ATT ΑΟ π Ο Ι Η Σ Η T OY Τ Ο Ν Ι Σ Μ Ο Υ 1. Καταριούνται, uc περιττες κι επιζήμιες, όλες οι φίλες, οι δαοείες, οι περιβπυμ£νες, οι βαρείες, οι υπογεγραμμίνες και οι οξε(ε«, όπου δεν είναι απαραίτητες: Δη λα 6η Οτις ο ξύτονες λίξεις (6θες τονίζονται Οτη λήγουΟα) και Οτις μο- νοβύλλαβες. 2. Διατηρείται η οξεία μόνο οτις υπερμονοΟύλλαβες που δεν τονίζονται Οτη λήγοϋοα, αλλο Οτην παραλήγουοα ή την προπαραλήγουσα, και οτις ακόλουθες μονοσύλλαβες, για να διακρίνονται ανο τις ομόηχίς-τους με διαφορετική βημαούα: ή (οΟνδε^ιος χυριοτικος) η (άρθρο) νά (ενίρρημα δεικτικό) να (οΟνδεομος τελικός) γιά (επιφώνημα, Ουνδ. χωρ.) για (πρόθεση) τί (ερωτηματικό) τι (αναφορικο) μά (μόριο ορκυτίΜο) μα (οΟνδ. εναντιωματικος) πώς (επίρ. ερωτηματικό) πως (επίρ. αναρορικο) πού (επίρ. ερωτηματικό) που (επίρ. αναρορικο) γιατί (ερωτηματικό) γιατί (αιτιολογικο) ώς (πρόθεΟη· ίως) υς (επίρρημα* όπως) 3. Τα εγκλιτικά συνδέονται με την προηγούμενη λ£ξη με μι κρή παύλα (π.χ. δικ6-τους).
εκδόσεις
*'καλ6ος»
ΤΑΚΗ Α. ΙΤΑΜΑΤΟΤΤΟΥΛΟΥ
Ο ΚΑΤΑΚΑΗΜΕΝΟΣ ΜΟΡΙΑΣ
ΚΑΙ Η ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΚΕ Φ . Α ' Η Αρχαία Ε π ο χ ή ...Σ ε λ . 9 ΚΕ Φ . Β ' Η Μακεδονική Κυριαρχία... " 17 Κ Ε Φ . Γ ' Ο ι Συμπολιτείες... " 2 0 Κ Ε Φ . Δ ' Η Σπάρτη και ο Μεγαλοφυής Μεταρ ρυθμιστής ... " 35 Κ Ε Φ . Ε ' Η Επέμβαση της Ρώμης στην Ελλάδα . " 53 Κ Ε Φ . Σ Τ ' Η ΡωμΛκη Κυ ρια ρχίά ... " 78 Κ Ε Φ . Ζ ' Η Βυζαντινή Εποχή ... " 97 Κ Ε Φ . Η ' Η Φραγκοκρατία στην ΤΤελοπόννησο . " 106 Κ Ε Φ . Θ ' Το Δεσποτάτο του Μ ισ τ ρ α ... " 123 Κ Ε Φ . Γ Η Κατάλυση της Φραγκοκρατίας . . . " 132 Κ Ε Φ . ΙΑ ' Η Ενετοκρατία (1685 - 1 7 1 5 )... " 151 Κ Ε Φ . IB ' Η Οριστική Τουρκική Κυριαρχία (1715 - 1 8 2 1 )... " 155 Κ Ε Φ . Ι Γ ' Ο ι ΤΤροετοιμασίες για την Έναρξη του Αγώνα ... " 162 Κ Ε Φ . Ι Δ ' Η Έναρξη του Αγώνα... " 164 Κ ΕΦ . Ι Ε ' Ο ι Εμφύλιοι ΤΤόλεμοι... “ 179 Κ Ε Φ . ΙΣ Τ ' Η Ελλάδα με Κ υ β ε ρ ν ή τ η ... " 194 Κ Ε Φ ; Ι Ζ ' Το Ελληνικό Βασίλειο... . . . " 201 -7-Κ Ε Φ Α Λ Α ΙΟ A ' Η Α Ρ Χ Α ΙΑ Ε Π Ο Χ Η Η ΤΤελοπόννηβο, είναι απο τα σπουδαιότερα τμήματα του ελληνι κού χώρου προπάντων για τη νεότερη ιστορία-μας. "Ακρόπολιν της Ελλάδος" την είχαν ονομάσει απο την αρχαιότητα και "Εστίαν του Ελληνισμού" ο ιστορικός-μας Κ . ΤΤαπσρρη/όπουλος. Ο ι κάτοικοί—της, παρόλο τον υπολογιστικον στομιΟμο, που άλλοι τους καταλογίζουν, ξεχώριζαν πάντα για το αγωνιστικό-τους πνεύμα και τη γενναιότητά-τους. Στους αρχαίους χρόνους,επει δή η ενδσχώρα-της, κατα το μεγαλύτερο μέρος είναι ορεινή, οι ΤΓελοποννήσιοι βρέθηκαν στην ανάγκη για να επιζήσουν, να γί- νουνται μισθοφόροι στρατιώτες. Ιδιαίτερα " οι Αχαιοί και οι Αρ κάδες (κατα τον Χέρτσμπεργκ) ήσαν ποτε πάντοτε πανταχου πε ριζήτητοι και φοβεροί μισθοφόροι στρατιώτες" . Και χαρακτηρι στική απόδειξη είναι, ότι ο Κύρος ο νεότερος, προετοιμάζοντας την εκστρατεία κατα του αδερφού-του Αρταξέρξη, "παρήγγειλε τοις φρουράρχοις εκάστοις λαμβάνειν άνδρας ΤΤελοποννησίους,ό τι πλείστους και βελτίστους". Στην ΤΤελοπόννησο κατα τους αρχαιότερους χρόνους, εχτος απο τις μεγάλες και φημισμένες πολιτείες Σπάρτη, Άργος και Κόριν θο, υπήρχαν στη Β .Δ . περιοχή-της και δώδεκα μικρότερες πόλεις η ΊΤάτρα, το Αίγιο, η Δύμη, Φαραι, Ώ λενο ς, Ρύπες, Κερύνεια, Ελίκη, Βούρα, Αιγαι, Λεόντιον και Αίγειρα, που αποτελούσαν ο μοσπονδία με θρησκευτικό μάλλον χαραχτήρα κιαριστοκρατικα πο λιτεύματα, "την Αχαϊκή Συμπολιτεία". Στους Ελληνοπερσικους πολέμους, απο την Πελοπόννησο, έλαβαν μέρος μόνον η Σπάρτη και η Κόρινθος, ενω το Άργος και η Αχα ϊκή Ομοσπονδία, έμειναν αμέτοχες. Στον " ΙΤελοποννησιακο" πό λεμο, που έγινε πασίγνωστος σ’ όλον τον κόσμο, γιατί τον εξι στόρησε ο μεγαλύτερος ιστορικος όλων των αιώνων ο Θουκυδίδης, οι Αχαϊκές πόλεις, άλλοτε συμμαχούσαν με τους Αθηναίους κι άλ λοτε με τους Σπαρτιάτες, που αυτοί μάλιστα σα νικήτες, έκαμαν και τα πολιτεύματά-τους ολιγαρχικα.
