal'ikat dikejutkan dengan kelTIenangan
HAMAS dalam pilihan raya parlimen Palestin 30 Januari 2006 dengan
menewaskan parti politik pilihan, FATAH pimpinan Mahmound Abbas atau
lebih dikenali sebagai Abu Mazen.
I(EBANGI(ITAN ISLAM DAN PENDEMOI(RASIAN
Hubungan Islam dan demokrasi itu yang ditandai dengan penyertaan umat
Islam dalam proses demokrasi melalui pilihan raya
(dc77locmtic process through
election) dilihat sebagai manifestasi kepada hubungan IslalTI dan barat.
PenerilTIaan umat Is1<1n1 tel'hadap demokrasi turut disorot sebagai toleransi
juga apresiasi IslalTI tel'hadap idea-idea bal'at (Anas Urbaningrum, 2004).
Umat Islam melihat demokrasi sebenarnya mendukung konsep-konsep yang
mempunyai persamaan dengan Islam seperti persamaan
(nl-111usmunlz),
kebebasan
(nl-hllriyyn/z), kepelbagaian (nl-tn'nddlldiyynh), pertangungjawaban
awam
(nl-711ns'llliyyn!l), ketelusan (s!wfnfiyyn) dan perbincangan (syllrn)
(Haddad, 1995).
Menurut Kurshid Ahmad (2000), demokrasi merupakan batu loncatan
kepada arus kebangkitan Islam atau proses Islamisasi. Pelaksanaan Islam
hanya boleh dilaksanakan melalui jalan demokrasi. Malah, beliau menjelaskan
bahawa perintah Islam (yang dirujuk sebagai Islamisasi) harus disel'tai
bersama dengan kehendak atau aspirasi penganut-Nya (yang dirujuk sebagai
demokrasi) berdasarkan dapatan di bawah :
Islamic imperatives and the people's will, longing and aspirations go together. Democratization is bound to be stepping stone to Islamization. The fulfillment of Islamic aspirations would become possible only through the promotion of democratic processes. (Kurshid, 20(0)
Walaupun demokrasi merupakan ciptaan Bal'at, un1at Islam menerima
sistem tel'sebut sebagai satu sistem politik dan pemerintahan negara. Perdana
Mentel'i Malaysia, Oatuk Sel'i Dr. Mahathil' Mohamad (kini Tun) n1enyifatkan
U111at Islam menel'in1a delTIokl'asi tanpa banyak membandingkannya dari
sudut Islam.
For example, the pragmatic South-East Asian Muslims have adopted democratic practices, institutions and systems without much regards for their correspondence with Islamic ideology (Imtiyaz, 1999).
Bagaimanapun, hubungan Islam dan demokrasi lTIasih belLuTI
benal'-benal' 'mesl'a' dan 'selamat'. Oalam konteks di Iraq, Afghanistan, Palestin
dan Mesil', perkelTIbangan demokl'asi di negal'a IslalTI itu masih lagi banI.
Pendemokl'asian di negara-negara tel'sebut memerlukan bebel'apa tahun
Jnti, Bilnngntt 70, Disantbar 2005
L l n t l r k d i r r i l a i a k a n k e b e r h a s i l a n n y a . D a l a m k o r r t e k s d i A l g e r i a , h u b u n g a r l I s l a m d a n d e m o k r a s i m a s i h b e h - r m m e n a m p a k k a n kejayaan meskipun parti I s l a m i a i t u F I S t e l a h m e m e n a n g i pilihan raya. Ini adalah kerana parti tersebut d i h a l a n g d a r i p a c i a m e m e r i n t a h k e r a n a p e m e r i n t a h h a n v a m e n e r i m a demokrasi yang tidak berisiko atau risk fraa dcntocrncrT. Begittr juga keadaan yang berlaku pada parti l{efah di Turki yang diharamkan pada 28 Februari 7992meskipun teleh memenangi pilihan raya atas alasan kemenangan tersebut b o l e h m e n g a n c a m s e k u l a r i s m e d i T u r k i . T e r b a r u , k e m e n a n g a n H a m a s turut b a k a l m e n g u l a n g i n a s i b yang sama seperti FIS clan Refah apabila kejavaan p a r t i p o l i t i k i t u d i p e r t i k a i k a n d a n t i d a k c l i i k t i r a f o l e h b a r a t t e r u t a m a A m e r i k a S y a r i k a t ( A S ) . H a l i n i t e l a h m e n j e j a s k a n h u b u n g a n I s l a r n d a n d e m o k r a s i sekaligus merltmttskan bahar,r'a kedua-duanya (lslam clan demokrasi) tidak b o l e h b e k e r j a s a m a .
Justeru, kertas kerja ini bakal melihat perkembangan hubr-rngan Islam dan demokrasi di Malaysia dan Indonesia dalam konteks penyertaan umat I s i a m d a n p r o s e s d e m o k r a s i m e l a l r - r i p i l i h a n r a y a ( j u g a d i s e b u t p e n d e m o k r a s i a n t t m a t I s l a m ) . P e n y e r t a a n u m a t I s i a m d a i r p r o s e s t e r s e b u t boleh dilihat melalui kewujudan parti-parti Islam (parpol Islam) dalam konteks M a l a y s i a d a n I n d o n e s i a . B e b e r a p a is u d a l a m p e n d e m o k r a s i a n n m a t I s l a m d i k e c l u a - d u a b u a h n e g a r a t t r n r t c l i b i n c a r r g k a n d a l a m k e r t a s k e r j a i n i . D i a k h i r k e r t a s k e r j a i n i s a t t r p e n i l a i a n c - l a p a t d i m m t r s k a n m e n g e n a i h r - r b t r n g a r - r I s l a m d a n d e m o k r a s i d i M a l a y s i a d a n I n d o n e s i a s a m a a d a b e r i a \ u a a t a u s e b a l i k n v a
D E M O I ( R A S I D A N P O L I T I K M U S L I M : P E N G A L A M A N
M A L A Y S I A D A N I N D O N E S I A
M a l a y s i a d a n I n d o n e s i a s t r d a h l a m a m e n e r i m a s i s t e m d e m o k r a s i . M a l a y s i a m i s a l r r y a t e l a h m e m p e r k e n a i k ; r n d e m o k r a s i b e r a s a s k a n p i l i h a r r r a y a s e j a k k e r r i e r d e k a a n p a d a 3 1 O g o s 7 9 5 7 la g i . M a l a y s i a j u g a d i a n g g a p s e b u a h n e ( q a r a y a n g c u k u p u n i k ( E s p o s i t o , 7 9 9 6 ) . I n i a d a l a h k e r a n a M a l a y s i a m e m p u n y a i p e n d u d u k y a n g p e l b a g a i k a u m d a n a g a m a s e d a n g I s l a m m e r u p a k a n a g a m a r a s m i d a n k a u m M e l a y r - r m e n d a p a t h a k k e i s t i m e w a a n d a l a m b e b e r a p a p e r k a r a . S e l a i n i t u , M a l a y s i a d i k a t a k a n u n i k o l e h E s p o s i t o k e r a n a n e g a r a i t t r m e m b e n a r k a n p e r p ; e r a k a n p a r t i p o l i t i k t e r m a s u k P a r t i I s l a m S e - M a l a y s i a ( P A S ) dalam proses demokrasi.
