هلجم زكرم تاعلاطم و هعسوت شزومآ يكشزپ هرود ،مهد هرامش مراهچ ، ص 484 -474 ، 2431
هسیاقم
و
یسررب
تارظن
ناداتسا
و
نایوجشناد
هاگشناد
مولع
یکشزپ
دهشم
رد
دروم
یاهرایعم
کی
داتسا
بوخ
یهاگشناد
اضردمحم
یباراد
1،
ربکا
ناشخرد
2،
یلعدمحم
ینایک
3،
نیسحملاغ
یکلم
4،
هموصعم
یدیعس
3 * 1 . صصخت یارتکد ،ی ،رایشناد هورگ ،یژولوروا هدکشناد ،یکشزپ گشناد ها مولع یکشزپ ،دهشم ،دهشم ناریا 2 . یصصخت یارتکد مشچ کشزپ ی ، زکرم تاقیقحت مشچ ،یکشزپ هدکشناد ،یکشزپ گشناد ها مولع یکشزپ ،دهشم ،دهشم ناریا 3 . ،رایداتسا ،لافطا شراوگ صصخت قوف زکرم تاقیقحت ،نادازون هورگ لافطا ، هدکشناد ،یکشزپ گشناد ها مولع یکشزپ ،دهشم ،دهشم ناریا 4 . کشزپ یمومع ، هدکشناد ،یکشزپ گشناد ها مولع یکشزپ ،دهشم ،دهشم ناریا تفایرد :هلاقم 5 / 1 / 29 نیرخآ حلاصا هلاقم : 5 / 5 / 29 شریذپ هلاقم : 3 / 2 / 29 * هدنسیون سم ؤ :لو هتیمک تاقیقحت ،ییوجشناد هدکشناد ،یکشزپ هاگشناد مولع یکشزپ ،دهشم ،دهشم ناریا نفلت : 9619142 -1511 :ربامن 9611138 -1511 Email: Masumeh_Saeedi@yahoo.com هنیمز و :فده تلاسر یلصا هاگشناد ، تیبرت یورین یناسنا صصختم دروم زاین هعماج ، جیورت و اقترا ی ،شناد شرتسگ قیقحت و مهارف ندومن هنیمز دعاسم یارب هعسوت روشک .تسا یکی زا لماوع مهم و م ؤ رث رد تیفیک شزومآ یلاع ، داتسا تسا و میلعت و تیبرت یورین یناسنا ،صصختم مزلتسم دوجو رداک یوق یه أ ت یملع یم دشاب . نیا شهوژپ اب فده ، یسررب تارظن ناداتسا و نایوجشناد رد دروم یاهرایعم کی داتسا بوخ یهاگشناد ماجنا .دش شور :راک شهوژپ رضاح کی هعلاطم یفیصوت -یلیلحت دوب هک هب شور Cross sectional ماجنا .تفرگ رد نیا یسررب 961 رفن زا ناداتسا و 922 رفن زا نایوجشناد هاگشناد مولع یکشزپ دهشم هک هب شور هقبط یا و یفداصت هداس باختنا هدش دندوب ، شسرپ همان یا اور و ایاپ ار لیمکت .دندومن تاعلاطا طسوت مرن رازفا SPSS و اب زا هدافتسا نومزآ یاه یفیصوت یلیلحت بسانم زیلانآ دیدرگ . هتفای :اه یاهرایعم یاضعا یه أ ت یملع یارب کی داتسا بوخ هب بیترت :لماش شناد ،یهوژپ تراهم ،یطابترا تراهم ،سیردت تراهم یبایشزرا نایوجشناد و سپس یگژیو یاه یرهاظ ناداتسا .دوب یاهرایعم نایوجشناد یارب کی داتسا بوخ هب بیترت :لماش تراهم ،یطابترا شناد ،یهوژپ تراهم ،سیردت تراهم یبایشزرا نایوجشناد و سپس یگژیو یاه یدرف و یرهاظ ناداتسا .دوب نومزآ ANOVA هطبار ینعم راد ار ی نیب هقباس ،راک هبتر و تیعقوم یعامتجا ، هتشر یلیصحت ناداتسا و تیولوا تراهم ،یطابترا شناد ،یهوژپ شور ،سیردت یبایشزرا و یگژیو یاه یرهاظ ناداتسا داد ناشن ( 151 / 1 > P .) نومزآ ANOVA هک درک صخشم نینچمه طابترا یرامآ ینعم یراد نیب هتشر و مرت یلیصحت و تیولوا تراهم ،یطابترا شناد یهوژپ و یگژیو یاه یرهاظ ناداتسا تشاد دوجو ( 151 / 1 > P .) هجیتن :یریگ ییوسمه رد هطیح یاه جنپ هناگ رد ود هورگ نایوجشناد و ناداتسا ناشن هدنهد لماعت نیب ود هورگ یم دشاب و نیا رما یم دناوت یریگدای ار لیهست هدرک و رد تیاهن ساسحا یدنمتیاضر ار رد نایوجشناد شیازفا دهد نیا و دوخ یایوگ دوبهب تیفیک رد شزومآ دهاوخ .دوب زا فرط ،رگید نداد تیولوا لااب هب هطیح تراهم یاه یطابترا داتسا طسوت ،نایوجشناد رگنایب یتیمها تسا هک نیا رشق یارب لماعت اب ناداتسا هب ناونع شیپ هنیمز میلعت و تیبرت اق ی ل هدش .دنا دیلک هژاو اه : وجشناد ، داتسا ، رایعم ، داتسا بوخهمدقم
یمامت نایدا یهلا و رد ر أ س نآ اه ملاسا ، ناسنا ار یدوجوم لامک ارگ یم .دنناد زا رظن ملاسا ، ناسنا هراومه رد لاح لماکت یم دشاب و تهج یریگ وا هب تمس لامک یب تیاهن ینعی دنوادخ کرابت و یلاعت .تسا یکی زا هار یاه لامک و برقت هب تاذ سدقا یهلا ، ملع و شناد یم دشاب ؛ یملع هک هب ریبعت داتسا دیهش یرهطم ییابیز لقع تسا ، یملع هک ناسنا وجادخ رد نآ هناشن یاه دوبعم ار یم دیوج و یم دبای و یملع هک هچره نوزف رت یم ددرگ ، هدنراد نآ ار هب ادخ کیدزن رت یم .دنک زا نیا ا تهج تس هک رد ماظن سدقم یروهمج یملاسا ناریا هک هدولاش و ساسا تیمکاح رد نآ رب یانبم ماکحا یملاسا تسا ، هجوت هب ملع و شناد و قیقحت و رشن رد ردص اسم ی ل رارق .دراد « َو ْمُکنِم اوُنَمآ َنیِذََّلا ُهََّللا ِعَفْرَی ٍتاَجَرَد َمْلِعْلا اوُتوُأ َنیِذََّلا » « دنوادخ ماقم لها نامیا و نادنمشناد ملاع ار ( رد ود ناهج ) عیفر یم دنادرگ ( » هروس هلداجم / هیآ 11 ) ( 1 .) تلاسر یلصا هاگشناد ، تیبرت یورین یناسنا صصختم دروم زاین ،هعماج جیورت و اقترا ی ،شناد شرتسگ قیقحت و مهارف ندومن هنیمز دعاسم یارب هعسوت روشک .تسا هاگشناد اه تهج ماجنا نیا تلاسر دیاب رد هنیمز تخانش ،تلاکشم نیودت و یارجا همانرب اه و رد تیاهن حلاصا نآ ،اه شلات و ششوک ریگیپ هتشاد .دنشاب شزومآ یکشزپ یشخب زا ماظن شزومآ یلاع یم دشاب هک اب تایح ناسنا اه رس و راک دراد و هجوت هب هبنج یاه یمک و یفیک نآ زا تیمها هژیو یا رادروخرب .