Modyul BLG. 21
Pagsusuri ng Akda Batay sa
Teoryang Naturalismo
Tungkol saan ang modyul na ito?
Marami ka ng araling natapos kaya sa pagkakataong ito nakatitiyak akong madali na sa iyo ang mga susunod pang aralin.
Nakapaloob sa modyul na ito ang akdang Pinaglahuan ni Faustino S. Aguilar. Ito ay may tema ng pag-ibig at oryentasyong sosyal. Pag-ibig na di nagkaroon ng katuparan dahil sa magkaibang uri ng lipunang ginagalawan. Inilarawan dito kung gaano kalakas ang pwersa ng mayaman at kung gaano naman kahina ang tao sa ganitong uri ng pwersa, tulad ng nangyari sa pangunahing tauhan. Hindi maipaglaban ang kanyang pag-ibig dahil salat sa kayamanan. Ikinalakal ang kanyang katipan ng sarili nitong magulang sa isang mayaman, upang maiahon ang pamilya sa kahihiyan.
Binigyang diin din sa akda ang mapagkunwaring ispiritwalidad na minana natin sa mga Kastila. Inilarawan ito sa pamamagitan ng bahay ni Don Nicanor na sinasabing
alangang simbahan, alangang monasterio ang pagkakagawa. Nais na ipamarali ang kanilang pagiging kristiyano ngunit napakababaw naman ng pag-unawa sa aral Kristiyano. Tulad ng mag-asawang Don Nicanor at Nyora Titay na dinadalangin at ginamit ang anak upang makamit ang hinihiling, mapagtakpan lang ang malaki nilang pagkakautang kay Rojalde.
Ano ang matututuhan mo?
Paano mo gagamitin ang modyul na ito?
Kapaki-pakinabang ang modyul na ito. Higit na magiging maayos ang iyong pag-aaral, kung susundin mo ang mga panuto o tuntunin sa paggamit nito.
1. Sagutin mo ang Panimulang Pagsusulit. Susukatin nito ang iyong kaalaman tungkol sa aralin.
2. Iwasto mo ang mga sagot sa tulong ng susi sa pagwawasto na nasa huling pahina ng modyul. Kung magkaroon ka man ng maraming mali, huwag mag-alala, tutulungan ka ng mga gawaing inihanda ko.
3. Basahin at pag-aralan mong mabuti ang akda. Isagawa mo ang mga kaugnay na gawain. Mababasa mo kung paano ang dapat gawin.
4. Sagutin mo ang pangwakas na pagsusulit. Pagkatapos, iwasto ang iyong sagot sa tulong ng susi. Maging matapat ka sa pagwawasto.
5. Mahalin mo ang modyul na ito, pahalagahan tulad ng isang kaibigan. Huwag mo itong susulatan at sikaping huwag mapunit.
Ano na ba ang alam mo?
Ang iyong nakikita ay panimulang pagsusulit. Huwag kang matakot sa pagsusulit na ito. Layunin lamang nitong masukat ang dati mo nang kaalaman tungkol sa paksa.
Panuto: Piliin at isulat ang letra ng wastong sagot sa bawat bilang..
1. “Bawat salita mo’y patalim na humihiwa sa aking laman, bawat bigkas mo’y aking ikamamatay.” Ang pahayag na ito’y nangangahulugang:
a. lubhang nasaktan ang umiibig sa mga binitiwang salita ng minamahal b. ang puso ay literal na nahiwa ng mga wikang nasambit
2. “Kulang-palad tayo.” Ibig sabihin nito ay
a. kulang ang palad nila
b. sila ay mga sinawimpalad at di napagtagumpayan ang kanilang pag-iibigan c. may sakit ang kanilang mga palad
d. sila ay walang swerte
3. Sila ang aking pangalawang Diyos dito sa lupa. Ang kahulugan ng salitang may salungguhit ay:
a. nirerespeto b. sinusunod
c. pinanampalatayaan d. tinitingala
4. Ang bahay ni Don Nicanor Gutierrez ay inihalintulad sa isang:
a. lumang palasyo
b. simbahan o monasterio c. munisipyo
d. karaniwang bahay
5. Dahilan ng pakikipagkita ni Luis kay Danding
a. upang makipagkalas sa kasintahan
b. maging maayos ang kanilang paghihiwalay c. upang mabatid ang suliranin ng kasintahan
d. maliwanagan ang bulung-bulungan sa pag-alis ng dalaga
6. Dahilan ng paglilihim ng dalaga sa kasintahan ng kanyang pagpapakasal sa ibang lalaki:
a. walang pagkakataong ipagtapat b. ayaw niyang masaktan ang binata
c. nais niyang magulang niya ang magsabi sa kasintahan d. hindi siya sigurado sa desisyong gagawin
7-8. Piliin ang dalawang kaisipan na nagpapakita ng kalupitan ng tao.
a. sapagkat siya’y dukha’y di man lamang makasali sa pamamakyaw
b. dalawang pag-asa ang nagtatago sa mata ng marami, hindi sapagkat masama ang sila’y magmahalan kundi sa “sukat masabi!”