P e n j a j a h a n a t a t r k o l o n i a l i s m e c l i a n g g a p s a l a h s a t u i a k t o r u t a m a y a n g m e n d o r o r r g k e p a c l a p e m b i n a e r n s i s t e m d e r n o k r a s i d a l a m s e s e b u a h n e g a r a , s e l a i n t a r a f e k o n o r n i y a n g b a i k d a n k o m i t m e n p e m i m f r i r r r r e g a r r a y a n g m a h u m e m p e r j t r a n g k a n s i s t e m p o l i t i k t e r s e b t r t . M e s k i p u n c l i a k t r i p e n j a j a h a n b a n y a k m e m b e r i k e s a n n e g a t i f k e p a d a r l e g a r a j a j a h a n , s i s t e m p o l i t i k i t t r p a d a h a k i k a t n y a t u r u t m e m b e r i ' j a l a n ' ) / a n g m u c l a h u n t t r k p r o s e s c l e m o k r a s i s e p e r t i p i l i h a n r a y a c l a n s i s t e m p o l i t i k k e p a r t i a n d i p e r k e n a l d a n d i l a k s a n a k a n . D e m o k r a s i s e r i n g k a l i d i a n g g a p s e b a g a i le g a s i yang clitinggalkan oleh pihak p e n j a j a h k e p a d a n e g a r a y a n g c l i j a j a h . S i s t e m p o l i t i k i t u d i h a r a p d a p a t m e m a n c l u p e r j a l a n a n p o l i t i k d a n p e m e r i n t a h a n n e g a r a ja j a h a n s e k a l i g t r s d a p a t m e m b e n t t r k s e b u a h k e r a j a a n sendiri (salf glr)arnnncc) vang dicltrkungi oleh m a n d a t r a k y a t t e m p a t a n .
jnti, Bi/nl1gnl1 10, Discmber 2005
untuk dinilai akan keberhasilannya. Oalam konteks di Algeria, hubungan
Isla1n dan demokrasi masih belum lnenampakkan kejayaan rneskipun parti
Islam iaitu FIS telah memenangi pilihan raya. Ini adalah kerana parti te1'sebut
dihalang da1'ipada meme1'intah ke1'ana pemerintah hanya menerin1a
demokrasi yang tidak berisiko atau
risk free democracy.
Begitu juga keadaan
yang berlaku pada parti Refah di Turki yang diharamkan pada 28 Februari
1992 meskipun teleh memenangi pilihan raya atas alasan kemenangan tersebut
boleh mengancam sekularisme di Turki. Terbaru, kemenangan Hamas turut
bakal mengulangi nasib yang sarna seperti FIS dan Refah apabila kejayaan
parti politik itu dipe1'tikaikan dan tidak diiktiraf oleh barat teruta1na Amerika
Sya1'ikat (AS). Hal ini telah menjejaskan hubungan Isla1n dan demokrasi
sekaligus merumuskan bahawa kedua-duanya (Islam dan demokrasi) tidak
boleh bekerjasama.
Justeru, kertas kerja ini bakal melihat perkembangan hubungan Islam
dan demokrasi di Malaysia dan Indonesia dalam konteks penyertaan umat
Islam dan proses demokrasi melalui pilihan raya (juga disebut
pendemokrasian umat Islan1). Penyertaan umat Islam dan proses tersebut
boleh dilihat melalui kewujudan pa1'ti-parti Islam (parpol Islam) dalam konteks
Malaysia dan Indonesia. Beberapa isu dalam pendemokrasian umat Islam di
kedua-dua buah nega1'a turut dibincangkan dalaln kertas ke1'ja ini. Oi akhir
kertas kerja ini satu
penilai~ndapat dinnnuskan n1engenai hubungan Islam
dan demok1'asi di Malaysia dan Indonesia sarna ada berjaya atau sebaliknya.
DEMOI(RASI DAN POLITII( MUSLIM: PENGALAMAN
MALAYSIA DAN INDONESIA
Malaysia dan Indonesia sudah lama menerima sistem demokrasi. Malaysia
misalnya telah lnemperkenalkan demokrasi berasaskan pilihan 1'aya sejak
kerrlerdekaan pad a 31 Ogos 1957 lagi. Malaysia juga dianggap sebuah negara
yang cukup unik (Esposito, 1996). Ini adalah kerana Malaysia mempunyai
penduduk yang pelbagai kaum dan agama sedilng Islam merupakan agama
rasmi dan kaum Melayu mendapat hak keisti1newaan dalam beberapa
perkara. Selain itu, Malaysia dikatakan unik oleh Esposito kerana negara itu
membenarkan perge1'akan parti politik termasuk Parti Islam Se-Malaysia
(PAS) dalam proses demokrasi.
M o l t d l z n r r i , H r t s s n i r t - lslnnr d n r r D a n n l ; r n s i Perbincansan hubungan antara Islam clengan demokrasi di Malaysia dan Inclonesia dapat dilihat dengan penglibatan iangslrng Llmat Islam dalam proses demokrasi rnelaltri pilihan rava. Jika dilihat dari slldLlt sejarah, tern1z313 k e d t r a - d t l a n e g a r a m e m i l i k i p e n g a l a m a n yang hampir sama. Malavsia dan Indonesia telah memtrlakan proses dernokrasi rnenerusi pilil-ran raya pada t a h r - r n 1 9 5 5 .
D a l a r n k o n t e k s M a l a y s i a , pilihan rava clan pembentukan kerajaan sendiri menjacli pra-syar;rt sel-relum Inggeris memberikan kemerdekaarn kepacla Tarrah M e l a y u p a d a 3 1 O g o s 1 9 5 7 . I( e m e n a n g a n b e s a r Perikatan dengan 51 kerusi d a r i p a c l a 5 2 k e r t r s i y a n g d i p e r t a n d i n g k a n , m e y a k i n k a n I n g g e r i s u n t t r k m e n y e r a h k a n k u a s a p o l i t i k k e p a d a w a r g a tempatan ketika itu. Indonesia sebagai bekers jajaharn Belanda tunrt menrperkenalkan demokrasi berasaskan p i l i h a n r a y a d e n g a n p e l a k s a n a a n s i s t e m p e r k a d a r a n ( n i s b a h ) d a n daerah (district) menjelang pilihan raya LrrnLrlr"r 1955. Sistem politik kepartian yang m e n e k a n k a n p e r s a i n s a n s i h a t I a g i t e r b u k a d i a m a l k a n d a l a m p i l i h a n r a y a pertama republik ittr sehingga Parti Komunis Indonesia (PKI) turut dibenarkan b e r t a n d i n g . J a c l t r a l 1 m e n j e l a s k a n p r e s t a s i p a r t i - p a r t i p o l i t i k d a l a r n p i l i h a n r a y a u m u m 1 9 5 5 d i I n c l o n e s i a d a n Jadtral 2 menggambarkan hal yang sama c l i M a l a y s i a ( T a n a h M e l a y t r ) . M a l a y s i a t e l a h m e n g a d a k a n 1 0 pilihan rcrya u m u m s e i e p a s k e m e r d e k a a n t a h u n 7 9 5 7 i a i t u d a l a m t a h u n 7959,7964,7969,7974,7978,7982,7986,7990,1999 dan 2004. Indonesia jtrga turut m e n g a d a k a n b e b e r a p a k a l i p i l i h a n r a y a r l m u m t e r m a s u k d a l a m t a h r - r n 7 9 7 I , 1977,7982,1987,7992,7997, 1999 dan 2004.