تسا رگا تملاس هعماج رد ورگ تیفیک ،تامدخ یریگشیپ و شزومآ تشادهب و نامرد ب دشا ، اب هجوت هب شقن مهم هورگ یکشزپ و هتشر یاه هتسباو هب نآ هب ناونع یاضعا م ؤ رث رد ارا ی ه تامدخ یعامتجا و ت أ دیک رب شزومآ نیا ،دارفا موزل دوجو ماظن مظنم یملع و هفرح یا زا هلمج هاگشناد هب ناونع رتسب یعقاو تیبرت یورین یناسنا ریغ لباق راکنا تسا ( 6 -9 .) رد همه یاهروشک ایند ماظن شزومآ یلاع هدهع راد فیاظو و سم ؤ تیلو یاه یمهم رد هنیمز دشر و هعسوت ،یداصتقا ،یعامتجا ،یسایس یگنهرف و یتیبرت عماوج .تسا رد روشک ام زین شزومآ یلاع هفیظو مهم تیبرت یورین یناسنا صصختم دروم زاین شخب یاه فلتخم ار یارب ت أ نیم ییافکدوخ رد مولع و ،نونف ،تعنص یزرواشک ...و هب هدهع .دراد دهاوش نوگانوگ یکاح زا نآ تسا هک نیا ماظن رد یتروص زا هدهع فیاظو دوخ یمرب دیآ هک زا رظن تیفیک یشزومآ رد تیعضو یبولطم .دشاب اب هجوت هب نیا عوضوم ، ترورض نتفای هار ییاه هک ناوتب تیفیک یشزومآ ار رد هاگشناد اه شیازفا داد ، نشور یم .دوش رد لاح رضاح رد حطس ناهج هاگدید نایوجشناد رد دروم همه هبنج یاه شزومآ یاه ارا ی ه هدش رد م ؤ تاسس یشزومآ یسررب هدش و هب ناونع لماع یرورض شیاپ تیفیک رد هاگشناد رد رظن هتفرگ یم دوش ( 9 -5 .) زا ،رگید یوس بحاص نارظن دقتعم تسه دن هک داتسا یساسا نیرت لماع یارب داجیا تیقفوم رد ققحت فادها یشزومآ تسا هک یم دناوت اب لرتنک یاهریغتم فلتخم ، تیعضو بسانم ی یارب لوصح یریگدای رتهب مهارف دروآ ( 2 .) داتسا قلخ هدننک ییاضف تسا هک وجشناد رد نآ تریصب ادیپ یم ،دنک یاهدادعتسا هوقلاب دوخ ار هتخانش و دشر یم دهد و رد تهج ییاناوت یاه هفرح یا و یصخش دوخ هب نیرتهب هویش ماگ رب یم دراد . نیا تارییغت اب اکتا هب یگژیو یاه بولطم سردم تروص دهاوخ تفریذپ ( 11 .) یخرب تاقیقحت ناشن هداد دنا هک داتسا اب ب ه یریگراک ییاهریغتم زا هلمج نایب ،نشور هدافتسا زا شور یاه بسانم و عونتم رد ،سیردت طلست رب عوضوم ،یسرد تیقلاخ و ،یروآون ییاسانش توافت یاه ،یدرف تذل ندرب زا راک اب د ا ،وجشن هنلاداع راتفر ،ندرک نتشاد هطبار بوخ اب وجشناد ...و یم دناوت یتیعضو ار ب ه دوجو دروآ هک ثعاب لیهست رد یریگدای درگ د ( 19 ، 11 .) نینچمه طلست داتسا رب سرد دروم ،سیردت هوحن ناماس یهد و میظنت سرد و یدنمقلاع هب سیردت زا تایصوصخ کی داتسا دنمناوت یفرعم هدش تسا ( 9 .) زا نآ اج هک شقن داتسا رد رف ا دنی شزومآ و سیردت مهم و ریغ لباق راکنا یم دشاب ، نتسناد یاهرایعم کی داتسا دنمناوت یارب سیردت شخبرثا یم دناوت رد تهج یاقترا درکلمع داتسارثؤم عقاو ددرگ ( 13 .) یکی زا لوادتم نیرت شور ییاه هک رد رتشیب اهروشک و زا هلمج رد ناریا تهج نییعت یاهرایعم کی داتسا دنمناوت هدافتسا یم ،دوش یهاوخرظن زا نایوجشناد تسا ( 15 ، 16 .) هب داقتعا یخرب زا ،نیققحم یبایشزرا ییوجشناد اهنت عبنم سوملم و نیرتهب عون یبایشزرا ؛تسا هک ارچ نایوجشناد اهنت یدارفا دنتسه هک روط هب میقتسم طسوت ناداتسا شزومآ هداد یم دنوش و نیاربانب یارب تواضق رد دروم تیلاعف یاه یشزومآ نانآ رد نیرتهب طیارش رارق دنراد ( 14 ). زا فرط ،رگید یبایزرا وجشناد زا داتسا هب ناونع یکی زا مهم نیرت ناکرا سیردت و شزومآ یهاگشناد بوسحم یم .ددرگ کی یبایزرا م ؤ رث یم دناوت ثعاب داجیا هزیگنا رد نایوجشناد و نینچمه هب سردم رد ماجنا هنیهب تیلاعف یاه دوخ کمک .دیامن تاعلاطم یفلتخم تهج نییعت یاهرایعم کی داتسا دنمناوت تروص گ هتفر تسا هک زا هلمج نآ اه یم ناوت هب هعلاطم یدنرم ( 18 ،) یمدق ناراکمه و ( 19 ،) یمولظم ناراکمه و ( 12 ،) نایداوج و ناراکمه ( 91 ،) ینیسح یمچرس و ( 91 ،) اینروکش ناراکمه و ( 99 ) و ناراکمه و ینابرق ( 9 ) هراشا .درک رد نیا تاعلاطم یگژیو یاه یفلتخم دننام شناد ،یهوژپ تراهم ،یطابترا شور ،سیردت تراهم یبایشزرا و یگژیو یاه یرهاظ ناداتسا اب بیترت تیولوا توافتم دروم رظنراهظا رارق هتفرگ .تسا Jacobson یط یقیقحت هک رد هطبار اب تایصوصخ ناداتسا ماجنا داد ، راهظا تشاد هک دصرد لباق یهجوت زا نایوجشناد یارب تایصوصخ یتیصخش ناداتسا نیرتشیب تیمها ار لیاق هدوب دنا ( 93 .) بحاص نارظن هک دنتسه رواب نیا رب رد رما شزومآ هن اهنت هوحن سیردت سردم ، هکلب هیلک یاهراتفر وا رد بلج رظن نایوجشناد م ؤ رث .تسا نیرتروهشم شهوژپ ماجنا هدش رد نیا هنیمز هعلاطم رتکد سکاف .تسا رد نیا هعلاطم زا کی رگیزاب دوویلاه هتساوخ دش ات اب مان راعتسم رتکد سکاف رد شقن داتسا وعدم هب داریا ینارنخس دزادرپب و رد نانخس دوخ زا تانایب ضقانتم ، تاغل یلعج و بلاطم ریغ یقطنم هدافتسا .دنک هب روط هصلاخ نیا ینارنخس رایسب مرگرس هدننک ، اما نودب اوتحم .دوب رد نایاپ ینارنخس ناگدنونش هک نایبرم اب هبرجت یا دندوب رد کی شسرپ همان 9 س ؤ یلا ینارنخس رتکد سکاف ار رایسب بوخ و هدنزومآ یبایزرا .دندرک نارگشهوژپ هجیتن دنتفرگ هک ناگدنونش تحت ت أ ریث یگژیو یاه یدرف نارنخس رارق هتفرگ .دنا هب ره لاح ت أ ریث داتسا رب یور تارظن ناریگارف زا مها اسم ی ل تسا و نیا ت أ یراذگریث اب یگژیو یاه داتسا هطبار میقتسم .دراد ( 98 -94 ) رد نیا شهوژپ یارب نییعت کلام یاه یگتسیاش کی داتسا بوخ یهاگشناد 5 :هطیح یگژیو یاه یرهاظ و تیصخش ،یدرف تراهم سیردت ، تراهم ،یبایشزرا تراهم یطابترا و شناد یهوژپ ناداتسا رد رظن هتفرگ دش و زا نایوجشناد و ناداتسا دروم شهوژپ تساوخرد دش ات تارظن دوخ ار رد دروم نیا هک مادک کی زا هطیح اه و یگژیو یاه طوبرم هب نآ اه یم دناوت تیولوا و کلام یبسانم یارب نییعت کی داتسا بوخ یهاگشناد رد هاگشناد مولع یکشزپ دهشم دشاب ار زاربا دنیامن ات اب نییعت تیولوا هطیح اه و یگژیو یاه دوجوم رد ره هطیح زا هاگدید نایوجشناد و ناداتسا و هسیاقم تارظن نانآ ناوتب سم ؤ نیلو هاگشناد ار رد رما باختنا رایعم یاه بسانم یارب باختنا داتسا بوخ یرای .درک
