การจ ดการศ กษา: ห น า ท, ส ท ธ และ ก า ร ก ร ะ จ า ย อ า น า จ

(1)

การจัดการศึกษา

:

ก

า

ร

ก

ร

ะ

จ

า

ย

อํ

า

น

า

จ

ห

น

า

ที่

,

สิ

ท

ธ

ิ

และ

063

การจัดการศึกษาเปน

หนาที่

ของรัฐ

ที่จะตองปฏิบัติตามรัฐธรรมนูญ

และตามพระราชบัญญัติการศึกษาแหงชาติ,

และ “รัฐ” ในที่นี้หมายถึง

กระทรวงศึกษาธิการ

เปนหลัก.

AW_1-196proof4.indd Sec1:63 AW_1-196proof4.indd Sec1:63 8/5/10 3:58:20 PM8/5/10 3:58:20 PM

(2)

คำศัพทพื้นฐานสำคัญดังกลาวสามารถอธิบายโดยยึดตามเจตนารมณของรัฐธรรมนูญ และพระราชบัญญัติการศึกษาแหงชาติไดดังนี้ :-

1.

เพื่อใหเขาใจงายๆ การจัดการศึกษาคือ

“

การจัดตั้งโรงเรียน

,

การจัดทำหลักสูตร

และการจัดเงินหรืองบประมาณให

”.

2.

การบริหารการศึกษา

เมื่อมี

การจัด

การศึกษาคือมีโรงเรียน, มีหลักสูตรและมีเงิน หรืองบประมาณแลวสิ่งที่ตองทำตอไปคือ “

การบริหาร

การศึกษา”. การบริหารการศึกษาหมายถึง

“

การบริหารวิชาการ

,

งบประมาณ

,

การบริหารครูและบุคลากรทางการศึกษา

,

การบริหารทรัพยสิน

และการบริหารทั่วไป

”.

ในแวดวงการศึกษา

มีคำศัพทพื้นฐานสำคัญที่จะตองทำความเขาใจให

ถูกตองและตรงกัน

ไดแกคำวา

“

,

สิทธิและหนาที่ทางการศึกษา

และ

การกระจายอำนาจการบริหารการศึกษา

.

”

064 AW_1-196proof4.indd Sec1:64 AW_1-196proof4.indd Sec1:64 8/5/10 3:58:20 PM8/5/10 3:58:20 PM

(3)

3.

สิทธิ

และ

หนาที่

ทางการศึกษา

การจัดการศึกษาเปนหนาที่ ของรัฐที่จะตองปฏิบัติตามรัฐธรรมนูญ และตามพระราชบัญญัติการศึกษาแหงชาติ, และ “รัฐ” ในที่นี้หมายถึงกระทรวงศึกษาธิการเปนหลัก. ในขณะที่

องคกรปกครองสวนทองถิ่น

(

อปท

.

),

บุคคล,

ครอบครัว,

ชุมชน

ฯลฯ มี“สิทธิ”ในการจัดการศึกษาไดแตจะตองจัดการศึกษาใหเปนไปตาม นโยบาย, มาตรฐานและกฎของกระทรวงศึกษาธิการ. ดังนั้นการจัดการศึกษาจึงเปนเรื่องของ “สิทธิ”และ “หนาที่”. บิดามารดาหรือผูปกครองมี “หนาที่”ตองจัดใหบุตรหรือบุคคล ที่อยูในความดูแลไดรับการศึกษาภาคบังคับหรือจบมัธยมศึกษาตอนตน. และบุคคลยอมมี“สิทธิและโอกาสเสมอกัน” ในการรับการศึกษาขั้นพื้นฐานไมนอยกวา 12 ปที่รัฐจะตองจัดให

อ ย าง ทั่วถึง

แ ล ะ มีคุ ณ ภา พ

โ ดย ไ มเ ก็บ คา ใชจาย

.

ดังนั้นบุคคลจึงมีทั้ง “สิทธิ” และ “หนาที่”ทางการศึกษา. 065 AW_1-196proof4.indd Sec1:65 AW_1-196proof4.indd Sec1:65 8/5/10 3:58:20 PM8/5/10 3:58:20 PM

(4)

4.

การบริหาร

เปนอำนาจอยางหนึ่ง. การกระจายอำนาจการบริหารการศึกษาหมายถึง

“

การกระจายอำนาจใหคณะกรรมการ

และผูบริหารโรงเรียน

มีอำนาจในการบริหารในดานวิชาการ

,

งบประมาณ

,

ครูและบุคลากรทางการศึกษา

,

ทรัพยสิน

และในดานการบริหารทั่วไปของโรงเรียน

อยางอิสระดวยตนเอง

(Autonomy)

ภายใตการกำกับดูแลของเขตพื้นที่การศึกษา

”.

ดั

ช

นี

อันหนึ่งที่เปน

ตั

ว

ชี้

วั

ด

ค

ว

า

ม

ส

ำ

เ

ร็

จ

ของการกระจายอำนาจการบริหารการศึกษา คือ

ก า ร ท ำ ใ ห โ ร ง เ รี ย น มี ส ถ า น ะ เ ป น นิ ติ บุ ค ค ล

. 066 AW_1-196proof4.indd Sec1:66 AW_1-196proof4.indd Sec1:66 8/5/10 3:58:21 PM8/5/10 3:58:21 PM

(5)

คำศัพทพื้นฐาน

เกี่ยวกับการศึกษาดังกลาวขางตน ถาเขาใจกันผิดๆก็จะพูดกันผิดๆ. การตัดสินใจและการบริหารก็จะทำกันอยางผิดๆ ซึ่งขอยกตัวอยางเรื่องดังตอไปนี้ :-

เรื่องที่

1)

นโยบายประชานิยม

ทุกครั้งเมื่อมีการเปลี่ยนรัฐมนตรีวาการกระทรวงศึกษาธิการ

ใ ห ม

ก็มักจะมีการกำหนดนโยบาย

ใ ห ม

, ขาราชการประจำก็จะตองรีบสนองนโยบาย

ใ ห ม

ดังกลาว.