-9-Και αυτα βέβαια τα γεγονότα, είναι ο’ όλους πολύ γνωστά κι ε ξακριβωμένα (και απο τις Οχολικες ακόμα ιστορίες) και νομίζουμε περιττό να τα επαναλάβουμε. Όμως με τον πολύχρονο και κατα- στρεφτικο για όλη την Ελλάδα ΤΤελοποννηΟιακο πόλεμο, ενω οι "Έλ ληνες πριν, είχαν φτάσει σε πολιτιΰμο μ’ ανυπέρβλητην ακμη πνευματική και καλλιτεχνική, άρχιζε μετα, η πιο σκοτεινή κι α νεξακρίβωτη σε πολλά εποχή στην Ελλάδα με γενική παρακμη,σπά- νιες αναλαμπές και πολλαπλές αθλιότητες, μεγάλη διαφθορα, και θηριωδίες. Αυτής λοιπον της Οχεδον άγνωΟτης και με πολλή σύγ χυση κι αμφισβήτηση εποχής, θα παραθέσουμε τη συνοπτική εξι- στόρησή-της. Η Ηγεμονία της Σπάρτης. Ο ι Έλληνες Συμμαχουν με τους ΤΤέρ— σες: Η νικήτρια Σπάρτη, αφου στον ΤΤελοποννηΟιακο πόλεμο, υ πόταξε την Αθήνα κι εγκατέστησε απολυταρχικό πολίτευμα (με τους τριάκοντα τυράννους), όμως δεν κατόρθωσε για πολυν καιρό να διατηρήσει την ηγεμονία-της στην Ελλάδα. Ο ι καταστροφικές συνέπειες, που είχε ο πολύχρονος αυτός εμφύλιος πόλεμος, αντι να παραδειγματίσουν και να ενώσουν τους Έλληνεε, τους εδίχα- σαν ακόμα περσότερο και τους παράσυραν σε ταπεινωτικές ενέρ γειες, ώστε Αθηναίοι, Θηβαίοι και Σπαρτιάτες κλπ. να ζητήσουν τη βοήθεια και την επέμβαση των ΤΤερΰων, που είχαν νικήσει! Ό τα ν ο βασιλιας της Σπάρτης Αγησίλαος, πολεμούσε στη Λυδία και την Φρυγία που ήοαν περσικες κτήσεις (396-395 π . Χ .) , ο ΤΤέρσης Σατράπης της Φρυγίας Τιθραύστης, υποκινούσε τη σύνα ψη συμμαχίας στην Ελλάδα κατα της Σπάρτης. Και οι Αθηναίοι, (που ο Θρασύβουλος στο μεταξύ, είχε καταλύσει την τυραννία των 3 0 ), καθώς και οι Θηβαίοι, συμμάχησαν κι αυτοί κατα της Σπάρ της και στην Αλίαρτο της Βοιωτίας, νίκησαν τους Σπαρτιάτες, ό που μάλιστα σκοτώθηκε και ο περίφημος αρχηγός-τους Λύσανδρος, ο νικητης των Αθηναίων. Ακολούθησε ο Κορινθιακος πόλεμος (394-386 π .Χ .) και ο Αθηναί ος Κόνων, με περΟικα χρήματα και πλοία, κατάστρεψε το σπαρτι ατικό στόλο στην Κνίδο της Μικρής Ασίας,έδωσ’ ελευθερία στους σύμμαχους της Σπάρτης, ανοικοδόμησε τα μακρα τείχη της Αθή νας (που είχε κατασκάψει ο Λύσανδρος), ενω ο Αθηναίος στρατη γός Ιφικράτης,με την οργάνωση των πελταστών, νίκησε τους Σπαρ τιάτες και εξασφάλισε την κυριαρχία των Αθηναίων στον Βόσπορο ΙΟ
-και τον Ελλήσποντο. Έπειτ’ σττο αυτές τις αποτυχίες, οι Σπαρτιάτες έστειλαν τρεις φόρες τον Ανταλκίδα Οτην Περσία, να επιτύχουν σύναψη ειρήνης ιιε τους ΤΤέρσες και να ζητήσουν την επέμβασή-τους. Κι έγινεν η " Α ν τ α λ κ ί δ ε ι ο ς Ε ι ρ ή ν η " (387 π .Χ .) και οι Σπαρτιάτες α ναγνώρισαν την κυριαρχία των Περσων σ' όλη τη Μικρην Ασία και την Κύπρο, αλλα με την τρίτη αποστολή του Ανταλκίδα, δεν κα- τάφεραν να επιτύχουν τη μεροληπτικη επέμβασή-τους. Η Ηγεμονία των Θηβαίων και ο ΤΤόλεμος με τη Σπάρτη: Στο με- ταξυ στη Στερεή Ελλάδα, ενω η Αθήνα είχε χάσει τη δύναμή-της, άλλη σημαντικη πόλη αναδείχτηκε, η Βοιωτικη Θήβα, με τους δυο μεγάλους αρχηγούς-της και φίλους τον Πελοπίδα και τον Επαμει- νώντα. Ο ι Σπαρτιάτες είχαν βοηθήσει τους Θηβαίους στους πο- λέμους-τους κατα των Πλαταιων. Κι εξακολουθούσαν να φέρουν- ται σα φίλοι και σύμμαχοι των Θηβαίων, αλλα τους δυσαρεστούσε η δύναμη και τα φιλελεύθερα φρονήματα, που εκπροσωπούσεν η ε ταιρία με δημοκρατικές αρχές του Ισμηνία, Πελοπίδα και Ανδρο- κλείδη. Στη Θήβα, όπως και σ’ όλες τις άλλες αρχαίες ελληνι- κες πολιτείες, υπήρχεν οξύτατος ταξικός ανταγωνισμός,ανάμεσα στους ολιγαρχικούς και τους δημοκρατικούς. Και με την ευκαιρία που περνούσε με στρατό, ο Σπαρτιάτης Φοιβίδας, οι πλούσιοι ο λιγαρχικοί, ο Αρχίας, Λεοντίδης και Φίλιππος, τον έπεισαν να καταλάβει την ακρόπολη Καδμεία και να υποτάξει την πατρίδα τους στη Σπάρτη (380 π . Χ .) . Ο Φοιβίδας, επραγματοποίησε την επιθυμία-τους, κυρίεψεν την Καδμεία (382) κι έστειλε τον Ισμηνία στη Σπάρτη, όπου τον σκό τωσαν. Κατόρθωσαν όμως να διαφύγουν οι σύντροφοί-του Πελοπί δας, Φερένικος, Ανδροκλείδης και πολλοί άλλοι στην Αθήνα,ενω έμενε στη Θήβα ο ομόφρονάς-τους Επαμεινώντας, που αν και απο επίσημο και αυτός γένος, όμως για τη φτώχεια-του και την ασχο- λία-του με τη φιλοσοφία, θεωρήθηκεν ακίνδυνος. Ο ι Σπαρτιάτες, που έκαναν το φίλο των Θηβαίων, τιμώρησαν τον Φοιβίδα για την κατάληψη της Καδμείας με 1 .Ο Ο Ο δραχμές, αλ λα και κράτησαν την Καδμεία, πράγμα (που όπως γράφει ο Πλού ταρχος) προκάλεσε γενική κατάπληξη στην Ελλάδα, επειδή "ετι- μώρουν μεν τον πράξαντα, την δε πράξιν επεδοκψαζον" (κεφάλ.