شور
راک
شهوژپ رضاح عون زا یفیصوت -یلیلحت دوب هک هب شور Cross sectional و اب ه فد هسیاقم و یسررب تارظن یاضعا تأیه یملع و نایوجشناد هاگشناد مولع یکشزپ دهشم رد دروم یاهرایعم کی داتسا بوخ یهاگشناد ماجنا .تفرگ لقادح دادعت هنومن یارب نایوجشناد هاگشناد 922 رفن و یارب ناداتسا 961 ،رفن اب یاطخ 5 دصرد و نانیمطا 25 دصرد و تقد 3 دصرد نییعت دش هک نیا مجح هنومن اب هجوت هب تاعلاطم هتشذگ رگن رد هعماج یاه هباشتم نییعت دیدرگ . شور هنومن یریگ رد ره ود هورگ ، رد هلحرم لوا یتاقبط و رد هلحرم یدعب یفداصت هداس دوب ؛ نیدب تروص هک ادتبا اب میسقت هب تبسن مهس ره مادک زا هدکشناد یاه مولع یکشزپ دهشم زاهنومن 961 و 922 رفن ی نییعت و اب هجوت هب دصرد نایوجشناد و ناداتسا درم و نز ، هنومن مزلا زا ره هدکشناد صخشم و رد لخاد هدکشناد اه اب هجوت هب دادعت ناداتسا و نایوجشناد هتشر یاه فلتخم مهس ره هتشر صخشم و اب هجوت هب تیسنج ناداتسا و نایوجشناد ، دادعت هنومن ره هتشر هب بیترت تیسنج نییعت و اب هدافتسا زا شور هنومن یریگ یفداصت هداس دادعت نایوجشناد و یاضعا تأیه یملع ره هتشر رد ره هدکشناد هب فداصت باختنا .دیدرگ رازبا شهوژپ شسرپ همان یا رگشهوژپ تخاس ه دوب هک ییاور و ییایاپ نآ ت أ دیی دیدرگ ؛ هب نیا تروص هک ییاور شسرپ همان اب هدافتسا زا ،بتک لمعلاروتسد اه ، هلاقم یاه یملع و اب هرهب یریگ زا تارظن ناداتسا و ناسانشراک تسد راکردنا نییعت .دش یارب نییعت ییایاپ نآ زین زا شور تابث ینورد بیرض( Cronbach´s alpha ) هدافتسا .دش نیا بیرض یارب لک شسرپ همان اب ربارب 98 / 1 هبساحم .دش شسرپ همان لماش تاعلاطا کیفارگومد و 61 س ؤ لا رد 5 هطیح رد صوصخ یگژیو یاه کی داتسا هنومن دوب ، هب نیا تروص هک هطیح شناد یهوژپ اب 9 لاؤس ، هطیح یطابترا اب 11 لاؤس ، هطیح سیردت اب 2 لاؤس ، هطیح یبایشزرا اب 8 لاؤس و هطیح تیصخش یدرف و یرهاظ ناداتسا اب 4 لاؤس یارب ناداتسا و نایوجشناد یحارط و ارجا دیدرگ . تاعلاطا سپ زا عمج یروآ ، یدنبدک و دراو مرن رازفا SPSS هخسن 1115 ( version 11.5, SPSS Inc., Chicago, IL ) .دندش سپس تاعلاطا یدنبدک هدش اب نومزآ یاه یفیصوت نیگنایم( و لودج عیزوت )یناوارف و زین نومزآ یاه یلیلحت ( 9 ، یگتسبمه ، t و ANOVA ) دروم هیزجت و لیلحت رارق .دنتفرگ
هتفای
اه
هتفای اه ناشن داد ، نیگنایم نس نایوجشناد 159 / 3 ± 19 / 99 لاس .دوب 1 / 31 دصرد یوجشناد ،یکشزپ 1 / 11 دصرد نادند ،یکشزپ 1 / 11 دصرد ،یزاسوراد 6 / 93 دصرد یراتسرپ و ،ییامام 2 دصرد تشادهب و 9 / 93 دصرد یوجشناد یکشزپاریپ .دندوب 4 / 31 دصرد مجح هنومن نادرم و 6 / 42 دصرد نانز ار دنداد لیکشت و 1 / 96 دصرد نانآ درجم .دندوب 3 / 4 دصرد رد عطقم ،ینادراک 1 / 61 دصرد رد عطقم یسانشراک و 4 / 59 دصرد زین رد عطقم یرتکد هفرح یا لیصحت یم .دندرک 6 / 51 دصرد یموب رهش دهشم ، 2 / 63 دصرد نکاس هاگباوخ و 8 / 6 دصرد ریاس دراوم .دندوب نیگنایم نس ناداتسا 116 / 9 ± 13 / 65 لاس .دوب 1 / 49 دصرد ناداتسا و درم 2 / 38 دصرد زین نز .دندوب 9 / 5 دصرد ناداتسا درجم و 9 / 26 دصرد تم أ له .دندوب زا ظاحل هدکشناد لحم سیردت ؛ 6 / 11 دصرد مولع( )هیاپ رد هدکشناد ،یکشزپ 2 / 18 دصرد رد هدکشناد نادند ،یکشزپ 1 / 8 دصرد رد هدکشناد ،یزاسوراد 4 / 2 دصرد رد هدکشناد یراتسرپ و ،ییامام 9 / 9 دصرد رد هدکشناد یکشزپاریپ و 3 / 64 دصرد ناداتسا مولع ینیلاب و رد ناتسرامیب اه روضح .دنتشاد زا ظاحل هبتر یهاگشناد ؛ 6 / 15 دصرد ،یبرم 6 / 61 دصرد ،رایداتسا 31 دصرد رایشناد و 9 / 16 دصرد داتسا .دندوب زا ظاحل هقباس راک ؛ی 6 / 91 دصرد رتمک زا 5 ،لاس 1 / 19 دصرد 2 -5 ،لاس 6 / 15 دصرد 16 -11 ،لاس 5 / 18 دصرد 12 -15 لاس و 4 / 36 دصرد 91 لاس و رتشیب هقباس راک .دنتشاد قبط رب هتفای اه ، تیولوا نایوجشناد هب یگژیو یاه فلتخم ناداتسا یهاگشناد هب بیترت لماش : 1 . تراهم یطابترا ( 912 / 5 ± 941 / 12 ،) 9 . شناد یهوژپ ( 493 / 6 ± 293 / 14 ) ، 3 . شور سیردت ( 292 / 6 ± 925 / 15 ) ، 6 . یبایشزرا وجشناد ( 838 / 6 ± 561 / 16 ) و 5 . یگژیو یاه یدرف و یرهاظ ناداتسا ( 852 / 3 ± 859 / 19 ) دوب لودج( 1 .)