jadual 1 : Prestasi parti-parti politik dalam Pilihan raya Llmum Indonesia
( 1 9 5 5 )
Srrrnber: H. Feith, Tlrc Daclittc of CortstittttiortnlDatrccrncrlirt hrdotrcsin (lthaca: Comell Unirrersi ty Press, 19 62)
1 a L - )
Parti
U n d i
P a r t a i N a s i o n a l I n d o n e s i a ( P N I ) 22.30"/n M a j l i s S v t r r o M u s l i m i n I n d o n e s i a ( N { a s y u m i ) 20.90"/o
Nahdattrl Ularna (NU)
79.40y"
P a r t a i S a r i k a t I s l a m I n d o n e s i a ( I ' S S I ) 2.gj',)'," P e r s a t t r a n T a r b i v a h I s l a m i y a h ( P e r t i )
7.30'.%
Partai Komunis Inclonesia
(PKI)
76.40"/oMoll!i IZ(7Ili, Hussaill - Is/mil dOll DClIlOkrnsi
Perbincangan hubungan antara Islam dengan demokrasi di Malaysia
dan Indonesia dapat dilihat dengan penglibatan langsung umat Islam dalam
proses demokrasi luelalui pilihan raya. Jika dilihat dari sudut sejarah, ternyata
kedua-dua negara memiliki pengalaman yang hampir sarna. Malaysia dan
Indonesia telah men1ltlakan proses deruokrasi menerusi pilihan raya pada
tahun 1955.
Dc-daru konteks Malaysia, pili han raya dan pembentukan kerajaan sendiri
menjadi pra-syarat sebelllI11 Inggeris meI11berikan kemerdekaan kepada Tanah
Melayu pada 31 Ogos 1957. Kemenangan besar Perikatan dengan 51 kerusi
daripada 52 kerusi yang dipertandingkan, meyakinkan Inggeris untuk
menyerahkan kuasa politik kepada warga tempatan ketika itu. Indonesia
sebagai bekas jajahan Belanda turut n1en1perkenalkan demokrasi berasaskan
pilihan raya dengan pelaksanaan sistem perkadaran (nisbah) dan daerah
(district)
menjelang pilihan raya uruun1 1955. Sis tern politik kepartian yang
menekankan persaingan sihat lagi terbuka diamalkan da1am pi1ihan raya
pertama republik itu sehingga Parti Komunis Indonesia (PKI) turut dibenarkan
bertanding. Jadu<ll 1 menjelaskan prestasi parti-parti politik dalcllu pilihan
raya umum 1955 di Indonesia dan Jadual 2 menggambarkan hal yang sama
di Malaysia (Tanah Melayu). Malaysia telah mengadakan 10 pilihan raya
umum selepas kemerdekaan tahun 1957 iaitu dalam tahun
1959,1964,1969,1974,1978,1982,1986,1990,1999 dan 2004. Indonesia juga turut
mengadakan beberapa kali pilihan raya umum termasuk dalam tahun 1971,
1977,1982,1987,1992,1997,1999 dan 2004.
Jadual 1 :
Prestasi parti-parti politik dalam Pilihan raya umum Indonesia
(1955)
Parti Undi
Partai Nasional Indonesia (PNI)
22.30%
Majlis Syllro Muslin1in Indonesia (J\1asyUI11i)
20.90<Yo
Nahdatul Ularua (NU)
18.40%
Partai Sarikat Islam Indonesia (PSSI)
2.90%
Persatuan Tarbiyah Islamiyah (Perti)
1.30</0
Partai K0I11Unis Indonesia (PKI)
16.40%
Sumber: H. Feith, The Declille ojCol1stitlitiolla! Delllocracy ill Illdollesia (Ith<lca: Cornell
University Press, 1962)
P a r t i
U n d i
Perikatan (UMNO,MCA dan MIC)
79.6y"
Parti Negara
7.6'/"
Parti Islam SeMalaysia
(PAS)
3.7"/"
Persattran I(ebangsaan Perak (PKP) 2.0o/.
L i g a M e l a y t r P e r a k ( L M P )
0 . 5 %
P a r t i B u r t r h ( P B )
0.1"/"
B e b a s
3.0')t,
Jtt i, 13 ilnrruntr 1 0, D isatultcr 2005
J a d u a l 2 : P r e s t a s i p a r t i - 1 - r a r t i p o l i t i k d a l a m P i l i h a n r a y a L r m l l m T a n a h M e l a y u
( 1 e 5 5 )
Strmlrer: Report otr tlta Fe ciarnl Lagislntirta Asse rrfuly Elactiott of tlrc Fcdarntiort of Mnlntln, Coventrnent Press, I(trala Lumpnr, 1955
Meskipun htrbungan Islam dan demokrasi di Indonesia yang ditandai d e n g a n p e n y e r t a a n u m a t I s l a m d a l a r n p r o s e s d e m o k r a s i m e l a l t r i p i l i h a n r a y a s t r c l a h l a m a r t ' t r j t r d i a i t t r s e j a k t a h n n 7 9 5 5 , h t r b u n g a n t c r s e b u t s e m a k i n s i g n i f i k a n s e l e p a s k e j a t u h a n S o e h a r t o p a d a t a h u n 7 9 9 8 . L e b i h 1 4 0 b t r a h p a r t i p o l i t i k t e l a h d i c l a f t a r k a n d a l a m t e m p o h t u j u h b u l a n p e r t a m a p e m e r i n t a h a n P r e s i d e n H a b i b i e ( F e a l y , 2 0 0 1 ) . D a r i j u m l a h t e r s e b u t , 4 8 b t r a h p a r t i p o l i t i k l a y a k b e r t a n d i n g c l a l a m P e m i l i h a n U m n m a t a u P E M I L U 1 9 9 c ) d a n 1 2 d a r i p a d a n y a a d a l a h p a r t i I s l a m . P e r k e m b a n g a n i n i d i a n g g a p p o s i t i f d a n mernberi kelebihan kepada penyertaan umat Islam dalam proses demokrasi m e l a l u i p i l i h a n r a y a d a l a m p a r t i I s l a m s e c a r a l e b i h b e b a s d a n t e r b r - r k a b e r b z r n d i n g p a c l a e r a p r e m e r i n t a h a n S o e h a r t o . I n i b e r c l a s a r k a n r e a l i t i k e n , t r j u d a n p e l b a g a i p a r t i p o l i t i k I s l a m d i I n d o n e s i a y a n g l r e r a k h i r p a c - l a t a h u n 7 9 7 3 a p a b i l a k e s e m u a p a r t i i a i t u N U , P a r m u s i , P e r t i d a n P S I I d i k e h e n d a k i b e r g a b u n g d a l a m s a t u p r r y u n g i a i t u P a r t a i P e r s a t u a n P e m b a n g u r l a n ( P P P ) . S e l a i n P P P , h a n y a d u a p a r t i p o l i t i k c l i b e n a r k a n . b e r t a n d i n g i a i t u G o l k a r r c l a n gabr-rngan lima parti sektrlar iaitu PNI, Partai Katolik, Parkinclo, Partai Mr-rrba dan IPKI yang membenttrk Partai Demokrasi Indonesia (PDI). Ini bermakna P P P m e r u p a k a n s a t u - s a t l r n y a w a k i l k e p a d a k u m p u l a n I s l a m d a l a m p i l i h a n raya di era Soeharto dari tahun 1966 l-ringga 7998.