-11-Σ τ ' ). Επίσης αξίωναν απο τους Αθηναίους, να διώξουν τους φυ λάδες δημοκρατικούς Θηβαίους, σαν κοινούς εχθρούς, αλλα οι Αθηναίοι με την πατροπαράδοτη φιλοξενία και φιλανθρωπία γιο τους φυγάδες αρνήθηκαν. Ο ι νέοι τύραννοι της Θήβας, ο Αρχίας, Λεοντίδης και Φίλιππος, μαθαίνοντας ότι οι φυγάδες Θηβαίοι, ή σαν αγαπητοί στον αθηνα ϊκό λαο, έστειλαν δολοφόνους και με δόλο σκότωσαν τον Ανδρο- κλείδη, όμως απότυχαν για τους άλλους, που έλαβαν τα μέτρα τους. Ο Επαμεινώντας στη Θήβα, προετοίμαζε τους νέους να γυ- μνάζουνται και να προκαλουν τους Σπαρτιάτες, τους έλεγε να μη υπερηφανεύουνται, αλλα "να αισχύνωνται μάλλον, διότι δι’ αναν δρίαν εισι δούλοι ανθρώπων ων κατα την δύναμιν του σώματος το- σούτον διαφέρουσι" (ΤΤλούταρχου " ΤΤελοπίδας" , κεφλ. Ζ ') . Απο το άλλο μέρος, ο αυτοεξόριστος ΤΤελοπίδας στην Αθήνα, εν- θάρρυνε τους φυγάδες Θηβαίους και τους υποδείκνυε, όπως ο Α θηναίος Θρασύβουλος ξεκινώντας απο τη Θήβα ελευθέρωσε απο την τυραννία των 3 0 την πατρίδα-του, έτσι κι αυτοί απο την Α θήνα, να ελευθερώσουν τη Θήβα. Κι όλοι-τους προθυμοποιήθη- καν παρόλο το σοβαρο κίνδυνο με την παρουσία των Σπαρτιατών . Και δώδεκα, μ’ επικεφαλής τον ΤΤελοπίδα, μ’ έντεχνο συνωμοτικο σχέδιο, μεταμφιεσμένοι σε κυνηγους έμπαιναν στη Θήβα, νύχτα που φυσούσε και χιόνιζε και τελικά κατάφεραν να σκοτώσουν τον Ισμηνία και τον Λεοντίδα. Στ ο μεταξύ, έφταναν απο την Αττική και άλλοι Θηβαίοι οπλισμέ νοι, ενω ο Επαμεινώντας και Γοργίδας, καλούσαν το λαο να βοη θήσει και η εκκλησία του δήμου πραγματικό τους δέχτηκε σαν ευ εργέτες και σωτήρες. Το ευτύχημα ήταν, ότι οι Σπαρτιάτες στην Καδμεία, παρόλη την μεγάλη αναταραχή και τα φώτα που άναβαν ξαφνικα στα σπίτια τη νύχτα της επιδρομής κι ενω πολλοί Θηβαίοι φίλοι των Σπαρτιατών πήγαιναν κοντά-τους, δεν εκινήθηκαν αμέσως. Αντίθετα ο ΤΤελο πίδας, που εκλέχτηκε Βοιωτάρχης, επολιόρκησε την Καδμεία, και ανάγκασε τους Σπαρτιάτες να φύγουν "υπόσπονδοι" (379-8 π,Χ.), προτού φτάσουν άλλοι Λακεδαιμόνιοι να τους βοηθήσουν. Η Εισβολή των Θηβαίων στην Πελοπόννησο: Βέβαια οι Σπαρτιά
-12-τες, δεν αδιαφόρησαν, αλλα έστειλαν το βασιλιά-τους Κλεόμ- βροτο με ισχυρό στρατό στη Βοιωτία. Όμως στο μεταξύ και οι Θηβαίοι έκαναν αναδιοργάνωση του στρατού-τους με τον Ιερο Λόχο, που σχημάτισεν ο Βοιωτάρχηε Γοργίδας κι έγιναναξιόμαχοι. Στην αρχη, απάρευγαν σύγκρουση κατα μέτωπο, αλλα σεμικρότε- ρεε συγκρούσεις δοκίμαζαν μ' επιτυχία τη δύναμή-τουε. Και στη μεγάλη μάχη που έγινε στα Λεύκτρα τηε Βοιωτίας (371 π . Χ .) , με τον Ιερο Λόχο και τη λοξη φάλαγ/α που χρησιμοποίησεν οΕπαμει- νώνταε, νίκησαν τουε αήττητους Σπαρτιάτεε και σκότωσαν το βα- σιλιά-τουε Κλεόμβροτο. Η απροσδόκητη και μεγάλη αυτη νίκη, έκαμε τουε Θηβαίουε κυρί αρχους στην Στερεή Ελλάδα, και για να επεκτείνουν την ηγρμο- νία-τους, τον άλλο χρόνο (370 π . Χ .) , ο Επαμεινώντας και ο ΤΤε λοπίδας έκαμαν την πρώτη εισβολή στην Πελοπόννησο. Και δεν ε- πεχείρησαν να καταλάβουν τη Σπάρτη, αλλα για να την εξασθενί- σουν, απόσπασαν απο την κυριαρχία-της τη Μεσσηνία (επαναφέ- ροντας τους παλιούς Μεσσήνιους στην Ιθώμη), την Ηλεία, το Ά ρ γος και την Αρκαδία, όπου ο Επαμεινώντας ίδρυσε τη Μεγαλόπο- λη (σ’ αντίρροπο της Σπάρτης) κι άλλαξαν το πολίτευμα της Αχα ϊκής Ομοσπονδίας απο ολιγαρχικο σε δημοκρατικο κι έστειλαν αρ μοστές για να μην έρχουνται σ’ επαφή με τους Σπαρτιάτες. Ομως με τον πόλεμό-τους στην Πελοπόννησο, είχαν ξεπεράσει τη βοιωταρχία-τους κατα τέσσερις μήνες και στο γυρισμό - τους στη Θήβα, τους κατηγόρησαν οι ολιγαρχικοί αντίπαλοί-τους για υπέρβαση εξουσίας κι εκινδύνευσαν να θανατωθούν. Ο Επαμεινώ- ντας έκαμε κι άλλες εισβολες στην Πελοπόννησο, αλλα στην τε λευταία νίκησε στην Αρκαδική Μαντινεία (362 π .Χ .) τους Σπαρ τιάτες και τους Αχαιούς (που είχαν γίνει τότε σύμμαχοί-τους),ό μως σκοτώθηκε και ο ίδιος. Και καθώς είχε σκοτωθεί και ο άλλος μεγάλος Θηβαίος, ο φίλος-του Πελοπίδας, στη μάχη "Κυ νο ε Κε- φαλαι" στη Θεσσαλία (364 π .Χ .) μετα το θάνατο των δύο σπου δαίων αρχηγών, έληγε και η ηγεμονία των Θηβαίων στην Ελλάδα. Ο Ιερός Πόλεμος (356-346): Στην απώλεια τηε ηγεμονίαε-τουε, είχε συντελέσει και ο πολύχρονοε πόλεμοε Φωκέων και Θηβαίων, που έμεινε γνωστοε στην ιστορία σαν "Ιερός Πόλεμος" , επειδή οι Φωκεις, είχαν συλήσει τα χρήματα και τα πολύτιμ’ αναθήματα του ιερού των Δελρων και διαθέτοντας άφθονα χρήματα εύρισκαν εύ
κολα μισθοφόρους και απόχτησαν σύμμαχους ισχυρους τους Αθη ναίους, Στταρτιάτεε και την Αχσίκη Ομοσπονδία. Στους Δελφούς και σ’ άλλες ελληνικες πολιτείες, όπως στο Ά ρ γος, την Αρκαδία (η "Εστία κοινή των Αρκάδων"), στην Καλαυ- ρεία (ΤΤόρο), στη Δήλο κλπ ., υπήρχαν "Αμφικτιονίες", δηλαδη ο μοσπονδιακοί σύνδεσμοι πόλεων με θρησκευτικό χαραχτήρα. Περι φημότερη όμως ήταν η Αμφικτιονία των Δελρων ("κοινον των Ελ λήνων συνέδριον") μ’ έδρα-της πριν τις Θερμοπύλες, που ανήκαν στη Θεσσαλία. Η Δελφική Αμφικτιονία, είχε τη σύνοδό-της δυο φορές το χρόνο (άνοιξη και φθινόπωρο) και κατόρθωσε να επισκιά σει τις άλλες και να συνταυτισθει η λέξη Αμφικτιονία με τη Ά ε λ φικη Αμφικτιονία" . Και με τον καιρό, εχτος απο τα παλαια θρη σκευτικά δικαιώματά-της, απόχτησε και πολίτικα, δικαστικό και πνευματικό, με πανελλήνιο κύρος, μεγάλη δύναμη και ηθικην ε πιρροή, όπως μετα τους παγκόσμιους πολέμους, η "Κοινωνία των Εθνών" παλαιότερα και ο Ο Η Ε , σήμερα. Επίσης υπήρχαν ακόμα και δύο ομοσπονδιακές πολιτείες, η Αιτωλικη Ο'Κοινον των Αιτωλων") και η "Αχαϊκή Συμπολιτεία" στην Πελοπόννησο. Η Μακεδονική Επέμβαση στην Ελλάδα: Ό τα ν ο βασιλιας της Μο- κεδονίας Φίλιππος ο Β ', έγινε κύριος της Θεσσαλίας (353 π .Χ .), σαν αρχιστράτηγος πλέον των Θεσσαλων, εκμεταλλεύτηκε το εν- διαφέρον-τους για την απελευθέρωση των Δελφών ανο τους Φω- κεις κι αναμίχτηκε στον ιερο πόλεμο, επιδιώκοντας να επεχτεί- νει τη δική-του δύναμη. Και σαν εντελοδόχος της Δελρικης Αμ φικτιονίας, κατάσκαψε τις πόλεις της Φωκίδας, εμποδίϋτηκεν ό μως να περάσει τις Θερμοπύλες, γιατί είχαν προλάβει οι Αθηναί οι, οι Σπαρτιάτες και οι Αχαιοί σύμμαχοι των Φωκέων κι αναγκά στηκε να υποχωρήσει. ΕπιΟτρέφοντας στη Μακεδονία νίκησε τους Ιλλυριους και τους Θράκες κ ι ισχυροποιήθηκε περσότερο κι έγινε πολυ επικίνδυνος. Ο ι ελληνικες πόλεις αντι να συνενωθούν και ν ’ αποτελέσουν ενι αίο κράτος όπως σημαντικοί φωτισμένοι Έλληνες τους συμβούλευ αν, απο παλαιότερα, όπως ο Αριστείδης, ο Κίμων, ο Αγησίλαος,ο Καλλικρατίδης, ο Επαμεινώντας, ο Αγέλαος, ο Γέλων (τύραννος των Συρακουσών), ο Γοργίας στον "ολυμπιακό"-του λόγο, οιιστο ρικοι Ηρόδοτος, Έφορος και Θεόπομπος, οι ρήτορες Λυσίας,Λυ κούργος και Ισοκράτης, αντίθετα εξακολουθούσαν τους αδερφο-
-14-χτόνους πολέμους-τους, καθώς και να προσφεύγουν στους ξένους. Ο ι Αργείοι και οι Θηβαίοι, με περαικα χρήματα, έστελναν μισθο φόρους στο βασιλια της ΤΤερσίας Αρταξέρξη. C i Σπαρτκίτεςφρό ντιζαν vu καταλάβουν τη Μεσσήνη και τη Μεγαλόπολη κι αυτές κάλεσαν σε βοήθεια τους Μακεδόνες να τους βοηθήσουν. Και ο Φίλιππος έστειλε μισθοφορικο στρατό στην Πελοπόννησο, απει λώντας τη Σπάρτη να εκστρατέψει και ο ίδιος, όπως το έκαμε αρ γότερα κι έφτασε μέχρι το Γύθειο, χωρίς να επιτεθεί κατα της Σπάρτης, όπως ζητούσαν οι αντίπαλοί-της (ΤΤολύβιος, © ', 33).