لودج 1 . عیزوت یناوارف هاگدید نایوجشناد و ناداتسا هاگشناد مولع یکشزپ دهشم رد دروم یاهرایعم کی داتسا بوخ یهاگشناد هطیح یگژیو یاه کی داتسا بوخ نیگنایم نایوجشناد فارحنا رایعم نایوجشناد نیگنایم ناداتسا فارحنا رایعم ناداتسا شناد یهوژپ طلست رب عوضوم سرد و ییاناوت رد ییوگخساپ هب س ؤ تلاا 63 / 9 818 / 1 12 / 1 643 / 1 شرگن داتسا تبسن هب هتشر یلیصحت 91 / 1 982 / 1 89 / 1 899 / 1 نتشاد هقباس ینلاوط سیردت 65 / 1 112 / 1 41 / 9 298 / 1 هبتر یهاگشناد داتسا 62 / 1 162 / 1 91 / 1 251 / 1 تمس یاه ییارجا داتسا 89 / 1 164 / 1 35 / 1 139 / 1 طبترم ندوب هتشر یلیصحت داتسا اب دحاو یسرد 82 / 1 286 / 1 49 / 9 939 / 1 قایتشا و هقلاع هب شهوژپ 18 / 9 262 / 1 15 / 9 839 / 1 قایتشا هب ت أ فیل و همجرت بتک و تاوزج یشزومآ 93 / 9 291 / 1 16 / 9 962 / 1 شور سیردت تردق نایب بلاطم یسرد 31 / 9 462 / 1 95 / 9 628 / 1 تیاعر یگتسویپ بلاطم سیردت هدش 59 / 1 425 / 1 51 / 1 411 / 1 ارا ی ه لاثم یاه نشور و ینیع و نیرمت یاه بسانم 54 / 1 838 / 1 54 / 1 418 / 1 هدافتسا زا عبانم دیدج و عونتم دوجوم اب هجوت هب تیهام سرد 44 / 1 935 / 1 31 / 1 512 / 1 هدافتسا زا لیاسو کمک یشزومآ 29 / 1 233 / 1 41 / 1 521 / 1 مهارف ندرک تیعقوم یارب رکفت نایوجشناد 98 / 1 951 / 1 56 / 1 445 / 1 داجیا هزیگنا رد نایوجشناد تهج قیقحت و هعلاطم رتشیب 25 / 1 264 / 1 59 / 1 493 / 1 ارا ی ه لصفرس سورد هب نایوجشناد و تیاعر نآ رد لوط مین لاس 88 / 1 231 / 1 44 / 1 496 / 1 تیاعر نامز قیقد عورش و نایاپ سلاک اه 19 / 1 111 / 1 64 / 1 581 / 1 ییاناوت طابترا لابقتسا زا رظنراهظا نایوجشناد رد سیردت 82 / 1 991 / 1 82 / 1 991 / 1 تیصخش یدرف و یرهاظ ییاناوت هرادا و تیاده سلاک 44 / 1 896 / 1 69 / 1 551 / 1 فرص تقو تهج لح تلاکشم و س ؤ تلاا نایوجشناد 91 / 1 919 / 1 41 / 1 595 / 1 نداد سم ؤ تیلو ارا ی ه یشخب زا سورد هب نایوجشناد 52 / 1 153 / 1 99 / 9 999 / 1 مارتحا لباقتم نیب داتسا و وجشناد 69 / 9 832 / 1 31 / 9 598 / 1 فاطعنا یریذپ تبسن هب راتفر نایوجشناد 89 / 1 982 / 1 22 / 1 993 / 1 تخانش نایوجشناد هب مسا 92 / 9 132 / 1 69 / 1 912 / 1 یرارقرب طابترا بسانم و لباقتم اب وجشناد 48 / 1 919 / 1 48 / 1 919 / 1 هجوت داتسا هب روضح مظنم نایوجشناد رد سلاک 98 / 9 159 / 1 83 / 1 851 / 1 روضح داتسا رد تعاس یاه نییعت هدش هب روظنم ییوگخساپ هب نایوجشناد 22 / 1 285 / 1 86 / 1 491 / 1 تیعطاق و تخس یریگ داتسا 41 / 1 113 / 1 98 / 9 981 / 1 زرط سابل ندیشوپ و رهاظ داتسا 26 / 9 211 / 1 84 / 1 834 / 1 تاکرح ، هار نتفر و هیکت ملاک اه 11 / 9 238 / 1 25 / 1 936 / 1
ادص و هجهل داتسا 18 / 9 221 / 1 95 / 9 239 / 1 تیاعر تانوئش و شزرا یاه یملاسا 19 / 9 114 / 1 83 / 9 819 / 1 تیاعر روضح هب عقوم داتسا و لوط نامز سلاک 98 / 1 219 / 1 98 / 1 219 / 1 یبایشزرا نایوجشناد مازلا نایوجشناد هب تیاعر تاررقم یشزومآ 11 / 9 111 / 1 93 / 1 813 / 1 یبایشزرا نایوجشناد رد لوط مرت 15 / 9 193 / 1 85 / 1 495 / 1 یرازگرب ناحتما عماج و قیقد رد نایاپ مرت 11 / 9 286 / 1 41 / 1 432 / 1 هدافتسا زا شور یاه یبایشزرا عونتم 95 / 1 213 / 1 45 / 9 598 / 1 یگتسبمه بلاطم یسرد را یا ه هدش اب س ؤ تلاا یناحتما 45 / 9 989 / 1 46 / 1 819 / 1 تیاعر تلادع و نیزاوم یقلاخا رد یبایزرا نایوجشناد 85 / 1 256 / 1 85 / 1 256 / 1 نتساوخ فیلکت یتاقیقحت زا نایوجشناد 98 / 1 938 / 1 61 / 1 913 / 1 رد تراهم اه ی طابترا ی ، نیرتشیب هرمن هب یگژیو مارتحا لباقتم داتسا و اب وجشناد 3 / 21 دصرد ، رد شناد یهوژپ نیرتشیب هرمن هب یگژیو طلست داتسا رب سرد دروم رظن اب 5 / 92 ،دصرد رد شور سیردت نیرتشیب هرمن هب ییاویش نایب اب 3 / 29 دصرد و رد یگژیو یاه یدرف و یرهاظ داتسا نیرتشیب هرمن هب زرط سابل ندیشوپ و رهاظ داتسا اب 4 / 83 دصرد .تفرگ قلعت رد یبایشزرا ،نایوجشناد نیرتشیب هرمن هب یگتسبمه بلاطم یسرد ارا ی ه هدش اب س ؤ تلاا یناحتما اب 5 / 93 دصرد هداد .دش جیاتن ناشن داد هک تیولوا یاضعا تأیه یملع هب یگژیو یاه فلتخم ناداتسا یهاگشناد هب بیترت :لماش 1 . شناد یهوژپ ( 598 / 3 ± 521 / 18 ،) 9 . تراهم یطابترا ( 833 / 3 ± 144 / 14 ،) 3 . تراهم سیردت ( 685 / 3 ± 844 / 13 ،) 6 . تراهم یبایشزرا نایوجشناد ( 841 / 9 ± 638 / 19 ) و سپس 5 . یگژیو یاه یدرف و یرهاظ ناداتسا ( 841 / 9 ± 638 / 19 ) دوب لودج( 1 .) رد تیولوا شناد ،یهوژپ نیرتشیب هرمن هب یگژیو طلست داتسا رب سرد دروم رظن اب 1 / 28 دصرد و رد شور سیردت نیرتشیب هرمن هب یگژیو ییاویش نایب اب 2 / 98 دصرد ، رد تراهم یبایشزرا نیرتشیب هرمن هب هدافتسا زا شور یاه یبایشزرا عونتم اب 3 / 28 دصرد ، رد یگژیو یاه یدرف و یرهاظ داتسا نیرتشیب هرمن هب تیاعر تانوئش و شزرا یاه یملاسا اب 3 / 99 دصرد و رد تراهم یطابترا نیرتشیب هرمن هب مارتحا لباقتم نیب داتسا و وجشناد اب 25 دصرد هداد دش . نومزآ یرامآ Spearman ناشن داد هک طابترا یرامآ ینعم یراد نیب نس نایوجشناد و هطیح یاه تیصخش یدرف و شناد یهوژپ ناداتسا دش هدهاشم ؛ هب یروط هک ینایوجشناد هک نس یرتشیب دنتشاد هب نیا هطیح اه هرمن یرتشیب هداد .دنا نیا نومزآ نینچمه ناشن داد ، نیب هطیح یاه شناد یهوژپ ناداتسا و تراهم ،یطابترا یبایشزرا و تیصخش یدرف و یرهاظ ناداتسا یگتسبمه ینعم راد و میقتسم ی تشاد دوجو لودج( 9 .)
