PRACE ORYGINALNE
Katarzyna Mańka-Malara
A, B–E, Dominika Gawlak
B, E, FPorównanie ochraniaczy wewnątrzustnych
stosowanych w sportach walki
The Comparison of Mouthguards Used in Combat Sports
Katedra Protetyki Stomatologicznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
Studenckie Koło Naukowe przy Katedrze Protetyki Stomatologicznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
A – koncepcja i projekt badania; B – gromadzenie i/lub zestawianie danych; C – opracowanie statystyczne;
D – interpretacja danych; E – przygotowanie tekstu; F – zebranie piśmiennictwa
Streszczenie
Wprowadzenie. Ochraniacze wewnątrzustne powinny być użytkowane przez wszystkich zawodników dyscyplin wiążących się ze zwiększonym zagrożeniem doznania urazu w obrębie jamy ustnej i głowy. Stosowanie tego typu zabezpieczeń powoduje ograniczenie zakresu skutków uderzenia, chroniąc zęby i struktury otaczające. Zawodnicy trenujący sporty walki wymagają zwiększonej ochrony ze względu na niebezpieczeństwo związane z uprawianiem tych dyscyplin.
Cel pracy. Porównanie wewnątrzustnych ochraniaczy typu „boil and bite” z ochraniaczami indywidualnymi oraz wybór najlepszego rodzaju ochraniacza dla zawodników sportów walki.
Materiał i metody. W badaniu wzięło udział 19 zawodników. Każdy z nich testował 3 rodzaje ochraniaczy typu „boil and bite” – jednowarstwowy (Porida®), perforowany (Protech Dent®) i wzmocniony (Shock Doctor®) oraz
ochraniacz indywidualny z materiału Corflex Orthodontic®. Po miesiącu użytkowania zawodnicy wypełnili ankietę
dotyczącą problemów związanych z użytkowaniem ochraniaczy. Każdy ochraniacz został oceniony w skali 1–5.
Wyniki. Najwyższą ocenę uzyskał ochraniacz indywidualny – średnia 4,5. Ochraniacz wzmocniony uzyskał notę, 3,3, perforowany – 2,86, a jednowarstwowy – 2,5. Najmniej problemów związanych z zastosowaniem ochraniacza zostało zgłoszonych dla ochraniacza indywidualnego – 52, następnie dla ochraniacza perforowanego – 65, wzmoc-nionego – 94 oraz jednowarstwowego – 121.
Wnioski. Zawodnicy sportów walki powinni stosować ochraniacze indywidualne ze względu na najlepszą ochronę oraz komfort związany z ich użytkowaniem (Dent. Med. Probl. 2013, 50, 2, 205–209).
Słowa kluczowe: ochraniacze wewnątrzustne, sporty walki, sztuki walki.
Abstract
Background. Mouthguards should be an integral part of all disciplines which involve the risk of orofacial injury. Mouthguards reduce the effect of the oral cavity trauma, protecting the teeth and surrounding structures. Combat sports competitors require specific protection, as their discipline involve huge risk of sustaining an injury.
Objectives. The aim of the study was to compare “boil and bite” mouthguards with custom mouthguards, and to choose the best mouthguard for combat sports competitors.
Material and methods. Nineteen combat sports competitors have taken part in the research. Each of them was testing three „boil and bite” mouthguards – single-layer mouthguard (Porida®), perforated mouthguard (Protech
Dent®) and strenghtened mouthguard (Shock Doctor®) – and custom mouthguard fabricated using Corflex
Orthodontic® material. After a month of testing, they were filling a questionnaire listing negative marks connected
with the usage, and raiting mouthguards from 1 to 5.
Results. The highest rate was gained by a custom mouthguards – an average of 4.5. Strenghted mouthguard was rated 3.3, perforated mouthguard – 2.86 and single-layer mouthguard – 2.5. The lowest number of negative marks conected with the usage were indicated to custom mouthguard – 65, then perforated mouthguard – 65, strength-ened mouthguard – 94, and single-layer mouthguard – 121.