P u n L - r e g i t u , h u b u l l g a n I s l a r n d a n d e m o k r a s i d i I n d o n e s i a s e m a k i n m e n a m p a k k a n k e m a j u a n d a n k e m a t a n g a n a p a b i l a b u a t p e r t a m a k a l i n y a , p e m i l i h a r r l a n g s u n g d i a d a k a n b a g i m e m i l i h P r e s i d e n d a n W a k i l P r e s i d e n p a d a t a l r t r r r 2 0 0 1 . P e m i l i h a n l a n g s t r n g i n i d i k a t a k a n k e m t r n c a k k e p a c l a p e r k e m b a n g a n d e m o k r a s i d i I n d o n e s i a s e k a l i g u s m e l e t a k k a n I n d o n e s i a s e b a g a i n e g a r a d e m o k r a s i k e t i g a t e r b e s a r s e i e p a s In d i a d a n A m e r i k a S y a r i k a t . M a l a h I n d o n e s i a d i a n g g a p s e b a g a i s e b u a h n e g a r a d e m o k r a s i M u s l i m t e r b e s a r di cltrrria (Azytrmardi,2004). Jadual3 dan 4 menunjukkan keputusan pemilihan l a n g s t r n g u n t t r k j a w a t a n P r e s i d e n I n d o n e s i a .
jl7ti, Hi/l7llgl7ll W, OisC'J71lJf}' 2()()S
Jadual
2: Prestasi parti-parti politik dalam Pilihan raya umum Tanah Melayu
(1955)
Parti Undi
Perikatan (UMNO,MCA dan MIC)
79.6%
Parti Negara
7.6%
Parti Islam SeMalaysia (PAS)
3.7%
Persa tuan Kebangsaan Perak (PKP)
2.0%
Liga Melayu Perak (LMP)
0.5%
Farti Buruh (FB)
0.4%
Bebas
3.0%
Sumbcr: Report
011the Federal
Legi~lntiveAssembly Election of the Federation ofMn/nyn,
Government Press, Kuala Lumpur, 1955
Meskipun hubungan Islam dan demokrasi di Indonesia yang ditandai
dengan penyertaan umat Islam dalalTI proses demokrasi melalui pilihan raya
sudah lama \vujud iaitu sejak tahun 1955, hubungan tcrsebut semakin
signifikan selepas kejatuhan Soeharto pada tahun 1998. Lebih 140 buah parti
politik telah didaftarkan dalam tempoh tujuh bulan pertama pemerintahan
Presiden Habibie (Fealy, 2001). Dari jumlah tersebut, 48 buah parti politik
layak bertanding dalanl Pemilihan Umum atau PEMILU 1999 dan 12
daripadanya adalah parti Islam. Perkembangan ini dianggap positif dan
melTIberi kelebihan kepada penyertaan umat Islam dalam proses demokrasi
melalui pilihan raya dalam parti Islam secara lebih bebas dan terbuka
berbanding pada era penlerintahan Soeharto. Ini berdasarkan realiti
kewujudan pelbagai parti politik Islam di Indonesia yang berakhir pada tahun
1973 apabila kesemua parti iaitu NU, Parmusi, Perti dan PSII dikehendaki
bergabung dalam satu payung iaitu Partai Persatuan Pembangunan (PPF).
Selain PPP, hanya dua parti politik dibenarkan .bertanding iaitu GolkaI' dan
gabungan linla parti sekular iaitu PNt Partai Katolik, Parkindo, Partai Murba
dan IPKI yang membentuk Partai Demokrasi Indonesia (POI). Ini bermakna
PPP merupakan satu-satunya wakil kepada kumpulan Islam dalam pilihan
raya di era Soeharto dari tahun 1966 hingga 1998.
Pun begitu, hubungan IslalTI dan demokrasi di Indonesia semakin
menampakkan kemajuan dan kematangan apabila buat pertama kalinya,
pemilihan langsung diadakan bagi memilih Presiden dan Wakil Presiden pada
tahun 2004. Pemilihan langsung ini dika takan kenHlncak kepada
perkembangan demokrasi di Indonesia sekaligus meletakkan Indonesia
sebagai negara demokrasi ketiga terbesar selepas India dan Amerika Syarikat.
Malah Indonesia dianggap sebagai sebuah negara demokrasi Muslim terbesar
di dunia (AzYl1l11ardi, 2004). Jadual3 dan 41nenunjukkan keputusan penlilihan
langsllng untllk jawatan Presiden Indonesia.
C a l o n
S t r s i l o B a m b a n g Y r , r d h o v o n o M e g a w a t i S u k a m o p t r t r i W i r a n t o
A m i e n R a i s H a m z a h H a z
Parti
Parti Demokratik
PDI-P
C o l k a r
PAN
PPP
U n d i %
36,057,236 33.58
28,171,063 26.21
23,811,029 22.78
16,035,565 14.1)1
3,275,011 03.06
706,228,247
100.00
Jumlah
, \ 4 o l r t l Iz n r t i , I T t t s s n i t t - I s l n r r r dn t t D t , t t t o k r l s r
| a d u a l 3 : P e m i l i h a n P r e s i d e n 2 0 0 4 ( P u s i n g a n P e r t a m a )
Strmber : 7r.t7L)7t-t.l1p 1 1 . g o. i d
J a d u a l 3 . 1 : P e m i l i l - r a n P r e s i c l e n 2 0 0 4 ( P t r s i n g a n K e d u a )
Sr,rnrber: rt uttt.kp u. go. id
Dal.rm konteks Malaysia, irtrbungan Islarn dan demokrasi strngguh unik. Selain clari tidak pernah ketinggalan mengadakan pilihan raya Lrmllm empat atatr lima tahtrn sekali sejak tahr-rn 1955, proses demokrasi melalui pilihan raya ittr memberikan peltrang yang sebaiknya kepada semlra pihak termastrk p a r t i I s l a m s e p e r t i P a r t i I s l a m S e - N { a l a y s i a (P A S ) : A p a y a n g m e n a r i k , h a s i l clari penyertaan PAS dalam proses clemokrasi, prarti itr-r berjaya mennbuhkan k e r a j a a l l s e n d i r i d i d u a b u a h n e g e r i i a i t u K e l a n t a n d a n T e r e n g g a l t u . Perkembangan ini telair meletakkan Malaysia sebagai sebuah negara Muslim d e m o k r a s i ,vang unik kerana parti Islam perntrh berkuasa dan hal ini tidak b e r l a k u d i m a n a - r n a r l a n e g a r a I s l a m s e l u r u h d u n i a . H a l i n i j r " r g a m e m b e z a k a n h u b u n g a n i s l a m c l a n c - l e r n o k r a s i d e n g a n I n d o n e s i a y a n g t i c l a k p e r n ; - r h memperlihatkan pa-rrti Islarn berktrasa.