•
HJE0vu<i]_£i^ja2^fo: Ό τα ν όμως κυρίεψε την Ό λυνθο στη Χαλ κιδική κι απόχτησεν επιρροή στην Εύβοια, έγιναν ολοφάνερες οι προθέσεις-του να κυριαρχήσει στην Ελλάδα. Ο Δημοσθένης, που έβλεπε αναπόφευκτη τη σύγκρουση με το Φίλιππο, με τους φλο γερούς φιλιππικούς-του, έπεισε τους Αθηναίους κι ενώθηκαν με Κορίνθιους, Αχαιούς, Φωκεις, Θηβαίους σ’ εθνική συμμαχία (34ο π . Χ .) , ν ' αντιμετωπίσουν τον κίνδυνο απο τους Μακεδόνες. Και ο Φίλιππος, που τον είχε καλέσει η Δελρικη Αμφικτιονία (που εί χε γίνει όργανό-του) να τιμωρήσει τους Αμφισσεις, παρακάμπτο ντας τις Θερμοπύλες, είχεν εισχωρήσει στη Δωρίδα κι εγκατα στάθηκε στην Ελάτεια. Η μοιραία σύγκρουση έγινε στη Χαιρώνεια (1.9.338). Τα αντίπαλα στρατόπεδα είχαν απο τριάντα χιλιάδες το καθένα. Στο δεξιό μέτωπο, ήταν παραταγμένοι οι Βοιωτοι, στο κέντρο οι Κορίνθιοι και οι Αχαιοί και στο αριστερό, κοντά στην Χαιρώνεια, οι Αθηναίοι. Ο ι Μακεδόνες κάτεχαν ευνοϊκότερες θέσεις. Αντίκρυ στους Αθηναίους ήταν ο Φίλιππος και στους Θ η βαίους ο γιόε-του Αλέξανδρος. Ο Φίλιππος τηρούσε αμυντική στάση και πρώτος επετέθηκε ο Αλέξανδρος κατα των Βιοωτων. Ε πίσης οι Αθηναίοι έκαναν ορμητικην επίθεση, αλλο στο μεταξύ ο Αλέξανδρος κατόρθωσε να διασπάσει τη γραμμή των Βοιωτων, που αγωνίστηκαν με γενναιότητα, σκοτώθηκε ο αρχηγός-τους Θεαγέ νης, καθώς και ολόκληρος ο Ιερός Λόχος των Θηβαίων. Το κέν τρο που υπεράσπιζαν οι ΤΤελοποννήσιοι υπερφαλαγγίστηκε και δεν μπορούσε ν ’ αντισταθει. Ο Αλέξανδρος βρέθηκε στα νώτα των Α θηναίων, που ο Φίλιππος υποχωρώντας στην ορμή-τους τους παρά θυμε, μ’ αποτέλεσμα να διαλυθεί η τάξη του συμμαχικου στρατού και να νικήσουν οι Μ ακεδόνες. Χίλιοι Αθηναίοι σκοτώθηκαν, και δυο χιλιάδες πιάστηκαν αιχμάλωτοι. Η μάχη στη Χαιρώνεια, έμει νε στην ιστορία-μας η πιο θλιβερή και μοιραία, γιατί αν και οι Έ λ ληνες αγωνίστηκαν με γενναιότητα, έχαναν οριστικά την ελευθε-15-ρία-τουε «ι άρχιζεν η υποταγή-τουε Οτουε ΛΛαχεδόνεε « ι αργό τερα στουε Ρωμαίους, κλπ.
-16-Κ Ε Φ Α Λ Α ΙΟ Β ' Η Μ Α Κ Ε Δ Ο Ν ΙΚ Η Κ Υ Ρ ΙΑ Ρ Χ ΙΑ Ο Φίλιππος, αφού κατάστρεψε τις Φωκικες πόλεις, αμέσως μετα τη νίκη-του (το φθινόπωρο του 337), κάλεσε πανελλήνιο συνέδριο στην Κόρινθο, που έλαβαν μέρος οι άλλες ελληνικες πολιτείες, εχτοε τηε Σπάρτης που αρνήθηκε. Και με συνδυασμό μοναρχικών (που εκπροσωπούσε ο Φίλιππος) και ομοσπονδιακών ελληνικών στοι χείων (που είχαν ατονίσει), δημιουργήθηκε αναγκαστική συμμαχία με Στρατηγό-Αυτοκράτορα το Φίλιππο στη γη και στην θάλασσα. Και διακηρύχτηκε βέβαια, ότι οι Έλληνες θα ήσαν ελεύθεροι και οι πολιτείεε-τουε αυτόνομεε και θα διατηρούσαν τα πολιτεύματά τουε και θα έστελναν αντιπρόσωπους στο " Κοινον Συνέδριον των Ελλήνων" στην Κόρινθο, αλλα όταν οι Μακεδόνεε έβαλαν δικέε τουε φρουρεε στα επίκαιρα στρατιωτικό σημεία καθωε και τυράν- νουε, οι Έλληνεε δεν είχαν αυταπάτες, θεώρησαν τυραννική την μακεδονική δυναστεία και ο μεγάλοε ιστορικοί ΤΤολύβιοε (© ', 28, 4 0 ) , εχαραχτήρισε "τ η ν Μακεδόνων δυναστείαν αρχήν γεγονέναι τοιε Έλλησι δουλείας". Όμως ο Φίλιπποε, λίγο αργότερα δολοφονήθηκε και τον διαδέχ τηκε ο γιόε-του Αλέξανδροε, που ήρθε με τη σειρά-τουστην Κό ρινθο κι ανακηρύχτηκε κ ι αυτοε " Στρατηγοε-Αυτοκράτωρ" κι άρ χιζε τουε ΤΓερσικουε πολέμουε-του , εκτελώνταε τιε εντολεε του "Κοινού των Ελλήνων Συνεδρίου" μ’ εξαίρεση πάλι της Σπάρ- τηε. Μ ε το Μ . Αλέξαντρο, δημιουργήθηκαν στην Ανατολή νέα ελληνι κά κέντρα. Κατα το Ρανόβιτε "ο ελληνικοε κόσμος δεν περιορί ζεται πια στην Ελλάδα γίνεται μετατόπιση των πολίτικων, οικονο μικών και εκπολιτιστικών κέντρων. Η Αθήνα παραχωρεί την θέση τηε στην Κόρινθο, αντι τηε Αθηναϊκηε και ΤΤελοποννησιακηεσυμ- μαχίαε, δημιουργούνται η Αιτωλικη και Αχαϊκή συμμαχία (Συμπο- λ ιτείεε), που τράβηξαν στη σφαίρα τηε δραστήριας πολίτικης ζω ής τιε πιο καθυστερημένεε περιφέρειες της Ελλάδας. Η συντελούμενη κατ’ αυτόν τον τρόπο διαφοροποίηση του εξισω-
-17-τισμου, απο τη μια μέρια, αποκάλυψε ανεκμετάλλευτες ακόμα πα ραγωγικές δυνάμεις, προκάλεαε εντατική αστική ζωη (άοτεως,πό λης) , εκει όπου προηγούμενα μόλις διαφαινόταν και έτσι βοήθησε σε κάποια άνοδο την οικονομία της Ελλάδας στην πρώτη περίοδο του Ελληνισμού. Απο την άλλη μέρια, η αλλαγή αυτη είταν απα ραίτητος όρος για να προετοιμαστεί το πέρασμα σε πιο προοδευ- τικο κοινωνικο-οικονομίΗΟ μετασχηματισμό." (" Ο Ελληνισμός και ο Ιστορικός-του Ρόλος", σ. 25.)