9. Piliin ang kaisipang magpapatunay na si Danding ay produkto ng kanyang herediti at kapaligiran.
a. kusang inilihim ni Danding ang pagpapakasal sa iba b. patago siyang makipagkita kay Luis
c. tinuturing niyang pangalawang Diyos sa lupa ang magulang kaya’t sila ay kanyang sinunod
d. matatag na tinalikuran ang kasintahan
10. Ang pagsunod ni Danding sa kagustuhan ng magulang na ipakasal siya sa iba sa kabila ng pagtutol ng kanyang damdamin ay pagpapatunay lamang na siya ay:
a. madaling maimpluwensiyahan b. masunuring anak
c. mangmang d. duwag
Aralin : PINAGLAHUAN
Anu-ano ang mga tiyak na matututunan mo?
Matapos mong mapag-aralan ang modyul na ito, inaasahang matatamo mo ang mga sumusunod na mga kasanayan..
1. Nabibigyang-kahulugan ang mga matatalinghagang pahayag at salita na ginamit sa
akda
2. Natutukoy ang mahahalagang detalye at kaisipan sa akda
3. Nasusuri ang akda batay sa naturalismong pananaw
4. Napatutunayan ang kahalagahan ng pagkakaroon ng matalinong pagpapasya sa gitna
ng suliranin sa buhay
Mga gawain sa pagkatuto
Alaminmo…
Piliin sa kahon ang mga ugaling dapat taglayin ng magulang at isulat sa bilog.
Mga ugaling dapat taglayin ng magulang
Mapag-aruga Mapagmahal Mapagmalasakit
Mapagpalayaw Mapang-abuso Maunawain
Nadalian ka ba sa inihanda kong gawain? Ang gawaing ito ay may kaugnayan sa akdang babasahin mo. Iwasto mo ang iyong sagot sa susi sa pagwawasto na nasa iyong guro.
Handa ka na ba?
Simulan mo na ang pagbabasa
Basahin mo…
PINAGLAHUAN
(Kabanata 3) ni Faustino Aguilar
GABI AT UMUULAN. GABING DAPAT SUMPAIN ng mga may sakit na rayuma dahil sa kalamigan ng hanging humihihip. Gabing dapat ipanalangin ng mga matatakutin dahil sa mahuhugong na kulog at nagniningasang kidlat. Ang patak ng ulan ay ga-mais
halos at siyang ipinaglulusak ng mga lansangan ng Maynila na kaya lamang maganda ay kung tag-araw, tulad din naman sa isang babayi na kung bihis lamang saka nakikitaan ng gara.
Ang mga ilaw-elektriko ay waring nangag-aantukan sa inandap-andap at sa mga daang dating matao ay ilan-ilan lamang ang nagsisipaglakad, matangi ang mga pulis na may katungkulang magbantay ay nangagyayao’t ditong matalas ang tainga sa ano mang kilatis o yabag kaya na di karaniwan. Ito ang biyayang napapala sa kanilang ibinubuwis ng mga naninirahan sa Maynila na nang gabing iyong pinasungitan ng ulan ay maagang nagsipaglapat ng pinto. Tulog ang bayan at hindi naririnig ang dagundong ng mga kalesa at ang pinatatagintingan ng salapi sa mga bahay-kalakal.
Ngunit isa lamang masuyain, ang sa gayong kalakas na ulan ay sumasagasa at sugod nang nakikipag-unahan sa bilis ng kidlat na maminsan-minsang nakalilito sa kanyang mga paningin. Pagliko sa isang daan at sa tapat ng isang tila nag-aantok na ilaw, ay nakikilalang siya pala ang binatang nakatalo ng pulis sa Opera.
Lalo pang lumalakas ang ulan, ngunit lalo namang nagdudumali ang masuwayin na pagtapat sa isang bahay sa daang A. ay tumigil at nagmasid. Lapat na ang mga pinto’t bintana ng kinatatapatang bahay na di naman lubhang mataas. Ang bahay na iyong salat sa karingalan ng mga bagong tayo, ay napagkikilalang matanda na at marahil ay di lamang lilimampung taong pinamamahayan. Malaki nga kung sa malaki,
ay pagkakamalan ang bahay na ito at wiwikain ng kahit sino na marahil isang simbahang matanda, at kabilang na ng mga bagay na kakahapunin ng pananampalatayang
kristiyano. Siyang-siya ng sa isang simbahan ang tabas-kamalig niyang bubong na tisa na sa may gitna at sa pinakatuktok ay may isa pang maliit na gola na natatapos sa isang kurus na kahoy. Ang kurus na iyo’y di sasalang nakasaksi ng panahon sa malalaking bagay na nangyari; gaano karaming lihim ang nalalaman niyang pipi naman at hindi nakapagsalita.
Kung ang bahay na ito’y nagkataong napagitna sa matataas na pader ay
maipalalagay sanang isang monasterio o tahanan ng mga babaying walang puso kung sa mga lalaking tagalupa, maliban kay Kristong hindi na pinagsawaang pag-ukulan ng kani- kanilang pag-ibig ng libu-libong dalaga.