Conclusions. The best protection and comfort is ensured by mouthguards performed individually for each competi-tor. It plays a vital role in contact sports and is the most comfortable one (Dent. Med. Probl. 2013, 50, 2, 205–209).
Key words: mouthguards, combat sports, martial arts.
Dent. Med. Probl. 2013, 50, 2, 205–209
Grupa sportów walki obejmuje dyscypliny, które mimo dalekowschodnich korzeni rozwija-ją się w sposób dynamiczny, stawiarozwija-jąc przed ba-daczami i lekarzami praktykami nowe wyzwania. Uprawianie tego rodzaju aktywności fizycznej daje wiele korzyści ogólnoustrojowych – udowodniono pozytywny wpływ na układ sercowo-naczyniowy, skuteczność w profilaktyce chorób cywilizacyj-nych, a także zwiększenie siły i równowagi u spor-towców [1]. Mimo wielu zalet trenowanie sztuk walki, które wymagają ścisłego kontaktu z prze-ciwnikiem wiąże się nieodłącznie z możliwością powstawania kontuzji. Wraz ze zwiększeniem po-pularności tych dyscyplin powinna się zwiększać świadomość zawodników dotycząca odpowiedniej profilaktyki urazów, w tym konieczności stosowa-nia ochrastosowa-niaczy wewnątrzustnych.
Wyróżnia się 3 rodzaje ochraniaczy wewnątrz-ustnych – standardowe o uniwersalnym rozmiarze (obecnie praktycznie niedostępne w sklepach i hur-towniach sportowych), typu „boil and bite” – do-stosowywane przez zawodnika po uplastycznieniu w gorącej wodzie oraz indywidualne, przygotowane przez lekarza dentystę na podstawie wycisków.
Ochraniacze indywidualne mogą być wyko-nywane za pomocą techniki formowania wgłęb-nego, wtrysku termicznego i puszkowania [2].
Niedokładne dostosowanie ochraniaczy standar-dowych i „boil and bite” powoduje zwykle koniecz-ność zaciskania zębów w celu ich utrzymania na pod-łożu, co jest spowodowane niewystarczającą retencją ochraniaczy zgłaszaną przez 42% użytkowników [3].
Według Gawlak [4] większość użytkowników ochraniaczy indywidualnych nie odczuwa dys-komfortu związanego z ich stosowaniem.
Badania laboratoryjne przeprowadzone przez Hoffmanna et al. [5], porównujące ochraniacze wykonane z materiału EVA, typu „boil and bite” z wykonanymi indywidualnie wskazują, że ochra-niacze dostosowywane przez zawodnika charakte-ryzują się gorszymi właściwościami tłumienia siły uderzenia. Niekorzystne cechy ochraniaczy „boil and bite” mogą spowodować zarówno ich mniej-szą skuteczność, jak i mniejsze zainteresowanie sportowców wszystkimi rodzajami ochraniaczy wewnątrzustnych.
Sporty walki to dyscypliny wymagające szcze-gólnej retencji ochraniaczy ze względu na dużą dynamikę ruchu sportowca oraz wyjątkowej wy-trzymałości ze względu na regularne narażenie na bezpośrednie uderzenia. Najczęściej stosowa-ny wśród zawodników sportów walki jest ochra-niacz typu „boil and bite” – wybiera go 47% spor-towców, a najrzadziej ochraniacz indywidualny – jedynie 1%. Niepokojące jest, że 41% zawodni-ków trenujących sztuki walki nie stosuje żadnych ochraniaczy wewnątrzustnych [6].
Celem pracy było porównanie ochraniaczy wewnątrzustnych stosowanych przez zawodników sportów walki pod kątem zapewnianego komfortu oraz poczucia ochrony, a także wybranie najlep-szego rodzaju ochraniacza dla zawodników trenu-jących te dyscypliny.