P r o s e s d e m o k r a s i r n e l a l t r i p i l i h a n r a y a t t r r t t t m e m p e r l i h a t k a n p e r t e m b u n s a n b e b e r a p a a l i r a n a t a t r f a h a m a n d i k a l a n g a n u m a t I s l a m s a m a a d a d i M a l a y s i a m a h t r p t r n c 1 i In c l o n e s i a . D i I n d o n e s i a m i s a l n y a , a l i r a n y a n g t e r k e n a l i t u i a l a h s a n t r i c l a n a b a n g a n m a n a k a l a M a l a y s i a p o p t r l a r d e n g a n i s t i l a h k u m p u l a n I s l a m i s d a n N a s i o n a l i s . A l i r a n - a l i r a n p e ' m i k i r a n i n i t e l a h m e n g g a l a k k a n p e r t e m b u n g a n p o l i t i k k e p a r t i a n k e d u a - d u a n e g a r a s e j a k k e m e r d e k a a n l a g i . D i l n c l o n e s i a , k e d u a - d n a a l i r a r r t e r s e b r - r t m e n d u k t r n g
C a l o n
Susilo Bambang Yudhoyono
Megawati Sukarnoputri
Jumlah
Parti
Parti Demokratik
PDI-P
U n d i %
67,796,112 60.9
13,798,851 39.1
110,394,163
100.0
1 5
Malid i7:.mli, Hlissnill - IS/nlll dn/1 OClllOkmsi
Jadual
3: Pemilihan Presiden 2004 (Pusingan Pertama)
Calon Parti Undi %
Susilo Bambang Yudhoyono
Parti Oemokratik
36,051,236 33.58
Megawati Sukarnoputri
POI-P
28,171,063 26.24
Wiranto
GolkaI'
23,811,028 22.18
Amien Rais
PAN
16,035,565 14.94
Hamzah Haz
PPP
3,275,011 03.06
Jumlah
106,228,247 100.00
Sumber: WWW.kpll.go.id
Jadual 3.1 :
Pemilihan Presiden 2004 (Pusingan Kedua)
Calon Parti Undi %
Susilo Bambang Yudhoyono
Parti Oemokratik
67,196,112 60.9
Megawati Sukarnoputri
POI-P
43,198,851 39.1
Jumlah
110,394,163 100.0
Sumber: 7uww.kpu.go.id
Oalam konteks Malaysia, hubungan IslalTI dan delTIokrasi sungguh unik.
Selain dari tidak pernah ketinggalan mengadakan pilihan raya umum empat
atau lima tahun sekali sejak tahun 1955, proses demokrasi melalui pilihan
raya itu memberikan peluang yang sebaiknya kepada semua pihak termasuk
parti Islam seperti Parti Islam
Se-~falaysia(P
AS)~Apa yang menarik, hasil
dari penyertaan PAS dalam proses demokrasi, parti itu berjaya menubuhkan
kerajaan sendiri di dua buah negeri iaitu Kelantan dan Terengganu.
PerkelTIbangan ini telah meletakkan Malaysia sebagai sebuah negara Muslim
demokrasi yang unik kerana parti Islam pernah berkuasa dan hal ini tidak
berlaku di mana-lTIana negara Islan1 seluruh dunia. Hal ini juga membezakan
hubungan Islam dan derTIokrasi dengan Indonesia yang tidak pernah
men1perlihatkan parti Islaln berkuasa.
Proses demokrasi melalui pilihan raya turut memperlihatkan
pertembungan beberapa aliran Mau fahaman di kalangan umat Islam sarna
ada di Malaysia mahupun di Indonesia. Oi Indonesia misalnya, aliran yang
terkenal itu ialah santri dan abangan manakala Malaysia popular dengan
istilah kumpulan Islamis dan Nasionalis. Aliran-aliran pemikiran ini telah
menggalakkan pertembungan politik kepartian kedua-dua negara sejak
kelTIerdekaan lagi. Oi Indonesia, kedua-dua aliran tersebut lTIendukung
lnti, Bilnngnrr 70, Disarrrltar 2005
k e w u j u d a n p a r t i - p a r t i p o l i t i k . K o n s e p s a n t r i d a n a b a n g a n y a n g m u l a dipopularkan oleh sarjana barat, Clifford Geertz (7960), cliaktri mempunyai k e p e n t i n g a n t e r s e n d i r i d a l a m m e m b a h a s k a n politik Indonesia. Dalam pilihan r a y a L l m u m 1 9 5 5 , k u m p t r l a r r s a r r t r i m e n c l u k u n s Masyumi, NU, PSII dan Pert-m a n a k a l a a b a n g a n Pert-m e n a j a P N I .
P e r t e m b t l n g a n k e d t i a - c 1 u a a l i r a n b o l e h d i l i h a t h i n g g a s e k a r a n g . M a n a -m a n a p i h a k a t a t t l e b i h k h u s u s n y a parti politik yang cuba keluar dari -mewakili s a l a h s a t t t a l i r a n t e r s e b u t , t i d a k a k a n m e n d a p a t t e m p a t d i k a l a n g a n m a s y a r a k a t . B u k t i yang paiing jelas ialah bagaimana Partai Amanat Nasional ( P A N ) p i m p i n a n A m i e n R a i s dalam Pemilihan Umum (PEMILU) 7999 gagal m e m p e r o l e h i u n d i yang tinggi, berbanding parti-parti lain seperti PDI-P, Golkar dan Partai Kebangkitan Bangsa (PKB) Ini kerana PAN cr-rba keltrar d a r i d u a a l i r a n t r a d i s i i a i t t r s a n t r i d a n a b a n g a n . Sebaliknya, PAN dikatakan c u b a m e m b a w a a g e n d a p e l b a g a i a g a m a d a n aliran (santri atan abangan) clan t i d a k t e r t u m p u k e p a d a s a t u - s a t t r a r a h perjuangan sahaja. Di Malay'sia, nasib PAN trtrttt dirasai oleh Parti I(eadilan Nasional (KeADILan) apabila hanya m a m p u m e m b o l o t l i m a k e r u s i parlimen sahaja. Ini berlaku kerana rakyat M a l a v s i a m a s i h t i d a k l a g i yakin dengan perjuangan sebuah parti berbilang k a t t m d a n t i d a k b e r t e r a s k a n a g a m a a t a u k a u m - k a t r m tertentu. Keadaan ini b e r b e z a s e p e r t i P a r t i I s l a m S e - M a l a y s i a ( P A S ) , U M N O , M C A d a n M I C yang m e w a k i l i k e p e n t i n g a n a g a m a a t a u s a t u - s a t u k a u m s e p e r t i M e l a y u , Cina dan I n d i a .