•
Η ΤΤρώτη Εξέγερση. Ο "Αγις ο Γ ': Βέβαια οι ΙΤελοποννήσιοι, και οι άλλοι Έ λ υ ν ε ς , που έχασαν την ελευθερία-τους κι έβλεπαν ό τι "η Κορινθιακή Συμμαχία" μεταβλήθηκε σε μοναρχία για τα δικά της συμφέροντα, γ ι’ αυτο μισούσαν τη Μακεδονική δυναστεία.Οι Σπαρτιάτες είχαν αρνηθει ν ’ αναγνωρίσουν τον Αλέξαντρο, σαν αρχιστράτηγο. Αλλα και οι δυο Συμπολιτείες, η Αιτωλικη και η Αχαϊκή, ήταν αδιάλλβχτος πολέμιος του Μακεδονικού κράτους. Και παρόλο που ο Μ . Αλέξαντρος, είχε κατασκάψει τη Θήβα κυ- ριολεχτικα που επαναστάτησε (336 π . Χ .) , ο βασιλιας της Σπάρ της 'Αγις ο Γ ' (330 π . Χ .) , μαζι με τους Ηλείους και Αχαιούς, καθώς ο Μ . Αλέξαντρος βρισκόταν στη Μικρην Ασία (κοντά στην Ισσο), επολιόρκησαν τη Μεγαλόπολη, που έμενε πίστη στους Μα κεδόνες . Αλλα ο στρατηγός Αντίπατρος, ικανός βασιλικός επί τροπος στη Μακεδονία, νίκησε τους Σπαρτιάτες και τους συμμά- χους-τους στη Μεγαλόπολη, όπου σκοτώθηκε και ο 'Α γις, που α γωνίστηκε με γενναιότητα. Ο Αντίπατρος φέρθηκε μ’ επιείκεια στην εξασθενιαμένη Σπάρτη, αλλα τους συμμάχους-της, Ηλείους και Αχαιούς, τους ανάγκασε να πληρώσουν βαρύτατη πολεμική α ποζημίωση. Ο ι Μακεδόνες Στρατηγοί Οτην Πελοπόννησο: Μετα τον πρόωρο θάνατο του Μεγαλέξαντρου (323) και το Λαμιακο πόλεμο, όπου ο Αντίπατρος νίκησε τους Αθηναίους στον Κρανώνα της Θεσσαλίας (322), η απέραντη Μακεδονική Αυτοκρατορία, διαμοιράστηκε α νάμεσα στους στρατηγούς που διαδέχτηκαν το μεγάλο αρχηγό τους. Αλλα με τους ανταγωνισμούς-τους και τους ασταμάτητους πολέμους-τους, αναστάτωσαν και την Ελλάδα. " Α ι ατυχείς χώραι της Ελληνικης Χερσονήσου κατεπατούντο (σημειώνει ο Χέρτσ- μπεργκ, Α ', 32), υπο των στρατιών των Διαδόχων και η Ελλάς ε- πληρούτο συχνότατα αίματος και απανθρώπων έργων ένεκα της ι-18-διοτελείας και των αΟπλάχνων πολίτικων υπολογισμών των ξένων δυναστών οίτινες ε φ ε ν ά κ ι ζ ο ν τον δύστηνον λαον δια των μα ζικών ονομάτων " ε λ ε υ θ ε ρ ί α ς κ α ι α υ τ ο ν ο μ ί α ς * πάντων των Ελλήνων, ενω η μόνη παρ’ αυτοις αξία τηε Ελλάδοςσυνίστατο εις τας σ τ ρ α τ η γ ι κ ό ς της χώρας θέσεις και εις τους μαχί μους μισθοφόρους, ων είχε καταστη αύτη αγορα." Ιδιαίτερα στην Πελοπόννησο, όταν μάλιβτα πέθανε ο Μέγας Αλέ ξαντρος, διαλύθηκε η Αχύΐκη Ομοσπονδία και σι πόλεις-τηςαφου αποχωρίστηκαν, εφρόντιζαν κάθε μια για τα δικά-της συμφέροντα, ενω οι διάδοχοι του Μεγαλέξαντρου, για να εξασφαλίσουν την κυ- ριαρχία-τους, υποκινούσαν ταραχές και στάσεις αναμεταξύ-τους και σ' άλλες έβαλαν μακεδονικες φρουρές και σ’ άλλες εγκατά- στησαν αφοσιωμένους φίλους-τους τυράννους. Το 314 π . Χ ., ο στρατηγός Αριστόδημος, στρατολόγησε πολλούς Αιτωλους και πέ- ρασε στην Πελοπόννησο για ν ’ αφαιρέσει τις Αχαϊκές πόλεις απο τον Κάσσανδρο που ήταν βασιλιας της Μακεδονίας. Και με τη δι καιολογία να το "ελευθερώσει", κυρίεψε το Αίγιο (που ήταν πριν έδρα της Αχ(Λκης Ομοσπονδίας), αλλα οι μισθοφόροι-του το λεη λάτησαν, το πυρπόλησαν και σκότωσαν πολλούς. Άλλος Μακεδό- νας στρατηγός, ο Πολυσπέρχων, κατεβαίνει στην Πελοπόννησο, συγκαλει κι αυτός συνέδριο για ν’ ανανεώσει τάχα την αυτονομία των ελληνικών πόλεων, πολιορκεί τη Μεγαλόπολη, εισβάλλει στη Μεσσηνία, λεηλατεί όλη την Πελοπόννησο και κυριεύει το Αίγιο (308 π . Χ .) . Αλλα ο βασιλιας Αντίγονος στέλνει το γιό-του Δη- μήτριο Πολιορκητη, που κυρίεψε το Αίγιο, σταύρωσε τον υπερα- σπιστή-του Στώμβρυχο (τοποτηρητη του Πολυσπέρχοντα) και υπό ταξε τις πόλεις της ΑχΟΐας (303) που περιήλθαν τελικά στην κα τοχή του γιου του Δημήτριου, στον Αντίγονο το Γόνατα. Η Αθή να και η Σπάρτη, βρίσκονταν σε παρακμή και στις πελοππονησια- κες πόλεις προπάντων υπήρχαν φατρίες διχασμένες σε φίλους και εχθρούς των Μακεδόνων, καθώς και τύραννοι με μακεδονική υπό δειξη, που όλοι-τους ραδιουργούσαν κι αλληλοσυγκρούονταν για προσωπικά-τους συμφέροντα.