Materiały i metody
19 zawodników sportów walki biorących udział w przeprowadzonym badaniu użytkowało różne typy ochraniaczy wewnątrzustnych, każdy przez 4 tygodnie. Testowane były 4 ochraniacze – ochraniacz indywidualny z materiału Corflex Or-thodontic® (Pressing Dental, Włochy) oraz 3 ro-dzaje ochraniaczy termoplastycznych typu „boil and bite” – jednowarstwowy (najczęściej stosowa-ny) – Porida® (Combat Gear, Pakistan, Indie), per-forowany – Protech Dent® (Akervall technologies, USA) i wzmocniony – Shock Doctor Gel Max Stra-pless® (Shock Doctor, Inc., USA).
W badaniu nie uwzględniono wymieniane-go w piśmiennictwie ochraniacza standardowewymieniane-go o uniwersalnych rozmiarach, ponieważ jest nie-dostępny w hurtowniach i sklepach sportowych. Po miesięcznym użytkowaniu ochraniacza w ra-mach treningów i zawodów sportowcy uzupeł-niali ankietę, w której zgłaszali uwagi i proble-my dotyczące retencji, komfortu użytkowania, mowy, oddychania, twardości, rozmiaru, zasię-gu i dopasowania ochraniacza, ilości wydziela-nej śliny, smaku, obecności odruchu wymiotne-go, tendencji do nagryzania oraz chorób stawu skroniowo-żuchwowego. Każdy z zawodników przyznawał użytkowanemu ochraniaczowi koń-cową ocenę 1–5, uwzględniającą zarówno kom-fort użytkowania badanego ochraniacza, jak i su-biektywne poczucie zapewnianej ochrony, a no-ta ujęno-ta w podsumowaniu wyników jest średnią arytmetyczną z tych ocen.
Wyniki
Ze względu na różną specyfikę użytkowanych ochraniaczy zawodnicy zgłaszali odmienne dole-gliwości związane z ich stosowaniem. Użytkowni-cy najczęściej stosowanego ochraniacza typu „boil and bite”, będącego najtańszą formą zabezpiecze-nia przed urazami, zgłaszali problemy z retencją – 17 zgłoszeń, trudności w mówieniu – 14, skłon-ność do nagryzania ochraniacza i jego słabe dopa-sowanie – po 12 oraz 9 skarg dotyczących jego zbyt rozległego zasięgu. Końcowa ocena dla tego rodza-ju ochraniacza to 2,5, a liczba zgłoszonych proble-mów związanych z jego zastosowaniem to 121.
Rozmiar perforowanego ochraniacza typu „boil and bite”, będącego najcieńszą i najmniej-szą szyną ochronną zaproponowaną w badaniu, był uznany za jego wadę przez 17 zawodników. Na nieodpowiedni zasięg ochraniacza skarżyło się 13 sportowców, 10 zgłosiło zbyt dużą twardość, 9 zbyt małą elastyczność, a 6 zauważyło wywoływanie zwiększonej skłonności do nagryzania. Końcowa nota przyznana dla tego rodzaju ochraniacza to 2,9, a liczba zgłoszonych dolegliwości – 65.
Stosowanie wzmocnionego ochraniacza zbu-dowanego z twardego materiału pokrywającego z zewnątrz powierzchnię szyny oraz wnętrza wy-ścielonego miękkim materiałem termoplastycz-nym powodowało inne problemy: 15 zawodników skarżyło się na trudności z utrzymaniem i z mó-wieniem, 13 zgłaszało nieodpowiedni rozmiar ochraniacza, 11 przejawiało skłonność do nagry-zania i zaciskania zębów w ochraniaczu, a 7 trenu-jących zgłosiło, że stosowany ochraniacz po dopa-sowaniu był zbyt luźny. Ostateczna ocena wynio-sła 3,4, a liczba odnotowanych problemów to 94.