P e r t e m b u n g a n d u a a l i r a n t r t a m a d i k e d u a - d u a n e g l a r a t e r s e b u t ttrrut m e n i m b u l k a n b e b e r a p a p e r d e b a t a n t e r h a d a p i s u - i s t r a g a m a . D i I n d o n e s i a , p e r t e l i n g k a h a n a n t a r a s a n t r i d a n a b a n g a n b o l e h d i l i h a t d a l a m s o a l P a n c a s i l a . S a n t r i s e b a g a i k u m p u l a n y a n g b e r p e g a n g t e g u h k e p a d a a j a r a n I s l a m d a n m e m p L t n y a i s e n s i t i v i t i k u a t t e r h a d a p t u n t u t a n - N y o , b e r h u j a h P a n c a s i l a m e n o l a k p e r a n a n I s l a m , s e b a l i k n y a b a n y a k m e m b e r i k e l e b i h a n k e p a c l a sekularisme. Sebaliknya, santri rnenyokong Piagam Jakarta yang digubarl pada J u n 1 9 4 5 a p a b i l a m e l e t a k k a n p e n e g a s a n t e r h ; r d a p p e l a k s a n a a n s v a r i a t I s l a m . Kumpulan ini juga meletakkan svarat calon Presider-r mesti seorang Muslim. B e r b e z a d e n g a n s a n t r i , a b a n g a n m e n y o k o n g s e p e n u h n y a P a n c a s i l a d a n m e n o l a k P i a g a m Jakarta kerana tidak melambangkan penyatuan Indonesia. W a l a u b a g a i m a n a p u n , p o l e m i k P a n c a s i l a ti d a k m e n j a u h k a r r ja r a k s a n t r i d a l a m k a n v a s p o l i t i k I n d o n e s i a . M e r e k a m e n e r i m a P a n c a s i l a t e t a p i m a s i h menganggap Islam lebih penting. Tambahan pula, semrla parti politik mesti m e n e r i m a P a n c a s i l a s e b a g a i s y a r a t u n t u k a k t i f t e r u t a m a d a l a m p r o s e s d e m o k r a s i m e l a l u i p i l i h a n r a y a . G o l o n g a n s a n t r i j u g a b e r s i k a p r a s i o n a l k e t i k a i t u a p a b i l a m e n g a n g g a p p e r j u a n g a l l m e n o l a k P a n c a s i l a m e m e r l u k a n j a n g k a m a s a y a n g p a n j a n g . I ( e f a h a m a n r a k y a t t e r h a c l a p I s l a m a m a t p e n t i n g b a g i m e n j e l a s k a n k e d t r d t r k a n P a n c a s i l a d i s i s i I s l a m .
D i M a l a y s i a , p e r b e z a a n p e m i k i r a n d a n pendekatan agama boleh dilihat m e n e r l r s i k o n f l i k a n t a r a g o l o n g a n n a s i o n a l i s d a n i s l a m i s . P t r n b e g i t t r , k o n f l i k i n i j a r a n g k e l i h a t a n p a d a a w a l k e m e r d e k a a n . I n i k e r a n a k u m p u l a n I s l a m i s y a n g d i t e r a j u i o l e h P A S m a s i h m e n e r i m a L l n s u r n a s i o n a l i s m e k e r a n a m e n g a n g g a p M e l a y t r t i d a k b o l e h d i p i s a h k a n d e n g a n I s l a m . P r e s i d e n P A S ketika itr-t, Dr. Burhantrddin Al-Helmy mengakui kepentingan Lrnsur Melaytr
7 6
Tnti, Bi/nngm/ 10, Disclllbcr 2005
kewujudan parti-parti politik. Konsep santri dan abangan yang mula
dipopularkan oleh sarjana barat, Clifford Geertz (1960), diakui mempunyai
kepentingan tersendiri dalam membahaskan politik Indonesia. Oalam pilihan
raya umum 1955, kumpulan santri mendukung Masyumi, NU, PSII dan Perti
manakala abangan menaja PNI.
Pertembungan kedua-dua aliran boleh dilihat hingga sekarang.
Mana-mana pihak atau lebih khususnya parti politik yang cuba keluar dari mewakili
salah satu aliran tersebut, tidak akan mendapat tempat di kalangan
masyarakat. Bukti yang paling jelas ialah bagaimana Partai Amanat Nasional
(PAN) pimpinan Amien Rais dalam Pemilihan Umum (PEMILU) 1999 gagal
memperolehi undi yang tinggi, berbanding parti-parti lain seperti POI-P,
Golkar dan Partai Kebangkitan Bangsa (PKB) Ini kerana PAN cuba keluar
dari dua aliran tradisi iaitu santri dan abangan. Sebaliknya, PAN dikatakan
cuba membawa agenda pelbagai agama dan aliran (santri atau abangan) dan
tidak tertumpu kepada satu-satu arah perjuangan sahaja. Oi Malaysia, nasib
PAN turut dirasai oleh Parti Keadilan Nasional (KeAOILan) apabila hanya
mampu membolot lima kerusi parlimen sahaja. Ini berlaku kerana rakyat
Malaysia masih tidak lagi yakin dengan perjuangan sebuah parti berbilang
kaum dan tidak berteraskan agama atau kaum-kaum tertentu. Keadaan ini
berbeza seperti Parti Islam Se-Malaysia (PAS), UMNO, MCA dan MIC yang
mewakili kepentingan agama atau satu-satu kaum seperti Melayu, Cina dan
India.
Pertembungan dua aliran utama di kedua-dua negara tersebut turut
menimbulkan beberapa perdebatan terhadap isu-isu agama. Oi Indonesia,
pertelingkahan antara santri dan abangan boleh dilihat dalam soal Pancasila.
Santri sebagai kumpulan yang berpegang teguh kepada ajaran Islam dan
mempunyai sensitiviti kuat terhadap tuntutan-Nya, berhujah Pancasila
menolak peranan Islam, sebaliknya banyak memberi kelebihan kepada
sekularisme. Sebaliknya, santri Inenyokong PiagamJakarta yang digubal pad a
Jun 1945 apabila meletakkan penegasan terhadap pelaksanaan syariat Islam.
Kumpulan ini juga meletakkan syarat calon Presiden mesti seorang Muslin1.
Berbeza dengan santri, abangan menyokong sepenuhnya Pancasila dan
menolak Pia gam Jakarta kerana tidak melamba11gkan penyatuan Indonesia.
Walau bagaimanapun, polemik Pancasila tidak menjauhkan jarak santri
dalam kanvas politik Indonesia. Mereka menerima Pancasila tetapi masih
menganggap Islam lebih penting. Tambahan pula, semua parti politik mesti
menerima Pancasila sebagai syarat untuk aktif terutama dalam proses
demokrasi melalui pilihan raya. Golongan santri juga bersikap rasional ketika
itu apabila menganggap perjuangan menolak Pancasila memerlukan jangka
masa yang panjang. Kefahaman rakyat terhadap Islam amat penting bagi
menjelaskan kedudukan Pancasila di sisi Islam.
Oi Malaysia, perbezaan pemikiran dan pendekatan agama boleh dilihat
menerusi konflik antara golongan nasionalis dan islamis. Pun begitu, konflik
ini jarang kelihatan pada awal kemerdekaan. Ini kerana kumpulan Islamis
yang di terajui oleh PAS masih menerima unsur nasionalisme kerana
menganggap Melayu tidak boleh dipisahkan dengan Islam. Presiden PAS
ketika itu, Dr. Burhanuddin AI-Helmy mengakui kepentingan unsur Melayu
M o l t d I z n t t i , I I r t s s n t t t - I s l n r t t tl u r t D t , r t t o l ; r n s t
c l a l a m p e r j u a n g a n I s l . l m apabila berpandangan mensasihi rt,;rtan adalah s e b a h a g i a n d a r i p a c l a i r n a n .
Walar-r bagaimar-Iapttn, konflik antara nasionalis (UMNO) clan islamis ( P A S ) m t t u c t t l p a d a a w a l d e k a d 8 0 - a n k e s a n d a r i p a d a b e r l a r r g s u n g r l y a Revoltrsi Iran 1979. PAS mendakw'a bahar,va perjuangan berasaskan kaum d i a r - r g g a p s e m p i t d a n b e r s i f a t asarbiyyah. Ketuanan Melayu tidak menjadi p e r k i r a a n p e n t i n g , s e b . - r l i k n y a k e t t r a n a n I s l a m . I n i j u g a b e r m a k n a perjtrangarr P A S l e b i h g l o b a l i a i t r - r m e l a m p a u i b a t a s p e r k a t r m a n . H i l l e v ( 2 0 0 1 ) m e n d a k w a p e n d i r i a n P A S t e r h a c - l a p h r r l i n i s e m a k i n k t r k t r h a p a b i l a saltgglrp menerim;r k a t r m C i n a d i l a n t i k s e b a g a i P e r d a n a M e n t e r i clan rnenolak Dasar Ekonomi B a r t r ( D E B ) y a n g m e m b e r i h a k k e i s t i m e w a a n kepada orang-orang N,{elayu.