-19-Κ Ε Φ Α Λ Α ΙΟ Γ ' ΟΙ Σ Υ Μ Π Ο Λ ΙΤ Ε ΙΕ Σ Η Εξέγερση κατα των Μακεδόνων. Η Ανασύσταση της Αχάϊκης Συμπολιτείας: Ο ι ακατάπαυστοι πόλεμοι των διαδόχων και επι γόνων του Μ . Αλεξάντρου, που τόσες συμφορές προκάλεσαν στην Ελλάδα, καθώς και η εισβολή των Γαλατων που αφου λεηλάτησαν τη Μακεδονία, έφτασαν στους Δελφούς (όπου χάρη στον ηρωίσμο των Αιτωλων, σκοτώθηκεν ο αρχηγός-τους Βρέννος κι αναγκάστη καν να φύγουν για τη Μικρή Ασία), είχαν εξαοθενίσει το βασί λειο της Μακεδονίας. Ο βασιλιάς-της Αντίγονος Γονατας, είχε περιπλοκει σε πόλεμο με τον Ηπειρώτη βασιλια ΤΤύρρο (που είχ’ εκ στρατέψει κατα της Σπάρτης και σκοτώθηκε στο Ά ρ γ ος), καθώς καίμε τον Πτολεμαίο τον Κεραυνό που είχε αναγορευτεί βασιλιας της Θράκης και της Μακεδονίας. Τις ευ νΛ κες αυτές περιστάσεις, επωφελήθηκαν τέσσερις πόλεις της Α χ Λ α ς , η Πάτρα, η Δύμη, η Τριταία και Φάρες κι αφου ενώ θηκαν, ανασύστησαν την Αχαϊκή Συμπολιτεία για ν ’ αποκτήσουνε την αυτονομία-τους απο τους Μακεδόνες (280 π . Χ .) . Το παρά- δειγμά-τους ακολούθησε μετα πέντε χρόνια το Αίγιο "η σπουδαι- οτάτη των εν Αχαία πόλεων" (όπως την αποκαλει ο Γερμανος ιστό- ρικος Δρόυζεν), αφου έδιωξε τη μακεδονική φρουρά. Το επανα στατικό κίνημά-τους ενθάρρυνε τους Βουριεις και σκότωσαν τον τύραννο της πατρίδας-τους, και την Κερύνεια (που ο τύραννός της Ισέας, απο φόβο μήπως τον σκοτώσουν κι αυτόν παραιτήθηκε), καθώς και την Πελλήνη, την Αίγειρα και το Λεόντιον. "Έτσιανα βίωνε η Α χ Λ κ η Συμπολιτεία με δέκα πόλεις, αντι των δώδεκα που είχε πριν (αφου η Ελίκη και η Ώλενος είχαν καταστραφει στο με ταξύ) και όχι τώρα σαν θρησκευτικη, αλλα πολίτικη ομοσπονδία. Εκείνο λοιπον που δεν είχαν επιτύχει οι άλλες μεγαλύτερες πό λεις να συνενωθουν, το πραγματοποιούσαν τώρα οι Α χ Λ κ ε ς πό λεις σ’ όλη σχεδόν την Πελοπόννησο και μάλιστα σε περίοδο γε νικής ελληνιχης παρακμής. Κ ι αυτο είναι απο τα πιοσημαντίΜα κι αξιολογότερα γεγονότα που πρέπει να εξαρθουν. Ο επιφανής μάλιστα Γ ερμανος ιστοριχος Δρόυζεν γράφει σχετικά:
-20-"Αύτη είναι η πρώτη αρχη πολίτικης οργανώσεως, ήτις έμελλε ν ’ αποβη σπουδαιοτάτη δια την Ελλάδα, ο πυρην ε λ ε υ θ έ ρ α ς ο μ ο σ π ο ν δ ι α κ ή ς π ο λ ι τ ε ί α ς , εις η ν μάτην επι τοσούτο χρό νον η Ελλάς απέβλεψεν’ και πρώτην ταύτην φοράν συνέβη ώστε ελληνικαι πολιτείαι εξ οικείας βουλήσεως εγκαταλείπουσαι την α συμβίβαστον αυτών αυτονομίαν και αποκλειστικότητα να συνενω- θώσιν ως μέλη πολίτικης κοινωνίας, εν η εκάστη καθ’εαυτην ου- δεν άλλο πλην της κοινοτικής ανεξαρτησίας θα είχεν" (" Ιο τ. Επι γόνων, τ . Α ', 251). Το ΤΓολίτευμα της Αχ<Λκης Συμπολιτείας: Σύμφωνα με το μεγάλο ιστορικο ΤΤολύβιο, το πολίτευμά-της, ήταν " δ η μ ο κ ρ α τ ι κ ο ν και πολυειδες" . Κυρίαρχο σώμα ήταν η εκκλησία του Λαου (σύνο δος, αγορα, συνέλευση, σύγκλητος’ ο ΤΤολύβιος χρησιμοποιεί ό λες αυτές τις λέξεις), όπου είχαν δικαίωμα να παίρνουν μέρος ό λοι, όσοι εή<αν σι^πληρώσει τα τριάντα χρόνια. Συνεδρίαζε δυο φορές το χρόνο (άνοιξη και φθινόπωρο), τρεις ημέρες στο άλσος του Ομαγυρίου Διος και της ΤΤαναχ«κης Δήμητρας στο Αίγιο, που ήταν η πρωτεύουσα. Η Σύνοδος αποφάσιζε για πόλεμο και ειρήνη, συμμαχίες, για σχέσεις με ξένους κι εξωτερική βοήθεια, να δέ χεται πρέσβεις, καθώς και νέα μέλη στην Ομοσπονδία. Επίσης ήταν η Σύγκλητος (Γερουσία ή Βουλή), μ’ αντιπροσώπους απο τις διάφορες πόλεις, που είχε μεγαλύτερη δικαιοδοσία και δράση. Είχε το προβουλευτικο δικαίωμα, να προετοιμάζει και να εισηγείται τα θέματα που θα συζητούσεν η συνέλευση του λαου να επικυρώνει τις αποφάσεις, ν ’ ανανεώνει τις συνθήκες, ν ’ απο νέμει ισοπολιτεία, να διαχειρίζεται τα οικονομικά, να δικάζει τις διάφορες των μελών με διαιτησία και να επιβάλει αυστηρές και αν έκκλητες τιμωρίες όταν απειθούσαν. Στη Σύνοδο, έπαιρναν μέρος αντιπρόσωποι (ανάλογα με τον πλη θυσμό κάθε πόλης), αλλα είχαν δικαίωμα για μια μόνο ψήφο.Όλες οι πόλεις που συμμετείχαν στη Συμπολιτεία, διατηρούσαν την αυ τονομία-τους . Στη μικρή-τους επικράτεια, είχαν επιτόπιες αρ χές , που ασκούσαν τη δική-τους πολίτικη εξουσία, δηλοδη Βουλή και τον πρόεδρό—της (όπως τα δημοτικά συμβούλια με τους δημάρ χους), είχαν ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις με τις άλλες πόλεις που καθόριζε ο καταστατικός χάρτης της Συμπολιτείας, με περι ορισμό τις εξωτερικες σχέσεις. Οπωσδήποτε, δεν είχαν καμίαν
-21-αρχη να τουε επιβλέπει κι αποτελούσαν μια μικρή κι ανεξάρτητη πολιτεία. Έτσι κατόρθωνε να πραγματοποιηθεί ενιαίος πολιτικοε οργανισμος, με τα πλεονεκτήματα ελεύθερου κι αυτόνομου κρά τους. Σαν εκτελεστική εξουσία (Κυβέρνηση), ήταν η Συναρχία, ένα συμ- βούλιο που το αποτελούσαν οι Δέκα Δημιουργοί (προεΟτώτες των Αχαιών, ένας απο κάθε πόλη) και οι δυο Στρατηγοί, που προέ δρευαν και συγκαλούσαν τη Σύγκλητο. Το 253 π .Χ . για να είναι ενιαία η διοίκηση, διατήρησαν τον ένα Στρατηγό και τον άλλο τον έκαμαν Ίππαρχο, δεύτερο άρχοντα της Συμπολιτείας. Ά λ λ ο ι άρ χοντες ήσαν ο Γραμματευς (σαν πρόεδρος της Συμπολιτείας,ένας κάθε χρόνο απο τις Ι Ο πρώτες πόλεις, γιατί οι νέες δεν είχανε δικαίωμα), ο Ταμίας, ο Δικαστής, ο Νομογράφος, ο Ναύαρχος κι οι Υποστράτηγοι, που φαίνεται διοικούσαν ο καθένας το απόσπα- σμα που έστελνε η ιδιαίτερη πολιτεία-τους. Η θητεία του Στρα τηγού διαρκούσεν ένα χρόνο και μόνο μετα την πάροδο του άλλου χρόνου μπορούσε να εκλεγεί πάλι, με πρόταση των Δημιουργών ό που μάλιστα έπρεπε να έχει τη συγκατάθεσή-τους στις ενέργειές Τα Ελαττώματα: Τη σημαντικη αυτη δημοκρατικη πολιτεία, άλλοι την παραβάλλουν με τις Ενωμένες ΤΤολιτείες της Αμερικής, όμως μερικοί (όπως ο Γ ερμανος ιστορικος Δρόυζεν), διατυπώνουν επι φυλάξεις και βρίσκουν ελλείψεις. Ό τ ι η συμμέτοχη του λαου, ή ταν περιορισμένη, ότι το πολίτευμα ήταν τυπικά δημοκρατικο,αλ λα στην πραγματικότητα, είχε τιμοκρατικο χαραχτήρα. Η δύναμη των ευπόρων, των κτηματιών ήταν μεγάλη στη λειτουργία της Συμ πολιτείας κ ι εξασφάλιζε στους κτηματικούς την επικράτηση* ο δήμον θεωρούνταν κυρίαρχος, αλλα δεν κυβερνούσε αυτός, αλλα η τιμαριωτική αριστοκρατία, που την αποτελούσαν οι εύποροι πο λίτες (οι προεστώτες των Αχαιών). Η γενική Σύνοδος της εκκλησίας του λαου, πάντα στο Αίγιο, που γινόταν δύο φορές το χρόνο για τρεις ημέρες, δεν ήταν προσιτή για όλους πλούσιους και φτωχούς (με τις μάκρυνες αποστάσεις) . Και στην ψηφοφορία, όλες οι πόλεις μικρές και μεγάλες είχαν μία μόνο ψήφο κι όχι ανάλογα με τον πληθυσμό και τις συνεισφορές τους.