Podczas użytkowania ochraniacza indywidu-alnego w czasie miesięcznego okresu testowania zanotowano najmniejszą liczbę dolegliwości (52). Spośród wszystkich zawodników 6 podało zwięk-szoną skłonność do nagryzania, 4 trudności z mó-wieniem, 2 niewłaściwe dopasowanie, 2 zgłoszenia dotyczyły również zwiększonej ilości wydzielanej śliny, a 1 trudności w oddychaniu. Oceny zawod-ników przyznane temu ochraniaczowi dały koń-cową notę 4.6.
Rycina 1 zawiera oceny przyznane poszcze-gólnym ochraniaczom. Zawodnicy sportów walki najlepiej ocenili ochraniacz indywidualny – koń-cowa nota wyniosła 4,6. Kolejnymi były: ochra-niacz wzmocniony – 3,4, perforowany – 2,8 i jed-nowarstwowy – 2.5.
Tabela 1 zawiera oceny przyznawane przez za-wodników. Najbardziej komfortowym był ochra-niacz indywidualny, z którym sportowcy mieli naj-mniej problemów dotyczących użytkowania – 52,
następnie ochraniacz perforowany – 65, wzmoc-niony – 94 i jednowarstwowy – 121. Powyższe wy-niki obrazuje ryc. 2.
Omówienie
W większości kontaktowych dyscyplin spor-towych uderzenia w obrębie głowy, stanowiące podstawę wielu rodzajów sportów walki, są niedo-zwolone.
W badaniach obejmujących retrospektywną analizę częstości występowania urazów wśród za-wodników Zazryn et al. [7] odnotowali częstość 25 kontuzji na 100 odbytych walk w boksie i 109,7 na 1000 walk w kickboxingu, z czego 52,5% uszko-dzeń dotyczyło okolic głowy i szyi [8].
Kolejne badania przeprowadzili Bledsoe et al. [9], w których przedstawili częstość urazów – 17,1 na 100 odbytych walk bokserskich, a jako najczęst-szy typ urazu podali rozcięcie tkanek miękkich twarzy – 51% [9] oraz 28,6 urazów na 100 walk MMA (mieszane sztuki walki), z których 47,9% to urazy tkanek miękkich twarzy [10].
Badania analizujące przyczyny przerwania walk również wykazują, że w MMA ok. 28,3% [11], a w boksie 8,8% [12] powodem jest uraz głowy.
Najczęściej występującymi urazami w spor-tach walki są urazy tkanek miękkich – 52% zgło-szeń, utrata twardych tkanek zęba – 25%, złama-nia w obrębie kości oraz urazy stawu skroniowo- -żuchwowego – 10%, zwichnięcie całkowite zębów – 6,5%, wstrząs mózgu 4,5%, a wtłoczenie i prze-mieszczenie zęba – 1% [13].
Upowszechnienie stosowania indywidualnych ochraniaczy wewnątrzustnych oraz wprowadze-nie w regulaminach wszystkich dyscyplin obo-wiązku zastosowania tego typu ochrony wydaje się obecnie nieodzowne. Użytkowanie ochrania-czy pozwoliłoby bowiem ograniochrania-czyć częstość ura-zów, zapewniając zawodnikom większe bezpie-czeństwo i ochronę.
Ryc. 1. Ocena ochraniacza
Fig. 1. Mouthguard’s rate
ochraniacz indywidualny
custom ocena
5 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0
ochraniacz wzmocniony strenghtened
ochraniacz perforowany
perforated
ochraniacz jednowarstwowy
Tabela 1. Oceny przyznawane przez zawodników
Table 1. Rates given by competitors Nr zawodnika
(Competitor’s number) Ochraniacz jednowarstwowy (Popular mouthguard) Ochraniacz perforowany (Perforated mouthguard) Ochraniacz wzmocniony (Strenghted mouthguard) Ochraniacz indywidualny (Custom mouthguard) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 3 1,5 2,75 2,5 4,5 3 3 4,25 2 1,5 2,5 1,5 2,75 1,25 3,5 2 1 1,5 3,5 2,5 3 1 3,5 3 2,5 3,5 2 3 2,5 3 2,5 3 3,5 3 4 3,5 3 1,5 4,5 3,5 3,25 2,5 4 3,5 4,25 3,5 3,25 3 4 3,5 2,5 3,5 4 3,25 4 3 2,5 4,5 5 5 4,5 4 4,75 4,5 4,5 5 4 4 3,5 4,5 4,75 5 4,75 4,75 5 5 Średnia
(Average) 2,5 2,8 3,4 4,6
Ryc. 2. Problemy w użytkowaniu ochraniaczy
Fig. 2. Problems with mouthguards usage ochraniacz indywidualny custom zgłaszane problemy 140 120 100 80 60 40 20 0 ochraniacz wzmocniony strenghtened ochraniacz perforowany perforated ochraniacz jednowarstwowy popular
Piśmiennictwo
Woodward[1] T.W.: A review of the effects of martial arts practice of martial arts practice on health. Wisc. Med. J. 2009, 108, 40–43.