นโยบายเรื่อง

การ

แ

จ

ก

คอมพิวเตอร

,

การ

แ

จ

ก

หนังสือเรียนฟรี

,

การ

แ

จ

ก

เครื่องแบบนักเรียน

,

การ

แ

จ

ก

จักรยานยืมเรียน

ฯลฯ

ยิ่ง

แ

จ

ก

มากก็ยิ่งดี

เพราะเปนการสนับสนุนเรื่องการศึกษา

12

ป

ที่รัฐตองจัดให

อยางทั่วถึง

และ

มีคุณภาพ

โดย

ไมเก็บคาใชจาย

.

(6)

แตประเด็นคือตองคำนึงถึงหลักสำคัญ

ตามรัฐธรรมนูญ

สองประการ

ไดแก

หนึ่ง นักเรียนไดรับ

สิทธิและโอกาสเสมอกัน

หรือไม? เพราะการแจกบางครั้งอาจทำใหนักเรียนไมไดรับสิทธิและโอกาสเสมอกัน,

นักเรียนที่ไมไดรับแจกและนักเรียนที่ดอยโอกาส

ยอมมีสิทธิที่จะทวงสิทธิของตนเอง

.

สอง เปนการ

กระจายอำนาจการบริหาร

หรือไม?

เพราะการตั้งนโยบายและตั้งงบประมาณ

แลวจัดซื้อโดยสวนกลาง

เปนที่มาของการคอรรัปชั่นเชิงนโยบาย

.

(7)

ขอแนะนำคือการ

กระจายอำนาจการบริหาร

ดวยการ

โอนงบประมาณ

ใหโรงเรียนไปจัดซื้อดวยตนเอง. ซึ่งจะทำใหโรงเรียนสามารถจัดหาทรัพยากรการศึกษาดังกลาว ที่เหมาะสมกับทองถิ่นและนักเรียนของตนเอง. 069 AW_1-196proof4.indd Sec1:69 AW_1-196proof4.indd Sec1:69 8/5/10 3:58:21 PM8/5/10 3:58:21 PM

(8)

เรื่องที่

2)

การโอนโรงเรียนใหองคกรปกครองสวนทองถิ่น

โดยปกติองคกรปกครองสวนทองถิ่นมีสิทธิตามกฎหมายในการจัดการศึกษา หรือตั้งโรงเรียนไดดังที่กลาวไวแลวตอนตน. การโอนโรงเรียนใหองคกรปกครองสวนทองถิ่น จึงเปนการแบงเบาภาระในการจัดการศึกษา ซึ่งเปนหนาที่หลักของกระทรวงศึกษาธิการ. ดังนั้นความเขาใจที่วาการโอนโรงเรียนใหกับองคกรปกครองสวนทองถิ่น เปนเรื่องของการกระจายอำนาจจึงเปนความเขาใจที่ผิด. คำถามสำคัญคือ

“

เมื่อโอนโรงเรียนใหองคกรปกครองสวนทองถิ่นแลว

ทำไมจึงไมกระจายอำนาจการบริหารการศึกษาใหโรงเรียนโดยตรง

แ ล ะ ย ก ส ถ า น ะ ข อ ง โ ร ง เรี ย น ใ ห เ ป น นิ ติ บุ ค ค ล

เพื่ อ โ ร ง เ รี ย น จ ะ ไ ด มี อ ำ น า จ ใ น ก า ร บ ริ ห า ร

วิ ช า ก า ร

,

ง บ ป ร ะ ม า ณ

,

บุ ค ล า ก ร

,

ท รั พ ย สิ น

แ ล ะ ก า ร บ ริ ห า ร ทั่ ว ไ ป

? ” .

(9)

เพราะมีความสำคัญอยางยิ่งตอการกำหนดนโยบาย, การตัดสินใจและการบริหารตามนโยบาย ของรัฐมนตรีวาการกระทรวงศึกษาธิการ. พระราชบัญญัติการศึกษาแหงชาติไดกำหนดเรื่อง การกระจายอำนาจการบริหารการศึกษาไปใหถึงระดับรากหญาคือโรงเรียน เพื่อใหเกิดการบริหารแบบโรงเรียนเปนฐาน (School-Based Management).

“

,

สิทธิและหนาที่ทางการศึกษา

,

สิทธิและโอกาสเสมอกัน

และ

.

”

071

แต

การที่พระราชบัญญัติกำหนดแผนและขั้นตอนการกระจายอำนาจ ใหองคกรปกครองสวนทองถิ่น กำหนดเรื่อง ก า ร ก ร ะ จ า ย อ ำ น า จ ก า ร บ ริ ห า ร แ ล ะก า ร จั ด ก า ร ศึ ก ษ า โดยตีความเพียงแคใหโอนโรงเรียนใหกับองคกรปกครองสวนทองถิ่น, จึงเปนการตีความที่ผิดและ ก อ ใ ห เ กิ ด ค ว า ม สั บ ส น แ ล ะ ป ญ ห า ที่ ตา ม ม า อ ย า ง ม า ก. รัฐมนตรีศึกษาจึงตองมีวิสัยทัศน และเขาใจในความหมายของคำวา AW_1-196proof4.indd Sec1:71 AW_1-196proof4.indd Sec1:71 8/5/10 3:58:22 PM8/5/10 3:58:22 PM