Ngunit hindi, at ang bahay na iyong alangang simbahan, alangang monasterio ay tahanan ng isang mayamang kilala sa buong Maynila sa pangalang Nicanor Gutierrez. Iyon ang bahay ni Don Nicanor na kinatatapatan ng masuyain kay Pagtulog.
Sa mga kilos at anyo ng taong natatapat sa bahay ay napagkikilalang hirati siya sa gayong tinatu-tayo. Ang kalaliman ng gabi, ang malakas na ulang bahagya pa lamang nagbabawas, ang putik sa lansangang abot sa may bukung-bukong, ang mangisa-ngisa
dapwa’t maririing kulog, ay hindi man niya pansin, at waring natatalagang makipagtagalan sa noo’y tila matatalo na niyang bubo ng tubig mula sa itaas. Isa pang
bugsong malakas kaysa mga nauna, at ang ula’y tumigil, ngunit hindi ang kidlat at kulog na patuloy rin at waring nagtatawag pa ng unos.
Isa, dalawa, tatlo, hanggang limang ubo ang narinig sa gitna ng dilim at hindi na umulit. Iba namang tunog ang narinig: marahan ngunit hugong ng isang bintanang kapis na binubuksan.
“Luis, Luis?” ang salitang gumambala sa kadiliman ng gabi.
“Oo,Danding, ako nga.”
“Matagal ka na bang naghihintay?”
“Ngayun-ngayon lamang ako naiinip.”
“Oo nga at inakala ko nang baka hindi tayo magkausap.”
“At bakit?”
“Sapagkat baka napahimbing ka na naman.”
“Danding, binibigla mo ako. Ngayon lamang kita nakausap nang ganyan. Ako kaya’y malilimot mo na?”
“Hindi hangga ngayo’y iyung-iyo ang aking pananalig, hindi pa sumasagi sa aking gunita ang paglililo. Ngunit, oh, manhik ka. At tila babagsak na naman ang ulan.”
At siyanga naman, ang inambun-ambon ay unti-unting lumalakas at ang dating maitim na langit ay nagpanibagong-sapot at bumanta na namang magbuhos sa lupa ng katakut-takot na tubig. Datapwa’t malayo na sa pagkabasa si Luis, sa isang imbay ay nakapanhik sa itaas ng silid na tutulugan ni Danding at ang bintanang dinaanan niya’y muling napalapat ng pagkakalapat na nagsasabing: “dito’y walang nangyayaring anuman.”
Wala nga ngunit sa loob ng dalawang pusong kapwa bata at nasusuob ng mababangong kamanyang, dalawang pag-ibig na pinapagtali ng kapalaran ang nagsusumpaan, dalawang pag-asa ang nagtatago sa mata ng marami, hindi sapagkat masama ang sila’y magmahalan kundi sa “sukat masabi.” Sa gaano kalalaking paglilihim naitutulak ang tao niyang pag-ilag sa “sukat masabi!” – iyang mabigat na pasaning ipinadadalang pilit sa balana ng mga kabulaanan sa pamumuhay.
Si Danding at si Luis ay hindi nakailag na pabuwis na ito, at hindi miminsang nag-uusap sila nang palihim at malayo sa “sukat masabi,” samantalang ang mga
magulang ng dalaga ay nangagpapahinga sa kabilang silid naman ng bahay.
Ang pag-uusap nila nang gabing ito ay napaiba sa lahat: waring nakikibagay sa panahon, malungkot at walang katamisang gaya ng dati, lubha pa nang makaraan na ang mga unang sandali.
“Oo, Danding,” ang sabi ng binata,”sasamantalahin ko ang pag-uusap nating ito upang sabihin sa iyong ako’y napakasawing-palad. Tuwina’y ganito, para akong magnanakaw na di makalantad sa marami, patago kung makasilay sa maligaya mong mukha, paumit kung iyong makaharap, ano pa’t sa dilim lamang ng gabi naipagtatapat ang aking pag-ibig at sa liwanag ng araw ay hindi na. Mapalad daw ako, ang sabi ng ilan. mapalad nga, pagkat may isa akong minamahal na nagmamahal naman sa akin, may isa akong iniibig na hindi maipahayag kangino man sa takot na baka ngayon pa’y
mawala na.”
“Luis, Luis!”
ang iyong sasabihin ay ipagtapat mo nang hindi ko mawikang wala kang pagmamahal. Ngunit huwag at baka wala akong matwid na humingi sa iyo ng ganito kalaking bagay.’
“Sukat na,’ ang pagkaraka’y naisagot ng dalaga sa gayong paghihinampo. “Bawat salita mo’y patalim na umiiwa sa aking laman, bawat bigkas mo’y aking ikamamatay. Ako nga’y nagkasala sa iyo, ngunit pagkakasalang di ko naman dapat ipagsisi. Kinusa ko ang paglilihim, at nalaman mo kung bakit?”
Ang binata’y hindi nakakibo, hindi malaman kung ano ang isasagot sa kanyang kausap na sa sandaling iyo’y nagtila anyo ng kasawian dahil sa kalumbayang napalarawan sa mukha at sa unti-unting pangingilid ng luha sa magaganda niyang mata.