Istr penubuhan negara Islam ttrnrt melonjakkan konflik antara UMNO dan PAS. Istt penutrtrhan negara Islam sering kali menjadi perbincangan utama dalarn membicarakan soal hubungan Islam dan demokrasi. Ini aclalah kerana, a p ; r b i l a s e s e b t t a h p a r t i I s l a m i t t r m e n a n g d a l a m p r o s e s p i l i h a n r a y a , pembe-ntukan kerajaan Islam selepas itu clikhuatiri boleh mengerncam nilai-n i l a i a t a l t i nilai-n s t i t t r s i d e m o k r a s i i t u s e nilai-n d i r i . A d a p i h a k m e r r d a k r , r ' a c l e nilai-n g a r r t e r t e g t r k n y a s e b t t t r h u e g a r a I s l a m d a n u r - r d a r r g - u n d a n g I s l a r n ( s y a r i a t ) , k e b e b a s a n i n d i v i d t r t e r u t a m a v a n g m e n j a d i t e r a s d e m o k r a s i a k a n h i l a n g . P A S y a n g m a r s i h m e n a m h h a r a p a n t i n g g i terhadap cadangan penubtrhan sebuah negara Islam di Malaysia melihat konsep negara Islam yang diingininva i t u b u k a n l a h s e p e r t i y a n g d i d a k w a o l e h s e s e t e n g a h pihak. Lantas, gagasan 'Pemerintahan
Islam clalam demokrasi' seperti yang clicanangkan olel'r PAS t a h u n l a l t r c t r b a m e v a k i n k a n m a s s a b a h a w a p e r n e r i n t a h a n I s l a m yang bakal dicorakkan jika menang pilihan raya rnasih mengtrtamakan prinsip-r-prinsip d e m o k r a s i s e l a i n m e n g a p l i k s i k a n b t r d a y a s y l r r a d a l a m s e b a r a n s p e m t r t t r s a n tlrusarl.
K o n f l i k n e g a r a I s l a m d i M a l a r y s i a ti c l a k h a n y a m e l i b a t k a n P A S s a h a j a . K e r a j a a n s e b a g a i p e m e r i n t a h b e r s e d i a m e n g i s y t i h a r k a n l \ { a l a y ' s i r r sebagai s e b u a h n e g a r a I s l a m b a g i m e n j a w a b t t r d u h a n P A S s e l a m a i n i y a n e m e n g a n g g a p M a l a y s i a b u k a n n e g a r a I s l a m . B e k a s P e r d a n a M e n t e r i , T t u r D r . Mahathir Mohamad ser.t,akttr Perhirnpunan Agtrng Parti Gerakan mengiktiraf M a l a y s i a s e b u a h n e g a r a I s l a m p a d a t a n g g a l 2 9 S e p t b m b e r 2 0 0 1 . M a l a h selepas i t r - r , D r . M a h a t h i r t e g a s r n e n d a k w a M a l a y s i a b u k a n s e k a c l a r n e € t a r a Is l a m , s e b a l i k n y a n e g a r a f u n c l a m e n t a l i s I s l a m k e r t r n a b e r u p a y a m e l a k s a n a k a n a s a s -a s -a s I s l -a m d -a l -a m p e m e r i n t -a h -a n n e g -a r -a .
W a i a u b a g a i m a n a l r r l n , p e n g i k t i r a f a n t e r s e b u t d i y a k i n i l e b i h b e r s i f a t t t u t t t k m e m L t r n i k a n i s t i l a h ' f u n c l a m e n t a l i s ' v a n g d i k a t a k a n t e l a h l a m a m e m b a w a t a n g g a p a n r r e g a t i f t e r h a c l a r p L r m a t I s l a m . D r . M a h t r t h i r berpendal'rat, istilah fturclamentalis mestilah bebas clarip;rcla persepsi-persepsi s o n g s a n g s e p e r t i Peng€ianas dan terroris, kerana sesiapa sahaja cli kalangan t t m a t I s l a m y a n g m e n g a n - r a l k a n a j a r a n I s l a m y a n g s e b e n a r a d a l a h s e o r a n g f t r n d a r n e n t a l i s Is l a r n . Justertr, pengisytiharan Malaysia sebagai sebtrah negara Islam mahuptrn nesara fundamentalis Islam sebenarnya tidak memberi kesan a p a - a l p a k e r a n a i a t i d a k m e l i b a t k a n p i n d a a n p e r l e m b a € l a a n a p a t a h l a g i p e l a k s a n a a n u n d a n g - t r n d a n g I s l a m . H a l i n i a d a l a h b e r s e s u a i a n d e r r g a n p e n d i r i a n k e r a j a a n M a l a y s i a y a n g t i d a k m e n g a n g g a p p e l a k s a n a a n u n d a n g
-7 -7
Mohd 12171zi, HllSS17ill - Islnm dnll OClllOkrasi
dalam perjuangan IslaITI apabila berpandangan n1engasihi \vatan adalah
sebahagian daripada ilTIan.
Walau bagaimanapun, konflik antara nasionalis (UMNO) dan islamis
(P AS) muncul pada awal dekad 80-an kesan daripada berlangsungnya
Revolusi Iran 1979. PAS mendakwa bahawa perjuangan berasaskan kaum
dianggap sempit dan bersifat asabiyyah. Ketuanan Melayu tidak menjadi
perkiraan penting, sebaliknya ketuanan Islam. Ini juga bermakna perjuangan
PAS lebih global iaitu melampaui batas perkauman. Hilley (2001) mendakwa
pendirian PAS terhadap hal ini selTIakin kukuh apabila sanggup menerima
kaum Cina dilantik sebagai Perdana Menteri dan rnenobk Dasar Ekonomi
Baru (DEB) yang n1emberi hak keistimewaan kepada orang-orang l'v1elayu.
Isu penubuhan negara Islan1 turut melonjakkan konflik antara UMNO
dan PAS. Isu penubuhan negara Islam sering kali menjadi perbincangan utama
dalalTI membicarakan soal hubungan Islam dan demokrasi. Ini adalah kerana,
apabila sesebuah parti Islam itu menang dalan1 proses pilihan raya,
pembentukan kerajaan Islam selepas ilu dikhuatiri boleh mengancam nil
ai-nilai atau institusi demokrasi itu sendiri.Ada pihak mendakwa dengan
tertegaknya sebuah negara 1s1an1 dan undang-undang Islan1 (syariat),
kebebasan individu terutama yang menjadi teras demokrasi akan hilang.
PAS yang masih menaruh harapan tinggi terhadap cadangan penubuhan
sebuah negara IslmTI di Malaysia melihat konsep negara Islam yang diingininya
itu bukanlah seperti yang didakwa oleh sesetengah pihak. Lantas, gagasan
'Pemerintahan Islam dalan1 demokrasi' seperti yang dicanangkan oleh PAS
tahun lalu cuba meyakinkan massa bahawa pelnerintahan Islam yang bakal
dicorakkan jika menang pilihan raya lTIasih mengutamakan prinsip-prinsip
demokrasi selain n1engapliksikan budaya syura dalam sebarang pemutusan
urusan.