-22-Ό λα τα ζητήματα έπρεπε πρώτα να συζητηθούν στη Βουλη-Γερου- OCa, ττου είχε το προβουλευτικο δικαίωμα και απο αυτα παρουσία ζαν στο κοινο των Αχαιών μόνο εκείνα που το καλοΟσαν να τα εγ κρίνει με ένα ναι ή όχι, ώστε η Σύνοδος ουσιαστικα ήταν χωρίς σημασία, γιατί η συμμέτοχη του πλήθους στη διαχείριση των κοι νών, ήταν "σ φ ό δ ρ α πε ρ ιω ρ ισ μ έ ν η " , αν και το πολίτευμα χαραχτηριζόταν δημοκρατικο και ο Δήμος νομιζόταν κυρίά ρχος,ό- μως δεν κυβερνούσε γιατί λίγο λαμβάνονταν υπόφη οι κατώτερες τάξεις. Έ τσ ι η εκλογή αζιωματούχων της Συμπολιτείας και το Δ ι καστή ριό-της, εξαρτιόταν απο τις περιουσιακές διακρίσεις, και μόνον οι εύποροι είχαν δυνατότητα εκλογής. (Δρόυζεν, Β ', 63- 7 0 , 520 -5 32 .) Όπως κ ι αν είναι, αποτελούσε όμως σημαντικη πρόοδο για την πα ρακμασμένη εποχή τότε και κατα τον ΤΤολύβιο, αντίθετα με την παλαιότερη μορφή—της (τη θρηΟκευτικη), η ΑχοΚκη Συμπολιτεία "τοιαύτην και τηλικαύτην εν τοις καθ’ ημας καιροις έσχε προκο πήν και συντέλειαν", ώστε όχι μόνο να γίνει συμμαχική και κοι νωνική κοινωνία, αλλα "κα ι νόμοις χρήσθαι τοις αυτοις και σταθ- μοις και μέτροις και νομίσμασι προς δε τούτοις και άρχουσι βου- λευταις και δικασταις τοις αυτοις κλπ ." . Δ εν υπήρχε λοιπον καμία πόλη στην ΤΤελοπόννησο να κυριαρχεί και να εποπτεύει τις άλλες, αλλ’ αποτελούσαν καθεμιά-τους αν εξάρτητη πολιτεία, έχοντας " τ αυτα και παραπλήσια". Και κατα τη γνώμη-του κατόρθωσαν να επικρατήσουν οι Αχαιοί στην ΤΤελο πόννησο γιατί " ι Ο η γ ο ρ ί α ς κ α ι π α ρ ρ η σ ία ς και καθόλου δημοκρατίας αληθινης σύστημα και προαίρεσιν ειλικρινεστέραν ουκ αν εύροι τις της παρα τοις Αχαιοις υπαρχούσης" . Στην αρχη, έγιναν μέλη της Συμπολιτείας μερικες πόλεις απο μό νο τη θέλησή-τους, άλλες γιατί τους έπειθαν "πειθοι και λόγω" κ ι άλλες με τη βία. Όμως κ ι αυτές, με τον καιρό συμφώνησαν,α φου δεν υστερούσαν απο κανένα πλεονέχτημα, επειδή η Αχαϊκή Συμπολιτεία, εί^ε δύο ισχυρά και πειστικά προτερήματα "τη ν ι σ ό τ η τ α και τη φιλανθρωπία11 (ΤΤολβ. II, 37 , 38. X V I I I , 12, 9). Η Αιτωλικη Συμπολιτεία: Την ίδιαν εποχή και παλαιότερα λίγο, απέναντι στην ΑχοΚκη, είχε δημιουργηθει και η Αιτωλικη Συμπο λιτεία ("Κ ο ινον των Αιτωλων"). Ή ταν ομοσπονδία με πολλές και
-23-ποικίλες φυλές και γένη, που κατοικούσαν όχι σε πόλεις,αλλβ σε κώμες ορεινες κι ατείχιστες και όι κάτοικοί-της ήσαν γενναίοι, τραχείς, σχεδόν βάρβαροι και νιώθοντας τη δύναμή-τους, φιλο δοξούσαν να γίνουν ηγεμόνες στην Ελλάδα. Η πολιτική-τους διαμόρφωση, επιφανειακό δημοκρατικη, δεν ατο- τελοΟοε συμπαγή ενότητα, οΟτε όλοι είχαν τα ίδια δικαιώματα, ό πως οι Αχαιοί, αλλα κυριαρχούσε πάντα "τ ο δώιαιον του ισχυρο- τ έ ρ ο υ ". Ο ι Αιτωλοι, ήσαν ηρωικοί πολεμιστες και μάλιστα οι πιο επίφοβοι ο ’ όλην την Ελλάδα. Ριψοκίνδυνοι δεν φοβόνταν το θάνατο, σι- δεροφοροΟβαν πάντοτε και η ληστεία Οτη στεριά και τη θάλασσα, ήταν το εντιμότερο ειτάγγελμα για κάθε γενναίον άντρα. Στη λη στεία, δεν έκαναν διάκριση και στα ίδια|ταμέλη-τους, γιατί τους άρεσε να ζουν στην πολυτέλεια και την ασωτία. Κ ι αν άλλοι φίλοι και σύμμαχοί-τους πολεμούσαν αναμεταξύ-τους, οι Αιτωλοι βοη θούσαν ή λεηλατούσαν και τους δυο. Γ ι’ αυτό καμία συνθήκιγτους δεν παρείχε ασφάλεια. ΤΤεριζήτητοι μισθοφόροι, έφευγαν όταν η πατρίδα-τους κινδύνευε κ ι ακόμα όταν είχαν πόλεμο με τους Μακεδόνες κ ι Αχαιούς κι έ φταναν στη Μικρην Ασία μέχρι τη Βιθυνία και με πληρωμη μεγάλη στους Σελευκίδες και τους Αιγύπτιους. Στις εκστρατείες-τους, στις ορεινες μάλιστα περιοχες, ήσαν απαράμιλλοι αγωνιστές. Με άταχτη κ ι ορμητικην έφοδο έτρεχαν για λαφυραγωγία και με φοβε- ρες κραυγές καταπτοούσαν τους αντιπάλους-τους και τους έτρε παν σε φυγη. Ά λ λο τ ε πάλι, μ’ ενθουσιασμο, αυταπάρνηση κι αιματηρές θυσίες, (όπως στην επιδρομή των Γαλατων), έτρεξαν να υπερασπιστούν το ναο των Δελφών, ενίκησαν τους Γαλάτες και σκότωσαν τον αρχη- γό-τους Βρέννο. Αλλα και οι ίδιοι αργότερα βεβήλωσαν τους να ούς, όπως το ιερο της Ιτωνίας Αθήνας (Βοιωτίας), της Αρτέμιδας Λουσων (Αριαδίας), του ΤΤοσειδώνα (Μαντινείας) κ ι έκαψαν στοές κατάστρεψαν αναθήματα κ ι αγάλματα και " τ η ν ι ε ρ α ν ο ι κ ί α ν " στο Μαντείο!της Δωδώνης. Για τους Αιτωλους, γράφει ο Ρώσος Ρανόβιτς, ότι διατηρούσαν πολλά στοιχεία της στρατιωτικής δημοκρατίας. Στρατός της Α ι τωλίας ήταν ο ένοπλος λαος. Ο στρατιωτικός αρχηγός και οι έν-