“Nalaman mo kung bakit?’ ang ulit pagkasandali. “Sapagkat hindi ko ibig mamatay, sapagkat hinahangad kong ang puso ko na lamang ang madurog. Luis, kulang palad-tayo!” Ang ilang luhang nag-unahan sa pagpatak ang nagsabi sa binata ng
kadalamhatiang kinakabaka ni Danding.
Lalo pang napatigagal si Luis at ang malamlam na ilaw ng isang maliit na globong kulay luntian ang sumaksi sa kaniyang pagkahabag sa pinakaiirog nang higit sa buhay.
“Luis huwag kang matakot sa pighati. Ikaw ang sumalang ng sugat,” ang patuloy nang buong kalungkutan ng nagsasalita. “Tapos na sa atin ang lahat. Ito ang wakas ng ating pag-iibigan. Oh! Kaydaling natapos. Ngayon ay sasabihin ko sa iyo ang bagay kong ipinaglilihim. Wala akong ipagkakaila anung-ano man, lahat ay aking sasabihin yamang ibig mo. Ang dalagang umiibig sa iyo at kung palayawan mo’y aking Danding ay hindi na iyo ngayon. Siya’y wala nang sariling puso, siya,y isang kasangkapan lamang na ipinagbibiling di magluluwat. Ipinagbibili, Luis, at sa halagang di mo maaabot. Alam kong sa pag-ibig mo sa akin, sampung buhay man ay iyong ipapalit, dapwa’t di sukat ang buhay, kailangan ang salapi, kailangan ang pilak na mataginting, na panira sa lalo mang mahal na mga tipanan, at makaalipin sa napakataas mang hari, kaya ngayo’y hindi na ikaw ang may karapatan sa aking pag-ibig, iniirog man kita, kundi si Rojalde na mula ngayo’y kinapopootan ko.”
“Kung gayon, si Rojalde…” ang bahagyang nasnaw sa bibig ng binata. Oo, Luis, siyang bibili sa akin at ang magbibili nama’y ang aking mga magulang.” At marahil sa pagkalunod, ang dalaga’y napatigil. Hindi na nakapagpatuloy , at walang naisaksi ang kaniyang puso sa sakbibing dalamhati kundi ang saganang luha at ang pinipigilang paghikbi.
sasang-ayon ay mapipilitang magpatiwakal na muna bago masamsam ang lahat ng pag-aari at lumabas na kahiya-hiya sa karamihan. Ang kanila palang dangal at
kapurihang mag-anak ay maaaring siklut-siklutin ni Rojalde. Napakalaki ang sagutin ng kaniyang ama rito na di na makauurong pa kahit ibigin.
“At ako, sa harap ng ganyang sigalot ay nalilito. Iniibig ko ang aking magulang at iniibig din naman kita.” Ang mga huling salitang sakdal kapaitan ng dalaga.
Ang gayong dagok ng kasawiang-palad ay hindi inasahan ni Luis. hanggang nang mga sandaling yao’y hindi pa nagkakasugat ang kaniyang puso. Naniniwala ng paniniwalang bulag sa kaligayahan ng pag-ibig na sa palagay niya’y isang bulaklak na napakabango at di na mauubusan ng samyo. Hanggang sa gabing iyon ay pawang paglasap ng katamisan sa sinapupunan ng kaniyang pinakamamahal na Danding ang natatamo, minsan ma’y di nakadama ng isang tinik na sukat ikapagsabing nagsapot sa kaniya ang kalangitan, minsan ma’y di nakalagok ng kapaitang
ikapagtuturing na siya’y nasawi. Lahat ay ligaya, lahat ay aliw at katamisan, walang lungkot ni pighati ni luha at pagdaramdam.
Alam niyang may mga pag-ibig na taksil at nakamamatay, datapwa’t kailan ma’y di nag-akalang ang ganito sa kaniyang Danding na makalilibong sumumpa sa pagmamahalan nila. Hindi akalain ni Luis na sa isang sandali lamang ay mapapawing parang aso ang lahat niyang pag-asa sa isang babaying hindi naman masasabing sa iba pa kundi kaniya nang lubos.
Nang mga sandaling iyo’y nagunita ni Luis ang pagkakapagkilala nila ni
Danding, isang hapon sa Luneta, nang ito’y kagagaling pa lamang sa isang colegio rito sa Maynila at inilabas ng ama dahil sa nalalapit na pagdiriwang ng Del Pilar sa Sta. Cruz. Biglang sumagi sa kaniyang gunita ang ikalawang pagtatagpo nila, makasanlinggo lamang sa isang sayawan, at nagunita tuloy ang kaniyang pagkakapahayag sa sayawang iyon, na ipinagtamo kay Danding ng kung hindi man isang oo ay isa namang
pagpapaasang sukat nang makaaliw sa isang nangingibig.
Ang pangingibig ni Rojalde ay kaniyang talastas. Nalalaman niyang ito’y
nagpapakamatay halos kay Danding, at sa katunaya’y di miminsang nakapagdahilanan pa ng kaniyang mga pagtatampong lambing lamang naman sa nagmamahal na si Danding datapwa’t di niya sinapantaha kailan mang gayon ang magiging wakas.