لودج 9 . هسیاقم یگتسبمه هطیح یاه جنپ هناگ رب بسح نس نایوجشناد و ناداتسا هاگشناد مولع یکشزپ دهشم هطیح یاه جنپ هناگ ریغتم شناد یهوژپ شور سیردت تراهم یطابترا تیصخش یدرف و یگژیو یرهاظ تراهم یبایشزرا نس نایوجشناد بیرض Pearson 125 / 1 = r 193 / 1 = r 138 / 1 = r 189 / 1 = r 189 / 1 = r هجرد ینعم یراد 115 / 1 > P 624 / 1 > P 983 / 1 > P 112 / 1 > P 112 / 1 > P نس ناداتسا بیرض Pearson 338 / 1 = r * 191 / 1 = r 291 / 1 = r 969 / 1 = r 129 / 1 = r هجرد ینعم یراد 111 / 1 > P 143 / 1 > P 139 / 1 > P 111 / 1 > P 155 / 1 > P هتفای اه ناشن داد هک طابترا یرامآ ینعم یراد نیب مرت یلیصحت و صاصتخا هرمن هب شخب یاه شناد ،یهوژپ تراهم یبایشزرا و یگژیو یاه یدرف و یرهاظ ناداتسا دوجو ؛دراد هب یروط هک نایوجشناد مرت ییلااب هب نیا هطیح اه هرمن یرتشیب هداد دنا ( 151 / 1 > P .) قبط رب نومزآ Spearman ، طابترا یرامآ ینعم راد و سوکعم ی نیب نس یاضعا تأیه یملع و هطیح یاه تیصخش یدرف و یرهاظ و شناد یهوژپ ؛دش هدهاشم ناداتسا هب یروط هک سا ینادات هک نس یرتمک دنتشاد هب نیا هطیح اه هرمن یرتشیب دنداد لودج( 9 .) نیا نومزآ نینچمه ناشن داد هک نیب هطیح یاه شناد یهوژپ ناداتسا و تراهم ،یطابترا یبایشزرا و تیصخش یدرف و یرهاظ نانآ یگتسبمه ینعم راد و میقتسم ی .دراد دوجو نومزآ Spearman ،درک صخشم طابترا نیب نس و هطیح یاه شناد یهوژپ ( 338 / 1 = r و 111 / 1 > P ) و تیعضو یدرف و یرهاظ ( ناداتسا 969 / 1 = r و 111 / 1 > P ) سوکعم و ینعم راد دوب . نومزآ t هک درک صخشم ا ر طابت یرامآ ینعم یراد نیب تیسنج نایوجشناد و تراهم یاه شناد ،یهوژپ سیردت و تیصخش یدرف ناداتسا دوجوم تسا ؛ هب یروط هک دصرد یناوارف هرمن نیا شخب اه رد نادرم رتشیب زا نانز دوب ( 151 / 1 > P .) نیا نینچمه نومزآ ناشن داد ، طابترا یرامآ ینعم یراد نیب هنازور و هنابش ندوب نایوجشناد و تراهم شناد یهوژپ ناداتسا دوجوم تسا ؛ هب هنوگ یا هک نایوجشناد هنابش هب تراهم ،سیردت تاطابترا و یبایشزرا هرمن یرتشیب صاصتخا هداد دنا ( 151 / 1 > P .) زا اتن ی ج نومزآ t ا ی ن دوب هک طابترا یرامآ ینعم یراد نیب نتشاد تاقوا تغارف رد ناداتسا و تیولوا هطیح یاه شناد ،یهوژپ تراهم یطابترا و یبایشزرا نانآ دوجو د ا ش ت ؛ هک ینعم نیدب دصرد یناوارف هرمن نیا شخب اه رد سا ینادات هک تاقوا تغارف هتشادن دنا رتشیب زا ریاس ناداتسا هدوب ( 151 / 1 > P .) نومزآ ANOVA ناشن داد ، طابترا یرامآ ینعم یراد نیب هتشر یلیصحت نایوجشناد و تراهم یاه ،یطابترا ،سیردت ،یبایشزرا شناد یهوژپ و تیصخش یدرف ناداتسا دوجوم تسا ( 151 / 1 > P ) ؛ هب یروط هک نایوجشناد یراتسرپ و ییامام تبسن هب نایوجشناد ریاس هدکشناد اه نیرتشیب هرمن ار هب نیا هطیح اه صاصتخا داد دن ( 151 / 1 > P ) لودج( 3 .)