-24-οπλές ομάδες-του έπαιρναν φυσικά μεγάλο μέρος αιτο τα λάφυρα, αλλα τα στρατιωτικό λάφυρα για τα οποία διεξάγονταν οι εκστρα τε ίες, θεωρούνταν —τυπικά τουλάχιστον— ιδιοχτησία όλου του λαου. Επίσης: "Μπορούμε να θεωρήσουμε διαπιστωμένο το γεγο- νος ότι, δίπλα στα πρωτόγονα ήθη και τα υπολείμματα της βαρβα ρότητας στην Αιτωλικη Ομοσπονδία του Γ ' αιώνα εμφανίστηκεν η αυθόρμητη τάση για ομόνοια, για "ο μ ο φ ω ν ία ", για εξάλειψη του τοπικισμού με τη δημιουργία μεγάλου δημοκρατικού κράτους, (ό πως η σχετική πρόταση του στρατηγοΰ-της Αγέλαου). Η Αιτωλικη ομοσπονδία βασικα υποστήριξε και έξω απο τα σΟνορά-της το δη μοκρατικό κίνημα και προς αυτη προσελκύονταν τα δημοκρατικα στοιχεία της ΤΤελοποννήσου. ΤΤάλαιψε με πείσμα εναντίον της ε ξουσίας της Μακεδονίας και αργότερα της Ρώμης. Αλλα καθυστε ρώντας οικονομικά η Αιτωλία, δεν μπόρεσε ν ’ ανεβάσει τηδουλο- χτητικη οικονομία, που είχε πέσει σε βαθεια οικονομική κρίση.Α ντίθετα αυτη η ίδια τραβιόταν σ’ αυτη την κρίση χωρίς να κατορ θώνει ν ’ αναπτύξει στο χώρο-της τη δουλοχτητικη οικονομία kol απόχτησε γρήγορα όλα τα ελαττώματά-της. . . ΤΤυρήνας-της είταν οι καθυστερημένες φυλές, όπου μόλις άρχισε να διαμορφώνεται το κράτος." ( " Ο Ελληνισμός και ο Ιστορικός-του Ρόλος", 236-241. Βλ. και Μ.Μ.ΤΤαπΐΟωάννου "Ανάτυπο απο την ΤΤολιτικη- Ο ικονο μική Έ ρευν α ", τ . 84, 65, 1963-4, της μελέτης-του " Ο ι Αρχές της Ιστορίας της Νεοελληνικής Λογοτεχνία ς".) Η Οργάνωσή-τους: Η πολιτική-τους διαμόρφωση, σχετικά με την ΑχεΚκη Συμπολιτεία, ήταν πρωτόγονη. Αρχηγός ήταν ο " Σ τ ρ α τ η γ ό ς " , για ένα χρόνο και διακοπή μεγάλη. Δεύτερη εξουσία, ή σ α ν " ο ι Α π ό κ λ η τ ο ι " (είδος Γερουσίας), που την αποτελού- σαν οι πιο σημαντικοί πολίτες. Συζητούσαν τα σπουδαιότερα προ βλήματα με το Στρατηγό και στην ανάγκη καλούσαν " Γ ενική Συν έλευση" (Γ 'εξ ουσ ία ), που η σύνοδός-της ήταν κάθε χρόνο στην πρωτεύουσά-τους Θέρμο κατα τη φθινοπωρινή ισημερία. Επειδή η σύνοδο γινόταν ταχτικην ημέρα, συγκεντρώνονταν όλοι κ ι αιτο τα πιο απόμακρα μέρη και τα πιο ψηλά βουνά κι έπαιρναν μέρος στο " ΤΤαναιτώλιον", όπως την καλούσαν. Ακολουθούσε με γάλη εμποροπσνήγυρη, μεγαλοπρεπείς γιορτές, αγώνες,θρησκευ τικές πομπές για να τιμήσουν τον Απόλλωνα κι έκαναν και την ε κλογή των αρχηγών-τους. Ο Στρατηγός και οι Απόκλητοι υπόβα- t a v τον κατάλογο με τους υποψήφιους και όλοι τους δέχονταν ή
-25-Tout απόρριπταν. Έπειτα ο Στρατηγοί και οι πρόκριτοι μιλούσαν Οτο λαο για t ic δημόσιες υποθέσεις, την κατάσταση τηε Συμπολι- τείας, για πόλεμο ή ειρήνη και t ic αναγκαίες συμμαχίες. Ο ι Αιτωλοι λάτρευαν την Αθήνα (πολεμική θεα και της σοφίας) τον Απόλλωνα και την Άρ τεμ η, που touc καλούσαν "Aappiouc" , (0couc Tqc λαφυραγωγίας), τον Ηρακλή, το Βάκχο και τον Αχελώο για τη φοβερή δύναμη και την ορμή-του. Η πρωτεύουσά-τους, το Θέρμο, αν και ατείχιστη, 6μωc ήταν η οχυρή "Α κ ρό π ολ η -n^c Α ι- τωλίας" . Είχε οικήματα με πολυτέλεια και πλούσια για touc συγ κεντρωμένους Αιτωλους, καθώς και αναθήματα και δύο χιλιά δες» δριάντες * έστελναν μάλιστα και τα παιδιά-T o u c να οπουδάοουν Ot ic Aθηv<ίlκεc σχολές. Μ ε τον πασίγνωστο ηρωισμό-Touc, είχαν πoλλεc συμμαχικές χώ ρες οτην ΊΤελοπόννησο (Ηλεία, Ορχομενο, Μεσσηνία) και στην άλλη Ελλάδα υποτελεΐΰ (Κεφαλλωνια, θεσσαλικες πόλεις) κι ακό μα με χαλαρή φιλία μάκρυνες χώρες, που θεωρούσαν τον εαυτόν touc εξασφαλισμένο μαζί-Touc, γιατί KaOuc οι Αιτωλοι ήσαν ι σχυροί και πολεμικοί, παρείχαν αληθινη προΟταοΰα. Ένιωθαν ι- σχυρους touc 8auT0tic-T0uc να συνενώσουν vέεc χώρεΰ και να γί νουν πρόμαχοι των Ελλήνων. ΤΓεριεπλάκησαν όμως ο ' ατέλειωτους πολέμους με την Α χ Λ κ η Συμπολιτεία (με εισβολες και λεηλασίες Οτην ΙΤελοπόννηΟο), με touc Μ ακεδόνε^ touc Ρίψαίους, που τε λικά touc υπόταξαν. Κατα το μεγάλο ιΟτορικο ΜόμΟεν, οι Αιτωλοι διατηρούσαν άθραυ- Οτη ακόμα τη ρύμη του Βόρειου Ελληνισμού, αλλα "είχανε παρεκ τραπεί εις δεινην ακολασίαν και αναρχούμενοι". Μ ε νόμο, επι τρεπόταν να μισθοφορουν ενάντια σε κάθε κράτος και αν ακόμη ή ταν στη Συμπολιτεία-τουΰ. Θα μπορούσαν να ωφελήσουν το ελ ληνικό Έθνος, αλλ’ απο την οργανωμένη ληστεία και την αδιάλ - λαχτη έχθρα στην Αχσίκη Συμπολιτεία και την άτυχή-τουΰ αντι πολίτευση στη μεγάλη Μακεδονική δύναμη, έβλαψαν περσότερο παρα όσο μπορούσαν να ωφελήσουν (" Ρωμ<Λκη Ιστορία", τ . Α ' μέ- poc Β ', σ. 322-324). Ό π ικ και να έχει όμι^, το βέβαιο είναι,ό τι ο η ρ υ ικ κ auToc λaoc, παραμένει ολωσδιόλου άγνω0τ(» Otouc πολλου€ και δεν έχει ακόμα την αντάξια εξιστόρηση που του αξί ζει.