Si Don Nicanor, sa kaniyang palagay, ay isang amang may katuwiran at hindi kabilang sa mga magulang na sa supot tumitingin at hindi sa kaligayahan ng kanilang anak, datapwa’t naroroon si Danding na nagpapabulaan sa ganitong palagay. Oo, ang Danding na iyong kinaniya-niya at pinaglalaanan ng buong pagkatao at
pagmamahal ay ipinagbili ng magulang, at siya sapagkat dukha’y di man lamang makasali sa pamamakyaw.
Ang kaniyang maliit na sahod sa pinapasukang isang bahay-kalakal na dayo ay hindi maipangangahas sa gayong pagbibilihan: sukat na lamang ang magtiis, at ang pagmumuni-muning ito’y siyang nagsurot sa kaniyang mga mata ng napakaruhaging palad ng dukha, na pinanaligan niyang nauuwi sa ganito: ngayo’y malakas, bukas ay mahina at sa makalawa’y matanda nang pinatatapun-tapon hanggang sa mamatay na dayukdok.
“Ipagbibili ako sa halagang hindi mo maaabot!” ito ang sabi ni Danding. at may katotohanan nga naman, pagkat siya ay dukha,isang maralitang salamat sa kaunting nalalaman kaya nakagigitaw-gitaw nang kaunti. Datapwa’t ganito man ay nag-uulik-ulik ang kalooban ng binata. Hindi makapani-paniwala sa lahat ng narinig, at ipinalalagay na ang mga ipinaturing ng kaniyang minamahal ay isang panaginip lamang kung hindi man isang pagbiro.
Nang mga sandaling iyon si Luis ay napatulad sa isang ayaw mamatay na tinutulan pati ng paghihingalo. Si Danding ay kaniya, at liban dito’y wala nang katuwiran pang maibabali. Kapagkaraka’y walang lunas na minagaling kundi ang pagtatanan. Sa lilim ng malayang pamamalakad tungkol sa bagay na ito ay makasisilong sila ni Danding: doo’y di na makaaabot ang lakas at masagwang pagkaama ni Don
Nicanor, kaya ang sabi pagkatapos ng matagal na di pag-imik.
“Laban sa ganyang paggahasa ng iyong ama ay kagahasaan din ang panlaban. Magtanan tayo, lumayo rito at sarilinin ang ating palad.”
Ang ganitong mga salita’y binigkas ni Luis nang biglang-bigla at
natatatakan ng katigasang-loob. Hindi minasama ni Danding ang gayong hikayat. Siya ma’y nakapag-akala na ring di miminsan ng gayon, datapwa’t kinahahabagan ang kaniyang ama at ang kaniyang ina. Dito niya utang ang pagkatao, ang nalalaman, ang lahat. Ang kaniyang pagsunod ay talagang sa mga magulang, ngunit ang kaniyang puso?
pagsunod. Matay mang pakakuruin ang sinasapit niya ay di mapanibulos kung saang dako kikiling: saa’t saan man ay may kamatayan, may lasong makamandag, may sundang na pang-iwas.
Napaiyak, at di kinukusa’y sa balikat ng binata napahilig. Isang halik na
pasiil ang inilunas ni Luis sa gayong kapighatian, at ang sabing sabay ng paghaplos sa noo ni Danding.
“Alam kong iniibig mo ako kaya wala akong katiga-tigatig. Ikaw ay akin at di kay Rojalde.”
“Napakahirap kang papaniwalain,” ang pahikbi-hikbing sagot ng dalaga, “at ngayong makilala ko ang kadakilaan ng iyong puso at ang karangalan ng iyong pag- ibig ay lalo kitang minamahal. Ngunit maniwala ka sa akin, Luis. Limutin mo na ako, huwag kang umasa ng ano man at ang pagbibili sa akin ay hindi na mauurong. Luis! Luis! Bakit di ka naging mayaman?”
“Danding!’
“Oh, hindi ko sinusugatan ang iyong pagkatao. Nasabi ko ang gayon pagka’t kung maysalapi ka ay hindi ako kay Rojalde, kundi’y iyo na lamang.”
“Siya na. Ako’y hindi mo na iniibig kaya ka nagsasalita nang ganyan. Pusong
babae ka nga mayroon. Ipinagpapauna mo sa pag-ibig, diyan sa dalisay na dumadaming bibihis sa katauhan, ang kahinaang-loob. Dinaya mo ang aking pag-asa. Hindi mo na
minamahal. May katuwiran ka, ako’y dukha at di dapat mangarap ng pag-akyat diyan sa kalangitan handa lamang sa mga mapalad na manggagaga. Oo, lilimutin kita sapagka’t ikaw ay mayaman, hindi sapagkat hinihingi mo. Aalis ako ritong gahak ang puso at walang
paniwala.” At pagkasabi ng ganito’y tumindig ang binata at wala kang awa, Luis. Ikaw pa ang maghihinanakit sa akin. Ibig kong sa pag-alis mo rito”y magtaglay ng paniniwalang hindi kita nililimot. Iniibig kita nang higit pa kaysa rati datpwa’t ang aking mga magulang, ang pagpapahalaga sa knilang naipangako, ang kaba- itang taglayin ng isang anak…Luis, kaawaan mo ako.