لودج 3 . هسیاقم تایصوصخ ناداتسا اب هجوت هب هتشر یلیصحت نایوجشناد و هبتر یملع ناداتسا هرامآ ( ناداتسا -)نایوجشناد هطیح اه هجرد یدازآ ناداتسا نیگنایم تاعبرم ناداتسا حطس ینعم یراد ناداتسا هجرد یدازآ وجشناد نیگنایم تاعبرم وجشناد حطس ینعم یراد وجشناد شناد یهوژپ نیب یهورگ 3 291 / 69 112 / 1 = P 19 413 / 82 111 / 1 > P 996 934 یهورگنایم 619 / 19 521 / 91 لک 932 924 شور سیردت نیب یهورگ 3 161 / 99 139 / 1 = P 19 539 / 44 111 / 1 = P 995 934 یهورگنایم 251 / 11 831 / 93 لک 932 928 تراهم یطابترا نیب یهورگ 3 486 / 66 191 / 1 = P 19 824 / 91 111 / 1 > P 995 934 یهورگنایم 564 / 13 622 / 94 لک 932 928 خ تایصوص یدرف و یرهاظ نیب یهورگ 3 942 / 65 113 / 1 = P 19 811 / 39 111 / 1 = P 995 934 یهورگنایم 822 / 13 455 / 2 لک 932 928 تراهم یبایشزرا وجشناد نیب یهورگ 3 912 / 14 111 / 1 > P 19 291 / 84 111 / 1 > P 991 934 یهورگنایم 511 / 8 815 / 91 لک 932 923 قبط رب نومزآ ANOVA ، طابترا یرامآ ینعم یراد نیب عطقم یلیصحت نایوجشناد و شخب یاه شناد ،یهوژپ تراهم یطابترا و تیصخش یدرف یرهاظ ناداتسا هدهاشم دش ( 151 / 1 > P ) ؛ هب یروط هک نایوجشناد عطقم یرتکد هفرح یا رتشیب زا ریاس عطاقم هب شخب یاه شناد ،یهوژپ تراهم یطابترا و یگژیو یاه یرهاظ سا نادات هرمن هداد .دنا هتفای اه ناشن داد ، طابترا یرامآ ینعم یراد نیب لحم تنوکس نایوجشناد و تراهم ،یطابترا یبایشزرا و شناد یهوژپ ناداتسا دوجوم تسا ( 151 / 1 > P ) ؛ هب یروط هک توافت طابترا نیب نایوجشناد نکاس دهشم و ینایوجشناد هک لحم تنوکس دوخ ار ریاس دراوم لزنم( نایانشآ ، هناخ هراجا یا )...و ناونع هدومن دنا ، ینعم راد .دوب هتفای اه نینچمه ناشن داد ، طابترا یرامآ ینعم یراد نیب یگنوگچ طباور و تلاماعت اب ناداتسا و صاصتخا هرمن هب هطیح یاه شناد ،یهوژپ شور ،سیردت تراهم ،یطابترا یگژیو یاه یدرف و تراهم یبایشزرا ناداتسا ینعم راد یم دشاب ( 151 / 1 > P ) ؛ هب یروط هک ینایوجشناد هک تلاماعت یبوخ اب سا نادات تشاد دن هب نیا شخب اه هرمن یرتشیب صاصتخا داد دن و ینایوجشناد هک طابترا یفیعض اب ناداتسا
هتشاد دنا هب هطیح تراهم یطابترا نیرتشیب هرمن ار صاصتخا هداد .دنا نومزآ ANOVA ناشن داد ، طابترا یرامآ ینعم یراد نیب هبتر یملع ناداتسا و تیولوا تراهم یاه ،یطابترا شناد یهوژپ و یگژیو یاه یرهاظ ناداتسا دوجوم تسا ( 151 / 1 > P ) ؛ هب یروط هک توافت نیگنایم نیب هبتر یملع داتسا مامت و رایداتسا ینعم راد دوب ( 151 / 1 > P ) لودج( 3 .) نومزآ قبط رب ANOVA ، طابترا یرامآ ینعم یراد نیب تیعقوم یعامتجا هتشر یلیصحت ناداتسا و راهظا رظن رد دروم هطیح یاه شناد ،یهوژپ شور ،سیردت تراهم یطابترا و یگژیو یاه یرهاظ ناداتسا دوجوم تسا ( 151 / 1 > P ) ؛ هب هنوگ یا هک توافت نیگنایم رد سا ینادات هک تیعقوم یعامتجا هتشر دوخ ار بوخ ای طسوتم یبایزرا هدومن دنا ینعم راد وب .د جیاتن نینچمه ناشن داد ، طابترا یرامآ ینعم یراد نیب یگنوگچ طباور و تلاماعت اب نایوجشناد و صاصتخا هرمن هب هطیح یاه شناد یهوژپ و تراهم یبایشزرا ناداتسا دوجو دراد ( 151 / 1 > P ) هک ینعم نیدب ؛ توافت نیگنایم اه رد سا ینادات هک تلاماعت یلیخ بوخ ای یطسوتم اب نایوجشناد دنتشاد ینعم راد .دوب
ثحب
و
هجیتن
یریگ
جیاتن ناشن داد : 1 . رد هطیح شناد یهوژپ ، زا رظن نایوجشناد و ناداتسا ، طلست داتسا رب سرد دروم سیردت زا تایرورض سیردت یم .دشاب Gillespie یم رکذ دنک : « مدع طلست هب یاوتحم یشزومآ زا هلمج یلماوع تسا هک دامتعا هب سفن ار رد یبرم شهاک یم دهد و نتشاد شناد و هبرجت داتسا رد یهددای بلاطم زا تایصوصخ مهم تسا » ( 11 ). Mandira )ناراکمه و یمولظم زا لقن هب( زین رد یقیقحت رد و یروحم تحت ناونع تیحلاص هفرح یا تایصوصخ ملع هب عوضوم ار یکی زا تافص ملعم هدیا لآ دروم دیکأت رارق هداد تسا ( 12 .) نینچمه یمارکا و ناراکمه ناونع هک دندرک مهم نیرت تایصوصخ کی داتسا ،بوخ نتشاد ،یهاگآ ینادراک و تراهم و طلست رب بلطم تسا ( 19 .) یملاس و ناراکمه رد شهوژپ دوخ ناونع یم دننک ، 91 دصرد نایوجشناد دقتعم تسه دن هک طلست رد نایب بلاطم و طلست رب عوضوم یسرد زا تایصوصخ کی داتسا بوخ تسا ( 96 .) نینچمه رد قیقحت یکرابم و یودلک ، 29 دصرد نایوجشناد نتشاد ملع و هبرجت سیردت و طلست رب عوضوم یسرد ار زا مهم نیرت یگژیو یاه کی داتسا بوخ نایب دندرک ( 13 ) هک اب جیاتن نیا قیقحت یناوخمه .دراد نینچمه هتفای یاه یدنرم ( 18 ،) یمولظم ناراکمه و ( 12 ،) نایداوج ناراکمه و ( 91 ) و ینیسح یمچرس و ( 91 ) زین رگنایب طلست داتسا رب سرد دروم سیردت هب ناونع یکی زا یگژیو یاه کی داتسا بوخ رکذ هدیدرگ .تسا 9 . رد طابترا اب هطیح شور سیردت ، ییاویش نایب زا رظن نایوجشناد و ناداتسا ، مهم نیرت یگژیو کی داتسا بوخ دوب هک اب جیاتن ینابرق ناراکمه و ( 9 ،) یدنرم ( 18 و ) یمدق و ناراکمه ( 19 ) یناوخمه .دراد نآ هچ ملسم تسا نیا هک هقباس سیردت شقن یمهم رد دنیارف یهددای -یریگدای افیا یمن ،دنک هکلب یگنوگچ هیارا یاوتحم یسرد رد سلاک هک هتفرگرب زا طلست ،یملع ییاویش نایب و هوحن یهدنامزاس یسرد یم دشاب شقن یدیلک دراد و نیا یگژیو اه دیاش هب هقباس یلااب سیردت طوبرم .دنشابن رد نیا یسررب نایوجشناد هرمن ینییاپ ار هب تیعطاق و یریگتخس داتسا دنداد هک اب جیاتن ینیما رادرنه و رد نیا هنیمز یناوخمه دراد ( 95 .) تیعطاق و یریگتخس دایز نکمم تسا هب یاج داجیا یدنمقلاع رد ،وجشناد تابجوم یرود زا داتسا ار مهارف هدرک و رد هجیتن ثعاب یب یگقلاع تبسن هب سرد دروم سیردت .