Gawlak D., Łojszczyk
[2] R.: Materiały i metody stosowane w wykonawstwie ochraniaczy wewnątrzustnych użytko-wanych podczas uprawiania różnych dyscyplin sportowych. Stomatol. Współcz. 2010, 17, 1, 8–15.
DeYoung A., Robinson E., Godwin
[3] W.: Comparing comfort and wearability: custom made vs self-adapted mouthguards. J.A.D.A. 1994, 125, 1112–1117.
Gawlak
[4] D.: Ocena użytkowania wewnątrzustnych ochraniaczy u młodzieży uprawiającej różne dyscypliny spor-towe – wstępne badania kliniczne. Czas. Stomatol. 2009, 62, 134–141.
Hoffmann J., Alfter G., Rudolph ??., Gőz
[5] G.: Experimental comparative study of various mouthguards. Endod. Dent. Traumatol. 1999, 15, 157–163.
Wesołowski P., Mańka-Malara K., Tokarska P., Wojtowicz
[6] A.: Ocena częstości stosowania ochraniaczy jamy ustnej w różnych stylach walki sportowej. Nowa Stomatol. 2012, 4, 156–160.
Zazryn T.R., Finch C.F., McCrory
[7] P.: A 16 year study of injuries to professional boxers in the state of Victoria, Australia. Br. J. Sports Med. 2003, 37, 321–324.
Zazryn T.R., Finch C.F., McCrory P
[8] .: A 16 year study of injuries to professional kickboxers in the state of Victoria, Australia. Br. J. Sports. Med. 2003, 37, 448–451.
Bledsoe G.H., Li G., Levy F
[9] .: Injury risk in professional boxing. South Med. J. 2005, 98, 994–998. Bledsoe G.H., Hsu E.B., Grabowski J.G., Brill J., Li G
[10] .: Incidence of injury in professional mixed martial arts competitions. J. Sports Sci. Med. 2006, 5, 136–142.
Buse
[11] G.J.: No holds barred sport fighting: a 10 year review of mixed martial arts competition. Br. J. Sports Med. 2006, 40, 169–172.
Estwanik J.J., Boitano M., Ari N.:
[12] Amateur boxing injuries at the 1981 and 1982 USA/ABF national champion-ships. Phys. Sportsmed. 1984, 12, 123–128.
Wesołowski P., Tokarska P., Mańka-Malara K., Wojtowicz
[13] A.: Analiza rodzaju urazów doznawanych w obrębie twarzoczaszki w różnych stylach walki sportowej. Nowa Stomatol. 2012, 3, 108–113.
Adres do korespondencji:
Katarzyna Mańka-Malara
Katedra Protetyki Stomatologicznej WUM ul. Nowogrodzka 59
02-006 Warszawa
e-mail: kmankamalara@gmail.com tel.: 691 701 818
Praca wpłynęła do Redakcji: 20.05.2013 r. Po recenzji: 20.06.2013 r.
Zaakceptowano do druku: 26.06.2013 r. Received: 20.05.2013
Revised: 20.06.2013 Accepted: 26.06.2013