“Nauunawaan kita, ngunit ano ang magulang, ang pangako, ang kabaitan sa harap ng isang pag-ibig? Ikaw ay akin at hindi sa iba, bakit ngayo’y ikaw na rin ang magkukusa ng pagwawalat sa ating ligaya?”
“Lahat nang iya’y totoo, maaaring ako’y iyong pag-itingan ng sisi at pagdusta, datapwa’t huwag mong hinalain kailan man na kita’y hindi iniibig, pagkat ito ang lasong makamamatay sa akin. Iniibig kita ngunit…
‘‘Kung gayon ay di mo makakayang suwayin ang mga magulang mo?”
“Sukat na, Danding. Maituturing mong ikaw ay nagwagi. Iiwan ko rito ang aking puso. Aalis akong wala nang pag-asa ni pananalig. Isang buhay ang inalisan mo ng halaga, dapwa’t hindi kita sinisisi sa pagkakaganito, nalalaman kong ikaw ay walang sala, ang aking pinakasusumpa ay ang mga kamaliang bunga ng dalawang gawa ng tao: salapi at ang pananampalataya.
Pagkaraan ng may isang oras, si Luis ay malungkot na nanasok sa pinto ng kaniyang bahay na sa isang nayon ng Maynila ay kaumpok ng ilang bahay na pawid na paris din ng kaniyang tinatahana’y naghihiwatig ng di totoong mariwasang buhay ng nagsisitira.
Hanggang sa makakubli sa mga patak ng ulan ng gayong kasungit ng gabi ay walang nauulit-ulit ang binata kundi ang mga salitang:
“Ang salapi, ang pananampalataya, napakalakas ng mga kaaway kong ito.”
Linangin mo…
Pagsusuring panlinggwistika
Panuto: Ang mga salitang nasa Hanay A ay matatalinghagang pahayag na ginamit sa akda. Hanapin mo ang kahulugan nito sa Hanay B. Titik lamang ang isulat.
Hanay A
_____1. sa dilim lamang ng gabi naipagtapat ang pag-ibig
_____2. pag-ibig na ipinalalagay na kabang walang susi
_____3. wala nang sariling puso
_____4. paniniwalang bulag sa kaligayahan ng pag-ibig
_____5. isang bulaklak na napakabango at di na mauubusan ng samyo
_____7. huwag kang matakot sa pighati
_____8. pusong babayi ka nga mayroon
_____9. sukat masabi
_____10. patago kung makasilay sa maligaya mong mukha
Hanay B
a. walang katiyakan b. dapat sabihin
c. walang kalayaang magkita ang magkasintahan d. di na maaaring umibig
e. hindi maglalaho ang kariktan ng babae f. sobrang kaligayahang nararamdaman
g. madaling magbago ang isip o nararamdaman h. walang katapusang kaligayahan
i. palihim o panakaw na pagkikita j. hindi maunawaan ang pangyayari k. harapin ang kalungkutan
Ngayong nabigyang kahulugan mo na ang matatalinghagang pahayag, mahalagang masuri mo naman ang mahahalagang pangyayari sa akda.
Pagsusuring pangnilalaman
Pagsusuring pampanitikan
Bago mo simulang gawin ang susunod na gawain, basahin at pag-aralan mo muna ang nasa loob ng kahon. Makatutulong ito sa iyo upang maging madali sa iyo ang mga gawain.
T
A Tauhan
G
P Pinangyarihan
U
A Panahon
N
Panimulang Pangyayari (Paano nagsimula ang kwento)
B
A Suliranin
(Ano ang naging suliranin ng tauhan?) N Reaksyon
(Ano ang naging reaksyon ng tauhan sa suliranin?) G Ginawa
(Ano ang binalak gawin upang malutas ang suliranin?) H Resulta
(Ano ang naging resulta?) A Wakas
Kung babasahin ang isang akda sa pananaw ng mga tagapagtaguyod ng paniniwalang naturalismo sa panitikan, tinitingnan ang kabangisang umiiral na may kinalaman sa buhay ng mga tauhan. Kinakailangang makita na ang tao ay
nabubuhay sa isang mundong tila walang awa at mabangis. Hinahanap din ang bahaging maaaring makapagpatunay na ang kabiguan ng tao ay dala ng kanyang kapwa. Pinalulutang sa pagbabasa ang kasuklam-suklam at nakaririmarim na kapaligirang ginagalawan ng tao.
Sa teoryang naturalismo, ang mga tauhan sa isang akda ay mga produkto lamang ng kanilang herediti at kapaligiran.
Naunawaan mo ba ito?
Maaari mo ng suriin ang akdang “Pinaglahuan.”
Isulat ang hinihingi ng bawat letra sa nakalaang patlang.