ددرگ 3 . رد هطیح تیصخش یدرف و یرهاظ داتسا ، یگتسارآ رهاظ زا رظن نایوجشناد مهم یقلت هدیدرگ تسا هک اب جیاتن یکرابم یودلک و وسمه تسین ( 13 .) یمرک ناراکمه و ( 94 ) و یمدق ناراکمه و ( 19 ) دندرک شرازگ : « نایوجشناد تایصوصخ یرهاظ و عون سرد ار رد یریگدای نادنچ لیخد یمن دنناد ». رد نیا هعلاطم هطبار ینعم یراد نیب سنج و هبنج تیصخش یدرف داتسا دوجو تشاد ؛ هب یروط هک نایوجشناد رسپ تبسن هب نایوجشناد رتخد تیمها یرتشیب ار یارب هبنجتیصخش یدرف و یرهاظ داتسا هدش لیاق .دنا تیاعر هبنج یاه یدرف طسوت داتسا یم دناوت تیاضر رطاخ شیب زا یمین زا نایوجشناد ار مهارف .دروآ زا رظن ناداتسا ، رد هطیح تیصخش یدرف و یرهاظ ،داتسا تیاعر تانوئش و شزرا یاه یملاسا مهم یقلت هدیدرگ .تسا رد نیا هعلاطم ناداتسا درجم یارب یگژیو یاه یرهاظ تیمها یرتشیب اق ی ل .دندش تیاعر شزرا یاه یملاسا رد طیحم یاه یشزومآ بجوم یرادربوگلا نایوجشناد زا ناداتسا هدش و یم دناوت ثعاب طسب و شرتسگ باجح و فافع و شزرا یاه ینید رد هعماج .ددرگ رد هعلاطم رضاح ناداتسا یارب رهاظ داتسا تیمها یدایز اق ی ل هدشن .دنا ره دنچ هک رد نرق تسیب و مکی ، تعرس تیمها هژیو یا هتفای و نامز و تصرف هب لقادح سر ی د تسا ه ، اما ملعم دیاب تصرف ندیسر هب رهاظ ار هب دوخ دهدب و اب رهاظ هتسارآ ا ی دراو سلاک .دوش لوسر مرکا )ص( لبق زا جورخ زا ،لزنم لباقم آ یی هن یم تفر دن و رهاظ دوخ ار بترم یم رک دند و رد باوج نیا لاؤس هک ارچ ات نیا هزادنا هب نیا عوضوم تیمها یم دنهد ، یم :دندومرف « یمن مهاوخ ثعاب تبیغ مدرم موش ». ملعم نا دیاب زا لوسر مرکا )ص( هک وگلا و هوسا قلاخا تسا سرد .دنزومایب 6 . رد هطیح یبایشزرا نایوجشناد ، یگتسبمه بلاطم یسرد ارا ی ه هدش اب س ؤ تلاا یناحتما زا رظن نایوجشناد تیمهااب ناونع هدش .تسا یماگنه هک نایوجشناد دننادب هک ناداتسا قبط لصفرس یاه سیردت هدش زا نانآ ناحتما هب لمع یم ،دنروآ سرتسا نآ اه رتمک هدش و اب شمارآ و زکرمت یرتهب هب هعلاطم لصفرس یاه سورد یم .دنزادرپ ناداتسا رد هطیح یبایشزرا نایوجشناد ، هدافتسا زا شور یاه عونتم یبایشزرا زا رظن یاضعا تأیه یملع ار تیمهااب رکذ هدرک دنا . یماگنه هک ناداتسا زا شور یاه عونتم یبایشزرا تهج شجنس نایوجشناد هدافتسا یم دننک ، تیاضر رطاخ رثکا نایوجشناد بلج یم .دوش 5 . رد هطیح تراهم یطابترا ، مارتحا لباقتم داتسا و وجشناد زا رظن نایوجشناد و ناداتسا مهم و تیمهااب یقلت هدیدرگ .تسا مارتحا لباقتم نیب داتسا و وجشناد ثعاب داجیا کی طیحم هناقداص مأوت اب یراکمه هنامیمص و لماک رد سلاک سرد یم دوش هک تابجوم راکتبا لمع و تفرشیپ ار رد نایوجشناد مهارف یم دروآ ( 98 ) . رگید ینارگشهوژپ زین رد هعلاطم ،دوخ 5 لماع ار مهم دنتسناد هک یکی زا نآ اه ییورشوخ داتسا تسا ( 99 ، .) هتفای یاه یمولظم ناراکمه و ( 12 ،) ینیسح یمچرس و ( 91 ) و ناراکمه و اینروکش ( 99 ) زین هب عوضوم تراهم یطابترا نیب داتسا و نایوجشناد دیکأت .دنراد رد نیا یسررب فرص تقو تهج لح تلاکشم یسرد نایوجشناد و طابترا و لماعت بوخ داتسا و وجشناد ءزج یگژیو ییاه بوخ کی داتسا رکذ هدیدرگ تسا و نایوجشناد و ناداتسا تارمن ییلااب هب نیا شخب اه هداد دنا هک اب هتفای یاه یمدق ناراکمه و گنهامه یم دشاب ( 19 .) کی ملعم بوخ یسک تسا هک رد طابترا اب کی ناسنا ، ینابم هیلوا یطابترا ار رب روحم تیصخش رارق .دهد دارفا یتقو بذج نارگید یم دنوش هک اب همه دوجو ساسحا دننک هک نارگید نانآ ار هتفریذپ دنا ، نآ اه ار لوبق دنراد و یارب نانآ تیصخش اق ی ل دنتسه . انشآ ندوبن یرایسب زا نایوجشناد اب طیحم هاگشناد رد ودب ،دورو ییادج و یرود زا ،هداوناخ مدع هقلاع هب هتشر ،یلوبق یراگزاسان اب ریاس دارفا رد طیحم یگدنز و یفاک ندوبن تاناکما یهافر و یتلاکشم دننام نیا اه یم دناوت یارب نایوجشناد تلاکشم یفطاع و یناور داجیا دیامن ؛ نیاربانب نایوجشناد لاس یاه نییاپ رت راظتنا دنراد هک داتسا ،نانآ شقن یتیامح و یتیاده هتشاد و دناوتب نایوجشناد ار رد نیا هنیمز اه یرای .دناسر جیاتن نیا یسررب ناشن داد هک یدنمقلاع داتسا هب شهوژپ زا رظن نایوجشناد و ناداتسا زا تیمها یدایز رادروخرب تسین هک اب جیاتن ینابرق ناراکمه و وسمه تسا ( 9 .) رد رصع دیدج هک رصع ملع و شناد و تاطابترا یم ،دشاب ناداتسا و نایوجشناد دیاب رد دیلوت ملع و قیقحت و راشتنا ملع زین مهس دوخ ار افیا .دنیامن نایوجشناد راتساوخ مارتحا لباقتم نیب داتسا و ،وجشناد ییاویش نایب ،داتسا یگتسبمه بلاطم یسرد ارا ی ه هدش اب س ؤ تلاا یناحتما ، طلست داتسا رب سرد دروم سیردت ، تیاعر
تانوئش یملاسا و یگتسارآ رهاظ رد ناداتسا یم .دنشاب ناداتسا زین رد میظنت تیلاعف یاه سیردت ،دوخ یگژیو یاه هدافتسا زا شور یاه یبایشزرا ،عونتم تخانش ،نایوجشناد هیارا لصفرس سورد هب نایوجشناد و تیاعر نآ رد لوط ،لاس تیاعر تانوئش و شزرا یاه یملاسا ار رد رظن هتفرگ و رد تهج یاقترا نازیم ،ییاراک شناد و هبرجت ،دوخ تیوقت هزیگنا یریگارف ملع رد نایوجشناد و تخانش طاقن توق و فعض دوخ ششوک .دنیامن
یرازگساپس
زا هیلک سم ؤ نلاو هدکشناد اه ، تنواعم یاه یشزومآ و نایوجشناد زیزع رد هدکشناد یاه ،یکشزپ ،تشادهب ،یکشزپاریپ یراتسرپ و ییامام و یزاسوراد دهشم هک ام ار رد ماجنا نیا شهوژپ یرای دندومن ، لامک رکشت و گساپس ز یرا ار .میراد References:1. The Holy Quran. Surat Al-Mujadilah, Verse 11.
2. Yarmohammadian M, Kalbasi A. Internal evaluation of departments in the school of management and medical informatics, Isfahan University of Medical Science. Iran J Med Educ 2006; 6(1): 125-34. [In Persian].
3. Shams B, Shahabi S. Clinical Evaluation Program, School of Medicine, Isfahan University of Medical Sciences. Proceedings of the 2nd National Congress on Medical Education; 1995; Tehran, Iran: 1995. [In Persian].
4. Rolfe IE, Sanson-Fisher RW. Translating learning principles into practice: a new strategy for learning clinical skills. Med Educ 2002; 36(4): 345-52.