Konflik negara Islam di Malaysia tidak hanya melibatkan PAS sahaja.
Kerajaan sebagai pemerintah bersedia mengisytiharkan l'v1alaysia sebagai
sebuah negara Islan1 bagi menjawab tud uhan PAS selama ini yang
menganggap Malaysia bukan negara Islan1. Bekas Perdana Menteri, Tun Dr.
Mahathir Mohamad sewaktu PerhilTIpUnan Agung Parti Gerakan mengiktiraf
Malaysia sebuah negara Islam pada tangga129 September 2001. Malah selepas
itu, Dr. Mahathir tegas Inendakwa Malaysia bukan sekadar negara Is1an1,
sebaliknya negara fundamentalis Islam keri:1na berupaya melaksanakan
asas-asas Islam dalam pemerintahan negara.
Walau bagaimanapun, pengiktirafan tersebut diyakini lebih bersifat
untuk memurnikan istilah 'fundamentalis' yang dikatakan telah lama
membawa tanggapan negatif terhadap umat Islam. Dr. Mahathir
berpendapat, istilah fundan1entalis n1estilah bebas daripada persepsi-persepsi
songsang seperti pengganas dan terroris, kerana sesiapa sahaja di kalangan
umat Islam yang mengan1alkan ajaran Islam yang sebenar adalah seorang
fundalTIentalis IslalTI. ] usteru, pengisytiharan Malaysia sebagai sebuah negara
Islam mahupun negara fundamentalis Islam sebenarnya tidak memberi kesan
apa-apa kerana ia tidak melibatkan pindaan perlen1bagaan apatah lagi
pelaksanaan undang-undang Islam. Hal ini adalah bersesuaian dengan
pend irian kerajaan Malaysia yang tidak menganggap pelaksanaan
Jnti, Liilnttgntr 70, Discntltcr 2005
u n d a n g I s l a m s e b a g a i s a t u s v a r a t k e p a d a penllbuhan negara Islam. Malaysia c l i k a t a k a n m e n g a r n b i l c l e f i n i s i n e q a r a I s l a m y a n g s e d e r h a n a m e r l g i k u t p a n d a n g a n I m a m A b u H a n i f a h b a h a r v a sebuah negara boleh dianggap negara I s l a m j i k a t r m a t I s l a r n c1i dalamnya beracla clalam keadaan aman (Nakhaei, 2 0 0 1 ) . Justeru, ttmat Islam cli Malaysia vans clapat hidup secara aman tanpa g a n g g t t a n m e l a y a k k a n M a l a y s i a d i a n g g a p sebagai sebuah negara Islam.
D a l a m e r t i k a t a l a i n , peneisytiharan Malaysia sebagai sebuah negara I s l a m a t a t t n e g a r a f u n d a m e n t a l i s I s l a m t i d a k s e h a r r . r s n y a m e n j a d i k e b i m b a n s a n k e p a d a m e r e k a yang menolak konsep negara Islam di negara i t t r . B a g a i m a n a p u n , D a r r t o c r n t i c A c t i o t t P n r t r y ( D A P ) m a s i h m e n o l a k p e n g i s y t i h a r a n t e r s e b u t m e l a l u i k e m p e n m e n o l a k 929 iaittr merujuk kepacla t a r i k h M a l a y s i a c l i i s v t i h a r k a n oleh Dr. Mahathir sebagai negara Islam. DAP bertegas bahar,r'a Malaysia tetap sebtrair negara sekular.
B e r b e z a c 1 i I n c l o n e s i a , p o l e m i k n e g a r a I s l a m t i d a k b e g i t u k e l i h a t a n m e s k i p u n a d a b e b e r a p a t t r n t t r t a n d a r i kumpulan-kump-rulau lslani tertentu. D a l a m P E M I L U 7 9 9 9 , r a t t r - r a t a pengundi menolak parti berhaluan radikal y a n g m e m p e r j r - r a n g k a n n e g a r a I s l a m s e p e r t i P a r t i K e a c l i l a n ( P K ) d a n P a r t a i B t r l a n B i n t a n g ( P B B ) . P a r t i - p a r t i politik berhaluan sederhana seperti Partai K e b a n g k i t a n B a n g s a ( P K B ) d a n P a r t a i P e r s a t u a n Pembanglrnan (PPP) lebih d i m i n a t i p e n g t r n c l i k e r a n a m e m p c r l u a r n g k a n is t r secara global seperti keadilan s o s i a l ( B a r t o n , 2 0 0 7 ) . I n i b e r m a k n a , i s t r n e g a r a I s l a m tidak mengrlntungkan p a r t i - p a r t i p o l i t i k y a n g m e m p e r j u a n g k a n n v a c l a l a m m e . r a i h s o k o n g a n p e n g u n d i .
B A T A S A N P R A K T I K A L P E N G A R U H
P A R T I I S L A M D I
M A L A Y S I A D A N I N D O N E S I A
Sehingga
hari ini, perjuangan
parti-parti
politik yang berorientasikan
Islam
d i M a l a y s i a d a n I n d o n e s i a m a s i h b e l u m b e r j a y a m e m e n a n g i p i l i h a n r a y a yang membolehkan merek.a mentrbtrhkan sesebr-rah kerajaan pusat. Parti PAS di M a l a y s i a b a g a i m a n a p L r r l p e m a h m e n c a p a i k e m e n a n g a n d a n m e n u b u h k a r - r kerajaan di Kelantan (1959 - 1977) secara bersendirian, tetapi setelah ter,rras clalam tahun 7978, telah membentuk kerjasama dengan Parti Melai,ru Semangat :16 dan Hamim dalam Angkatan Perpaduan Ummah (APU) trntuk kernb;,rli memenangi DUN Kelantan dalam pilihan raya tahun 7990. Setertrsnya PAS b e r p i s a h d e n g a n P a r t i M e i a y u S e m a n g a t 4 6 s e t e l a h p a r t i i t u d i b r - r b a r k a n dan hampir semlra pemimpin tertingginya merujuk kembali ke dalam Parti UMNO d a l a m b u l a n O k t o b e r 7 9 9 6 . N a m u n p a k a t a n d i b a w a h A P U m a s i h berupaya m e m p e r t a h a n k a n D U N K e l a n t a n . B e g i t u j u g a d a l a m pilihan raya tahnn 7999, P a r t i P A S b u k a n s a h a j a b e r u p a y a m e m p e r t a h a n k a n K e l a n t a n , bahkan berjaya mengrlasai DUN Terengganu.
Perjr,rangan PAS masih ada walaLlpun mengalami ketewasan yang besarr d a l a m p i l i h a n r a y a L u n u m 2 0 0 4 l a l u ( S i l a l i h a t j a d u a l 5 ) . I a r n a s i h m e n g u a s a r i D U N K e l a n t a n r , t , a l a u p u n h a r n y a b e r g a n t u n g p a d a m a j o r i t i 4 b u a h k e r t r s i s a h a j a . P a r t i i n i j u g a t e w a s d i n e g e r i T e r e n g g a n l r , d a n h a n y a m a m p L r m e m p e r t a h a n k a n 4 b u a h k e r u s i s a h a j a .
jnti, Bilnllgnll W, OiSClIlllL'r 2()()5