A. Ilarawan ang kalagayan sa buhay ng mga tauhan sa akda
Danding ____________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
Luis ________________________________________________
____________________________________________________
____________________________________________________
B. Magbigay ng mga tiyak na bahagi ng akda na nagpapakita ng kabangisan ng mundo sa tao.
_____________________________________________________
_____________________________________________________
______________________________________________________
kabangisan ng mundo sa tao.
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
D. Ilahad kung ano ang naging bunga ng kabangisan ng mundo sa mga tauhan sa akda.
____________________________________________________
____________________________________________________
____________________________________________________
Halagang pangkatauhan
1. Kung ikaw ang nasa katayuan ni Danding, ano ang pipiliin mo, pag-ibig sa dakilang minamahal o pag-ibig sa magulang na pinagkakautangan mo ng buhay.
2. Basahin at unawaing mabuti ang sitwasyon. Subukin mong gumawa ng sariling pagpapasya.
Magtatanan kayo noon ng iyong kasintahan nang kayo ay maaksidente. Buong akala mo’y namatay ang iyong kasintahan, dahil ito ang sinabi ng iyong magulang. Ngunit lingid sa iyong kaalaman binayaran ng iyong ina ang magulang ng iyong kasintahan dahil tutol sila sa inyong pagmamahalan at sa
kasamaang palad nagkaroon ng amnesya ang iyong kasintahan at walang naalala tungkol sa inyong pag-iibigan.
Sa hindi inaasahang pagkakataon, nakita mo ang iyong kasintahan na kasama ang iyong pinsan at ipinakilala niya ito sa iyo. Natulala ka dahil di ka niya nakilala at doon mo nalamang mayroon siyang amnesya.
Gusto mong ipagtapat sa pinsan mo ang lahat, nagtatalo ang iyong isip, ayaw mo siyang masaktan dahil kitang-kita mo rin ang kanilang pagmamahalan sa isa’t isa ngunit sinasabi ng iyong puso na mahal na mahal mo pa ang
Naging madali ba sa iyo ang lahat ng mga gawain? Kung gayon, iwasto mo na ang iyong sagot sa susi sa pagwawasto na nasa iyong guro.
Daragdagan mo pa ang iyong kaalaman sa tulong ng mga gawaing magpapalawak ng iyong kaisipan.
Palalimin mo…
Dugtungan mo ang mga sumusunod na mga pahayag. Matapos kong mabasa ang nobelang “Pinaglahuan”
Nalaman ko na __________________________________________________
__________________________________________________
Masasabi ko na __________________________________________________
__________________________________________________
Napatunayan ko na ________________________________________________
________________________________________________
Iwasto mo ang iyong sagot sa susi sa pagwawasto na nasa iyong guro. Kung malapit ang iyong sagot sa tama, ito ay katanggap-tanggap.
Gamitin mo…
Panuto: Lagyan mo ng tsek (/) ang mga pahayag na sa tingin mo ay positibo at ekis (x) kung negatibo.
_____1. Maging mahinahon sa pang-aaping sinapit sa buhay.
_____3. Ipambayad utang ang anak kung wala nang ibang pamamaraan.
_____4. Makisama sa mga taong kauri mo lamang sa lipunan.
_____5. Matutong lumaban sa patas na pamamaraan.
_____6. Gamitin ang talino sa anumang desisyong gagawin.
_____7. Gawin ang naaayon sa iyong konsensya.
_____8. Sumunod sa kagustuhan ng iyong magulang kahit ito’y ikapahamak mo
_____9. Maging sunud-sunuran sa gusto ng mga taong nakatutulong sa iyo.
_____10. Maging malawak ang pang-unawa sa mga taong may suliraning kinakaharap sa buhay.
Kung tapos mo nang sagutin ang gawain, kunin mo ang susi sa pagwawasto na nasa iyong guro. Iwasto ang iyong sagot.
Gawin mo na ang susunod na pagsasanay.
Sulatin mo…
Panuto: Punan ang mga patlang ng mga tamang salita upang mabuo ang talataan. Nasa loob ng kahon ang mga pagpipiliang sagot.
Ang pagkakaroon ng 1 sa pagpapasya ay isang 2 dapat taglayin ng tao lalo na sa pagharap niya sa pang-araw-araw na pakikipagtunggali sa buhay.
Madalas 3 tayo sa sitwasyong di natin nais kung tayo ay bumubuo ng pagpapasya. Ngunit kailangan pa rin nating gawin para sa higit na
ikabubuti ng lahat.
Ano nga ba ang mga kailangan isaalang-alang upang makabuo ng tamang 4 ? Narito ang ilang bagay na makatutulong sa atin.
Pangalawa, dapat walang kinikilingan at huwag 8 sa pagpapasyang gagawin.
Pangatlo, maging matigas at handa na 9 ang gagawing pagpapasya. Hindi maiiwasang may masaktan sa iyong desisyon subalit kung sa tingin mo, ito ang tama at hindi ka lilihis sa kagustuhan ng nasa 10 , hindi ka dapat mag-alala.