5. Chin KS, Pun KF. A proposed framework for implementing TQM in Chinese organizations. International Journal of Quality & Reliability Management 2002; 19(3): 272-94.
6. Donnelly M, Wisniewski M, Dalrymple JF, Curry AC. Measuring service quality in local
government: the SERVQUAL approach.
International Journal of Public Sector Management 1995; 8(7): 15-20.
7. Hill Y, Lomas L, MacGregor J. Students' perceptions of quality in higher education. Quality Assurance in Education 2003; 11(1): 15-20.
8. Ghorbani R, Haji-Aghajani S, Heidarifar M, Andade F, Shams-Abadi M. Viewpoints of nursing and para-medical students about the features of a good university lecturer. Koomesh 2009; 10(2): 77-84. [In Persian].
9. Mazloomy Mahmood Abad S, Rahaei Z,
Ehrampoush M, Soltani T. The characteristics
of an expert faculty member based on view points of medical students-Yazd, Iran, 2008. Hormozgan Med J 2010; 14(3): 226-33. [In Persian].
10. Gillespie M. Student-teacher connection: a place of possibility. J Adv Nurs 2005; 52(2): 211-9.
11. Dadkhah B, Mohammadi AM, Mozafari N, Mohamadnejad S, Molaei B, Dadkhah D. The characteristics of good faculty member based on view points of Ardabil University of medical sciences students. Iranian Journal of Health & Care 2010; 11(4): 43-9. [In Persian].
12. Ekrami M, Anwar M, Sahmoddini M,
Meshkibaf MH, Khademi S. Desirable characteristics a teacher from the view point of teachers in Fasa University of Medical Sciences. Proceedings of the 8th Congress on Medical Education; 2007 Mar 6-8; Kerman, Iran; 2007. [In Persian].
13. Mobaraki A, Koldvi A. The specialties of a good master from the viewpoint of students of yasouj university of medical sciences 2007. Dena 2007; 2(2): 55-9. [In Persian].
14. Ghafourian Borujerdi M, Shakournia A, Elhampour H. Evaluation results feed back to faculty members of Ahvaz medical university and its effect on improving the quality of teaching. Iran J Med Educ 2003; 3(2): 41-6. [In Persian].
15. Bowles LT. The evaluation of teaching. Medical Teacher 2000; 22(3): 221-4.
16. Sproule R. Student Evaluation of Teaching: A methodological critique of conventional practices. Education Policy Analysis Archives 2000; 8(50): 1-23.
17. Marandi A. Criteria of a good teacher of Professors and students of Zahedan University of Medical Sciences in the first half of the year
2001-2 [Thesis]. Zahedan, Iran: Zahedan University of Medical Sciences; 2001. [In Persian].
18. Ghadami A, Salehi B, Sajadi S, Naji H. Students' points of view regarding effective factors in establishing communication between students and faculty members. Iran J Med Educ 2007; 7(1): 149-54. [In Persian].
19. Mazloomi SS, Ehram Poosh MH, Kalantar SM, Karimi H, Kharazi MA. Student perceptions of the qualities of an ideal teacher. J Shaheed Sadoughi Univ Med Sci 2000; 8(2): 104-8. [In Persian].
20. Javadian Y, Miri M, Alizadeh Navaei R, Karimi P. Views of students about teaching theory of Babol University of Medical Sciences, first semester academic 2000-2001. J Babol Univ Med Sci 2003; 5(3): 56-61. [In Persian].
21. Hossini M, Sarchami R. Attitude of students of Qazvin medical university towards priorities in teachers assessment. J Qazvin Univ Med Sci 2002; 6(2): 33-7. [In Persian].
22. Shakournia A, Elhampour H, Mozafari A, DashtBozorgi B. Ten Year Trends in Faculty Members' Evaluation Results in Jondi Shapour University of Medical Sciences. Iran J Med Educ 2008; 7(2): 309-16. [In Persian].
23. Jacobson MD. Effective and ineffective behavior of teachers of nursing as determined by their students. Nurs Res 1966; 15(3): 218-24.
24. Salemi F, Yaghubi T, Yaghubian M.
Characteristics of the ideal teacher of Views' nursing students. Proceedings of the 8th National Conference on Medical Education; 2007 Mar 6-8; Kerman, Iran; 2007.p. 14-6. [In Persian].
25. Amini M, Honardar M. The view of faculties and medical students about evaluation of faculty teaching experiences. Koomesh 2008; 9(3): 171-8.
26. Karami M, Rostami M, Karimi A. Teacher evaluation of view management quality. Proceedings of the 8th National Conference on Medical Education; 2007 Mar 6-8; Kerman, Iran; 2007. [In Persian].
27. Hajari Z. What a teacher should know. 1st ed. Tehran, Iran: Rad Publication; 1993. p. 252. [In Persian].
28. Veldman DJ, Peck RF. Influences on pupil evaluations of student teachers. Journal of Educational Psychology 1969; 60(2): 103-8.
Strides in Development of Medical Education
Journal of Medical Education Development Center
2013; 10(4):473 -484
Evaluating and Comparing the Views of Teachers and Students about the
Criteria of a Good Professor at Mashhad University of Medical Sciences, Iran
Mohamad-Reza Darabi1, Akbar Derakhshan2, Mohamad-Ali Kiani3, Gholam-Hosein Maleki4, Masumeh Saeidi3*
1.Urologist, Professor, Associate Professor, Department of Urology, School of Medicine, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran 2.Ophthalmologist, Professor, Ophthalmology Research Center, School of Medicine, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran
3.Pediatric gastroenterologist, Assistant professor, Neonatal Research Center, Department of Pediatrics, School of Medicine, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran
4.General Practitioner, School of Medicine, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran
Received: 25 Mar, 2013 Received Corrected Version: 27 Jul, 2013 Accepted: 24 Nov, 2013
٭Correspondence: Student Research Committee, Faculty of Medicine, Mashhad University of Medical Sciences, Mashhad, Iran Tel: (+98) 511 841 2069 Fax: (+98) 511 841 0137 Email: Masumeh_Saeedi@yahoo.com
Background & Objective: The main goal of university includes educating specialists needed for society, promotion and development of the knowledge, developing research, and providing the background for society development. Undoubtedly, professor is one of the main and effective factors in high education quality, and training specialist workers requires strong faculty members that are experienced and skilled in various educational courses. We decided to utilize two, professor and student, groups opinions about the indices of a good university teacher.
Methods: In this descriptive-analytic and cross-sectional research, 240 professors and 899 students of Mashhad University of Medical Sciences, Iran, were selected by hierarchical and simple random sampling methods. The data were gathered by a researcher-made valid and reliable questionnaire.
Results: Teachers Characteristics for a good professor were respectively: Scholarships, communication skills, teaching skills, evaluation skills, and Physical characteristics and appearance of the teachers. Students Characteristics for a good professor, were respectively: communication skills, Scholarships, teaching skills, evaluation skills then Physical characteristics and appearance of the teachers. In the professors, ANOVA test showed there was a significant relationship between the work experience, rank and social field study of teachers and Priority communication skills, scholarship, teaching methods, evaluation and faculty characteristics (p <0.05). In the students, ANOVA test showed there was a significant relationship between major and semester students and Priority communication skills, scholarship and faculty characteristics(p<0.05(.
Conclusion: The comparability between two groups in teaching and evaluation domains indicates that there is a good relationship between them; though, this mutual relationship can facilitate learning, then increase students’ consent, and finally increscent educational quality. On the other hand. Giving high priority to professors’ personal characteristics and relationship skills by students shows that, students put more importance on mutual relationship as an educational background.
Key Words: Professor, Students, Mashhad University of Medical Sciences, Iran, Index, Good professor