Ngayong nabatid mo na ang mga bagay na dapat isaalang-alang , subukin mong gawin ito. Nakatitiyak akong di ka 11 at magiging laging 12 ang isipan at damdamin sa bawat pagpapasyang gagawin sa buhay.
Mga Pagpipilian
a. mabuti i. timbangin
b. pagpapasya j. mangako
c. talino k. magsisisi
d. paninindigan l. positibo
e. Itaas m. naiipit
f. katangian n. mag-urong sulong
g. payapa o. sitwasyon
h. nabatid
Iwasto mo muli ang iyong sagot gamit ang susi sa pagwawasto na nasa iyong guro.
Lagumin mo…
a. kaalaman hinggil sa teoryang naturalismo
b. pagpapakahulugan sa mga matatalinghagang pahayag
c. bunga ng kawalang respeto sa magulang
d. mga detalye ng mga pangyayari sa kwento
e. kahalagahan ng pagpapasya ng indibidwal
f. impluwensya ng pamilya
g. resulta ng maagang pag-aasawa
h. pagpapatunay na ang mundo ay isang mabangis na lunsod
i. katamaran ng mga Pilipino
j. kahalagahan ng katatagan sa mga suliranin sa buhay
k. nagagawa o kapangyarihan ng salapi sa buhay ng tao. Mga
Panuto: Punan ng nawawalang salita ang bawat patlang upang mabuo ang kaisipan. Piliin ang tamang sagot na nasa loob ng kahon.
Ang Diyos ay ating ________
paggalang ay iukol sa ________ natin
Sa buhay, ang ________ ay kailangan
Ngunit ang pagpapaalipin dito ay ________
Ang anumang ________ na ginamit mo sa iyong kapwa
ay panukat ding gagamitin ng ________sa iyo.
kasalanan salapi Panginoon panukat
sambahin magulang
Tingnan mo muli sa susi sa pagwawasto na nasa iyong guro kung tama ang iyong kasagutan. Iwasto mo na ito.
Gaano ka na kahusay
Panuto: Piliin ang titik ng tamang sagot.
1. Lubha pa’t ganitong puso ko’y ginigiyagis ng mararahas na damdamin. Ang kahulugan ng pahayag na ito ay:
a. maraming masasayang damdamin ang nagsasalimbayan sa kanyang puso
b. walang kasinglungkot at puno ng hinagpis ang kanyang puso’t damdamin
c. naliligalig ang puso
d. maligaya siya sa nararamdaman
2. Sapagkat dukha’y di man lamang makasali sa pamamakyaw sa puso ng kasintahan. Nangangahulugan lamang na ang nagsasalita ay:
a. hindi magawang maipaglaban ang kasintahan dahil mahirap lamang b. maraming karibal sa pag-ibig ng kasintahan
c. hindi tunay na iniibig ng dalaga d. walang panahong makipag-agawan
3. “Tila isang monasterio o tahanan ng mga babaying walang puso kung sa mga lalaking tagalupa. Ang kahulugan ng salitang may
salungguhit ay:
a. patay na b. naghihingalo
c. di na maaaring umibig d. sensitibo
4. Ano ang kalagayan ng panahon nang maganap ang pag-uusap nina Luis at Danding?
a. malamig at tag-yelo b. mainit
c. tag-ulan
d. papalubog ang haring araw
5. Bakit di makalantad at di maipahayag ni Luis ang dakilang pag-ibig para kay Danding?
a. dahil siya ay may kapansanan b. dahil siya ay dukha
6. Alin ang pinili ni Danding?
a. pananampalataya at salapi b. pag-ibig kay Luis
c. Rojalde d. walang pinili
7-8. Alin sa mga sumusunod ang nagpapatunay na “Ang kasawian ng tao ay dulot ng kanyang kapwa”?
a. Hindi sila lantad kung magkita
b. Ipinagbili si Danding ng kanyang magulang sa ibang lalaki
c. Tinutulan ng magulang ni Danding ang pag-iibigan nila ni Luis dahil ang binata ay mahirap lamang.
d. Nakikihalubilo lamang ang mayayaman sa kauri nila
9. Anong kaisipan ang magpapatunay na malakas ang pananampalataya ni Danding sa kanyang mga magulang.
a. Hindi lantad ang pag-iibigan nila ng kanyang kasintahan. b. Natutunan niyang ibigin si Rojalde na gusto ng magulang niya sa kanya.
c. Hindi niya kayang suwayin ang kagustuhan ng magulang. d. Naging mabuti siyang anak.
10. Mabuting gawain ang pagsunod sa kagustuhan ng iyong magulang ngunit kailangan mo ring matutong magdesisyon para sa sarili. Ang pahayag na ito ay isang:
a. kongklusyon b. haka-kaha c. katotohanan d. kawikaan
Paunlarin mo…
Ayusin mo ang mga ginulong salita na nasa loob ng kahon upang mabuo mo ang kaisipan.
ng kapaligiran / sa buhay ng isang tao /
paaapekto / malaki ang impluwensya /
idulot nito sa iyo / sa maaaring / kaya’t huwag /
sa iyong daraanan / ang anumang /
paglalakbay / may malaking balakid /
na nasimula / kahit pa /
